장음표시 사용
101쪽
- 71 CUpera Verint, nonnulla S gravidas esSe potuisse, veri Simile tamen videtur, etiam in vico C numerum talium exiguum sui SSe. Verum eSt, conella Sionem Circa proclivitatem gravidarum e numeris istis diaetam non omni dubio majorem esse, quandoquidem, ut ceterae seminae per totum epidemiae Spatium , ita graVidae per menses tantum aliquot causae Cholerae primariae expositae fuerunt. At hoc certe eonStare nobis videtur, graVida S, Si cum non gravidi S comparentur, minUS potius quam
magis in Choleram in Clinare. Quemadmodum in indicibus secundo hujus dissertationis capite contentis videri potest, pauci tantum homines ex iis, qui ad Canalem Veterem habitabant Cholora
Correpti Sunt, Demo vero in foro maximo, quod Uree-
burg appellatur. Vehementer contra morbus Saeviit in plateis het Zand, de Aehterstraat, de nieuise Zand8traas earumque diverticulis et angiportiS. Haec autem, qHae ultimo Commemoravimus, loca ab iis habitantur, quibus res angusta domi est et curta supellex; illa Vero a melioris conditionis, a sortunatis adeo hominibus. Liquet igitur, non excludi quidem ceteroS, at prae aliis tamen Cholera corripi homines paupertatis miseriis veluti immerSOS. Quas quidem miserias Si cunctas et singulas perpendis, mirum videri nequit, eos, qui in iisdem degere Cogantur, cauSa Cholerae Occasionali primaria, sive mlasma Sit, Sive contagium, laciliuS assici quam alios, qui meliori vitae sorte gaudeant. Nimirum Sive domunculas spectes humiles et anguStas, aeris perflatum vix admittentes, in quibus numerosae Saepe familiae reSpirare et cetera vitae munia obire debent; Sive par OS HOSdemque saluos et inertes parumque nutrimenti continenteS ,
102쪽
quos haud sine dissicultate sibi comparare possunt, cibOS: Sive immunditiem, constantem sere paupertatiS pedi8Sequam, concedes, credo, paupereS in genere habere cor- P0ra , gravioribus potentiis noeentibus multo minu S re- Si Stere Valentia, quam ea, quae ciborum et aeris praestantia aliisque faustis conditionibus bene nutrita Sunt. In mala Scilicet hac corporis nutritione, quam Ulterius etiam pervertunt saepe vel impediunt mores dissoluti, SpirituOSorum abusus , veneriS intemperantia , Cetera ,
proclivitas ad Choleram Asiaticam in permultis hominibus posita esse videtur. Quid autem sit, quod faciat, ut e
copia hominum in eadem tristi rerum conditione Versantium alii morbo corripiantur, alii immuneS maneant, prorSuS neScimus. Constat adeo, propriam dari ac peculiarem organismi dispositionem, quae morbo faveat, quam vero indicare, nedum definire nequaquam pOS-
Num dispositio illa ab una parte vel inseratur Vel,
ubi jam adsit, augeatur, ab altera vero Sive deleatur ipsa Sive innocua reddatur diminuta vel sublata causa morbi occasionali per definitas aeris ConditioneS, calorem Scilicet, vel frigus, siccitatem vel humiditatem, gravitatem vel levitatem, motum vel quietem, tempeStateS, alias, ut olim, ita nunc quoque rogatum eSt. VideamUS, quid respondeat experientia. Diversis atmosphaerae mutationibu S, quas, etiam durante Cholerae epidemia, in Observatorio Suo meteorologico accurate notavit doctissimus Κreche l), cum variis
103쪽
- 73 hujus epidemiae stadiis et vero cum numeris Cholera correptorum, qui pro singulis diebus tabulis publicis inscripti sunt, collatis Sequitur, de neceSSitudine mutationum istarum et Cholerae regni nihil prorsus constare. In pulcherrima tabula hoc unice consilio a doct. Κreche delineata, quam dolemuS nondum editam eSSe, vidimus, quod ipsi ceterum in vico C experti Sumus, Choleram nunc auctam fuisse, ubi thermometrum majorem atmosphaerae calorem indicaret, nunc vero diminutam ; pro una eademque barometri altitudine jam majorem fuisse, jam minorem morbo correptorum numerum. Quod annis 1832 et 1833 observatum est, Choleram autumnali tempore valde decreviSSe, imo vero abiisse, nunc non obtinuit. Mense Decembri scilicet anni 1848 in universa urbe 270 homines Cholera correpti sunt, in vico C 53. Nec tamen coincidit frigoris ακμὴ cum summo morbi fastigio. Mense Januario quippe, quum thermometrum in scala Celsiana IIVM indicaret gradum infra punctum congelationis , admodum decrevit numerus aegrorum. Notandum tamen, etiam in
multo calidioribus diebus numerum illum saepe fuisse exiguum. Die 8' mensis Julii 1819, quo thermometrum hora II pomeridiana 29 indicabat, duo tantum homines correpti sunt, duo itidem quinque diebus ante, δ' scilicet ejusdem mensis, calore ceteris omnibuS inferiore; die 26', quo thermometrum 17 indicabat,
86Xaginta 3eptem. Mense Decembri modo commemOrato, dum minor erat aeris pressio, Cholera increSee
dom , de Provincie en de stad Utrecht, uitgegeven dOor Dr. P. J. Verme uten, Archivarius der Provincie Utrecht.
104쪽
Eadem autem, quae de temperatura valent et pre8Sione aeris, valent etiam de humiditate ac siccitate, de ventis ac quiete atmoSphaerae, de tempeStatibus, ceteris. Sub iisdem atmosphaerae conditionibus morbus jam auctus eSt, jam diminutus. Errores diaetae, corporis refrigerium, animi pathemata graviora, Similia Cholerae acceSSionem proXime praeCeS-SiSSO, SaepiuS ObSerVaVimus. Num ultimae in casibus istis causae fuerint morbi occasionales, an Vero proelivitatem attulerint, qua data mia Sma vel contagium Choleram producere posset, diffiicile dictu est. ΡOStrema autem Sententia probabilior videtur. Atque haec quidem sunt, quae de causis Cholerae habui animadvertenda.
105쪽
OSOGRAPHIA. In capitis hujus quinti tractatione, primo loco varias
morbi formas Sive species, quae in vico littera C insignito Observatae fuerunt, Sedundum Symplomata singulis propria, describere animus est; deinde de notabilioribus quibusdam SJmptomatibuS, quae SeSe Vel durante morbo, vel post eum ostenderunt, nonnulla reseram. a. Deseriptio morbi generalis. Quemadmodum in prioribus ejusdem morbi epidemiis, ita nunc etiam variae Cholerae ASiaticae SpecieS Oeeurrerunt, quarum praecipuas, eas scilicet, quae plurimum obvenerunt, in vico littera C insignito magno numero Observare mihi contigit. Mos est varias istas Species variis nominibus signiscare. Quae Siquidem a chara teribus desinitis, id est, aqualitatibus, s0lis, quas significare debent, Speciebus pr0priis, desumta sint, adeoque brevem tanquam de-
106쪽
- 76 80riptionem ipsarum Spestierum contineant, ad saciliorem distinctionem utique commendari mereatur, Certe non rejicienda Sunt. Nomen Cholerae Siccae, Ut exemplo utar, quamquam
scholasticae Cholerae definitioni repugnat, ad Significandam eam morbi speciem, in qua Omnia Cholerae Asiaticae Symplomata, eXceptiS vomitu et diarrhoea, ad-
Sunt, aptum nobis Videtur. Nomen est jamdudum in NOSologiam receptum, quo quisque idem intelligit. Sic etiam appellatio Cholerae cyanoticae, qUa quidem ea
morbi species denotatur, ubi color cutis coeruleus, in lacie praesertim et extremis insignis, externam facit cum cyanosi similitudinem, nequaquam reprobanda eSt. OmneS enim norunt, quid ea Signiscetur. Usus contra nominum, non a Stabilibus ejusmodi characteribus petitorum, quae Sine cauSa Suinciente, ad diversos morbi gradus, vel, si mavelis, ad Varia ipsius Stadia indicanda, data fuerunt, propter erroreS, quibus ansam praebere possunt, rejiciendus Videtur. Plurimi, ut hocce etiam exemplo illustremus, treS admittunt, SingulaS Saepe Seorsim OccurrenteS, praecipuaS adeo Cholerae Asiaticae species, diarrhoeam nempe cholericam, Choleram erethicam et Choleram paralyticam. Diarrhoeam cholericam
levissimum morbi gradum dicunt, in quo, licet vel nullus vel vix ullus vomitus obtineat, et urinae Secretio nondum prorsus impedita Sit, di arrhoea tamen ObServatur , Cholera laborantibus propria, cum caeteri S morbi Signis pathognomonicis, non natura, Sed gradu tantummodo, ab illis Cholerae erethicae et paralyticae diversis. Quod si eadem esset ubique omnibusque medicis accepta, veluti conventionalis adeo, hujus nominis signis ca-
107쪽
tio, Vereor, ne temeraria dici posset ejusdem improbatio.
At vero nequaquam res ita Sese habet. Non pauci enim hocce nomine vehementem tantummodo intelligunt diarrhoeam SeroSam, eodem, quo Cholera Asiatica saevit, tempore locum habentem, eadem sorSitan Sive causa sive causarum complexione, quae Choleram efficiunt, Ortam, cui vero, Secundum illorum Sententiam, alia SuheSt conditio morbosa, quam diarrhoeae caeteriSque germanae
Cholerae symptomatibus. Ex illorum igitur opinionec holera Spuria est, vel quod eodem redit, non est ChOlera. Judicium de natura conditionis morboSae, diar- rhoeae istius cauSam praebentiS, pertenui Saepe argumento niti, in eoque igitur facile quem salii posse, de ΠOStra quidem Sententia, inficias iri nequit. Sed apud illos quoque, qui talem diarrhoeam tanquam Choleram
Veram considerant, Sine dubio pluries error exiStit; certos enim fines terminosque constituere Symplomatum
complexui, qui leviorem morbi Speciem denotat, eique, qui ad Choleram spuriam pertinet, dum Cholera epide- mice regnat, impossibile nobis videtur. Quandoquidem igitur nomen diarrhoeae Cholericae duplici sensu adhibetur, adeoque ad noxiam ambiguitatem ducit, prorSUS rejiciendus est. Cholera paralytica, Species ipsiuS VehementiSSima, Si Ve graduS Supremus, culmen, άκμη morbi dicitur. Sique ad Statum paralyticum attendamuS, in quo plurimae partes ad vitam organicam pertinentes, in hacee morbi Specie versantur, haecce denominatio aliena dici non potest. Quo vero jure diversa quadanteΠUS, Si cum Vehementiore paralytica comparetur, at in Setamen Spectata vehemens etiam Species, quasi natura paralyticae opposita esset, Cholera erethica dicatur, ne-
108쪽
quaquam intelligo. Equidem hujus nominis usum ac medium morbi gradum Sive speciem Seeundam Significandam, defendere non possem, eoque igitur abStinere debeo; et, quia nomen ab omni parte bonum ei Supponere nequeo, Satius esse duxi, nullis nominibus uti, Verum Symplomata, quorum conjunctio varias Cholerae SpeeieS a me ObServatas emeit, pro viribus ad naturae veritatem deinceps de Scribere. Ρriusquam autem ad descriptionem illam tranSeamuS
Cholera phobiae, quae dicitur, id est, SenSationiS CUJUS-dam ingratae, etiam a me, Cholera epide mice regnante, Saepe ObServatae, mentionem faeere debeo; quandoquidem enim pluries morbi veluti praecursor erat, ad illum pertinere fere dici potest. Erat autem Cholera phobia ista propria quaedam ad
peculiaris anxietas, eatenus certe, quatenuS CogitationeScum illa conjunctae, turbas corporis plane peculiare Sasserrent. fraecipue quidem in hystericis atque hypochondriacis observabatur, in genere in hominibuS, quorum SyStem a nervoSum valde irritabile erat, et igitur facilius aegrotabat. In his autem colloquium de Cholera
vel vivida noctis imago, ut generalem nervorum SenSilium intemperiem, ita vel nauseam et vomituritionem aut Verum etiam vomitum, vel plureS alvi eXeretioneS, vel vomitum cum diarrhoea et gravantem insuper dolorem in regione epiga Strica, pectus Saepe vel collum tanquam ad Seendentem, provoeabat. Quae quidem turbationeS corporeae, quamvis sine dubio multis in casibus soli animi vi adscribendae essent, aliquando tam n, Credo, Cudem CauSa, quae veram Choleram inducit, allatae fuerunt: quod Si obtineret, anXietas earum pro duetum
109쪽
- 790rat. Observationem quippe aliorum, Cholera phobiam etiam obveniSSe apud homineS, qui nequaquam timidae naturae erant, et Choleram nullo modo metuebant, nos quoque Confirmatam VidimUS. Symplomata hancce Cholera phobiam concomitantia facile plerumque, praecipue allocutione placante et aqua lauroceraSi, vel alio remodio sedante, pro forma admini Strato praeSertim, auserebantur. fertinaeior interea SpaSmUS erat Vel sensatio ingrata in regione epiga Strica, utpote quae facile, vel leviori animi commotione rediret. Non Semper Vero turbationes memoratas tollere licuit. Pluries etiam ad Symplomata prodroma, Vel, Si mavelis, ad initium verae Cholerae accesSionis, quam jam Consetinuo describam, pertinebant.
eoies prima. Saepius igitur, quando haecce Cholera phobia praecesserat, haud raro etiam Sine illa, ut
plurimum vero postquam aegrotans, durante breviori vel longiori temporis spatio, praeter consuetudinem SegniS fuerat, atque eum alias habuerat SenSationeS ingratas , tum vero pre88ionem et pulSationem in regione epigas
trica perceperat, non raro Cum auriUm SUSurru et Vertigine, quae quidem inter prodroma Symptomata SatiSCerto Choleram Seouturam esse indicabant, multipliceSsebant alvi dejecti0nes, borborygmis vulgo praenunCiatae, quae interdum adhue saeculentae, in aliis vero casibus jam ab initio inde liquidae et stoeoosae erant,
ventre magiS minuSVe tenSo. Hisce interdum vomitus conjunctu S erat, urinae Secretione nondum impedita.
fulsus parVUS et frequens erat, atque Saepe jam de spasmis in Suris querebatur aeger. Cutis calor in genere diminutus, praecipue quidem artuum CX tremorum, naSi
110쪽
0t menti, genae et stolas Sudore tecta. Cutis etiam colorem Sanum a mi Serat, atque Sordide savum induerat.
Saepe etiam contractilitate Sua non amplius gaudebat , plica scilicet in collo vel ventre lacta per aliquod tem
puS manebat; palpebrae cireulo Subcaeruleo cireumdatae erant, Oculi profundius quam in Statu normali in orbitas relapsi. Vultus utplurimum peculiariS erat, anXiUS. Lingua Subeaerulea, Cum Sedimento albo, calida, non valitu sicca: Sitis interdum aucta, interdum tamen non magna : VOX debilis, ceterum nondum mutata.
Atque haec quidem levissima Cholerae Species eSt, quam in vico littera C insignito observa Vimus. Exceptis autem casibus illis, in quibus initium vehementioris morbi speciei erat, raro Oecurrebat. Diarrhoea Simplex, aqu0Sa, SaepiuS Vehementissima, cum crepitu in intestinis, et pressionis Sensu in regione epiga Strica, at Sine caeteris Symplomatibus modo commemorati S, valde frequens erat, neque numerum immodice augere mihi videor, siquidem, comparatione in Stituta cum numero eorum , qui vera Cholera laboraverint, duplo majorem didum. Notandum est, tali diarrhoea correptos, in catalogo Cholera aegrotantium non sui SSe recen SitOS. Quod si laetum esset, ratio Sanatorum et mortuorum multo faustior fuisset, quam nunc, quia nobiS sere Semper contigit hosce aegrotantes Sanitati restituere. Quando reputamus, in curatione horum aegrotorum magnam BOS
utilitatem aquae chlorii vidisse, Saepius etiam, postquam solutio saleb cum laudatio liquido Sydenhami, vel magna dosi, frustra adhibita erat, sique ab una parte probabilitatem attendamus Sententiae, qua Statuitur, CO-piam istam alvi profluviorum productam fuiSse uniuS