장음표시 사용
551쪽
quomodo sibi innotuisset, miracula quae se praesentibus edidit let , ceteraque Omnia quae ei contigisse in Evangeliis legimus. Qua in re , nullas ratiocinationes adhibebant, sed simplici ac fida narratione exponebant quid sibi ea de re innotuisset. Quod non sine fa-pientissima Divina Providentia factum videtur, ne quid humani admistum diceretur Evangelio; si Apostoli scripsissent non tantum id quod viderant, sed etiam quod conjciebant, aut ratiocinando colligebant ex dictis, aut factis Christi. Ut vero docerent quid Christus ab hominibus posceret, sermones
omnes ejus , quorum recordabantur , memoria a Spiritu Sancto firmata , repetebant quemadmodum audiverant; nulla arte humana, seu dialectica, seu rhetorica, fucatos;
ex quibus audientes facile quid sui esset ossa
eii intelligebant. Haec erat flamma Evangelii, quae tamen non obstabat quominus ceteroquin Apostoli , pro usibus eorum quos alloquebantur, ex dogmatibus a Magistro a ceptis ratiocinarentur. Verum, si rem probe pensitemus . hoc non tam fuit Evangelium quam Evangelii accommodatio ad usus eorum qui ei credebant, aut credituri erant. Si quid addebant id litum non erat in dogmatibus, a Magistro minime auditis, quae quasi necellaria ad salutem consequendam proponerent; sed in confirmatione doctrinae a Christo acceptae, prout audientium usus, live essent Iudaei, sive
Ethnici, postulabat. Videre hoc licet, in praedicatione ac Scriptis Pauli. qui ex Judaiacis dogmatibus pasum apud Iudaeos ratiocinatur ; ex Ethnicorum dictis & factis, apud
Ethnicos; adeoque sit omnia omnibus, ut plurimos Christo lucretur. Verum a nemine
dogma ullum quasi necessarium ad salutem credi postulat, praeter id quod a Christo aecepit ; hoc est , nihil nisi ut Evangelio ab ipso Jesu nuntiato fidem habeat. Quodnam vero est illud Evangelium i Est dogma, inquit circitius, novum n I,
semiam exactam d poscens, promimu r misponem peceatorum 9 et utam aeternam; quod praeparations modo a Baptiua ad inlatum est, perfodia veita a Christo revelatum, per Ap statis per orbem terrarum Iugum p radicari ,
Marth. IV, 23. IX, 3 . XXIV. Mare. I, 1 . Ephis VI, 1 ., t. X, 36. Luc. XVI, 15. Lex sane mulca iis , qui eam contumeliose sprevissent, aut praecepta capitis supinplicio sancita perfregissent, nullam veniam pollicebatur, quamvis eos postea facti poeniteret At contra Evangelium, quibusvis peccatoribus . ne ullis quidem postulatis victimis, si modo ad saniorem mentem reversi mores mutent , vcniam a Deo pollicetur.
Quod obleurius primum docuit Ioannes Baptista, clarius deinde multo Christus & Ap stoli; qui omitiis omnibus Legis caerimoniis,
quamquam eas non damnabant, solam moriam sanctitatem Discipulis suis quasi necessariam ad salutem inculcabant. Tantam autem ea munitumia mutationem in homini-bias fieri volebant, non Ethnicis modo, sed etiam Judaei ; ut ii , quos vere Poenituit letanteactae vitae, dici possent demo no , mrii qtis homines non immerito vocari. Nimirum, Judaeos intelligere oportebat omnes iblos ritus, quos tanti faciebant, di quorum causa consortionem familiariorem cete rarum gentium sugiebant, exigui esse momenti; Religionemque Deo gratam in eo sitam esse, ut de eo magnifice sentirent, animoque prase tim & sanctis moribus eum colerent; c d rent illicitum esse repudium, quamvis a M se minime vetitum, sanctitatemque postularia se majorem quam antea; di omnes homines , quasi fratres, complecterentur & am,rent, quamvis Mosaicos ritus minime obse varent. Profecto Iudaei ad ita sentiendum ac vivendum adduci non poterant, sine tanta mutatione opinionum & morum , ut homines novi non falso, ea suscepta mutatione, viderentur. Quod si de Judaeis dicamus, multo potiore ratione, cicendum erit de Ethnicis, qui absurdissimas opiniones de Numine fovebant, di moribus crant plane profligatiS. Hisce, non secus ac Judaeis, remissionem peccatorum promitti justerat Christus, nullorum rituum impolita observatione, sed tantum mutatione morum , qua vitam suam in posterum ad Evantelii praecepta componerent. Statim ac Ethnici aut Judaei ore profitebantur vclle se parere Evangelio , volebat Christus solemniori modo eam professionem baptismo iterari; ritu facili di jam cum apud Judaeos, tum apud Ethnicos recepto.'Omniabus vero , qui pollicita haec sua exsequuti e
sent, Ze constanter ad mortem usque Evangelio parulissent, remissionem peccatorum &vitam , post hanc mortalem , aeternam promitti mandabat, cujuscumque gentis essent, Ad quaecumque filissent eorum antea delicta. Constantiam autem postulat, non eam tantum qua ei pareamus, quatenus hoc licet sine ullo periculo, S dum propterea nihil aut non multum timendum est famae , facultat,bus , aut vitae; sed eam ctiam, qua omnia haec amittamus , potiusquam ipsi nuntium remittamus, aut non profiteamur nos esse
ejus discipulos. Ad hu ιι υαδ dogmatis a Christo revelati v atem, subjicit Crotius, o promissionis remtitudinem testandam, factum mors ejus, resurrems , a Mengus in ea tum er misso Spm ms Samm, per quae omnia apertit e fibus Dei dictis tus est. Hint Evangelium duabus constat pari bus , Doctrina ipsa ct Hsoria , quatenus d
Ut, nimirum, praeceptis Christi pareamus, non quasi philosephicis quibusdam ratiocinationibus , quae nos dumtaxat doceant beneae beate vivere in hilae terris, quatenus liscet; sed veluti legibus divinis , quarum o servantes coelestia a Deo praemia consequentur; necesse plane est ut sciamus, credamus. que Jesum divinitus ad homines esse mittam. Alioqui quamvis cetera omnia ejus praecepta sint rectae rationi apprime consentanea, &ad humanae naturae conditionem sapientissime accommodata; ea haberemus dumtaxat qua-
552쪽
si consilia viri sapientis, eatenus quidem observanda, quatenus nobis in hac vita prodessent ; sed numquam vellemus propterea vitae periculum adire, aut etiam cum gravi re ullo incommodo colli letari. Cum enim nulla spes fieret alterius, post hancce mortalem , vitae , in qua virtuti essent praeinia α- posita; vitat hiatusce bonis quam diutissimes ut nos oporteret, nec virtutem colere ultra utilitatem praesentem , quam ex ejus cultu caperemus. Vertim cum Jesus velit vitam , dum ejus praeceptis paremus, aequo antino
profundi, si ita necesse sit i hoc est , si homines ea poena nos adducere velint ad ea perfringenda; oportuit ut δε-λαθιμα omnium malorum , Evangelii causa, s rendorum , nobis polliceretur resurrectionem atque beatam immortalitatem; qualibus pollicitis credere non potitis lemus, nisi se gessu set, quali doctorem a Deo mi ilum, dictaque sua iis miraculis confirmasset, quae in Evangeliis narrantur. Ideoque hiiloria miracul rum Christi, ejusque resurrectionis N adscen-Sus in coelum non est exigua pars Evangelii; quod, in sequentibus, sic confirmat vir lum.
Oportet, inquit Petrus, testem resurrem his Christi constitui, ex iis qui cum eo versati su , d tempore quo bapti ire carpit Ioannes, ad id usque tempus, quo Christus in caelum ectad imus, A T. I, a 2. Et atibi Line praedicationem vocat verbum , quod per Iudaeam exiit,
quod per Ioannem ea praedicatum, AE t. X, 3 I. Lucas prioris sui hbri argumentum breviter δε- scribit, narratione ereum qua Iesu fecit oe do euis, iniue is adsumtionem . nimirum, ex quo odorere er miracuta facere carpit. Principium autem miraculorum fuit illud, quod fuit in Cina Galilaa, Pan. II, II. postquὰm, scilicet, a
Ioanne erat baptizatus, quod accidit anno stimns triges . Luc. III, 23.
Nunc ut miliam faciamus doctrinam , ad mores Christianorum pertinentem , de qua iam diximus, Evangelica iustoria narrat permulta miracula , cum a Jesu edita, tum ingratiam ejus facta , ac tandem ejus resurrectionem atque adscensum in coelum , demissionemque Spiritus Sancti; ut intelligamus Primum Jesum a Deo mistum misse, heinde ei inc non tantum de sanctimonia vitae dii que praemiis, deque vitiis & eorum poenis credendum ; sed etiam fidem habendam iis quae de se assi aVit, & ante & post resurr
elimrem; nimirum , filium esse Dei, singulari plane ratione, mortuum elle . non ullius peccati sui causa, sed ut morte sua , resurrectioneque , fidem doctrinae tuae faceret, ac sibi credentes , Et parentes vitiis corumque pinnis eriperet; tum a Deo ei esse datam omnem potestatem in coelo,atque in terris, regnamque cxinde eum e coelo in omnes terras , quamquam inconspicua ratione, donec veniat iudicatum homines ad vitam revocatos,
ex legibus quas in Evangeliis Apostolos suos alio que auditores docet ; di quas qui o servarint aeterna beatitudine donabuntur,
qui neglexerint in ignem aeternum conjicientur. Quae ut crederuntur ab Apostolis, non ciscit ratiocinationibus , aut interprotationibus obscurorum Veteris Testamenti locorum, sed miraculis memoratis. & Spis ritu Sancto, in eos, prout pollicitus crat, demisso. Quae postea aliis narrantes, accc dentibus ipsorum miraculis, omnibusque veritatis indiciis, fidem doctrinae Magiliri sui,
apud omnes bonos, faciebant, & etiamnum hodie faciunt iis qui eorum Scripta, animo veritatis cognoscendae cupido, legunt. Haec est si imma testimonii Apollolorum, cui ut nihil detraheret ita nec addere nobis licet. Solius est Christi, condere leges, ex quarum observatione pendeat felicitas aeterna , nullius alius mortalium. Quod utinam Christiani seinper in animum revocassenti Verum hoc ulcus non attingam , ne quid huic operi, quod contentionem redoleat , admisceam: atque ad Gotium redibo. Quare , inquit, quae de divina ejus natiavitate a Boinne Arctois , do humana a RDMUM er Luca , ct ab eodem l Ma de in in
Templis quasi juturi magisterii prolu me naserantur , praefationis vicem habenda sunt, ad insicandam certius magi que commendandam
ejus pessonam , is quo Evangelium suam M.
bet auctoritatem. Trosecto tametsi ignor
bant Iudaei quod de armisma conjunctione d Λόγου, cum Jesu, postea seripsit Joannes; non ideo tamen potuerunt Iesum jure, quasi falso jactantem se a Deo milli im, repudi
re, ac denique in crucem agere ; nam sanctissima ejus dogmata , maximis confirmata miraculis, satis ostendebant eum nequaquam mentiri; atque ante omnia oportebat Iudaeos credere Jesum divinitus ad se milium filii EQuamvis etiam non fuisset ex Davidis pros pia oriundus, ut certe fuit minimum ad ione ς' nam posset fieri ut Maria ad avidem genus suum etiam ipsa, non secus ac Josephus, referret; attamen nulla ratiosuisset, cur Jesum Pseudoprophetam cile crederent ; neque enim eo argumento utebatur, ut se verum Prophetam esse ostenderet.
Ideoque haec, aliique ejuscemodi Judaeis crodenda ciun non proposuerit Jesus; Apostoli,
qui sermones di miracula ejus, non ratiocisi nationes suas, litteris mandare statuerant,l alia obiter dumtaxat attigerunt. Verumtamen cum Iesus esset Davide oriundus, &praeterea Dei filius, eo modo qui a Joannet initio Evansellii designatur , ceteraque Omnia , & modo quidem multo praestantiore set cerit , quae Judaei a Messia suo exspecta-l bant; eum debuerant ambabus ulnis complecti, atque ad ejus Evangelii normam morest suos in posterum exigere, ut beneficiorum Regni eius Coelestis participes fieri possent. At contra , dum terrestrem Regem exspectant, a quo numquam tot & tanta bona accipere potuissent; & spe sua excidcrunt,& Jesu repudiato, nullam cae rius adventu utilitatem ceperunt. Quod unum exprobrant illis Apostoli, di quod nullo, ne minimo quidem obtentu , excusare poterant Judaei.
553쪽
Cum vero Iesus ante baptismum suum se doctoris inliar minime gellerit, neque ulla miracula palam ediderit; mirum videri non debet totum illud tempus, vitae ejus in terris actae, praetermi ilum suille. Quod Gomo nos docet, sequentibus verbis. Quare, inquit, cis aut e Iustam Cara .
ret , meritῆ totin i ad temtus a Sacris Script ribus fiuisio involvitur. Qit enim vitam ad id tempus privatam, patri credito, matris
obed ns, Luc. II, I. unde nou tantum
νο- ζος, Mati. AIII, 1 s. sed θ πικτων ap- Iesiatur, Marc. VI, 3. Sed θ in Vesrii, et est imenti libris, spe videas de Prophetis nihil dici, nisi ex quo verbum Domini ad eos factum est,
es, quod illa loquutione, surrexit Propheta, fles tedicari. Grandem ergo injuriam secerimus Evangelistis, si illorum labores min ris faciamus, eo quod inani curiositati nostrae nequaquam indulserint ; cum de infantia, pueritia, atque adolescentia Iesu se enihil litteris mandarint. Non scribebant vitam Magistri sui, sed ejus praeconium, quod sinium complectitur ea quae nobis credenda ac facienda sunt, ut salutem aeternam Dossimus consequi. At quod tacuerant Apolioli, diab omnibus, post unam atque alteram aetatem a Christi morte, ignorabatur, homines
olim, inei liorcsine dicam an nequiores nescio , se scire finxerunt; editis putidis voluminibus de infaAtia Christi. quorum unius initium edidit, e LMS. Regio, Pan. BULCotelerius ad Constitui. Apostolicas Lib. VI.
Hae , nisi fallor, rationes consilii Evans lillarum aut verae sunt, aut certe verisimillimae. Nec dubito quin hoc consi: um, describenda his loria praeconii Cluisti, cepcrint; quod cum a Magistro jussi essent isipiari
facere aprui omnes gentes , A que docere ea o servare quae ius praeceperat, satis commode hisce mandatis parcte non pollent, nisi facta&dicta ejus litteris mandarent, idque tribus de causis. Prima est, quod duodecim Apostoli non possent terras omnes obire , di apud singulas urbes sat diu manere ς ut viva voce omnia necessaria, cum ad faciendam sibi fi
dem, tum ad eam confirmandam doccrent.
Ethnici ac Iudaei multis praeconceptis inaniabus opinionibus, gravissimisque erroribus praepediti non poterant paucis verbis curari;
ita ut firma esset eorum fides, haerente hominum animis non obscura, neque dubia doctrinae a Christo traditae memoria. Multicam in rem , s uisque repetiti setanones crant necesserit. Altera est , quod res tanti momenti, atque ad ultimum usque rerum omnium finem transmittenda, non pollet satis tuto committi soli hominum memoria, eaque ratione incorrupta per tot saecula servari. Notum est memoriam hominum non modo natura satis tenacem non clse ; sed etiam affectibus perturbari, ita ut meminisse eorum vidca ur, quae nos vellemus audisse.
Notum est fraudibus senestram maximam
aperiri, cum res memoriae cumtaxat commilia nullis litterarum monumentis conseo tur. Qua ratione, consulari possct dolus unius,
aut aliquot virorum, qui dicerent se quidpiam audii te ab Apollatis , aut Apostolicis viris, aut denique corum successoribu , praesertim si viri illi audioritate pollerint Sed quid opus est verbis, in re pcr se clara, atque u perientia multorum saeculorum confirmata di Notissimum erat Judaeorum Magistros mirum in modum Religionem Mosaicam corruptile, statiis traditionibus es admisiis. Discepta runt di disceptant etiamnum hodie Christia. ni, de sensibus Scriptorum Apostolicorum, ita ut necesse sit nonnullos gravissime errare; nec spes ulla est controversias illas umquam polle componi; quid vero fieret, si nulla ex- itarent Evangelistarum Scripta λ Tertia donique scribendi ratio quaerenda est in cupiditate laudabili de propemodum necessaria r
ligiosorum hominum , qui cum avidissime audii lent narrari dicta & tacta Chri iii, jub
renturque ea quam latissime spargere , optarunt sibi litteris consignata dari , ne mcm ria sua effuerent, neu corrupta ejus infirmitate ad plures Perperam propagarentur. Nemo erat qui non libentissime eam historiam legeret ac relegeret, di quidem multo jucundius quam audiebat; quia lecta, de pensitata altius memoriae inhaerent, nosque multo magis assiciunt. Quamobrem, ut ex Lucae praefatione discere licet, ab ipso usque initro , misοὶ ἐπι- ιν αν D. Ab ανσά2 F πναληροῖο v. M u X mas λά-
Christianos, quemadmodum tradiderari qua abiistio ipsi videraru ct ministri fuerant firm
uis. Quo factum ut Lucas quoque ad scribendum accuratius animum appelleret. Quinetiam Matthaeus, Marcus & Joannes mgatui Christianorum scripserunt; quamquam p stremus serius, quia jam erant edita tria Evangelia , ex quibus universa Christi doctrina facile hauriri poterat. Igitur clim Apostoli non possent μαε etiam omnes gentes , sine scriptis, ita ut diutu nam ac sibi similem futuram disciplinam conderent , crediderim mandatis Christi contineri imperium etiam scribendi. VII. Quisquis haec diligenter expenderit. facile sibi persuadcbit, non multis annis postquam Evangelia conscripta sucrunt, cinpii se ea legi in Ecclesiis Christianis r quem
admodum a Vetcribus nonnullis, ut antea
ostendimus, proditum est. Cum enim Judaei in Synagogis suis Scripta Mosis ceter rumque Prophetarum legerent, primi laeculi Chri thiani, qui eorum exemplum multis in rebus sequuti sunt, non modo Vetus Test mentum, sed & Evangelistarum libros, quisbus dicta ae facta Iesu Christi continebantur, lectitare coeperunt. Quid enim potuissent audire in Icclesiis illis ulla ratione aequiparandum Fateor annos, quibus singula
554쪽
Evangelia conscripta sunt, atque edita, non polle certo definiri. Nam antiquissimi Scriaptores dissentium, ut ex allatis eorum locis vidimus; & recentiores, qui figmentis surpleverunt quod priscae historiae deerat, indigni sunt qui audiantur. Attamen tria primra Evangelia edita esse, atque omnibus inn tulisse credidcrim diu ante finem saeculi primi, quemadmodum censuit Eusbius, qui ea a Joanne conspecta & probata memorat, loco antea a nobis prolato. Quod contentaneum cst cum eo, quod jam obscrPavimus, Joannem strine abstinuisse ab iis, quae ab aliis Evangelistis narrata fuerant; ut vel ex primo intuitu, evolventi Harmoniam no tram, liquebit. Alioqui nullo modo credibile est Joannem omisturum fuisse tot eximia dicta & iacta Christi, quae habent tres alii Evangelistae. Consentaneum hoc quoque est cum eo quod animadverterunt Veteres N Recentiores, P schatum numerum, a ceteris Evangelistis omillum, ideo ab eo commemoratum tuisse; ut eorum ope dii lingui postent anni praeconii Chrilii , qui aegre antea dignosci poterant.
Quin etiam, si ex Veterum nonnullorum testimoniis antea adductis , de re judicemus, affirmabimus Matthaeum, Marcum & Lucam,
ante ultima Neronis tempora, quibus occisi sunt Petrus & Paulus , Evangelia scripsisse. Quod non levi argumento confirmari potest, ducto ex Matth. Cap. XXIV. Marc. XIII Luc. XXI. ubi narratur Ierosolimae exscidii praedictio, quasi res etiamnum futurae, eo tempore quo Evangesta ab iis scribebantur. Si enim eam praedictionem post eventum sempsit lent Evangelistae memorati , verbulo saltem monuissent praedictionem suisse eventu
confirmatam. Quod tantum abest ut i ciant , ut Matthaeus & Marcus hac admonitione, or οἰναγινώσκων νοε τω, qui lexit intelligat, quam subjiciunt praesagiis Ierosolimit
nae cladis . admonere videantur Christianos in Judaea vi vcntes , ut diligenter futura illa praelagia attendant, quo pollini vitae suae coinsulere. Vide Matri XXIV, IS. Marc. XIII. i . & ad ea loca Interpretes
Sed est vir acutissimus& Antiquitatum Ecclesiasticarum peritissimus , qui non parum ab hac Eusebii, nostraque sententia diversus abit, & multa habet de Evangeliis digna quae
accuratius expendantur. Is en μαγ. Diaue, lus, cujus verba, ex ptima Differtatione Irenaica, bona fide proteremus, atque ad ex
men revocabimus. Ejusquidem Scripta, siquis latius, magni iacimus, nec semes in libellis inoliris meritis laudibus ornavimus, quamvis cum co per omnia non sentiamus. Ideoque lsi aliter nobis videri, in hoc negotio, prinfiteamur , eumque consulare aggrediamur; id neque invidiae, neque malignitati ulli, quisquam, ut speramus, tribuet. Sed ut vir eruditissimus a priorum sententia passim abit, ubi eos erras te ex illimat: ita nos, solo veri studio , ab eo dillentientes conjecturas eius confutare, neque ipse, neque quisquam alius mirari poterit. Multa antea habet de traditione Seniorum , qui Discipuli Apollolotum fuerunt, quibus prorsus non adsentimur: sed cum illa nihil huc faciant, verba dumtaxat ejus de Evangeli lus expendemus , in parti. culas divisi , ut antea in Grotianis feci
nondum consumus es Sacrorum Librorum C. non, in receptus ahquis in Ecclesia Cathoboabbrorum certus numerus ; quos deinde habere
oportuerit, in sacris fidei causes distud eandis, nec resecti Haereti rum Pseudepigraphi, monit Luem is ut ab eorum usu deriae caverent. Fateor nullam Synodum ex omnibus, aut multis Ecclesiis Garilitanis coactam, quidquam hac de re, hisce remporibus, deluuiuis; sed quis docuit virum doetillimum nullum Apostolorum, ne Joannem quidem, qui omnibus superstes fuit, nullum Apostolicum virum Christianos doculisse e quibus libris ,
intc r eos qui tunc volitabant Per manus, tuto pollent haurire historiam dictorum αfactorum Christi Credibilene est Christianos nulla curiositate , hoc in negotio tam gravi, ut darimus , ct tanti momenti, incensos sutile; Apollotosque, ac eorum discipulos parum curalle an vera Evangelia a fiaetis secernerentur De iis nimis male mihi
viderer sentire , si quid simile suspicarer. Aesine Lucae praefatio latis ostendit Liaetissimis illis viris cordi eam rem suille. Perpauca nobis supersunt de primi saeculi historia.
post Acta Apostolorum ; nec penuria mon mentorum nos patitur negare quidpiam quod minime absurdum est , nee ulli verae Historiae contrarium, futile, quia nulla ejus superest ex aequalium Scriptis memoria; cum praesertim suppares Scriptores, ut Irenaeus, ne Papram memorem , & eos non longo intervallo sequuti Clemens de Origenes Alexam drini , viri longe doctissimi, affirment, ut ex locis allatis intelligere licuit. Quod si quis facere auderet, id certe ab iis qui auctoritatem Veterum illorum tanti faciunt, quanti Dorivagus eam facere videtur, exspectari non posset. Se autem vera A stilorum scripta cum X ervbis , in iisdem voluminabus , t ompingi solebam , ut nulla prorsas uota, aut censura Ecclusa publica constaret qua quibus essent a teferenda. Non nego interdum cum libris
Apostolorum conjuncta suille scripta B.inniba, Clementis, Herma & aliorum ; sed ipso culo Apostolico factum id fuisse nondum mihi liquet. Malim hoc tribuere oscitantiae Secundi Saeculi, cujus non exigua specimina prolata sunt a viris eruditis : quam Apost los aut Apostolicos viros insimulare negli-
tiae , quae quomodo post et excusari nonas intelligo. Si qui autem Apocrypha
Scripta coniungebant cum Apostolicis, ea hisce aequabant, non norant profecto qrudistent ara lupinis . quod de ipsis Apostol rum discipulis, qui ex eorum ore di Scriptis Evangelium acceperant , nolim suspicari. Sed pergit vir doctissimus, hisce verbis. Habemus hodieque horum tempontim Script res Da sit os luculentissimos , Clcmentem
555쪽
Romanum, Barnabam, Hermam, Ignatium, Polycarpum ; qui hoc , nimirum , si ipserint
quo id os nom1navi ordine, omnes reli)uis Novi Testamenti Scriptis, exceptis Iuda a Ioannis utriusque , Datores. At Meti Testamenti, in Hcrma, uequidem inum locum inrueneris; apudi elisuos n' unum quidem Evangel am nomine
suo compelgarum. Et s quos locos fori proferunt , quibus ilia in n*ris leguntur Mari liis: ita tamen ugos mutatos ut plurimimet, imem potare que reperies, ut sciri nequeat an e nostristitas , an ex altis produxerint Apocraphis Evam
1ebis. Nihil dicam de tempore , quo scripserunt memorati Scriptores, nihil de Juda di altero
Ioanne, praeter Evangelistam; quamvis non secisent argumenta , quibus Oppuῖ rem clariissimi viri conjecturas. Haec ad institutum meum non pertinent , quippe qui de solis Evangelistis scribere institui. Itaque ut ad citationes illico veniam , ex Hermae silentio nihil potest colligi; ex quo intelligere liceat Evangelia nondum edita, aut etiam nondum publice lecta fuisse, duabus de causis. Altura est, quod liber ejus complectatur tantum visiones, di sermones Angelorum; a quibus necesse non est proferri Scripturae loca , ut probent quod volunt. Altera vem quod nullus etiam Veteris Testamenti locus ab eo ineratur; unde tamen nemo colligat Canonem Veteris Testamenti nondum constitutum fuisse. lemens quidem non laudat nomine ullum
Evangelistam, sed bis proseri λόγους sermones Iesu Christi , quorum jubet memores esse Corinthios. Sic Cap. XIII. M Fλόγων Εὐώου I, . &Cap. XLVI. Mi μνη- . λογον, reia I Κυριου Quae manifesto videntur respicere ad scriptos sermones, eosque manibus Corinthiorum vulgo tritos. Ac sane prior locus exstat Luc. VI, 36, 37,S 3 3. quamvis non totidem prorsus verbis, sed eodem plane sensu. Pollariora vero verba leguntur Matth. XXVI, 2 . Marc. I X, r. Luc. XVII, 2. Matth. XVIII, 6. Fateor tamen hic ctiam sensum potissimum respici. Sed sic solent quoque Apostoli passim
laudare Vetus Testamcntum , & varia loca in unam orationem conjungere ἔ nec tamen
dubium est quin respiciant ad libros Sacros, ros etiamnum habemus , di quorum secro. india dudum erat auctoritas. Si quis dubitaret ea de re, legere cum oporteret Cata. logum locorum E Veteri in Novo Testamento citatorum , eosque cum Hebraicis, aut Graecis etiam L xx. init. verbis conferre. Bamabas non profert quidem nominatim
ullius Evangelistae auctoritatem ; sed mirum hoc non est , cum sorte viderit solum Matthaei Evangelium; quis enim possit certo aia firmare quanto tempore, post Ierosolimitanum exscidium, scripserit 3 Certe bis verba ex hoc Evangelio laudat, di prius Cap. III. ubi dicit: Attendamus ergo , ne forte, ficia scriptum est, multi vocati, pauci electi inv mam . Observanda formula f. ut scriptum
es, quam solent Scriptores Sacri &Judaei
adhibere, in proferendis Veteris Testamenti
locis , dc ex qua colligere est quanto in pretio Bamaas habuerit Evanselium hoc Ma thaei. Capite vero , dicitur Christiis tau
πιινοι - . non vemsse vocare justos , sed p ccat res ad paenitentiam ; quibus verbis alludit ad Matth. t X, I 3.
Ad Ignatium quod attinet , sepe quidem alludit ad Evangelia & Epistolas Amitolicas,
quandoque & verba ex iis producit, nomine tamen eorum minime prolato At nemo di bitet , quin jam publice legerentur Evangelia eo tempore, qui meminerit eorum, quae de Joanne diximus. Cur ergo nominatim Evangelia non citavit λ Non magis scio, quam cur c Vetere Testamento te stimonia nulla disertius protulerit. Fortasse non Occurrerunt ei loca , ex quibus probaret id quod volebat. Fortas te Scriptura uti satis clexire nescivit. Sed quid opus est conjectil-ris p Ut ex ejus silentio contra Veteris Te- samenti Canonem nihil coltcgeris , sic nec contra Novi Testamenti publicam lectionem. Alius in Scriptis suis frequenter & accurate laudat Scripturam Novi Testamenti , alius mavult oblique ad eam respicere. Prius in Denao.observare est, posterius in Pusim, Scriptoribus aequalibus; quorum aevo, publice lectos eos libros nemo dubitet. Non est, nimirum, una omnium scribendi ratio ; nec
qui quam jure adigi potest, ad rationem
reddendam varietatis ingeniorum.
Pia carpus denique, in brevi Epistolae fiagmento , ex Pauli Epistolis aliquot verba mutuatur, laudatque α ἀ- ο Κυο ἰδάσκων, qua dixit Dominus docens, ex Matthao N L ca, quamquam tacitis Evangelistarum nominibus ; quae t nemine semper proseruntur, ubicumque dicta Christi ex eorum Evangeliis
Non animadverti ulla uspiam Evangelia, aut scripta Apocrypha ad hiltoriam aut d cuinam Christi pertinentia, ab iis laudati; excepto uno illo loco quarii, in quo videri possit laudare Evangelium Nazareorum ; sed quem ex Luca exprestum potius existimarim, ut jam dixi. Quamquam libere Pseudoapostoli primo illo iaculo , attamen ingens illa
seges fictiliorum Scriptorum videtur secumdo demum saeculo exorta esse ; cum plures
fuere Haeretici S majore spe fallendi spurii
scelus Apoliolis, aut Apostolicis viris dudum mortuis stipponi potuere. Attamen ita pergit vir eruditissimus.&d er Apoc' a adhibent isdem allusties, Irae ceratum est in hodiernis non haberi Eva Θis. Ut iacie constet nullam actue imere so 3phos, Canonio oue Nisi Testamenti Lbros consi tutum esse ab Ecclesia discrimen ; praserim , s r iuga quoque accedat observatis, quod censi ram nultam socr)phis as ungant: sed nec ab aliquam notam, tinue possit Lector colligere in nus illas Apoc 'phis tribui se, quam veris trita
nat Evangelus. Inde prona Hi suspiciis, s quas, tia loca produxerint cum no Ars congentientia ,
nullo tamen certo id jacium se conflio ; quo
556쪽
eoussitatum fuerat res dubias e Canonicis esse eoae mandas, Iutaque adeo posse, ut eTisias milia ex aliis tamen , quam qua habemus , de promta fuerint Evangeliis. Fefellit virum doctissimum memoria, cum a recensitis Scriptoribus ait Apocrypha memorati, quae in Evangeliis hodiernis non
currunt ; si Apocrypha intelligat ad historiam Christi N Apollolorum pertinentia, qualia intelligi hic debent. Nam Apocryphaad Vetus deliamentum spectantia , de a Barnaba de a Clemente proferri non nego ;verum tantum abest ut haec quidquam faciant ad id quod molitur vir clarissimus, ut contra consectaria ejus evertant. Si enim constituto Canone librorum Veteris Testamenti, quod satis liquet cx Iosepho, illi Scibi tores laudarim Apocrypha Scripta ad id pertinentia ; quidni idem neri potuerit, in proferendis locis recentiorum Apocryphorum, jam noto A constituto Novo I euamento Possemus hic subjicere exempla ta mentis Alexandrini , ut iis libris Apocryphis , non aliter ac Apostolicis; iis temporibus , quibus sit notum erat utrorumque discrimen, nec aequalis auctoritas.wTribuenda ea scribendi ratio non dubiae auctoritati Sacrorum Librorum, sed pravae illorum iaculorum, aut interdum etiam ipsorum Scriptorum consuetudini. Absurdum enim est uti auctoritate in-li a & dubia , ad probandum quidpiam quod sit alicujus momenti : nisi illa auctoritate , quasi argumento ad hominem, utaris.
Non capio cur vir acutissimus verba , quae consentiunt cum nostris Evangeliis , malit aliunde desumta esse; cum nulla exstent nunc Apocrypha, in quibus inveniantur, nec ulla a Scriptoribus ipsis indicentur; &cum praesertim, ex Emholis Apostolicis, varia etiam proferantur. At potuit fieri, inquies, ut 'pocrypha talia quoque haberent. Non ne Io, sed an ex eo quod potest fieri argumentari eo modo licet λ Quid certum erit in antiqua historia , quidve non fingetur , si satis sit dicere quidpiam posse fieri , ut verisimile
videatur Paucae fabulae Legendarum , ut vocantur, rejici poterunt, si latis sit eas potitisse fieri, ut admittantur quasi non is,
'Non capio etiam quare licuerit Iudaeis ex Libris suis Sacris probare ea quae inrtinebant ad Religionem; non vero licuerit probare
ex Evangeliis, quorum noti erant auctores , quorum etiam explorata erat veritas. An
opus fuit tanto tempore, ut intelligeretur auctoritas Christi in Evangeliis, quorum explorata suit γνηm mi, longe major esse auctori- ate omnium hominum Imo vero hebetes , ic vid pejus dicam, cos esse oportuit, qui non i uco rem intellexerunt, aut dubitarunt
'Sed quid ego, inquit vir doctissimus , librosis emorem minita Canonicos ' me odem pCanonicis i , ree ioribus con Zar Eet fi im tu se Evangelia . utque Ecclesiasticis in usu frisse diu ari. Non flut illitis aevi Script res Novi Test. enti locis Scripta sua , velut lopere tesselgato ornare, qui tamen recentiorum mos es, qui ct Dus erat in illis, quas rin sebam ipse. Sripturis. Veteris enim 'Iesame
es Libros proferunt saepi οῦ , prolaturi procul dubio e Novi Testamenti Scripta, s illa
fuissem in Canonem recepta. E atum Domi. iv nostri profert S. Paulus Azur. XX, 3 i. IVM A ὸ scripto aliquo produxit, non cert. ex allis, quod talemus, Marido. Perpauci nobis supersunt Scriptores Saeculi Primi, prater ipsos Novi Tellamcnti Scriptores; ii, nempe, quos antea nominatim te- censuit ipse Doum litis ; clemens, Barnabas, Herimas, Ignarius de Pia mpus. Ex hisce autem clemens saepius quidem attulit loca depromta e Veteri I estamento, atque ad id
allusit; quam ad Libros Novi, ex quo etiam pauciora profert. Sed tamen non semel posterius hoc laudat, nec raro ad id respicit, ut liquebit vel Cotelerianae, aut Anallelodamensis Editionis margines obiter inspicienti. Non profert quidem, ut jam dixi, nomina Scriptorum Novi Testamenti ; sed nec Veteris librorum aut Scriptorum nomina solet proferre. Verum a Clemente Evangelia omnia lecta non fuisse si concederemus , nihil hinc possiet colligi, contra nostram sententiam; si ea Epistola scripta sit aliquamdiu ante Jer solimitanum exicidium , ut multis uiuetur, aut paullo poliquam edata fuere Evangelia. Nam potuit tunc nullum vidisse Evangestum, cepto uno Evangelio Lucae, quod laudat;
quamvis haud multo poli tria priora publice
lecta in Ecclesiis fuerint, postquam omnibus innotuerant. Verum hac de re nihil statuo. Barnabas multo plura habet ex Vetere T stamento , quam ex Novo a sed per totam strine Epistolam contra Judaeos ratiocinatur, contra quos Novum proserre non potuit, nisi illis. ludibrium debere vellet. Hermas nec Vetus, nec Novum Testamentum laudat , quia visiones suas narrat, & praecepta veluti ab Angelis accepta exponit. Ignatius non stequentius laudat Uetus Testamentum, quam Novum , atque ad hoc etiam crebrius respicere videtur. Quod semper intelligendum , ut quae antea de eo dixi, de genuinis Epistolis p fictilias enim non moramur. P lycarpus pluries quam vigesies alludit ad loca Novi Testamenti, aut ea verbo tenus laudat. vix semel resipicit ad locum Vereris. Inspiciat Lector Editiones, quas memoravi, Omnium quippe accuratissimas : & nisi mecum sentiat, causam non dico , quin fidem mihi in polierum semper detrahat. Existimo igitur virum doctissimum memoriae nimium fidentem, hic esse tollucinatum. Verba Christi allata a Paulo Actor XX.'cum sint perpauca& - ιμμωδῆ, potuerunt perfacile memoriae cujuspiam insedit se, quod nec prorsus negat vir acutillimus, qui ita porro pergit.
Se latuerunt in itas ter xum aritas , in
quibus Icripta fuerunt, Evangelia, ut nequidem res erint recentiores augusta quid se ira seni is iisdem rebus Antiquiores. Ast foret ne tu essent ἐν--οφα i. qua, seia 2
prima D M Canonis constutione eruitorum hominum
557쪽
hominum ingenia ex uerunt. Certe S. Duas, si Genealogiam illam Domini in Matthao viii set: non aliam ipse, mhilque serὶ habentem commune , produxi set, nequidem minima censtrutam di est edita ratrone. Et cum v asscripti vis edit in Praesertime causam, quia it se a raπτων ratiouitas alutus eam fueris aggressus ;
is se Evangeliorum a lore et, ita, nimirum, noufius e ipsos M ώorue, ut ne quidem ij os Mἄτοπος, cum cura at qua, ct sedulitate consuluerint, vacilletri que proinde, ac dubiam eorum 1ωse suem.
Ut plane uos fuisse iures sit Gangetica Hist
pia Scriptores a Luca visio . . .
Ut tres Evangelistae priores sua invicem Scripta ne viderent, minime necesse eli Ia- . tuille Evangelia in nescio quibus terrarum amulis . sed tantum circa idem tempus in remotis terrarum oris scripta suisse, ita ut 1instuli Evangelista prius opera haec sua enim servat, quam aliorum similes libros viderint; Quod ante ultima Neronis tempora contiail. te, ut diximus, verisimile est. Non video cur haec ratio conssilii Evangelistarum reddi
Nequeat, aeque ac ea quam commentus clivir celeberrimus. Certe magis consentaneaeli instituto vitae Evangeliliarum , qui cum terras omnes obirent, ut Exangelium sparcerent , non videntur insignia & plane necessaria, ut ollendimus , fidelibus volumina in angulis latitantia reliquisse ; sed potius tecum ea circumtulisse, atque exscribenda discipulis sitis praebuisse, ut eo pervenirent Quo ipsi pervenire non poterant; utque eos lumine Evangelii collui rarent, a quibus ipsi, aut Apostoli alii, vel Evangelista conveniri ne-Quibant. Quod vero attinet ad eos Script res , quorum meminit Lucas in praeficione, fateor eos non suisse αι et στος , scd si attentius Evangelistae verba pensitemus , videbimus tantum eos a Luca insimulari neglecti vis ordinis, de omissionum. Sed non negat cos aut consuluisse ιωππος, aut Vera 1 Dplute. Ait tantum se testibus oculatis constitiatis, accuratius & copiolius historiam dici rum di saetorum Christi scribere aggressum esse. Interpretes, ad eum locum, a Lectori
S. Matthaeus , ait vir doctissimus, quiDlus e nostris Luca erat antiquior, ipse erat -ππ-ς, tit pro uis illum noster defigitare non potu . S. Ioannes Luca erat, longo inte allo, in Ic Dptione, Iunior. Iunior eram S. Mircus , ISwim S. Lucas es scripserati anno Evangelio, o Aria terminavit Apostolorum, quod ego Iane pura verissimissimum. Sunt enim Mia δό- ν us operis λου , in us προ ν noscit Evangetam, Aesor. I, I. Acta postea ab Liangelio dui eruur, qvrbus commodius v sum, ob Acmumfacit m expeditioremque torcem comparationem , Emane as separato Co
repetendus. Ita quo anno scriptum est a S. Luca Evangetium, secundus fluxerit X solo Pauli an
cus, seu post obitum Petri, seu non mulio aurea si inisse videtur. Nec ipse Lucam ad Matthaeum respexisse existimo , sed Matthaeum ante Lucam scripsisse nuspiam probatum vidi. Quae enim
Graeci recentiores de aetate Evangeliorum commenti sunt, ea nullo fundamento nituntur. Coniectura vero Doduxia , de Adiis , ut minime absurda est: ita nec temere admittenda. Nam Lucas est quidem se primum hisum confecisse, de historia Christi; sed non sequitur de uno eodemque opere intelligendum , cujus Acta sint secundus tiberi Quidni enim sit primus liber Auctoris , sed
non operis p Deinde minime necesse in I cundum librum conlectum fuisse, eodem anno quo primum, qui potuit seorsim antea emissus cile, cum praelertim per se opus integrum absolvat. Divulsio Actorum ab Evangelio commentum in viri acutissimi, hac sola duratione, quod nomen auctoris Actis non sit praefixum. Potuit vero omitti nomen auctoris , propter adloquutionem ad Theophilum, quae ostendit Acta ejusdem Histe audio ris ac Evangelium, ad eumdem Theophilum mistum; si modo Theoptulus hic siit nomen viri, cui reipsa dicata sint haec opera, non fictilium vocabulum. De tempore, quo in
cus seripsit, nihil est quod addam us quae a tea a me dicta sunt. S d o reliquos, subjicit Dod ellus, ali vicem non fuisse vises Evangebstas , vel exindes picis est, quod primo ita pradicati ovis anatores rasas dumtaxat enarrem. Retiquorum amnorum, Paschartimque memoriam suus consis
vit S. Ioannes Evangebsia; unde posses quis fomlage col7igere visa se ab eo , ct probata tunsi
laque decessorum fetui in a. Vere quidern dicitur Ioannes conservalle Paschatum mcmo.
riam, sed perperam fingitur solus de reliquis annis ministerii Ch illi esse loquutus, aut ceteri primum tantum attigisle. Nolim Ha moniae coii spectus ita virum doetissimum confutat, ut nullum dubium superesse hac in re possit. Ita pergit s. XL.
Id de eo fortasse re te qui tam sero s ra erit, cum jam posent qua in certis sin a Juerunt
'ditionis Romana regionibus, latius emanare. Sia ita intelligatur ut con ratus fuerat at eo Mamgelisarum Camulcorum codex , Uu que demi stimonio postreis commcndatus , id vereor ut fu
rit verum. Adlue certe προὶ creditotes vitam Use E Q horum de stum . cum si iteret Ignatius, qui pari, ut videtur, in re crypha . quo O vera Luci r L a. 1' liremum hoc perperam Ignarro tribui antea diximus, ac proinde nihil vetat nos iidem habere Eusebio : qui prodidit tres priores Evangelistas a Ioanne probatos ac commendatos. Quinimo etiam credere possimus , si velimus, solos laudatos, quandoquidem non
credibile Ioanni Apostolo, hoc est, testi factorum & dictoriam Christi, perinde titisse
558쪽
an falla, aut incerta vulgo de iis spargeret
tur ac credcrentur a Christianis ; cum praesertim non multo post ejus aetatem, quatuor tantum Evangelia , quae habemus , genuina ac fide digna habita naerint, ut docci ctiam vir doctissimus, sequentibus verbis.
Pramus quaternariι numera , quasi Iam recepti, constitutuque, ut neque plura sent Evam lia , nec pauciora , nsser meminit Irenaeus;
patillo laxius , qui ante illam scripst Justinus.
ν μα-. Apol l I. p. 98. Diat. cum Tryphone, Pagg 327, 328, 329, 33 I. Titulum iEP ὰ Xenophonte desumst qui proseptoris sui Socratis , eodem quo Apostoli exemplo, conscri eras Sumμνημονὐματα me justinus
λῶααι Εἰ γ vim. Apol. II. p 98. Sic autem illa tribuit Aristas, quod Apostolorum dogma
ta , mentemque comptalarentur οῦ ut una tamen
addorum agnoscat in scriptione operam , qui suo rim Apostolus s. Zati. Sic enim illa: Dies . pag.
apud Christianos Dise , seu superiori loco Apo-
solorum illa Κααμ, ημον iam in , quo fueram in Iudaeorum 8nagogis Scripta Prophetarum ἰ &c. Primus quidem ex Scriptoribus Ecclesiasticis, qui nobis supersunt, meminit quaternarii numeri Evangeliorum Irenaeus; sed nemo dixerit propterea, in tanta penuria monumentorum antiquiorum , neminem alium
Irenao, hac in re , praeivisse. Nullum enim vestigium occurrit apud Iustinum, aut apud Irenavim, novitatis institurionis, de legendis publice solis illis quatuor Evangeliis, quae ad
nos pervenerunt. suo tamen, inquies, argumento consabit no-fra esse illa quae a Justino designantur Evange-Eay In 'imu ex Irenaeo, coaevo teste, quem iuga Irocia dubio non latuerant. Tum ex ino Iusti
no , qui e nostris Evangeliis loca plurima adduxit o quidem id castissita, raro admodum admisis Apo Iphis. Nec Dia aliud verba uus ipsa suadent penitius inspecta. Cum enim horum Commentariorum allas ab ipsis Apostolis scriptos fuisse crediderit, at os ab eorum disii sis; si plures in utroque genere inte Eexerit, sic n merum quaternarium accuratissita abs ent, nostri uendeo consentient, ut non alios ab illo intel eios
Disse veri sie fit. Una enim is nostris inorum
suiu A solorum, linia discipulorum. Miror virum doctissimum, ferme veluti conjicientem , loqui hic de re manifesta. Irenos enim non modo permulta prosca verborenus ex quatuor Evangeliis nostris; sed integro Cap. XI. Lib. III. aggreditur, ut jam observavimus, ostenciere non modo plura non es le
Evangelia, quam quatuor, sed nec posse eu
se: Neque plura numero , piarm e saeti, in. quit , neque rursus pamiora capit esse Evang D. Iterum sub finem Capitis, sola illa, inquit , vera o firma, non capit neque plura, prato quam pradicta sunt, neque pauciora esse Evangelia ) per tot o tanta ostendimus. Haec certe non sunt verba hominis, qui potuisset audire a parentibus, aut magistris , nuper demum constitutum suil se ab Ecclesia Callio lica Evangeliorum numerum, stabilitamque auctoritatem. Si plura antea fuissent, qu iam par auctoritas habita suisset, facillime con iurassent Irenaeum Haeretici ; respondendo non ita pridem constitutum esse numerum illum Evangeli liarum , & fuisse revera antea plures. Paullo post , sic pergit vir clarissi
Hoc primum tempore, subfmm, nempe, Tra- Iani, cossicium fuisse Maneborum Corpus D cit ut existimemus infignis Eusebii locus. H. E. IIL 3 7. Quo enim tempore pasus es Ignatius, quo floruit Propheta si dratus , quo Philippi fida a Papia visa Prophetis a , qua usta tempora , qua dixi , indicant Ira am ; alios fuisse tradit multos prima successe s mycipulus , qui
propagando per orbem Evangelio enaviter incubuerint. Horum non nos fundatas Iam ab Apostolis Eoa ias ninns excoluisse constrinion, .
s. Alios fuisse qui suis faciataribus in genos
disi itatis, reli Eid patria , munus obirent Eva gelisarum. Puod ille munus duplex recensuit: vetustius aliud Evangelistarum etiam Apostolio rum, ut, nimirum, illis, qui mei sermonem nondum auilisissent Christum prauisarenti aliud recentius , recentionumque illius Iaculi Evange-bstarum Jortasse proprium , τω π Θέων E. ις γλίων me λδονα γe φην. Erant igitur, Me tandem tempore , Evangelia scriptis commissa, quidem uno plura, in manus hominum Linde propaganda. Estque haec Codicis Evangelici in Eccl a passim recepti prima, ut existimo, atque antiquisyima mentio. Fine hae vastani ct inse, iis Hadriani conti se es sari veri si mum :patefacto, nimirum, per Trajam Parthicas viactorias, Oriente, gentibiisque antea in guriis,
f. bius, narrato Ignatiι Martyrio, mem
ratoque Quadrato & mssippi filiabus , sic
innotuerunt , eorum tempore , primum o inem
obtinentes successerenis Apostolorum: hoc est, discipuli ipserum Apostolorum , non secus ac Ignatius , Quadratus & alii non tacenti res; di quidem eximii, cum principem locum inter Apostolorum successores obtinerent. Quos proinde existimandum est potissimili saeculo primo floruisse , cum intra id omnes Apostoli obiisse statuantur , & ante tempora Trajani, ad cujus secundum annum omnium maxime longaevus Joannes vitam produxisse sertur. Sequentia Eus ii verba sic habent:
559쪽
torum virorum digni discipuli , fundamentis ει- elefia n, ubique at Apostolis antea Iactis, in viscabam; augentes in mastus pracomum ρο δε- Iutariasmina regni caelorum, per totum terrarum orbem , qua pater, spargentes. Etenim plerique cipulora 0us avi, vehementiori Philosophia amore, a divino verbo, perculsi, Sematoris princeptumIam aurea expleverant, divisis inter egem res Iacultatibus suis. Haec omnia clare ostendunt sermonem esse de primis discipulis Ap stolorum, non de recentioribus nescio quihus secundi saeculi Evangelistis, quos vir pe spicacissimus hic quaerit. Nec dubium quin ad eosdem pertineant verba Eusebii proxime sequentia, quae sic habent: E πειτα a So δη.
λίων παπιαδιδόνα/ γπα eluu: deinde peregPὶ pira ciscentes, munere defungebantur Gangelista
rum, iis qui fidei sermonem non tam audivi ent: Christum praedicare o divinorum Letangetiorum seripturam studiose sit emes. Si haec vera sunt, quod non negat Diau ellas, Apostol rum Discipuli jam a primo saeculo quaqua- versum Bargebant Evangeliorum libros; nisi si quis fingat, ante ultima Traiani tempora, neminem Evangelia circumtulille, quia commodius hoc erit fulciendis aliis opinionibus. Nec est hoc antiquissimum testimonium, delectione publica Evangelistarum, ut ex testimoniis, antea a nobis allatis, intelligere lucet. Nonnullas alias praeterea habet vir eruditissimus conjecturas, quas, quia superioriabus multo leviores sunt, omittemus, finem huic sat longae Dissertationi imposituri; qua
nos putamus γνησό τα atque auctoritatem
Evangeliorum ita defendisse, eorumque consilium ac usum ab initio L hristiani simi. sic aperuisse, nulla ut superesse amplius dissicultas videatur.
560쪽
ΝON opus est, ut reddamus lila it
rum rationem ordinis totius nostraemi monia; quem fiat multis, in secunda nostra Dissertatione, exposuimus; nec aggredimur Commentarium scribere in Eva gelia harmonice digesta. Poterit fortasse hocneri aliquando , postquam aliis curis defuncti fuerimus, si Deus otium nobis fecerit; non quidem ita ut omnia late interpretemur , sed ut proferamus tantum quod ab aliis Interpretibus praetermissum , aut castigemus quod non satis recte explicatum vid
tur. At nunc ad alia vocamur, nec nisi pauca loca attingemus , ut rationem reddamus Historiae nostrae, non ut res ipsas explice
mus. Si quid novum videatur Lectori, in
rebus, adeat Hug. G, Otium , aut Hem . H-
-ndum Additamentis nostris auctum, & videbit ut plurimum cur sententiam quamdam
aliis praetulerimus. Quod si illic nihil inveniat, ex quo intelligere possit Paraphraseos
nostrae rationem, comparet verba Evangeliorum cum nostris , videbitque non sine causanos certos sensus ine sequutos. Aut certe,
si adsequi nequeat rationes, quibus permoti sumus, judicium sustineat, exspectetque donec cas ipsi edamus. Sin minus, iniquum sese praeuabit, ludibriumque aequis rerum aestimatoribus debebit.
CA P. I. p. a. Vertim cum non pauca omissa
PAG. a. ckm Herodes J In summa pagina, habemus 3 a. annum Herodis; qui numerandus a capta Ierosolima, de quo vide Dissere. I. num. L Annus vero 39. Augusti , est a nece Iulii Caesaris , non a primo Consulatu , quam rationem numerandi sequuti sumus, ut magis accederemus ad calculum Patrum, qui dixerunt Jesum Christum cile natum circa i. Auguiti , & quorum verba protulimus Dissert. I. num. V. Eadem de cause, annum natalem Christi retulimus non ad 4o.
sed ad i. Augusti, neglectis diebus, hebdomadibus aut mensibus superioris anni ignotis, ut anni aetatis christi procederent a Calendis Ianuariis. Sed quia forte etiam initio anni t. natus dici queat; ea de causa ,
iii summa pagina nullum annum praefiximus, ut significareinus inter o. & qa. Augusti natum suisse. Ibid. Sexdecis tarciter mensibus &c. J A qua anni tempestate incipiendi sint hi menses nescio, neque sciri poste puto, ut jam alibi dixi. Forte Bb finem aestatis haec visio milia est ad Zachariam. P. s. Surdus erin Vide Differt. II. Gn. IV. P. 7. Per priores quinque messes nemini aperuit J Res poterat celari per quinque menses, sed vix diutius, & praeterea sexto mense res patefacta est Mariae. CAP. II. p. 8. Sexto mense J Quo huius anni nescio. Fortὰ non procul ab initio anni. Nihil definio, ne nimis multas conje
cturas coacervom ; neu ex sanctitana ac ve
rissima Historia fabulam Milesiam faciam, conjecturis subinde veris eventibus mistis. P..8. Gravidam iE co J Responsio Mariae ostendit supplendum esse illico non expressium in verbis Angeli; nam alioquin intellexisset Maria se gravidam brevi sore ex Josepho, cui desponsata erat. Vide Can. VIL in Distere.
P. I o. Neque tissam paenam dabis J FHaec latent in antecedentibus, Lara qua credidisti Ecc. quibus tacite Elisabetha opponit fidem Mariae incredulitati viri sui Zachariae. CAp. III. p. I s. Non quidem a jugo R manorum J Haec sortEita non intellexit Jos phus, sed in verbis Angeli haec sententia con
P. 1 6. Somnium diminitus Illi inmissum &c.J Vide quae diximus ad Can. IV. Diiter: ILIAL Qua prima descriptio Iudaeorum a Romanis facta est, ante cenisum &c. J Existimamus hic designari non censum proprie ita di-etum, sed descriptionem hominum , eum in finem institutam, ut Augustus sciret quae essent vires Iudaeae. Deinde ταωτη ἐγίνε- ηγεμρν ς οντν interpretamur, prima fuit, re quidem te descriptionem factam , census cauSa, cum praesset Sstria Quirinus: quasi dixisset Limcas 'reω diro ηγ His m. Vide hae de re Differti eruditi Critici De. Per Metii. P. II. Eadem no IeJ Liquet hoc ex P. II. Z 2 a a ubi