장음표시 사용
31쪽
apud. b. Th. ens mobile est subiecturia adequatum. corpus aut mobile est principale consideratum eo i maior pars sciae natis est de corporibus mobilibus vel sm locum vel fim formam Sc . Principale aut consideratum solet dici subiectum. vi sylis in logica. Et in hoc sensu intelligit. b. tho. in . i . coeli corpus mobile esse subiectum in pt i a nati. eodem modo intellige dum est dictum commenta. Sed in. I. phy. quando ponit ens mobile subiectum. , comen. in. 4. meta. comen. I .intendunt de subiecto ad equato. Non in- conuenit autem eiusdem sesar esse duo subiecta unum adequatum alterum principale quod tame estut pars adequati . nec multiplicatur scientia nisi per multiplicationem subiecti adequati. Quae autem sit ratio subiecti adequati iani declarauimus in . I . mera physicae. q. I. Ultimo aduerte T alioui solentibare ens mobile nec et corpus mobile esse hic si biectum adequatum : quia nullueoi um continet sub se nec praedicatur de omni considerato in psia naturali. Non enim prx dicantur de materia nee de forma. nec de loco. nec de tempore. nec de centro muradi. nec de polis mundi qm de ratione horum est immobilitas, ut declaratur in . a. coeli. ergo dcc.
Sed hoc non est dissicile soluere. qm sussicit m subiectum
adequatum p dicetur de ot considerato in scia vel in recto veli in obliquo. Et in xposito de Oibus assignatis p dicatur in obliquo licet. n. ma di forma non sint ens mobile surae tamen principia intrinseca eius, di locus di ips sunt mensura eius, dicetrum N poli sunt termini eius ut est sub motu locali sphaerico vel recto. Haec de psiti quaesito dicta sint. Quaestio secunda, si ad habendam cognitionem perfectam rei causa te necesse est oes eius causas cognoscere.
Quoniam quidem intelligere & scire co tingit dic. Textu primo, ubi inquit commentator. Qui dicit se scire ali- iquid non dicit hoc nisi quando sciverit illud per suas omnes causas propinquas di remotas.
IN HAC qone ut plene resoluatur sic procedendum
est,primo ponentur quaedam distinctiones d e cognitio-
32쪽
ne di de causis, secundo ponentur conclusiones responsi-ue .rertio soluentur quaedam dubia.
Quantum ad primum sit haec prima distinctio..Cognitio de re caulata potest esse duplex in intellectu .l. incomplexa di complexa. per incomplexam intelligo simplicem appraehensionem,qua applienditur quid res sit per sormationem diffinitionis. Per complexam intelligo noticia quα habetur de re propositionem amrmativam aut negativa quae non perficitur nisi per discursum quo deducitur conclusio eκ praemissis.Nam de hoc complexo, hominem esse risibilem, cognitio persecta non habctur nisi deducen-
. do ex eo quod homo est rationalis.
Secunda sit haec: Cognitio complexa persecta potest ei te duplex in intellecti .s. Perfecta simplr,ta persecta in genere. Per primam intelligo illam noticiam qua cognoscit res quatum ad omnem modum quo cognoscibilis est, di suantum ad omnia pdicata quae per se ei competunt siueumantur ab extrinseco siue ab intrinseco,& quocum modo per se ei conueniant. Per secundam intelligo noticiam qua cognoscitur res quo ad determinatum praedicatum sibi per te vel in primo modo vel in secundo conueniens ut
quando intelligo hominem ut tensitiuum vel ut risibilem, vel ut productum a sibi simili in specie. Tertia sit haec causa rei causate potest esse duplex. l .causa per se di causa per accidensi Causam per se dico quae necessario requiritur ad effectum , di est illa a qua ita effectus
pendet τ non potest esse sine ea ut amnaa est causa perleanimati di homo est causa per se ho is di elementa sunt caper sς elementari: Causam per accidens dico quae non in duit in effectum nec necessario requiritur quia sine illa potest poni effectus. ut licet aedificator sit causa per se edificii. tamen musicum est causa per accidens. quia etiam sv ni usica non inesset aedificatori potest ab eo este edificium. a quo tamen non potest esse sine edificandi arte. Quantum ad secundum sit haec prima conclusio. Vt habeatur cognitio perfecta in complexa de re caulata,no est necesse cognoscere omnes suas causas per se,probatur.
33쪽
Persecta cognitio incomplexa habetur ex a secta di sium
cienti disione rei indicante naturam rei. ergo no plures casper se est necella cognoscere quam quae ingrediunt di G-ne. Iste autem non sunt nisi causae essentiales quae dicuntur intrinsece ut forma di materia. a quibus sumuntur p dicata quiditatiua quae sola ingrediuntur veram ditionem. vi determinavimus in . 7 meta. in . q. 6. Ergo polito ignorent caae extrinsece per se rei causa te adhuc de ea pol haberi cognitio incomplexa psecta. quae habetur per disionem. Secunda conclusio sit haec. ut habeatur cognitio pers Ga complexa in genere de re causata non est necet se cognoscere omnes eius causas per se probatur. Dictum est o cognitio persecta complexa in genere de re causata no est
rei pectu cuiuscum praedicati sibi per se conuenientis sed respectu determinati praedicati di non ultra, puta cognolcere hominem ut est corruptibilia. vel ut est disti plinabilis. Sed non omnes rei causate sunt causae cuiussi bet praedicati. sed ista inius praedicati .ipula et homo sit corruptibilis est causia eius materia quae est subiecta priuationi di ci sit capax scientiae, non est causa eius materia sed forma quae est de gradu intellectualium. ergo dic. Tertia conclusio sit haec, ut habeatur persecta cognitio complexa siue in gcnere, siue sinapiride in dico de cognitione incomplexa: non est esse cognostere omnes eius casPer accidens immo nec aliquam, Fbatur,causae quae sunt necessariae ad esse rei, sunt necessariae etiam ad cognitione
eius quia sicut res se habet ad esse ita ad costia ostio di eade
sunt pnciria essendi di cognoscedi Sed vi dactum ost in ter
tia distinctione pol elia res cata sine suis causis per accidis ergo c. De cognitione autem incomplexa patet qm nula causia per accidens sicut nullum praedicatum accidenta Ie ingreditur disionem Vt patet in . . meta. rex. II. Quarta conclusio sit haec, ut habeatur cognitio perse cia complexa simplir di vis ter, necesse est cognosicere omnes eius causas per se intrinsecas di extrinsecas Spinquasta remotas probatur. Talis notitia non star cum dubitatione intrilectus nec cum ignorantia solutionis cuiustumi
34쪽
quaestionis quae possit moueri de re causata. Nam de opinpositi'm ergo non erit cognitio pei secta complexa simpliciter. Sed si non cognoscuntur omncs eius causae tamPpinq3 quam remote donec deueniamus ad primas dc ules eius cas, non qui eicit intellectus qm circa quacu B eius causam potest formare quaesitum di nisi eam cognouerit nosciet quaesitum resoluere,ergo non stat cognitio persecta complexa simplr de re causiata cu ignorantia alicuius eius causae per le, unde aduerte ut innuimus in disti octione secunda supra posita talis cognitio requirit noticiam omnia
praedicatorum per se conuenientium rei causa te di demostrationem omnium conclusionum quae poliunt de ea verificari. Constat autem et talis noticia non stat cum ignora a alicuius eius causae per se, secundum . est apta habere causam. Quod dico, qm non omnes res icibilis causata habct omnes causas, Ut mathematica prout considerantur amathematico habent solam causam formalem ut docuimus in . 3 . lib. metaphIsicae. q. prima physica autem habet Omnia quatuor genera caulai um. Metaphysica autem ab serahunt a materia. Et hac tibi manifestabuntur in secundo libro phy sicorum.
Quantum ad tertium. Dubitatur pmo de qua cognitione intendit philosophus cum dicit in . t textu. Tunc enim cognoscere arbitramur uniiquo di cum causas primas ta
prima principia cognoscimus di vique ad elementa. Respondeo sin B. Tho. ut potest elici ex sua exponetvidetur pbs intelligere de cognitione plecta complexa simpliciter: Ulcit enim exponens. Tunc quilibet exteritur se cognoscere aliquid cum scit omnes caulas eius a pmisus ad ultimas. Et per primas intendit remotas,quae dicuntur primae in re tolutione, per ultimas intendit .ppinquas, Nejusdem sententiae videntur esse coiter expositores philosophi. De Commen. autem non est dobium, qm Vr .ppo
fuimus in principio quastionis. dicit in Commen AT qui dicit se scire aliquid non dicit hoc nisi quando sciverit omnes causas eius tam propinquas quam remotas. Sic di
cunt aliqui Thonuste. Mihi autem vidctur dicendum
35쪽
philosophus intendit de cognitione persecta tam incoin Plexa quam complexa,tam in genere qua m simplr. Nam
non potest aliquis scire rem caula tam cognitione incom Ple Xa, nisi sciat omnes caulas ingredientes dissonem a prima v*s ad ultimam: Non enim sciam quid sit homo inisi
quia est substantia corporea animata sensitiva ronalis, Nec possum scire rem cognitione complexa persecta in genere, nisi sciam omnes causas eius requisitas in cognitione se secta compleκa in genere,quae sunt eius causae proxime si De extrinlece, siue intrinsece .lDe cognitione autem persecta complexa simpliciter patet q, necesse est cognoscere omnes eius causas per se propinquas di remotas. Dubitatur secundo. Si ad cognitionem incomplexam persectam PFcit cognoscere causas intrinsecas essentiales
quae sunt materia di forma vel genus di differentia. Respondeo. Aliqui dicunt m disso aliqua est persecta aliqua est persectissima Persecta est quae indicat naturam rei per essentialia di pro hac suffcit causas intrinsecas cognoscere, persectissima est quae indicat naturam rei per omnia principia sibi conuenientia ex quibus di a quibus dependet di ad quod est. Et pro hac necesse est cognoscere causas omnes eius per se extrinsecas di intrinsecas. Vnde si homo diffiniatur dissinitione persectissima, non susscit dicere tu est animal rationale productum a sibi simili in specie di propter operationem propriam. Sed haec responsio non habet fundamentum ex doctrina a philosiophi. Nam in lib. 7. metap. ubi ex proposito didiffuse loquitur de quod quid est di ae dissinitione di maxime in substantia cui simpliciter conuenit quod quid est,qa
simpliciter est ens non facit mentionem nisi de praedicatis essentialibus intrinsecis quae qui ditatiue praedicatur de eo cuius est,constat autem Q nee essiciens nec finis sunt de essentia substantiae diffini bilis per sola ergo praedicata intriti seca essentialia constituitur diffinitio non solum persecta , sed di persectissima, illa autem diffinitio data de homine per praedicata intrinsee a b extrinseca, non habet et sit diffinitio nisi ex praedicatis intrinsecis, praedicata autem ex-
36쪽
trinseca potius sunt descriptiua quam dissinitiva.Quia .p- Pter tenendum est ad noticia in incomplexam persectani sufficere cognitionem causarum intrinsecarum. Haec dapraesenti quaesito dicta sint. Quaestio tertia. Si eadem sunt prius di magis
nota nobis di naturae. Non enim eadem int nota nobis di simpliciter Textu secundo.
IN H A C quaestione sic procedemus primo declarabi
tur quae sint prius di magis nota naturae di quae nobis , minus autem di posterius naturae secundo ponentur c5clusiones responsitae , tertio remouebitur dubium quod oritur ex textu philosophi. Quantum ad primum aduerte v quatuor modis colita fit aliqua esse prius ex magis nota naturae, minus autem ζ posterius nobis. Et sua opposita int econuerso.l Primo ea sunt magis di prius nota naturae minus autedi posterius nobis,quae sunt persectioris entitatis di magis elongata a potentia palsiua di a materia, qm cum Vnuna quod B sit cognoscibile inquantiam est ens ec inquantum est actu,quae sunt dic. Sunt magis di prius cognolcibilia secundum nam suam quales sunt subae diuinae de quibus iadeterminavimus in . a. lib. meta. in.q. a. Vbi quaesitiani est si tota difficultas sciendi est ex parte nostri intellectus. Minus autem di posterius sunt nota nobis, eo cr non eadune sub sensu a quo incipit nostra cognitio: unde di pbs in. a. meta. in tex. I. assimilat intelim nostrum respectu taliumentium oculo noctve ad lunae solis Quae aut sunt opposito modo.ssensibilia di malia ex ptati minoris perfectionis sunt prius di magis nota nobisvtpote magis .pportionata nostro intellectui qui Ocedit de potentia ad actum de imperfecto ad Psechim. Et talia sunt haec sensibilia inferiora. Secudo ea sint prius di magis nota naae quae sunt pri di magis intenta a na, di quae sunt posterius ac minus inteta dicuntur posterius nota naturae: noc modo species specialissime sunt prius di magis note naturae indiuidua auteposterius eo xv non intendit indiuidua nisi p ro conserua-
37쪽
tione speciei unde in specie incorruptibjli quae potest salvari in uno indiuiduo non plurificantur indiuidua. Tertio ea dicuntur dic. quae possunt cognosci sine alio S econuerso, di hoc modo substatia est prius di magis nota naturae accidens autem posterius di minus, eo que est apta cognosci sine accidente, dc non eeonuerso,ut iam determinavimus in. 7. metaphy. in . q. R. Quarto ea dicuntur dic. quae sunt causae rerum naturalium di cata sunt posteri ac minus nota naturae eo T caae rerum naturalium non pendent ut sic a causatis sed econ- Uer , Utrum autem omnes causae rerum naturalium sint
notiores naturae suis causatis dicemus in fine quaestionis . Quantum ad secundum sit haec pma coneso. in naturalibus non sunt eadem nobis nota di naturae. Haec .Pbatur uno modo F m B Th in expone, δέ alio modo sin come. sm B. Th.sic. Quae sunt magis nota nobis sunt minoris entitatis eola sunt magis materialia di potentialia. Quae aut
sunt magis nota naturae sunt maioris emitatis , eo τ sunt magis atauut subae separate ergo dic. si a commen. autem sic ea sunt notiora naturae quae prius natura cognosceret si cognosceret, di ea sunt notiora nobis quae prius cognoscimus. Sed no eadem prius cognoscere tu a natura si cognosceret, δέ prius cogno sciant a nobis imo quae prius cognoscunt a nobis posterius cognoscerentur a natura si cognosceret ergo dic Maior patet Minor Ibatur. Cum natura faciat composita ex causis suis, sicut artifex artificiata ex suis causis si natura cognosceret inciperet cognitionem est causis aliter casialiter produceret effectus naturales ex causis sicut si artifex non prius cognosteret ex quibus causis eii P ducibile hoc vel illud artificiatum, non ex intelione .pduceret ipsum. Nos aut non incipimus cognitionem a causis sed ab effectibus. Nam eflectus carum naturaliu sunt magi, sensibiles di cogitabiles a nobis Vt morus δέ operationes di qualitates iensibiles quam principiadi caae eorum Ut experimur. Ergo patet i in naturalibus non sunt eadem nota nobis dc naturae. Et propterea apud co Inmen. in. I .phIsi. commen. S. Motus di qualitates sensi
38쪽
biles sunt principia doctrinae in philosophia naturali.
Secunda conclusio in mathematicis ut demonstrantur sunt eadem nota nobis di naturae pbatum in mathematicis dena onsi ramus ex causis cum igitur denaro sit ex notioribus, causae in mathematicis sunt notiores nobis quam passiones ac conciones. Sed di causae sunt notiores sin naturam suis catis, ut dictiam e st ergo,in mathematicis eadesunt aeque uota nobi di secudum naturam. Et propterea
dixit eommen. in . a. meta .commen. I s. demonstrationes
mathematicas elle in primo gradu certitudinis. Tertia coclusio. In rebus diuinis ut considerantur a mathematico,non sunt eadem nobis notiora & secundu naturam abatur: Quae sunt notiora nobis δέ a quibus procedimus in metaphysica pcipue ad inuestigandum substatias diuinas sunt posterioris di minoris entitatis Ut motus di generatio rerum inferiorum ergo sunt minus nota secundum naturam, ea autem quae inquirimus ex motu de ex his effectibus sensibilibus sunt maioris di psectioris entitatis quales sunt substatiae diuinae ergo sunt notiora simpliciter,patet ergo in diuinis ut considerantur a meta in physico: non sunt eadem notiora nobis Sc secudum nam . Quantum ad tertium aduerte et dubium oritur. Quia detur esse repugnantia inter primum textum di secunda. Nam dicit plis in primo textu ιν in scientia naturali sicut in omni scientia incipiendum est a cognitione causa* quae tamen ut supra diximus sunt minus note nobis quam earum essectus: In secundo auterii textu dicit m incipienda est a nobis notioribus cum igitur enectus sint notiores nobis quam causae sue non est incipiendum a cognitione carum sed effectuum,dc a cognitione effectuum procedere ad cognitionem causarum. Et sic per secundum textum videtur destruere quod dixit in primo. Respondeo. Iuxta exponem commen. ista repugnatia habet aliqualem apparentiam, iuxta autem exponem B. Tho. nulla est, Pro cuius euidentia aduerte iv arbitrat comen. Arist. in . I .lex. intendere et in scientia naturali debemus primo Icedere ad inuestigandas caulas, di non ip -
39쪽
ponere eas cognitas. in secundo asit textu dat modum obseruandum in tali inuestigatione , dicit m debemus incipere a notioribus nobis Et quia effectus sunt notiores nobis quia magis sensibiles ideo debemus incipere inuestiga tionem causiarum ab effectibus. Ad argumentum ergo dicitur ad men em Commenta. v textus primus male exponitur. Exponitur enim ir incipiendum est in scientia naturali a cognitione causarum quasi quod supponantur ip- causae cognite nobis,quod non est verumVt patet. Tucenim esset nianifesta repugnantia inter primum di secundum textum. Sed sic debet exponi ad mentem Comme. In scientia naturali incipiendum est a causis naturalibus cognoscendi. Cognoscende autem sunt per notiora nobis, di isti sunt effectus ergo dic. Et sic patet et nulla est vera repugnantia in primo , secundo te κ. Scdm autem b. th. haec difficultas nulla est, Unde aduerte . P tanto in via Comen. aliqualis est,quia tenet iv Aris. in a.textu dat modum ocedendi in cognitione causarum .sab eflectu siue demonstratione quia . Et ideo teκtus secadus videtur repugnare primo. Sed apud. b. tho. haec difficultas ideo nulla est,qm vult cv A rist. ln. I .lex. ponat ordinem procedendi in scientia naturali,& vult ir incipiamus a causis di principiis: in textu autem secundo Vult τ incipiamus ab usioribus causis qm vllara sunt nobis primum nota unde inquit sunt autem primum nobis manifesta certa confusa magis unde exunoribus ad singularia oportet procedere dic. Et sic.secundum. b. Tho. Arist. in tex. a. non dat modum procedendi:nec demonstrandi in hac scietia ut arbitratur Conanaen. Sed hunc modum assignabitin. a. libr. & sequendo hanc expositionem patet quod nec apparenter secundus textus repugnat primo.
Quae isto. 4.si in scia nati pol esse validus processus ab effectu ad cana cognoscendam N eco uerso. ita Q fiat regressus a causa cognita ad effectum priui cognitum.
IN HAC qoue Aduerte et difficultas stat in hoc si pes.
sectum praecognitum Fcedimus ad causana cognoscendam deindeia causam ex effectu cognitam reuertimur
40쪽
ad effectum cognoscendit urc6cedi & approbars demons ratio circularis quae dicitur cu regressu: quantu reprobae Pi s in. i. posterio. Praeterea, idem numero erit magis notum ti minus notum na vi procedimus ab effectu ad cameffectus est magis notus. ut aut regredimur erit minias notus omnis.n. Utilis disturis est a magis noto ad min n tum ex. j. posterio. Praeterea. In regressu a ca ad effectu nihil de nouo lcitur ergo erit inutilis . Antecedens probatur
in tali regressu nihil pol sciri nisi effectus sed iste iam supponii ur cognitus in primo discurso qn procedim' ab effecta ad cam ergo erit regressiis penitus inutilis,igitur pro resolutione huius dubii duo ageda sunt primo declarabit quot modis pol fieri talis regressus, secundo declarabitur a modus sit utilis di qui inutilis di quo aliqn usus est pbs, tertio
soluentur argumenta in oppositum facta. Quantum ad primum aduerte φ talis regressus pol fieri tribus modis. Primo'ab effectu procedamus adcam, deinde a ca ad effectu demonstratione uniformi ita s. quod utraq; demonstratio sit Est quid di a priori. Secundo U O- cedamus demonstratione difformi ita que ab effectu ad camdicat demonstratio signi ut placet Come. quae dicit demonoratio quia vel demonstratio ab effectu , secunda aut dica demostratio causae di esse. tertio τ procedamus ab essectu ad cam di econuerso sine aliquo adminiculo: ita τ per so-1um effectum atringa cam di per solam cam cognita ta tum per effectum reuertar ad cognoscendum etsectum. Quantum ad secundum dico m primus modus est penitus inutilis di reprobatus uniuersaliter , qm ineuitabiliter idem secundum ide esset notius di minus notum ut patec exercitato in distursu utili. secundus aut admittit ut utilis,
m est discursus di demonstratio ditarmis N ideo ide secuum idem N eodem modo non est magis di minus nota sed diuersimode,mo in quo dicemus nunc. Tu igit aduerte v tertius modus pol esse inutilis di utilis, inutilis quide, si remoueatur oe adminiculum a quod possem venire incognitionem maiore causae. Na per solum effectu non fit adeo nota ca . in secundo a cessu.ca ca ad effectu merea-