장음표시 사용
531쪽
tur. Sed ita ea divulsimus, ut quomodo coniuncta sint in Marci exemplaribus illico pateat, ex numeris versuum, subjectisque aut fixis asteriscis, in locis omnibus, in.qui, us luxata cst, ut ita dicam, commissura. Si autem meminerimus in directa oratione , apud Orientales , non magis proferri ipsa verba, eorumve servari ordinem, quam in obliqua, Apostolosque magis sententiam,
quam loquutiones, earumve seriem exprimere voluisse; varietate verborum aut ordinis , minime offendemur , cum ubique ressit eadem.
Neque inus Eva gel a , neque omnes fimul
omnia halent DEM O M a christi , mo
nec omnes circumstant ira eorum qua copi sos narrant.
A Singulis omnia non esse scripta, ex sola
apertione huiusce nostri voluminis constare poteli, omnibus qui oculorum usu non sunt destituti; cum passim unum Evangelistarum , ceteris tacentibus, quidpiam narrantem in eo videant. Omnes etiam omnia
non collegisse diserte docet Joannes , quillisce verbis claudit Evangelium suum: Sunt autem θ aha multa , quae fecit Iesus, quas
scribamur perfngula , nee ipsum arbitror mumdum capere posse eos , qui scribendisum , t bros. Quae verba , etsi hyperbolica sunt, attamen
nos docent multo plura dicta & facta a Jesu scisse , quam quae in quatuor Evangeliis hahentur ἔ neque enim videntur audiendi qui verba ο m. 1ειν, qua fecit, intra sola miracula coercent; nam res gestae Christi non
minus sunt in sermonibus sitae, quam in factis. Quod non eo dico quod existimem nescio quid arcanae doctrinae litisse, quod ab Apostolis non sit promulgatum, aut in Eva geliis quidquam deesse eorum quae ad consequendam aeternam salutem necessaria fiunt. Omnia sine dubio eo pertinentia scriptis mandata sunt , cum ea quae minime sunt scripta , si quae essent, perinde sint ad nos quidem quod attinet, ac si numquam revelata fuissent ; quod enim non potest nobis constare an a Deo revelatum sit, id non magis nobis credendum imponi queat, quam Observatio legis minime promulgatae. Verum quaecumque fecit aut dixit Christus
non esse litteris mandata , probe Glervandum; ne miremur in narratione primae praedicationis Evangelii, quam habemus, multa esse hiulca , & quaedam tempora minus aut magis reserta videri dictis re faciis , quam aliae Si Ephemerides vitae Christi haberemus, quales scribebantur corum quae quotidie in Restiis Persarum atque rigyptiorum Resum fiebant ; videremus innumera dicta
S tacta , quibus vacua , ut nunc nobis videntur, ministerii ejus intervalla impleta tu runt. Isitur non satis gravi argumento utuntur ii, qui ministerium Christi in duos ferme annos contrahunt, duobus primis a
nis in unum coarctatis, ut plenius dictis de saetis id intervallum fuisse videatur. Cum vero ex collatione Evangelistarum subinde liqueat circumstantias quasdam aut dictorum . aut factorum ab eorum aliquo praetermitti, etiam in iis quae copioliuS C ponunt; duo hinc consectaria nascuntur non exigui momenti, cum ad ea in concordiam redigenda, quae pugnare prima fronte vidc tur , tum etiam ad ea intelligcnda quae diacuntur , unde quoque Evangelistarum concordia pendet. Prius est non posse circumstantiae , aut facile supplendae, aut etiam ignotae omissionem ita urgeri, ut consectarium quodpiam singulare ex ea deducatur. Nam si Evangelistae subinde quidpiam omittunt, nemo negaverit , in hiulca narratione posse id subintelligi, quod nexui rerum plane necellarium est; aut etiam aliquid omistum, quod interea dictum, aut sectum fuerit. Legantur Historiae nostrae Capp. LXV, LXVI. & LX v I. una cum Evangelistarum narratione, cui sub
aesta sunt, de manifesto liquebit nonnulla esse, ab omnibus Evangelistis omisia necessario supplendae Exempli causa, in historia resurrectionis , omissa est ejus descriptio suo loco, quam breviter inseruimus, post paraphrasin P. z. Cap. xxv I II. Matthaei. At inlesumtibus, inquies, res exprimitur. Non disiiteor, sed hinc colligo etiam alibi supplenda esse apud singulos Evangelistas, quae narrationi desunt; qualis est, apud Joannem ante P. II. Cap. X X. reditus Mariae Magdalenae ad sepulcrum , cum Petro de Ioanne, aut certe paullo post; ut S ceterarum mulierum . ante P. v. Cap. XXVIIL Matthaei. Clarum etiam est ex Lucae Cap. XXIV, 3 . Jesum se conspiciendum praebuisse Petro, postquam a mulieribus conspectus esset; verum res neque ab aliis Evangelistis, ulla ratione. neque a Luca ipso memoratur silo loco.
Quo factum ut verba Pauli ex i. Dist lae ad Cor. C XV. narrationi Evangelistarum, quam aptissimo loco, inseruerimus, quia eo respicit Apostolus. Quod si, in sequentibus , Lucae nulla occasio fuisset loquendi ea de re, plane praetern illa esset ex quo tamen silentio, ignotam Lucae fuisse falso collegissemus. Igitur minime negandum est id notum fuisse Matthaeo, exempli causa, aut Joanni, quod omiserunt; quod dico non iis qui de auctoritate sanctissimorum virorum non dubitant, sed iis qui postent sorte objicere neque Matthaeum , neque Ioannem meminis Ie adscensionis Iesu in coelum, sed solos Marcum & Lucam. Quod autem de hac omissione dicimus , hoc de ceteris omnibus similibus intelligi volumus. Exemplum
enim unum attulimus, non catalogum cor
texuimus similium omnium omisitonum Alterum consectarium est, ex nuda omissione non videri colligi posse non factum id quod non memoratur. Itaque errant qui, quia lapis ostio sepulcri Christi advolutus, non dicitur amotus antequam resurgeret Christus ac sepulcro egrederetur, existimant Jesum e clau-
532쪽
so monumento egressum penetrata rupe ;itemque, cum clara is scis, Discipulis se conspiciendum praebuit , quia non dicuntur Q-r apertae, penetratum ab eo lignum januarum. Nam quamvis ea penetratio contraria non citet naturae veri corporis humani; tamen tantum miraculum, ex mero Evangelistarum si entio, colligi non potuit.
G si puntibus circumstantia, in antecedeuribus omsa, Iaepe colligitur. HUjusce rei exemplum attulimus, ad ante cedentem Canonem; sed tanti est m menti in hoc negotio, ut aliquot aliis praete ea sit nobis illuliranda. Lucae CI, eto. ita alloquitur Gabriel Zachariam, dubitantem deco quod ei nuntiarat: eris tacens, ct non poteris loqui, usque in diem , quo hac fiant, εσηπιωπῶν ιυμ μ ρας μνηπη ταυ rex. Quae verba in Par phrasi ita expressit surdus eris, ac mutus ab
hac hora &c. Carpendi avidior lutc sertasse reprehendat, si in ea inciderit, nec ulterius legerit, quasi surditatem hic frustra ori muto addiderimus. At quisquis iugerit ad P. 62. intelliget hanc circumstantiam recte atque ordine a nobis suppletam ; nisi enim surdus nisset Zacharias, non invisissent ei, ut de nomine filio imponendo sententiam ejus rescirent , sed clara voce hominem interrogassent, qui stripto, ut fecit, respondistet.
Matth. I, 2o.postquam narratum est somnium
divinitus Iosepho immissum, de ducenda d
mum Maria, continuo subjicitur: exsurgens au-1 I ph a m jecit Aut ei praecepitAngelusdec. At cum dubium esse nequeat quin Josephus de sommo suo cum Maria colloquutus se rit , ac proinde ab ea acceperit divinam Iesus crationem ; quis etiam dubitet quin I scphus , ex collatione somnii cum dictis Mariae , intellexerit id a Deo sibi immissum tui iase Θ Quod cum ita sit, necesse habuimus, mollioris narrationis causa, eam subnectere circumstantiam; de qua non magis poteramus dubitare, quam de iis quae habet Matthaeus, de ex quibus necessario fluit. Matth. III, 3 q. pag. I. Harmoniae nostrae, Joannes Jesu baptismum ab eo suscipere cupienti primum negat; quod ab illo potius deberet baptizari, quam illum ipse bain lirare. Quo in loco addidimus: quod ad
tu prophetico ab eo dicebatur , nam Iesum non norat. Si quis hic Matthaeum tantum consulat, temere additum a nobis judicabit: sed adeat Joan. I, 33. p. 69. atque intelliget non
sine ratione hoc a nobis additum. Verum non tantum in hisce Historicis, rhetoricorum Canonum de narratione nestipentioribus; sed de in elegantissimis quibusque
Graecis de Latinis, similia animadvertere licet, ut observavimus Gitis nollrae Part. Ii I. S. 3.
Ex re ipsas e cosi genda circumstantia omissa, qua necessariae junt, ad tutelligendam seriem
NUllus est Historicus , ita in scribendo
accuratus , ut aliquando aliquid non praetermittat; quod a perito atque attento Lectore supplancium est , ut liqueat quae sit series narrationis. Quod quia non raro tectile
nobis videbantur H morici illi Sacri , quos in Harmoniam redegimus I saepe addidimus aliquid , sine quo hiulca narratio iuulet, de aliis etiam in locis addi krte oportuiti etirius rei exempla subjicienda sunt, ne temere
conjecturas noli ras Evangelistarum narrati ni miscuisse videamur. Pag. 26. ante paraphrasin P. 22. Cap. II. Lucae, narrato dis cilii Magorum, subjicimus eodem tempore exactos ius ile quadraginta dies, quibus puerpera sacris arcetur. Quod ita ex
rebus ipsis collegimus. I. Venerant Iosephus
de Maria Bethlehemum , non ut illic ledes figerent, sed tantum ut cens crentur, ut docet Lucas Q II. q. qui de diversorio eos cxccptos narrat, qui non fuit locus diuturniori morae aptus. II. Cum vero illic peperisset Maria, per quadraginta minimum dicS,commorari eodem in loco coacti sunt, quamvis tot diebus illic esse, ut censerentur, necesse non es et III. Dum eo tempore Bethlehemi commorarentur, v nerunt Magi; non prius , ut elare docet Matthaeus ; neque postmus , quia non est credibile eos qui Bellilehemum venerant, dumtaxat ut censerentur, eo rediiste, postquam Ierosolimam se contulissent. IV. Cum ergo Magi ivissent Bethlehemum, per illos quadraginta dies, & , ut quidem videtur, sub ejus intervalli finem , ob rationem quam
postea dicam, redierunt in patriam , non salutato Herode. V. Is cum exspectasset reditum Magorum , per paucos dies neque enim opus erat multis diebus ad eundum Jeroseiuna Bethlehemiam, vitandum Jesum, de redeundum Ierosolimam , cum Bethlehemum dumtaxat sex millibus pastum Jerosolima distaret; de praeterea Vcr corpore dc animo Herodes diuturnioris morae crat impatiens nec videret eos reduces,milites immi sit, qui occiderent infantes. VI. At eo tempore, jam egressi erant Iolephus&Maria Bethalehemo, ideoque post quadraginta dies m moratos facta est caedes, de Mani sub corum finem eo se contulerant. VII. Post illam
caedem, aut dum fieret, credibile non est Josephum & Mariam, vivo Herode, tui sie Jero- limam aut illic cile commoratos Igitur credibile mihi fit, paullo antequam Herodes id consilium exsequeretur, iugis te eos, monitu Angeli, de quo Matth. II, ly. Ac sane Matthaeus postea carulem Bethlehemiticam narrat. Unde ulterius colligere licet monitum Josephum suille, dum Jerosolimae moraretur, neque Nararetham rediisse , nisi ex aegypto reversum. Si certe fuisset Nazarethae, eo tempore
533쪽
pore quo monitus est, juisus suisset potilis in Syriam vicinam fugere , quam in i yptum
multo remotiorem I cum non magis pareret
Herodi Syria, quam aEgyptus. Quisquis
expendet haec omnia paullo attentius , fatebitur, nisi fallor, circumstantiam illam tem
poris, antea memoratam, necessario narra
tioni addendam fuisse. In colloquio Jesu cum Nathanaele, quod describitur Joannas Cap. I, 48. N seqq. P. 32. supplevimus haec : unge inradigere poterat Iesum esse Prophetam , cum sciret quod ὰ nemine sciri potuerat. Qua sagitat exclamatio sequens Nathanaelis , quae alioquin sine nati ne suisseti Responsum etiam Christi supplendum hoc esse mani sesto ostendit In sequente historia Canensium nupti rum, nonnulla etiam fuere necessario supplenda ; quae nobis non conjiciendi libido, sed ipsa narrationis series extorsiti Postquam
diximus ammadvertisse Mariam vinum deesse, subjecimus: qua alas viderat Filium edemtem miracula , qua memoria prodita non sunt
Se. Absque hoc enim fuisset, Filium des ciui vini supplere non postulasseti Poliquam etiam paraphrasi exprestimus responsum Christi, quod illic exstat Ioan. Cap. II, necesiario addendum sitit: attamen se ei obsequi ,
hoe in negotio paratum esse ostenciit. Nam fructum Mariae hoc a Jesu ei significatum fuisse
sagitat. Plura non addam exempla , cum haec satis esse videantur ad satisfaciendum iis, qui pollent paraphrasin nostram carpere, quasi ampliorem aequo. Si enim attendant,
iacile , ut spero , intelligent nihil uspiam a nobis additum esse, quod narrationis series
Ex Response saepe imagigere es aliquid in I
terrogatione omissum, aut in narratione suppressum. SIecum Nicodemus Ioan. III, 2. p. 37. nostrae Harmoluae , hisce verbis Jesum aggressus esset: Rabbi fimus quia a Deo ventyli magister : nemo enim potest haec Agua facere , qua tu facis , ns Derit Deus cum eo a respondens inducitur Jesias : Amen, omen, dico tibi, nisi quis renatus fuerit demis, non potest videre regnum Dei. Quae verba nihil f ciunt ad praelationem , qua usus erat Nic demus : sed sine dubio satisfaciunt quaestioni, quam crat ille propositurus , di quam oblique expressimus, hoc modo : hac pramis, a praefatione , interrogaturus erat Iesem, quid a se feri oporteret , ut felicitatis regni Dei, quod instare audiebat, particens feret. Quod est misπωμενον, ad quoa spectat Christi responsio. In eodem colloquio, cum docuisset Christus cum oportere renasci, qui bonorum Regni Coelestis particeps fieri vult, neque hoc intelligeret Nicodemus , dicit tantum:
quo modo possunt haec Ita, ' respondet Christus , tu es Magister in Ioas ct hae ignora,
ac continuo subjicit : Amen, amen, dico -- bis, quia quod scimus loquimur dic. Quae posteriora verba ostendunt, in Nicodc mi imterrogatione, latere haec; veia fieri nequeant, quo Iure ea vis credi ' At haec non expressismus in paraphrasi interrogationis, sed responsionis; quia commodius vidcbatur id posse fieri. Lucae Cap. XIV. cum Christus gravi or tione invectus csset in avaritiam S: superbiam, liberalitatemque contra ac humilitatem summopere laudasset, subjicit Evangelista p. t auivisse hac Pharisos, qui erant avari, eumque derisisse. Tum brevem quidum eorum, castigationem a Christo, at cam magnis sensibus praegnantem, subdit; quae ostendit Pha
risaeorum μυκ προσμον non mira ex adrogan
tia natum , quam ex avaritia. Superbiam enim eorum, ficta religione vestitam, acriter
reprehendit Christus. Deinde leges Coel stis Regni paucis describit, ac tuetur, contra pravam eorum hominum sententiam, qui caerimoniarum Mosaicarum observationem virtutibus omnibus praeferebant: ostenditque se majorem sanctimoniam a Discipulis suis postulare, quam a Judaeis olim exegerat M ses. Quibus sine dubio aut Pharisaeorum dicteria , aut tacitas cogitationes consutat Christus; quamvis illorum nec sensa illa, nec
Sed est insigne exemplum responsi ad lac, tam cogitationem, potius quam ad verba ab Evangelista expressa spectantis , Joan. XI, 2I, 22, 23, 24. ubi Martha Jesum Bethaniam, post mortem fratris Larari advenientem, ita alloquitur: Domine, fi fuisses Ne, frater meus non sisset mortuus; sed θ nunc sto, qM. -- cumque popseris a Deo, dabit tibi Deus. Respondit vero Iesus : resurget frater tutis. Si hic consistas, videbitur Martha petere a Dia surrectionem fratris, eamque sperare ; sed vide quid mulier Jesu promissioni reponat: sis quia resurget iis Reyurrectione, in nNemrodie; ex quibus verbis liquet eam nec sperassie, nec petiisse fratrem a Christo excitati. Igitur verba haec Martiis ad tacitam cogitationem ejus spectant, quam sic expressimus p 336. Harmoniae nostrae r non ausa est addere Iesum
a Deo nequaquam petiturum ut homo, a qua tuor diebus mortuus excitaretur , quod talia Deus non soleret concedere.
Varietas paucularum circumstantiarum non se
diu in varias historias di sescendas esse narrationes non per omnia Amiles, A cetera coni om
HIstorici omnes, qui singulas circumst minitas minime narrant', sed nonnullas i
ligunt, necessario ferme in illo delectu dii
dent, aut dissidere videntur, praesertim si rem breviter narrare instituant. Vix enim heri potest ut eaedem , per omnia, circumstantiae ab iis eligamur, utque paucis verbis concepta narratio eadcm ratione sit a pluribus
534쪽
ribus contracta. Cum res ipsa clara sit, mirum videri non poterit eam pro explorata hie a nobis adsumi. Igitur quamvis in narratione curationis servi Centurionis Cape nati mensis, quae legitur Matth. VIII. & Luc. VIL pag. I 28. Harmoniae ncistrae, nonnulla sit circumstantiarum varietas; non est continuo colligendum duas esse historias, clam, ad summam rei quod attinet, consentiant Evangelistae. I. Est utrobique Centurionis pernati mensis serius, qui curatur. II. Utrinbique legitur eadem oratio, qua Christus adducitur ad agrum curandum, & quae eli insignis prorsus ac singularis fidei argumentum, di tetulicatio. III. Utrobique Jesus absens
absentem aegrum curat. Quae non patiuntur
nos dubitare , quin sit una eademque historia. Verum , apud Matthaeum, Centurio ipse Christum alloquens inducitur; apud Lucam vero , describitur adlegans ad cum Judaeos , qui negant ipsum ausum esse venire. At haec minime pugnant, ut postea ostendemus; ideoque consensus aliarum circumstantiarum, quae sunt plane singulares, major habenda est ratio, quam exiguae hujus varietatis, censendaque eli apud Matthaeum N Lucam una narrari historia. Est de aliud hujus rei exemplum, in curatione caeci, vel caecorum, quae exstat Matth. X X. Marc. X. & Luc. λ VIII. Qua in narratione, ea sunt, ut mihi quidem videtur, quae non patiuntur plures hic quaeri historias; quamvis non diffitear nonnullam esse varietatem circumstantiarum. Haec autem sunt consentientia: I. Caecitatem curat Christus,
non procul Jerichunte, cum Jerosolimam iret: II. Qui ea sanatione indigebant sedebant juxta viam , per quam cum intellexissent Jesum mox transiturum , coeperunt clamare
magna voce: Iesu, fili Do id, miserere nostri.
III. Quos clamores cum ingeminarent, Objurgantur a multitudine eorum, qui comit hantur Iesem. IV. At Jesus jubet caecos ad se adduci, & sciscitatus quid sibi vellent fieri, homines curat; qui postea eum sequuntur, a quo tanto beneficio affecti fuerant. Haec cons 'nuentia mihi persuadent unicam esse ii istoriam; non, ut placet RIcharlono,
duas, quarum unam atque eamdem Ma sinis & Marcus narrent, alteram Lucas,
quae contigerit paullo pol L Numquam enim multitudo, quae sequebatur Christum objurgasset caecum opem ejus implorantem, paullo postquam viderat duos alios a se perperam
castigatos benigne a Christo curatos fuisse; sed potius hominem recta ad Christum duxissent . ut ab eo similis beneficii pateticeps fie
Verum nobis objiciuntur discrimina, quae
in narratione Evangelistarum occurrunt. Primo cum Matthaeus duos caeccs memoret,
unius meminit Lucas; ad quam objectionem, singulari Canone, postea respondebimus plenius. Hic dumtaxat obtervabimus Marcum, qui ceteroqui prorsus consentit cum Matthaeo in circumstantia, quae objici potissimum solet, ac dc qua postra agemus , unius
etiam dumtayat caeci meminisse. Secundo objicitur alterum discrimen, in eo situm, quod ciuin Matthaeus & Marcus narrent tam contigille 'ID egre. Ite Jericlitanta , σκ-ecομενου sol λωπῶ, Lucas prodiderit sanatum
caecum, quem memorat, cum appropinquaret
Ierichunti, αν τῶ ἐθ γν αύαν sic Iri&postea subjiciat se Ἀλθα,- λυ τῆν rευχα, ingresum transtri se Ierichume: unde coruligunt Lucae caecum sanatum fuisse a Jesu , antequam ingrederetur Ierichuntem per camurbem transiturus ; contra vero caecos Ma
thaei & Marci curatos , postquam Jeius Drichunte egressus esset. Sed viri docti dudum observarunt L. τω signiticare saepe non motum ad locum, sed tantiim ci tantiam, ideoque perinde esse ac si dix11lci Lucas, oris ἐθὰς ην i εριχω, Ωιm Wopinquus esset Ierich-ti; quae loquiitio est tantum generalior, qualiaeae quibus usi sunt Matthaeus e. Marcus, cum neque ingressum, neque exitum senet. Vide H Grotitim ad Matthaeum. Quae vcro soquuntur, apud Lucam, non sunt ita conne etenda cum superioribus, quasi exprimerent quod proxime sequutum cst caecorum curationem c cum nihil vetet transitionem esse Evangelistae, aliquatenus retrogredientis ;quales innumerae sunt, apud omnes Script
res. Quod si falluntur, qui volunt hic duas esse historias , multo magis a vcritate a Drant , qui in tres eam dispescunt; atque in eos validius torqueri potest telum, quo pri rem opinionem confiximus, ex castigatione caeci a multitudine desumtum.
Similitudo paucularum circumstantiarum , qua ad summam rei parum faciunt, non ostenduunam is variis Evangelistis narrari historiam,
A cetera dissideam. HIc Canon primo intuitu possit videri
contrarius sit periori; quamvis non sit, si paullo penitius res introspiciatur. In s periore enim ursimus similitudinem circumstantiarum potissmarum, negligendumque ostendimus discrimen exigui momenti, quod inter alias intersit; hic vero cx similitudine
posteriorum colligi non poste unam , cam-demque narrari historiam contendimus. P tissimas autem vocamus circumstantias, eas propter quas, omnium quippe observatione dignit limas, historia narratur ; quae certe fruariae sunt, res ad eamdem hi notiam retem nequeunt. Exempli causa , narrat LucasCap. V. p. 78. nostrae Harmoniae , Petrum, Andreant, Jacobum N Ioannem , cum per totam noctem piscatui operam deditiunt, in
lacu Genesarethico, nullum cepiste piscem a sed jussu Jesu, demissis retibus, subito magnam piscium copiam ab iis captam esse. Si milem quidem huic historiam narrat Joannes Cap. XXI. p. q96. hujus Harmoniae ; sed
quia tempora minime consentiunt , aliaque dicta ac facta laquuntur N antecedunt; nemo
ita desipiat, ut eamdem historiam cste dicat. V v v Idem
535쪽
Idem est ferendum judicium de aliquot aliis historiis, quas confundi a multis solitas
in Harmonia nostra distinximus. Sic secum do praedicationis Christi anno , ex ordine nostro , narrat Lucas Jesum vocatum fuisse ad convivium , in aedes Simonis cujusdam Pharisaei ; ubi cum esset, mulier , quae impudicam vitam egerat , triclinium ingressa stetit a tergo Iesu & tam ubertim flere coe- Pit, ut pciles ejus madefecerit lacrimis; quos
coma abstersos osculata , unguento oblevit.
Idem propemodum narrat Joannes de Maria, Marthae N LMari sorore , quarto praeconii Christi anno. Sed praeter tempus, variant &aliae circumstantiae; ut quod convivium hoc, ut videtur, celebratum sit in aedibus Marthae; ct sermones plane alii sequantur factum Mariae, quam qui apud Lucam habentur. Quamobrem viri eruditi non aegre concedunt duas historias has fuisse. Sed simile factum tertio
in Harmonia nostra occurrit, pag. Αο . CX
Matth. XXVI. & Marc. XIV. quod multi volunt idem esse cum secundo. Imo vero vir longe doctissimus H. Gratius tres historias memoratas in unam mi lcet. I. Existimat ille Matthaeum & Marcum hanc historiam, Proxime ante ultimam Christi ccimam posuisse, ut notarent quid Judam ad facinus impulit let;
nam proxime subliquitur quod ad Judam pertinet. Lucam vero idem hoc narrare occupavisse, cum sermones quosdam recitasset, ad poenitentiae commendationem pertinentes. Joannem denique historiam hanc suo tempori res didisse, cum ad confirmandum quod de Laz, ro dixerat, tum ad connectenda quae seque-hantur. Haec Gratis conjicit quae partim ferri possent, si res esset manifesta , & hoc
unum superetat quaerendum Interpretibus, quidni unam historiam uno eodemque loco narratiant Evangelistae. Nunc vero aliae circumstantiae ostendunt varias esse historias.
Inane tamen est quod de consilio Matthaei &Narci dicit, si enim voluissent nos docere Iudam avaritia adductum fuisse , ad prodendum Dominum, eum sine dubio hic nomine
appellassent, de obiter avarum ejus animum
perstrinxissent, quemadmodum secit Ioannes; non turpe ejus factum pluribus tribuissent, di sine ulla censoria nota praetermisissent. Sed
Grreium audiamus. II. Matthao ct Mareo, inquit, omnia conrueniunt. Verum in , quiatinam hi duo habent historiam. III. Ma
rhas, Marco U Luca, quod hae gesta in convi- ο , tu domo Simonis ; quὀd mber adventat
habens es astrum unguenti, quo Iesum persum die. Haec vera simi, sed ut non uni convivio interfuit Jeius: ita nec necesse est unum filiust virum in Judaea, cui nomen esset Simoni:
nec prosecto erat, ut vel ex Evangeliis liquet , in quibus aliquot Simo. res memora tur. Similiter non uni mulieri suit unguentum , nec una id potuit in honorem Christi profundere ; cum praesertim motis esset, in conviviis paullo lautioribus, ea munificentia Dri Quod una fecerat, non indignante Christo, potuere di altera, & tertia imitati; cum, ut dixi, mos ille vulgaris esset. Prin
terra cum Evangelistae a Gratio memorati diacant Christum unguento perfusum in aedibus Simonis; Ioannes non obscure significat cor vivium , in quo Maria eo liberalitatis gen re Dominum excepit, cel bratum sutile in aedibus sororum illarum Bethaniensium; quandoquidem convivis ministrabat Martha, Maria vero unguentum suppeditabat Iesu. Fecerunt autem et, inquit Joannes, C Xit, i. caenam ibi Bethaniae) a Murtha ministrahas, Laetianus vero unus erat ex Ucumbentitas cum eo. Maria ergo accepit libram unguenti
nardi dec. IV. Pergit tamen vir summus,&, Matthao, inquit, Marco ct Ioanni comonit , quod hac gesta Lethaniae, in convivio ;quia unguentum a muliere allatum maximi eras
pretii : quia reprehensa es Me nomine mutier ab uno Discipulorum nam ita pluralis accipi flet, Iudam autem Ista es nomimit in velut prodiga, hoe obtentu quὀd reein s is sumtus factus esset in pauperes ; qiad Christus mulierem L nuit imterpretatione benigna, ad pollinsitaram siliam taue
honorem pertinere. Hae circumsamia u α εὐ- ci ραι, quam ut disci sis temporibus congruant.
Paria hic multa esse non misit eor , sed cum sit id discrimen quod antea notavi, de loco
in quo celebratum est convivium ; crediderim etiam id urgendum quod dicatur Judas Mariam reprehendiste apud Joannem , apud
Marcum vem di Matthaeum simile factum a guentes inducantur nonnulli ex Apostolis. Non mirum est autem nonnullos alios Ap
stolos simile peccatum commisisse ac Iudam,
quia in plurium convivio non animadvert
rant quid a Jesu ea de re dictum esset; aut simile factum N paucis diebus a priori r
motum , simili defensione ab eo cononestati. V. Rursus, ait Gmtius , Lucae cum Ioanne convenit, quod hac mulier pedes CAristo perfudito capisiuio focavit : quae itidem exprisona
sunt, quam ut temere credendia snt Ionia α
nisse. At tria sunt, in quibus Lucas , N a Joanne & ab aliis Evangelistis dissentiti P mum cst quod mulier, de qua loquitur Lucas, antequam pedes Christi ungeret, lac, mis eos perfuderit ; quam circumstantiam notatu uignissimam non omisissent alii. Secundum quod ait mulierem illam fuisse τωλον, seu impudicam; quod de Maria Bethaniensi, aut de altera illa muliere nullo indicio constat. Tertium est, insignis oratio Jesu, ouae habetur apud Lucam; & pro qua in aliis ii istoriis legimus castigationem mulieris ungentis, ejusque desentionem. VI. D nique vir summus vult nos observare is iamne Mariam Laetari sororem hae vehui peculiari
nota describi, quia east qua Christi pedes perfudit detest non potuisse autem satis certam notam desumi ex eo quo saepius acciderat. R
etum hoc Grte esset, si Joannes soleret ad alia Evangelia respicere. aut si aliarum mulierum similia facta litteris ipse mandasset. Nunc autem cum solius Mariae facti meminerit , nec usquam ad res ab aliis Evangelistis narratas respiciat. nulla est ambiguitas ea in designatione. Sed hoc habere Ioannes vicitur , Cap. XI, a. non tam ut distinguat
536쪽
ab iis Larari sororem , quae solo nomine sta. tris satis secernebatur, quam ut fictum hoc ejus in Lectoris memoriam revocet. Possimus hisce omnibus addere, apud Matthaeum& Marcum, praedicere Iesum facti mulieris, de qua loquuntur , aetemam , apud posteros, sore memoriam; quod in aliis similibus
hiltoriis, non legimuS. Quae cum ita sint, nullam rationem esse putavimus satis gravem , ut constantem Evangelistarum ordinem , commodissime procedentem, perturbaremus; quasi eadem historia , alieno tempore a tribus eorum esset expressta. Imo vero vel sola ratio ordinis
suadet similia non semel contigille , quod pluribus illustrabimus, ad sequentem Cano
Similia fiat ae dixit far pilis Christus, smilibus
occasionibus ita posui. Utibus.
N Ecessarius est prorsus hic Canon, ne
Evangelistarum ordo penitus Gertatur ab iis , qui Harmonias facere aggrediuntur; dum similia facta aut dicta, sed ad varia tem.
Pora pertinentia, miscent in unum, omniumque Evangeliliarum narrationem divellunt.
Igitur eum exemplis aliquot indubitatis confirmabimus , in quibus de iis , quae minus clara sunt. judicium serri queat. Tempore primi Paschatis, ut narrat Ioannes Cap. II, I . & seqq. Jesus Templum imgrestus mercatores omnes victimarum de nu-mularios ex eo eiecit, vetuitque eos facere
aedem Patris sui domum negotiationis. Sic,&paullo ante quartum Pascha, se gessit; ut na rant tres alia Evangelistae, Mati. l. Marc. X. Luc. XIX. exprobravitque mercatoribus Templum ab iis in speluncain latronum con
Iesus Matth. VI cum multa alia de prece,
sponte sua, docet, tum etiam formulam Orationis , qua uterentur Discipuli, tradit. At eamdem hanc Lucae XI. ubi & aliae occurrunt circumstantiae, rogatus recitata Cum anno secundo praeconii sui, duodecim suos Apollotos mitteret, per Galilaeam Evangelium nuntiaturos eos mandatis i struxit, quae Matth. X. Marc. VI. & Luc. IX. leguntur, Harmoniae vero nostrae pag. IT a.& seqq. Similiter septuaginta alios Discipulos, Per Iudaeam, eadem de causa, dimisiurus eos alloquitur Lucae X. e. 236. Nec immerito , similia cnim facturi similibus indigebant mandatiS. Interdum dogmata aut monita longe maximi momenti saepius, data opera, repetiit ut altius descenderent in Discipulorum animos rudes atque obliviosos. Sie saepe, vel ab initio praeconii, ut liquet ex Joan. II, I9. mo tam ac reserrectionem suam intra triduum praedixit. Quod quam necessarium esset resipia ostendit, cum vix ipsum praedictionis illius implementum iidem ei ab Apostolis e torserit. Non mirum ergo, si hominibus re petitione usque adeo indigentibus eadems pius, ut ita dicam, occentare necesse habuerit, cum initio surdis propemodum caneret. Saepius etiam homines praemonuit, de peric lis ac vexationibus , quae illis imminebant, propter Evangelium ; ne sibi res secundiores polliciti, contrario exspectationi suae eventu, conturbarentur, atque ab Evangelio alien rentur. Quibus tamen tot& tam perspicuis admonitionibus, non impediit quo miniis Apostoli regnum quoddam terrestre ejus fore putarent, cie eo ipso die, quo in coelum o crus est, de eo illum interrogarent; ab in lito errore, nonniti a Spiritu Sancio. xv candi. Igitur quamvis similes sententiis, aut etiam verbis sermones Chrilli, in nostra Harmonia, variis temporibus, occurrant; non eli propterea existimandum, ut multi solent, Evangelistas non sitis accurate inter se a nobis compositos fuisse.
Eadem obicientibus aut qualentibus, variis temporibus, saepe eodem modo respondit Gri stus.
HUc quidem facere possunt nonnulla exsuperioribus exemplis , sed nihil vetat ejusdem rei aliam atque aliam vesuti facicm contemplari; si siit digna, quae diligenter ani mo vertetur, qualis est ea ad quam pertinet
non propositus. Haec enim una res maxime adduxit Harmoniarum concinnatores, ut crederent nullum ferme temporum ordinem
ab Evangelistis servatum; effecitque proinde ut permulta mi seuerint, in Harmoniis satis, quae hic scorsim exhibemus. Cum Iesus tertio praeconii anno, se Jeros, limam conferret, ad iustum Dcdicationis, Pharisaei nonnulli ab eo quaesiverunt, quando
futurum elici regnum Dei, Luc. XVIII, a pag. 3i . nostrae Harmoniae ; quibus lusce verbis respondit i non veniet Retuum Dei cum observatione, neque dicent: ecce Uc, aut ecce ine dic. clausitque responsionem suam hoc proverbio: Ubicumque fuerit cadaver, illae congregabuntur o aquila. Similia quaerentibus Apostolis quarto anno, paullo ante ultimum Pascha, hoc atque alia similia respondet Christus Matth. X X IV. Marc. XIIL Luc. XXI. Quod cum ita sit, nulla, ut puto , causia erit cur carratur nostra Harmonia, quasi easdem historias in plures divulsas variis locis repeteremus, eo quod similibus quaesitis e dem modo responderit Christus. Sic anno praeconii secundo, Jesum transiturum a ripa occidentali lacus Genesarethici ad orient lem, Scriba quidam aggreditur hisce verbis, apud Matthaeum Cap. VIII, 19 Pag. I 8. hujus Harmoniae r Magister, sequar te quocumqu/ iveris, respondit vero sesus: vulpers eas habent O volucres caeli nidos, filius a
tem hominis non habet uti caput rechnet. Tumi alium jubet se sequi, quamvis ne id faceret,
537쪽
observantiam & curam patris senis praetenderet; quo sepulto, rediturum se pollicebatur. Quam excusationem hisce verbis confutat Christus : Dimitte mortuos sepelire mortuos suos Sc. Tertio iterum anno praeconii , similia
Jesus iter faciens Jerosolimam verba habuit, in simili occasione. Vide Luci IX, 37. α
Exigua varietas ctrcumstantiarum, aut orinis, in narratione unius e Ius que circumsantia, non es repugnavita.
SI Evangelistae omnia eodem prorsus modo narrassent, ita ut inter eos nullum esset discrimen, nisi in verbis, & loquutionibus; suspicari aliquis pollet eos capita contulisse,
aut historias sitas legisse, co animo ut consentire vicierentur, nec esset facile eam suspiacionem ex animo minus credulorum evellere; quomodo testimonio Evangelistariam pondus detraheretur. Nunc vero Spiritus divinus ,
qui eorum scriptioni praefuit, pastus est eos in
nonnullis circumstantus minoris momenti
varietatis quamdam speciem praebere; ut liqueret eos de compacto nihil egisse , utque omnis fraudis suspicio longillime amoveretur. At in summa rei semper inter se consentiunt,
si modo commoda adhi eatur conciliatio. Exempli causa, vocem c Oxlo editam, in b,
ptismo Christi, illa repetit Matthaeus Cap. III, 17. Hic est Mu, meus dilectus , in quo mihi
complacui. At Marcus I, ii. & Lucas lil, 22. secunda periona eam concipiunt: Tu es Iibus meus di ius, in te, aut tu quo , compla ιαι mihi Quarum loquutiomim prior inducit Deum alloquuntem l Gannem , & alios qui eo loco aderant, posterior vero compellantem Jesum solum. Verum idem utrobique plane cst sensus. Sic di in historia tentati nis, quae hanc proxime sequitur, aliqua est
varietas ordinis , inter narrationem Matthaei& Lucae; nam Mattiuus pol remam narrat tentationem , quae iacta est in praealto monte , Lucam vero eam quae contigit in solario
Templi scro limitant. Qua in re, Lucam
Matthaeo accomm andum censuimus , ut ex numcris versuum laquet. At hoc repugnantia haberi non potest, cum neuter Euan listarum profiteatur se hac in re ordibnem temporis accurate sequutum.
Anupinus, de Consensu Evangelistarum Lib. II. n. 23. cxillimat Dei Spiritum hoc
elle patium, ut intelligeremus nos non deberea; bit ri mentio qumquam , pluribus rem quam auferunt vel viderunt reminiscentibus, non eodem modo aliue iisdem verbis , etaim tamen res fuerit maicata ; aut Me mutetur do verborum , sue alia P o aliis , qua tameni im valeant, verba proferantur.; sive es quidet et quod recordavis non occumt, vel quod ex aliis qua dicuntur posset intelligi, miniιs dicatur; me aliorum, qua ma is dicere fiat tiit, narran-άorum gratia, ut congruens temporis modus Juffetat , aliquid fibi non totum explicandum ,
sedam parte tangendum quisque suscipiat :
tentiam , nihil pudem rerum, verborum tamen aliquid addat, cui aractoritas narrandi concessa est; sive rem beaee tenens non ad quaintur, quamvis id conetur, me moriter etiam verba qua aud it ad integrum exuaetiare. Praestitisset dicere, ut contumacibus os obturaretur,
quandoquidem apud homines non prorsust iniquos ea , quae memoravit leviter varian tia , mendacia non habentur ; Evangelistarum narrationcm co modo variantem, se
sam esse, aut pugnantem propterea dici non
polle. Nam quamvis id quod est , quasi
consectarium, deduci queat ex narrationibus Evangelistarum ; propterea tamen , nisi fallor , non dixerimus id fuisse consilium Dei, in illa varietate.
Qui fatui ora habet non negat plura daa aut facita . modo ne ulti fit mihi foris nota a me qui plura habet εum , qui pauciora narrat, mala fidei arguit.
Hic Canon posset, certissimis Logicorum
regulis, de natura Enuntiationum Pa ticularium & Universalium , comprobari; sed cum etiam illorum ignaris sit fatis perspicuus, si modo ejus verba intelligant, uno potius atque altero exemplo illustrabitur aenos is Matthaei Cap. VIII Marci Cap. IV. dc Lucae Cap. VIII. Harmoniae p. I 6o. narratur historia de Daemonibus , qui corpora suum lubierund Marcus quidem & Lucas unum virum impuris Spiritibus obsessum memorant, at Matthaeus duos fuisse alti Verum ut qui dicit duos, unum non negate ita qui unum ponit, nec ullo indicio plures excludit, minime adve satur iis qui plures memoranti At quare , inquies, unum dixere Lucas & Marcus, non duos λ Quia sic acceperant ab iis, ex quorum ore historiam Evangelicam conscripserunt; qui cur alterum praetermiserint nescio. I ossunt esse multae sae, quas memorare nihil attinet, cum quinnam sit vera , aut verae propior nulla conjectura adsequi possimus. Hanc commentus est Augustinus; alterum, nempe, ob llorum a Cacodaemonibus notiorem ac celebrior alicro litisse. Ita enim loquitur in opere de Consensu hvangelistarum Lib. II. num. F6. Quod viro M.athos auos dicit fuisse, qui legio metu illam Daemonum patiebantur, qua in porcos ire premissa est, Marcus vero e eas unum commemoravi ; imel as unum emis fuisse po sona alicustas claristris ct famosoris, quem regio
illa maxime dolebas, o pro custus salute plurimum satagebat. me volentes Agnificare duo Evangelisa , flum commemorandum Iudicave runt, de quo facti histis fama latiuspraeclariu quesca rauciat. Verum perinde hoc est, quasi quispiam noctu in scopum jaculati aggrederetur, quem neque videret, nec se seriisse umquam scire posset , quamvis telum in illum impegisset. Itaque prastat, ut dixi a conjecturis abstinere. Attamen siquentia
538쪽
Augustim verba digna sunt quae huc transferantur , quippe quae multum faciant ad intelligendum liac in historia Evangelistarum consensum. Nec quod verba Domnum, inquit, diveria ab Gaiae sis icta sunt, habetia quid Icrupuli; tam vel ad unam redigi semientiam, vel omnia iam Ela posui inres i. Me quia prunaster , apud Matthaeum , apud Egos singulo uaer loquitur , cum ct ipsi mrrent quod interrogatus ad vocaretur , letionem se esse reston it, eo quod multa essent Damonia. Simile quidpiam dicendum de alia haud dissu i discrepantia eorumdem Evangeliit rum, de caecis qui a Jesu curati sunt, qua
in praeconii anno, cum Ierosolimam se con. krret, de de quibus Matiliaeus Cap. XX. Marcus Cap. X. Lucas Cap. XVIII. Harmoniae pag. 3 . Nam Matiliaeus quidem duos caecos memorat, cetcri vem unum, quem filium Tiamaei vocat Marcus , nomine ab aliis nequaquam appellatum. Ideoque similia ad hane
historiam habet Augusinus . ejusdem Librinum. I 23. Nam duorum etiam, inquit, e corum, quos modo interposuit, unum fuisse M-tissimum in tigia civitate fumo bimum, ex hoc etiam satis Vparet quod ex nomen
ejus o patris e Ius Marcus commemoravit. Quod in tot superius sanatis is D mino , non facile occurrit, mi cism minuis coli metum nomine expres', custus filiam Juscitavit Isus. Iu quo etiam nurgis i Iese sus a parat, quia θ si te Archi fuagogus utiquem lsci, icto nobilis fuit. Procia dubio itaque Baraxminus i D, Timet rus, ex aliqua magna febritate ae ecius, uot si fam fima -- Misae mi, quM nou Mum cacus , verum etiam mendicui sedebat. Hinc eu ergo quia ipsum M
Lm votat commemorare Marcus, cullus illa-- natio tam claram famam huis comparavit , quam erat libus nota calamitas. Quae
autem a nobis dicta simi de duobus hisce exemplis, ea dicta consenda sunt de omnibus factis; quorum pauciores aut plures, in hoc vel illo Evangelista, occurrunt circumstantiae. Qui enim plura narrat. pauciora complectitur; qui pauciora memorat, plura
L brariorum necata, si quae sunt in Evangeliis, non sunt repugnantiarum loco habenda.
M Ulti doctissimi viri existimant mendum
esse Librariorum in Joanne, Omnibus frustra tentatis ad eum in concordiam cum ceteris Evangelistis redigendum , de hora qua Pilatus damnavit Jesum; quam circiter sextam suisse ait Ioannes Cap. XIX, 14. cum Marcus dicat in crucem sublatum eum fuisse hora trina, Cap. XV, et F. Marili us vero, Marcus de Lucas , cum aliquamdiu e cruce pependitiet iis, circa horam sextam factas esse tenebras usque ad nonam. Vide Hadimoniae pag. 72. Contandunt ergo , apud Ioannein , pro οἰσώ tam legendum esse ω ἰτυ , quas tertia. Ac sane dubium esse n
quit quin ita sit intelligenduς Ioannes, ut
idem dicere volitisse statuatur ac Marcus, qui cum tribus aliis Evanaelistis ad amui sim consentit. Itaque si quid sit mendi, non ei ἰt Marcus refingendus ad Joannem, sed potius Joannes ad Marcum; contra quam censebat scriptor commentarii in Psalm. LXXVII quem sub nomine noranini habemus. Pos, set certe Hν ς apud Joannem positum fuisti e loco r, quod ille apud Marcum factum esse male conjicit; perperamque cum conjicientem sequutus est Diov. Pet rus de Doctrina Temporum, Lib. XII. c. i'. ut ex sola lectione Harmoniae nostrae liquebit. Verum' nec emendatio hujus loci in Joanne satis placet, neque aliud quod satisfaciat, re diligentius expensa, invenio. Proposui quidem nuper, in Additamentis ad Adnotationes muri Hammonui in Novum Testamentum, aliam rationem hujus loci explicandi, quae nonnullis placuit; sed ut accurata esset, opo teret a Joanne scriptum non εκ , sed nova. Itaque rem in medio relinquimu&Cavendum tamen diligentilsitne a conj cturis aut veterum Criticorum, aut Librariorum ; qui cum non intelligerent quo modo ad concordiam revocandi essent variis in locis Evangelistae, ex uno alios non ram emendarunt , ut doctissimi quique Interpretes saepius observarunt. Unum dumtaxat atque alterum exemplum subjiciam, ex Th. Beeta.
Sic ergo ille scribit ad r. I. ultimi Capitis
Marcii Mn a es Graecoerum vetustorum Codicum varietas in hoc Capite; quod Hi nymus t stitur, ad Hedybiam, in plerisque huyus Gaugebiexemplaribus non exstare, νῖd in eo non pauca inveniamur ab aliorum Evangesistarum nare nono dissidentia. Tum subdit: ego vero id omπ
uo temerὰ expunc Ium fuisse, o se Dei se restitui
ac explicari posse arbitror, ut o uapulcre inter se consentiaim. Cui ego sententio libens se scribo , nec pollum latis exprimere quant pere improbem eam Criticinum aut Librari
Alterum exemplum idem nobis suppeditat, ex venerandae antiquitatis Codice Graec LM tino, qui nunc est Cantabrigiae. In eo, nempe , Lucae Cap. III. Genealogia Christi non descendendo, ut apud Matthaeum, sed adsce dendo iis tantum adjectis quos Matthaeus in Tellaradecadibus constituendis praeteriit ad Salomonem, ut apud Matthaeum, non ad Nathanem , ut in ceteris Codicibus legi δε- let, deducitur. Quod quomodo fiat,' vide apud ipsum Bedam. Hoc autem factum, ut
Lucas conciliaretur cum Matthaeo , contra omnium Codicum auctoritatem, atque universae Antiquitatis, quam luc discrepantia Evangelistarum exercitam habuit, consensum. Itaque cavendum ne, ex ejusnodi C dicibus , aut depravationibus, aggrediamur conciliare Evangelistas; qua in re sere praeserenda lectio, ex qua repugnantia nascitur, ei quae Evangelistas consentientes praebet; quia nulla fuit exscriptoribus Christianis ratio, cur repugnantias facerent; at suit mutandi, ut consentirent quae dissentire videbantur.
539쪽
ordo narrationis multa in comordiam redigit, qua inversa videntur pug nare.
SI plures unam historiam , prout quidem
res contigerunt, absque ullo figmento, sed neglecto circumstantiarum ordine , narrare aggrediantur, tum inter se componantur; pugnantia dicere, primo intuitu, vi-dcbuntur iis qui ignorabunt ordinem temporis in singulis circumstantiis non filii se observatum , praesertim si delectus circumstanti rum idem non sit. Hoc autem contigisse Evangelistis ex variis, quae antehac diximus, conspectuque ipso nostrae Harmoniae constare potest ; ideoque non facile credendum csset eos inter se pugnare, quamvis nesciremus, id quod docent nos Acta, eoS accepisse Spiritum, a quo in omnem veritatem dini sunt. Verissime crgo Augustinus, mernoracis epius operis Lib. II. n. 27. haec habet de testimonio quod Ioannes Baptista Christo perhibuit: Si quaeritur, inquit, qua verba potata Ioannes Baptista dixerit, utrum qua Martium, an qua Lucas eum dixisse commemorat , an qua
Marius in ipsi paucis, qua litam dixisse posuit
tacens cetera , nullo modo hinc laborandum esse
Dduas qui prudenter intini git ipsas sententim esse
necessanas cognoscenda veritati, quita libet verbis fuerint explicatae. Quod raram altum verbo
rum ordinem tenet, non es utique contrarium.
γε illud contrarium est, s alius dicit quia
alius praetermittit. Ut enim qui fue me nerat, o ut cuique corri erat, vel brevius vesprotarus eamdem tamen explicare sententiam : ita eos e
phcasse manifesti m est. Hisce de causis , in componendis inter se Evangelistis, ita eorum verba digessimus,
primum, ut quae habent communia ea - --
,3 μου sint collocata, in diltinctis colume lis , quibus est praefixum singulorum Evangelistarum nomen; secundum , ut singularia unicuique manibus, quarum index extensus Ca .monstrarct, dist nguercinus, relicta charta vacua in ceteris Evanstetistis; tertium , ut ex omnibus , quae apua omnes Evangelistas
occurrunt, ordine , quem ex re ipsa commodissimum judicavimus, digestis sormar
tur vestiti series continuata narrationis; quam intcgram expressinus , in subjecta Historia Evangelicae Eam in rem, quamvis in Marco, Luca ta Joanne ordinem historiarum se vaverimus, sexcepto uno loco Lucae de cadicere Ioannis Baptitiae, Cap. III. 19, 2 o. attamen in singulis factis aut sermonibus, eorum verba divulsimus, ubi res pollulavit, ut narrationi sua series constaret; ita tamen ut asteriscis & numeris divulsa verba & verisus constanter signarentur. Nec quisquam nobis hoc vitio verterit qui Evangelia inter se compararit, intellex titque ex ea comparatione necessario ab aliquo Evangelistarum inversum cile ordinem , cum non sit apud omnes idem. Quisquis etiam Ordinem ii l tum expenderit, legeritque Paraphrasticam
nostram Historiam, videbit multa ea ratione feliciter ei se in concordiam redacta, qua aliter digesta dis sciatim ac pugnare videbantur. Legantur exempli causa , historia carceris Joannis Baptistae, pag. 62. vocatio Petri ,
Andreae , Joannis di Iacobi, pag. 8o. judicium Herodis de Jesu pagg. i8o. & i 32. descriptio convivii quo Jesus quinque hominum millia excepit pag. I 8 . castigatio ambitionis Apostolorum, pag. 22 . historia denique condemnationis , mortisque Ee r surrectionis Christi; di sola dispositione, muliatas este sublatas e Meti οφαν-- manifesto liaquebit. Potuissemus quidem interdum in tenui res particulas secare narrationes Evangelist rum, casque magis particulatim inter se componere I verum parum utile hoc visum est ,
di taediosum fortasse Lectori fuisset; ne dicam saepe nimis divellenda Sacrorum Scriptorum verba fuisse.
Rula temporibus remota, transitione conninum tur, quemadmodum proxima, cum grue inserea comi gerunt omittuntur.
HUjusce rei exempla invenire multa licet
in iis Scriptoribus, qui in brevem narrationem ampliora volumina contrahere aggressi sunt , si comparentur cum iis quorum historias contraxerunt; ut si quis Epitomis Livianam cum ipso Livio aut Ioannem Amphitinum cum Dione Cocceiano conferat. Ucunctam omnia se e transitionibus quibusdam conjungantur, quae transitiones omissa minime complectuntur; necesse est facta remota non minus ita conjungi, quam Proxima. Quod tamen minus peritos fallit, qui P tant ea tempore conjuncta fuisse, quae vident brevi transitione conjungi. Hoc acute animadvertit Augusturus, de Consensu Evangeliastarum Lib. I L num. IS apimitque commodissime historiae primi di secundi anni Christi. Verba ejus hae de re, licet proli
xiora, huc integra transseremus. Quantur, inquit, quando fieri potuerint qua contexit Masethaeus, de profectione in AZnptum, atque inde regressione post Herodis mortem, ut jam in civiatate Nazareth Hibitarent: quo eos Lucas, posteaquam tersec Erunt in Templo circa puerum omnia, secundum legem Domini, reversos esse crummem rat. Vc proinde cognoscendum es, quod Limceps ad cetera talia vabat, ne militer moveam animumque conturbent, se unumquemque Evam gelisam contexere narrationem Dam , ut tam
quam nihil praetermittentis series digesta videatur: tacitis enim qua non vult dicere, c ea qua vult dicere rigis quae dicebat ad ungit, ut ipsa co tinia qui videamur. Sed cum alter ea dicit qua alter tacuit, diligenter ordo confideratus imdicat locum, ubi ea potuerit, a quo praerei missa sunt, transsire; ut ea q- dicere intenderat ita superioribus co daret, tamquam i a. nullis 1nterpostis , sequerentur. Deinde si ibjicit memoratum excinplum, ac per hoc, inquit, -- tu gitur
540쪽
resiluitur Matthaeus , tibi ait somnio admonitos Algos, ne reirent aci Herodem , ct per aliam viam regressos in regionem suam I iugiis pratrem Isse qua Lucas narravit gesta circa Do mran in I pla, o dicta a Simeone o Auna ; ubi rumsus iaci pratermittens prosimonem in AEQVtum,
quam narrat Matthaeus , tamquam cour Imam coure a regressionem ad emitatem Nox reth.
Huic exemplo vix opus est ullum addi, vide tamen apud Matthaeum & Marcum, pagg. 78 re go. Harmoniae, vocationem Petri di Andreae , eamque compara cum Lucae narrati ne ; & videbis inter priorum Evangelistarum verba, quamvis omissionis aut hiulcae narrationis nullum prorsus in iis sit indicium, inserendum neccilario esse quod habet Lucas,
de piscatu. Talia non pauca occurrent etiam
in hiitoria quarti anni Christi, quae praestat
integra in nostra quatuor Evangeliorum Parapi irati, collata cum verbis Evangelistarum, quam contracta hic obscurius proponi.
Quae quispiam facit per alium ea irae facere via detur , quamobrem ea fecisse saepe dicitur.
HAEc est pervulgata Jurisconsultorum regula, cu)us saepe meminisse nos oportet, cum in omnium Historiarum, tum etiam in
Novi Testamenti lectione. Ex ea duo sequuntur; posse, nimirum, in brevi praesertim narratione quempiam induci facientem ipsum id quod fecit per alios; & legatum aut nuntium loquentem eodem modo, ac si is a quo mi titur praesens ipse animi sui sensa exponeret. i solebant hoc , ut in Lexico observavit an Buxtorsius, duplici proverbio exprime
Hoc si probe intellexerimus, facile in
concordiam redigemus quae narrantur de
Centurione Capemaumensi Matth. VIII. &Luc. VIL Harmoniae pag. I 28 Is enim a Luca dicitur adlegasse ad Jesum Judaeos, cum ad eum ipse ire non auderet; verum a Matthaeo ipse Jesum conveniens , atque ali mens inducitur. Nimirum , Matthaeus, more apud Scriptores Sacros stequentissimo, brevius rem narrans ipsum facientem descii bit quod per alios fecit. Ex eadem consue. tudine , apud Lucam P. 6. Iudaei adlegatia Centurione, ita personam ejus in se tran ferentes inducuntur, ut eodem prorsuS mindo loquantur, ac si ipse praesens verba faceret : misit ad eum Centurio amicos dicens: Domine , voli vexari, nou enim sum dignus, ut sub te tam meum iuuer, O. Ejus consuetudinis Scriptorum Sacrorum permulta exempla congessimus, in Commentario nostro in Pent, teuchum, cuius Indicem vide in voce Num
Cum quispiam obscurius designatur, saepe, pro numero singulari, advidetur pluratis. HIc Canon necessarius est, ut ad consensum revocentur Historiae Christi loca , in quibus quod unus Evangelistarum uni tribbuit, id pluribus ab alio adscribitur. Sie Matth. II, 2 o. de uno Herode, Rege Judaeae, ita loquitur Angelus e nisi Misis οἰ --ας, desunt ii sim qui quaerebam animam meri. Ex hac consuetudine loquendi, Marcus CV, 3I. narrat discipulus dixisse Iesu quidpiam
quod a Petrodictum memoratur Luc. C.VIII. s. Similiter Matth. XIV, II. Marc. VI, 33. Luc. IX, 13. inducuntur discipuli dicentes id, quod apud Joannem Cap. VI, 9. uni tribuitur Andreae. Ac sane quod unus dicit, consentientibus ceteris, id ab omnibus diactum censeri potest. Sed di interdum gen resis hujuscemodi loquutio adimetur, quamvis distenserint ii de quibus sermo est; atque hinc solvitur nodus, qui nectitur ex celebri discrepantia Lucae, a Matthaeo&Marco; qui
dicunt citrems Jesu convitiatos esse, cum Lucas unum dumtaxat corum eo scelere se se
obstrinxisse doceat. Vide dicenda ad sequentem Canonem.
Quod factum aut disti a paucis, id saepe σωnibus indiscriminatim tribuituri
CAp. XIV. Historiae nostrae Evangelicae,
narramus , postquam Ioannes Baptista in carcerem conjectus fuisset ab Herode , Jesum ivisse in Galilaeam, ex Ioanne, Lucadi Marco, & male, in patria Nazaretha , a popularibus exceptum fuisse; postea vero subjicimus narrationem Joannis, quae incipit a Capitis IV. versu s hisce verbis: Cum
ergo venit et in Galilaeam , exceperunt eum G l, ei &e. Qui haec consentiunt, inquies, cum
superioribus, in quibus a Galilaeis male habitus fuisse narratur Jesus Hoc, nimirum, alibi in Galilaea contigit, apud nonnullos
alios Galilaeos. Quamobrem haec ita expressimus t uti vero in alias Galilaea partes se comitilis, is quibus benignius es exceptus &c. Ejusmodi ubique occurrunt loquutiones, quae cum sono sint generales, tensum tamen particularem occultant. Sic Joan. VIII, 3.
dicuntur Seribae ct Pharisaei adduxiste adii, teram ad Jesum , hoc est , nonnulli Scribaedi Pharita, ut alibi passim ; Dequentissima enim est ea ambiguitas Linguarum Graecae,& Latinae , quae de in alias solet transfundi. Vide Capp. eiusdem Evangelistae VIII, IX,
X. atque intelliges iis vocibus, ut & vocabulo Iudaei, non modo non omnes, qui ita vocabantur, sed alios , atque alios significari. Ac proinde minim videri non debet, si verba contraria , dissimilesque astectus iis, qui eodem nomine appellabantur, interdum tribuam