Regnum animale ... cujus pars septima de anima agit

21쪽

c ales; sed quod marietas quaedam intercedat,

quae tamen tam harmonica est, ut ne minima quidem di erenti a in sensationis alicujus modo detur, quae non Perfectius in una glandula quam in altera percipiatur. Quod glandularum corticalium, quae lolidem sunt SenSO-riola interna, infinitae mulationes status iam essentiales quam accidentales dentur, id salis superque in Transactione de istis glandulis est demonstralum; sunt enim glandulae maiores minoresque, duriores et molliores, pluribus paucioribusque sibi is

constantes, Sunt quarum Stalus constrictior et eX pansior eSt,

quae pluribus et quae paucioribus associatae, sed omite in disserentiam enumerare nimis prolixum foret; alius generis sunt glandulae corticales in cerebro, et alius in cerebello, ac iterum alius in medulla oblonga la el spinali, alius etiam speciei sunt in ipso cerebro, in ejus vertice et in limbis, exius prope piam matrem et inlus circa ventriculos; internae omnes sunt glandulae corticales, principia sibrarum, et sensoriola ac moloriola inierna: ut jam cerebrum omnibus sensationibus vacet, et omnem disserentiam sentiat, opus est ordine inter sua sensoriola, ordo iste omnino harmonicus debet esse, scilicet ut una glandula puriorem modum allera vero crassiorem capiat, et tamen una cum caeteris tanquam pars in toto suae sensationis symbolam conserat: hoc vocatur varietas harmonica, quae tam propria naturae est, ut illam merito naturam naturae mereatur appellare; talis varietas est in singulis sibris, in singulis musculis, in singulis partibus almosphaerae, pariter enim imae almosphaerae Sunt magis compressae quam superiores, ita tamen ut inter omnes sit varietas quaedam harmonica: ita singularia ad communem et publicam rem suum contribuunt

Quod sensatione S per totum cerebrum dis usae

concipiendae Sint tanquam Spiraliter seia Secundum formam circum se Olutionis anfractus et Sub- Stantiarum corticalium Se circum Sinuent: et quod

22쪽

dum ipsissimam formam sub Stantialem Ormgani S ens Orii. Convolutiones glandularum corticalium in cerebro in formam persectissimae spirae fluunt, et quia sensationes omne punctum , Seu Omnem sibram et omnem corticem cerebri stringunt, hinc sensationum similis circumvolutio et vertiginositas concipienda est, nam facilis lunc evadit earum fluxio et propagatio a parte in totum; modificalio similiter in quavis individua

glandula corticali, cujus fortita est perpetuo spiralis seu vorticalis; omnis enim vis activa alicui substantiae organicae impressa secundum ejus formam exactissime fluit ut determinatur; aliter enim fluere flaret contra naturae ejus flumen et torrentem, Seu contra Itoli ejus rotationem. Per similem etiam formam circum gyratur sensatio dum si bram suam pererrat, ideo etiam per similem quando a fibra sua emergit; similis etiam forma est fluxionis et almosphaerae seu modificationum; ita sibi mutuo correspondent macro Cosmus et intcrocosmus, et similes utrobique modos agunt. Talis etiam vertigo in organis externis aperte exstat, quando mens inebriata est, seu cerebrum simili

morbo aut delirio asseclum. Ex his palet quali consinuatione et circum gyratione peragitur sensatio inlima seu intellectio; cujus fluxionis forma est coelestis; et Sic porro.

XXII.

Quod harmonias et dis harmonias sensationum ex nobis et naturaliter perci 'iam uae.

Quod anima omne harmonicum et disti armonicum, quod in aliquo sensu occurrit, naturaliter apprehendat et i sibi consciat, id a phaenomenis cujusvis sensus apparet: harmonia tactus in extima cule titillat, et risum excitat, harmonia gustus et olfactus ita ad blanditur et indulget organis, ut jucunditatem, dulcedinem et appetitum creet; harmonia auditus ita mulcet aurem , ut dictis illico arrideat: harmonia visus similiter, unde

23쪽

SENSORIUM INTIMUM.

pulchritudo, formositas et delitiae: disharmoniae vero contrarium edunt esseclum, illae enim contristant animum mentemque, et quendam horrorem. imo damnum inserunt, unde aVersaliones: in ipsa etiam imaginatione et cogitatione similis consensus veritaliam, quae totidem sunt harmoniae, se natura dictatrice

absque scientia et arte magistra prodit: inde fluit, quod illi quibus mens sanior est, et qui aliqua scientia imbuti, ipsas veritates naturales illico apprehendant, atque iis applaudant: quod

autem ipsae veri lates impugnentur, ex Vitioso mentis eorum

statu fluit; quod anima ad primum ictum harmonias et disharmonias imaginum et id earum percipiat, id admodum manifeste

in brulis animalibus apparet, nam volucres ex se sciunt nidos suos ingeniose confabricare, escam sibi convenientissimam eligere, et contrarias aversari; aranea telam geometrice persectissimam concinnare; ut laceam plura, quae essectus Sunt perceptionis harmoniarum naturalis: imo ipsa organa ab harmonicis et jucundis non solum mulcentur, sed etiam restituuntur, adisharmonicis vero laeduntur; ratio est, quia anima est intelligentia pura, et sui microcosmi ordo et Veritas: proinde cognitio ordinis et veritalis nobiscum connascitur, et raro condiscitur: aliter nec sensus queunt existere, nam ut Sensus sit, erit harmonicum mixtum disti armonicis, ex disserentia eorundem, nexu et silii, oritur sensatio; si ila ex veritalibus, sallaciis et mendaciis commixtis existit ratiocinatio, cogitatio, discursus, controversiae, opiniones; sine quibus paucissimus foret se Iino, nec scholae, nec scientiae, et loculamenta Bibliothecarum

vacua.

XXIII.

Quod in eodem organo sensorio intimo ultimum

sensationum et Primum actionum concurrat.

Glandula corticalis est ultima mela ubi sensationes terminantur, et primus carcer unde actiones erumpunt; si brae enim tam sensoriae quam motoriae in glandulis istis inchoant et desinunt; sensationes ab extimis ad inlima penetrani, actiones vero ab inlimis ad extima excurrunt, ita glandula corticalis est tam sensoriolum quam motoriolum internum, et tam activa

24쪽

CAPUT XXI, . quam passiva, uti sunt omnes subflanliae organicae perfectiores, tantum enim pali quantum agere, est persectio entium naturae, unde elasticitas et vires ac virtutes inde resultanles; formae Superiores, omnem Vim ingruentem recipiunt, et similem reddunt, si in stiluatur comparatio cum sensoriolis memoralis,

ipsa sensatio est passio, cui actio similis correspondet, scilicet ut quod sentit in aclum determinet, seu per actionem perceptionis suae ideam repraesentet, nam actio eSi repraesentatio actualis ideae mentis. Haec est ratio quod percepta id ea tam cito in actum, ut in loquelam erumpat; aliter foret, si non in uno

eodemque organo utrumque concurreret.

XXIV.

Quod intellectio quae est ultimum sensationiam non se immediate in volientalem, quae e Si Primiam actionum et Olse at, Sed citi Od cogitatio quaedam et judicatio intercedat; Sic sunt operatione Sinentis intermediae, quae ultimum unius

cum Primo alteri u S connectunt.

Est quaedam series progressiva aut gyrus ut intellectio transeat in voluntatem, intercedit nimirum cogitatio, quae est rei ulnperceptarum ei intellectarum ulterior volutio,' et similium ex penu memoriae evocatio; judicalio vero aut judicium est reium cogit alarum in formani quandam rationalem reductio, exterminatis iis quae nihil ad rem faciunt, landens sit conclusio, et sic voluntas; ipsa intellectio est pars prima operationum intellectus, cogitatio est pars secunda, judicatio est tertia, conclusio est quarta, quae omnes simul sum lae communi intellectus voce

insigniuntur: sed gyrus hic tanta persaepe praesentia mentis et velocitate peragitur, ut vix appareat quod tot partes intermediae sint inter primam perceptionem rationalem et principia actionum, percurritur quandoque momento. Quod similis sit series operationum in Singulis substantiis, quae persecta elas licitate donatae sunt, ut comparalio queat institui, non dubito, scilicet quod elater naturae dum vim aut impetum patitur, non nisi quam per operationes similes intermedias in similem actum

25쪽

NEXUS IN I ELLECTIONIS ET ACTIONIS.

se solvat et restillial: licet id momento et quasi instanti peragi videat iii , sed heic non est locus illuc exspatiandi. XXV. Quod talis nexus sit perceptionis rationalis seu

intellectionis cum Noluntate Seu principio acti O-ntini, id e St, P a S Sionis cum actione in mente no-Stra, tit Lyis ali S Sit una, tulis etiam sit altera, Seu quod mens Pris ata Percepti O ra e etiam Oluntate pri Vetur. Comparari potest perceptio mentis cum passione, voluntas Vero cum actione, proinde mens persecta cum elalete persecto in natura; et aleris enim facultas est, quod major vis elastica

Sit, quo corpus magis comprimitur; quod elater aequalis sit vi comprimenti; quod vis corporis elastici per actionem corporis comprimentis determinetur; quod elater a vi comprimente liberatus in statum pristiuum illico restituatur; quod corpus cui viselastica persecta inest, utcunque compressum nullam suae vis jacturam patiatur, sed omnem reddat; et quidem lanium in vicina agat, quantum ipsa patitur, sic ut similis vis et impetus in vicinum, et ab hoc in sua vicina, et sic in omne in viciniam diffundatur: quod in conflictu corporum et asticorum centrum gravitatis ante conflictum et post eundem eadem celeritate moveatur, quando scilicet movetur, sic ut in conflictu corporum elasticorum status centri gravitalis conservetur, et plura, quae curn substantia hac organica ejusque operatione rationali possunt conserit et per correspondentias ad captum intelligentis explicari: interim quod talis sit voluntas qualis perceptio seu intellectio, apparet a phaenomenis seu assectionibus mentis, animi, Seu cerebri; crescit enim voluntas cum ipsa perceptione in pueris et adullis; quando perit una etiam perit altera, nam in

eodem Organo concurrunt; cerebro enim laeso, heterogeneis

stipato, et ex ordine suo turbato, ad gradum damni non solum vacillat sensatio, sed eliam actio, uti in jactura memoriae, in calalepsi, in caro et somno, et in caeteris; ratio est, quod in

voluntatem nihil queat inferri, nisi quod ex perceptione Venit,

26쪽

CAPUT XXVI. X ll. voluntas enim est clausula cogitationum, cui inest vis agendi cogitationum id eis convenienter. δ

Quod perceptio prima noti in cogitationem, In Anu S in Noluntatem transferri criι eat, nisi aliqua Dis acceSSerit, quae incitat et Promo Mel; et quod absque et i incitatrice et promotrice perceptio illico exstinguatur, et cum per Cestiis ne similiter et Oluntas, quae Pari P a S Su

Quod prima perceptio sit nuda sensatio interior, aut sit nuda passio, iam ex descriptione quam a reflexione admodum liquet; quod enim imagines Visus per oculum et ejus nervi sibi asad sensorium commune seu sensationem quandam internam transeant, id consequitur, quando oculi aperti sunt; ita quoque sonus et ejus modulamina in aure; gustus in lingua, olfactus in naribus, et laclus in corpore: sed ut perceptio haec sit sensatio interior, ut et rationalis quae intellectio vocatur, in cogitationem et ab hac ordine in voluntatem transeat, id non sit absque vi quadam accessoria, et exstimulatrice; sed quae vires sint, quae se huc SuperAdjiciunt, memorabo.

XXVII.

Quod prima et is sit ipsa harmonia et inde Prο- fluens amoenitas, et dulcedo, quae in organis Sensoriis externis internis que ad primum objecti appulsum GPPercipitur, quae ita a icit animum

mentemque et Niseificat perceptionem, ut Sub- Sistere neq ueat, quin usque in et ' O lurι ta-

te vi continuetur.

Haec in se clara sunt; quod enim pulchrum et formosum est, illico oculum seu visum internum latente quadam jucunditate assicit; harmonia sonorum similium, ut et dulcedo saporis

27쪽

, IS PERCEPI IONEM EXCITANS.17 et odoris, tum etiam ad blanditiae tactus, his illico mens arridet, quare ejus perceptio non quiescit, sed illico actuatur, et similes

ideas ex penu memoriae evocat, unde cogitatio, quam etiam sequitur volunt a S.

XXVIII.

Quod altera Nis sit amor Stii co n Sem' alio D is aut amor Sui, quae Sen Satione S internas accendit, Seu Perceptionem Primam HS que ad ejus ultimam, has ad principium actionis excitat; et qMod absqtie talis et is accessione in teli

ctia S noster Sua et ita Orbetur arate langue Sciat.

Si ipsas harmonias naturales, quae in organis corporis Sensoriis primum appercipiuntur, penitius lustramus, liquet, quod illae sint totidem vires sui corpori S con Ser Vatri CeS, nam non SO-lum sensibus ad blandiuntur, sed etiam quicquid in illis lapsum est, restituunt, uti ex innumeris phaenomenis demonstrari potest; harmoniae enim refocillant anima iii, ipsa viriditas vernalis et vari alio colori sic a pratorum visum redintegrant; quia animum exhilarant; ita sJmmetriae auditum: contraria vero nocent, et noxam inserunt; quae est ratio quod corpus illis doleat, et animus contristetur. Ex his consequitur, quod harmoniis naturalibus insit aliqua vis impellens et ac trix, quia ad conservationem corporis contribuunt; amor sui est princii tum omnium amorum, animae, desideriorum mentis et cupiditatum corporis, omnia desideria sinium exinde lanquam ex suo fontescaturiunt; sunt itaque amores diversi tanquam rivi istius sontis, qui a singulis perceptionibus excitantur; totidem nimirum vires, vitae aut calores qui operationes mentis vivificant et usque ad actionem excitant; quae est ratio quod unusquisque suis polleat am0ribus et desideriis, et unusquisque sua vita Vivat, et

quod illi qui amorum et desideriorum talium expertes sint, etiam ingenii obtusi, ac hebeles, ac stipites sint, spiritu nimirum et sanguine frigido et lento gavisi.

28쪽

Quod ex amoribus his nascantur desideria alicuius finis , quae Funt iPSae Uire S actis ae, quae intellectui et et Oluntati instini. Nulla datur intellectus seu perceptio rationalis, proinde nec cogitatio et judicatio, minus voluntas, quae pari passu cum perceptione ambulet, absque alicujus sinis intuitione et desiderio;

absque hoc seu absque sine nusquam determinatur voluntas inacium; quare ut voluntas Sit, ei inesse debet sinis, quem mens contemplatur: sed sines sunt superiores et in seriores, superiores sunt solius mentis humanae, nec Solum consei Vationem corporis et sui nude spectant, Sed conservationem Societalis, qualis est

pars, praeter plura; loco sinium rationalium bestiis sunt sines corporei, quorum desideria Vocantur cupiditates ei voluptates, unice propter conservationem sui . scilicet sui corporis, qui sinis quia non a sonte quodam rationali et a principio rationis descen dii, conservationem sui praeserunt conservationi lolius societalis; sed de his ubi de animo et mente agendum est.

Quod generi humano nihil connatiam Sit Praeter

perceptionem ordini S et harmoniarum, et Uer Atatum , in formis et sub Stantiis, in Niribus et modis, quibus mens rationalis afficit tir, qua

ipsae scilicet formae, Substantiae, Mire S, modi, Neritates ministerio Sensu iam addiscendae sunt, unde disciplinae et artes; aliter Nero in brutis anim alibus. Supra confirmatum est, quod ipsae harmoniae sint nobiscum connatae, seu quod illas absque magistro percipiamus: ut dulcedines gustus et olfactus, symmetrias sonorum, pulchritudines et formosi tales naturae, Verbo ipSum ordinem rerum, Seu harmoniam modorum, virium, Substantiarum, formarum: pro-

29쪽

19 inde etiam ipsas veritates rerum, hae enim ipsi ordini in natura correspondent, quae etiam est ratio quod ordo appelletur veritas transcendentalis. Hoc clare appercipimus in nostro intellectu, nam arripimus veritates tanquam nudas absque demonstratione, unde semina virtutum et honestatis quibusdam inesse vel connata esse dicuntur: sed aliud est ipsa forma, et formae perfectio, sortia am debemus per viam sensuum vel disciplinarum nobis scientifice et experimentaliter comporare, non Vero ipsam harmoniam et ipsum ordinem deterriti nationum in sorma: harmonia ei ordo naturalis est, quia ipsi sormae nostrarum Sub Stantiarum organicarum earumque Sensalionum et perceptionum conveniunt, et ita ad blandiuntur, ut mulceant, litillent, et grate assciant, ipsa vero forma exinde resultans acquirenda est, quae est causa quod inter Eruditos discepta luna sit, num ideae nobis connatae sint, vel num omnes acquisitae: id etiam confirmatur a reflexione ipsius nostrae cogitationis, imaginationis et sermonis, ut enim cogit alio sit et sermo, infinita adesse debent, quae solum ordinem concernunt, hic ordo a puerulis lamstricte observatur et producitur, ut integra schola peripatetica et Pythagorica intra decennium nequeat in regulas ut scientias redigere, quod puerulus iste non in ira momentum eX se et naturaliter promit: ipsis etiam veritalibus absque demonstratione posteriori ad primam enuntiationem arridemus, quatenus inest harmonia naturalis, et mentem grate asscit: praeter harmonias, ordinem et veritatem insitam eliam sunt amores, qui Omnes ex amore sui scaturiunt; sed quando ab hoc fonte scaturiunt, nesciunt unde fluiuit et quales sunt nisi per doctrinas. Aliter vero in brutis animalibus, illis adhuc plura connata sunt, scilicet ipsae ideae singulares, scilicet formae, modificationes et plura,

nascuntur enim in Suas SenSaliones, perceptiones et voluntates, et consistunt singula, ut primum ab uleris aut ovis excluduntur.

XXX l

Quod sensus externi admodum ob tu Si, crassi,

et hebetes, et proinde fallaces sint, ut in Phaenomenis innumeris ipsis sensibus internis im-Ponant, qui pro totidem eritatibus arripiunt,

30쪽

CAPUT XXXI. quae a P parent Meritates esse; quia senstis isti in ipsas caiisas et Principia rerum Penetrant:

quia re Scientia Seu Suum Pure animalis est, non autem ratio ii ali S et mereh ti m a Jl a.

Non quidem alia sciendi intelligendique via nobis data est

quam per sensationes, Seu per experientiam, id est per viam posteriorem, quae vocatur analJlica; ipsae en ini nostrae sensationes primum persiciuntur, deinde perceptiones internae, denique intellectus, judiciunt seu cognitiones veri sinis non nisi sero et in aetate ad ultiori venit; et quia haec via est naturalis et unice conceSSa, necessum e St, ut experientiis et phaenomenis naturae observandis colligendisque incumbamus: uti scientia optica quidem organismo oculi est familiarissima, usque nullas regulas nisi a scientia per experientiam exculla percipit; ita acustica auris; ipsaeque veritates, causae et princi Ilia rerum naturalium; imo eliam moralium, quibus licet arrideamus, quando se praesentant, non tamen usque Ilenilius illas cognoscimus, quam ipsam pulchritudinem floris miscet a formosissima colorum et partium symmetria conspicuam; in flore enim et rosa nihil ex nobis appercipimus quam formositalem, ordinem et veritalem, at vero ipsam formam, qui sit color, qui situs partium, et qui

nexus, non nisi per eXperientiam Sen Sulam e X plorare concessum

est. I pSa enim anima, quae sola res sensibus objectas intelligit, est ipse ordo, lex, Veritas, proinde quicquid rationi ejus convenit, arridet; caetera vero aversatur et abhorret. At quod infinita sint . quae sensibus apparent, et mentia tur quod talia sint, qualia non sunt, e X solis exemplis possumus illustrari: scilicet quod s0l, stellae et planetae sint parvae mole culae, non autem tellures quanta nostra; quod absolute quiescamus, licet orbis noster terraqueus circumroletur et circum

solem gyret; similiter ac in naVi, in qua quiescere Videmur, licet ipsa plenis velis intra horam aliquoi milliaribus a portu distrahamur: qu ad aulip 0des suis pedibus insistere posse non appareat; qu0d sanguis non circulei, cerebrum non animet, ventriculus perist altice moveatur; quod exiguissimas si liras 'su ,ddam fluidum velocissime perci irrat: quod almosphaerae in