장음표시 사용
21쪽
sensus iste historiarum solummodo proprius sit, vehementer eos errare manifestnm est. Reete tamen illud usurpabimus secundum graecum vo cis etymon. Graecis enim ἱστορια idem sonat ae eognoseendi studium, eorum autem, quae audimus, sive legimus, cognitionem acquirimus ope sensus literatis verborum. Ceterum sensus historicias proprie non est nisi speetes sensus literatis, ut mox dicemus. 17. Sensus literatis, si habeas rationem ipsorum verborum, esse potest vel prurius, seu κοπα vel translatuS, Seu κατα TOOπον , in quantum etiam verba talia sunt. Habes sensum literasem et proprium in illis verbis: Creavit Deus caelum et terram ia , habestiteralem et transIasum in illis : Deus . . . requieoit die Septimo i . Si rationem autem habeas rerum signifiealarum', nihil prohibet, quomlaus sensum literalem tum proprium lum transIatum, Praeler alias species, quas complectitur, in eas etiam dividamus, in quas sensus spiritalis 'vulgo dividi solet; et, siquidem nominibus ipsis uti placet, alque allegoriam nomen coarctare ad ea sola significanda, quae eredenda sunt, quod tamen inconeinnum quam maxime esse iam vidimus i 7 , distribuemus sensum literalem in historicum, Pro Pheticum, allegoricum, auagogicum, et tropologicum ex ea Par te, quatenus verba sive propria sive translata in sensum literalem accepta aliquid signifieant, quod vel ad res gestas, vel ad suturas pertinet, Vel ad ea, quae eredere, quae sperare, quae agere debemus. En exempla.Lit. propr. hist. Creapit Deus caelum et terram fri. Lil. transi. hist. Lapidem quem reprobaperunt aediscan
tes, hic factus est in caput anguli ldy. Lii. propr. prophet. Ecce virgo concipiet, et pariet filium seq.
Lit. transi. prophet. Habitabit Iuus cum agno etc. hn. Lit. propr. alleg. Dominus unus est fra. Ego et pater num
Lit. transI. alleg. Oculi Domini super iustos, et aures eius ira Preces eorum ἴν.
22쪽
Lit. propr. anag. Dunt hi in supplicium αeternum , iusti autem in pilam aeternam fri. Lil. transi. anag. Vidi minctam civitatem Ierusalem noυam
18. Sensum literalem et translatum habent apologi et parabolae V2, quibus scatent sacrae paginae novi praesertim testamenti; quod sermonis genus veteribus Hebraeis erat aB IN 22d conpertere .
Sive per schemata, suse ac sapienter agunt Salmeron sM, Glassius sid, et , qui Glassium sere exseripsit, Guarin fili.
Quaestiones aliquot de sensu liter ali.
Plurarum sensu in quaestione esse solent. Primum est , an lileralis Sensus omnibus seri plurarum propositionibus subsit , allerum , an in earum aliquibus multiplex sit.
An liter alis sensus singulis scripturarum enuntiationibus SubSit.
i) Philologia sacra Lib. II, adhibe da vero est editio a M. Augusto Bathe
23쪽
10 Lia. I. CAp. III. QuaEsmos. AUQ. DE sENSU L TE ALI iim habent, etiam literalem servent, sive, an sensus literatis et spiritalissimul ex una eademque enuntiatione colligi queant. Quare, quam modo habemus quaestionem, ea non spectat nisi ad illa seri plurarum capita , quibus spiritalis sensus inest. Neque enim perlinere ad alia potest, a quibus quum sensus spiritalis absit, si etiam literatis abesset, iam omni pro
sus Sensu ea tarerent. Quaeritur ergo , an voces et loquutiones fieri plu-
rarum intelligendae sint secundum sensum lil eralem vel proprium vel translatum, eumque servent etiam, ubi spiritalis sensus ipsis subest.22. Ipsae definitiones utriusque sensus s2ὶ aperte satis docent , quid hae de re sentiendum sit, rationemque, eur ita sit sentiendum, mani sestant. Quae definitiones si verae sint, non dispicimus, qui fieri potuerit, ut aliquibus dubitatio super hoc suboriretur. Quid enim magis absurdum, quam verba non id signifieare, quod reapse signifiean ly Atqui hoe absurdum glutiendum libi est, si neges verba intelligenda esse secundum sensum lil ratem, illum videlieel, quem habent ex laeita saltem hominum conventione. Quum lamen reperti re ipsa sint, qui ea de re dubitarent, atque con-lenderent deesse sensum literalem, ubi spiritalis habetur, eorum argumenta expendamus i 23 - 28 , oportet, caussasque inquiramus i2sὶ, ex quibus huiusmodi dubitatio potuerit exoriri. Quod semel laeisse illos
plene resutasse erit. Pugnant autem auctoritatibus et rationibus. 23. Origenem ita sensisse aiunt, ubi seribit, in veteris aeque aenori testamenti libris historias quasdam haberi minime peras, quae damque mandata aut praecepta saetu impossibilia atque absurdα, quae omnia in sensum spiritalem accipienda esse doeel iri, ae tandem his coneludit: Sic enim de unioersa scriρtura statuimus, Semum
Pe, quod coapost Eva est, impossibile conυincitur ibi. Sed, si vel obiter legas integrum locum, perspicies, prout exempla, quae profert Origenes
in suam sententiam, demonstrant, eum, dum respuit sensum, quem com reum vocat, respuere solummodo sensum proprium verborum, dum vero
commemorat sensum spiritalem , hoe nomine sensum quoque lite-ralem compleeli, qui translatus est. Idem Origenes nobis adversaripulatur etiam , ubi alia haec scripsit : Non semper in scripturis a princip. L. IV. SS. 16-l9. η Ih. S. 20. Diuiti eo by Coosl
24쪽
diuinis historialis consequentia stars potest, sed nonnumquam deficit, ue, perbi caussa, quum dicitur: Spinae nascentur in manu Griosi sal, quae verba leguntur in libro Proverbiorum ibl. Verum,' gra ea Origenis verba quum iamdiu perierint, exploratum esse omnino nequit, quid ipsi suerit haec historialis consequentia. Praeterea non vides, cur vox historialis idem sonare debeat, quod nobis sonat vox literialis , non aulem potius eadem sit ac propria, in quantum opponitur translatae loquutioni, prout etiam Chrysostomus sensum proprium, in quantum distinguitur a translato, voeavit κοπα ἰστοριαν lol, ut sententia verborum Origenis sit, non semper scripturas secundum Iinteralem et proprium sensum , sed, ubi res seri, secundum litera- Iam et translatum esse intelligendas; sique Origenis verba ita exponantur , allatum exemplum ob rem laeti, seeus autem minime saceret, quum nihil obstet, quominus in sensum literalem utique translatnm proverbium illud aeeipiamus. Peto denique, num in eodem pro verbio taleat aliquis sensus spiritalis p Nullus proseeto. Ergo, si et lit ratis inde abest, sensu prorsus carebit proverbium. Expende etiam, quae seripsit Origenes in eommentariis de Ereehiele id , ubi manifesto patet sensum literalem ei nihil esse nisi sensum proprium. Inter huius Sen
tentiae Origeni assiciae patronos numerani nonnulli Nicolaum de Lyra let, de quo tamen paulo post 29 .
24. Ceterum, quod attinet ad auctoritates, quae pro ista Sen tentia asserri possent, animadverte , quum patres ac vetustiores seri Plurarum interpretes alicuius propositionis sensum literalem respuen dum assirmant , non inde sequi, eos putasse propositionem illam ea-rere eo sensu Illerati, qualem definivimus , quandoquidem patres pie rumque, prout iam adnotavimus l8 , solum sensum proprium voeant Iiteralem, idque eo eonfirmatur ita esse, quia illi ipsi patres, qui subinde literalem sensum respuere putantur , diserte defendunt ubique tenendam
esse historiae veritatem. Ita Hilarius f, Hieronymus fg , Augustinus ih -
XXVIII. S. 2. vi Hom. III. S. 2. H Prolet. III ad Postili. hiblior. δε In Matthaeum e. II. S. VII. S. t ;XIX. S. 4. ρὶ Ad Dardan. v. CXXIX. S. 6 ;
h) De Gen. ad liter. L. VIII. e. 7.
25쪽
12 Lia. I. Cap. III. QuAEsTION. ALIQ. DE SENAU LITER ALIQuoties igitur literadem sensum ab aliqua seripturarum parte abesse patres docent,id de sensu proprio tantummodo die tum esse putandum est 29 .
Vide, exempli caussa, quae Hilarius scripsit de quibusdam psalmis sal.
25. Rationes autem, quibus sententia haec eadem innititur, hae sunt. Prima est, sileralem sensum aliquando absurdum quid, vel minus congruum, aut eliam turpe, prae se serre. Tale esse dieunt illud oseae : de sume tibi uxorem fornicationum ibὶ , talia etiam nonnulla ex Cantico Canticorum. Altera est, quod, quum quaedam capita veteris testamenti dieta esse de Christo ejusque ecclesia nos doceant testamenti novi seriptores , nequeant sane ea pila ista ullo alio modo intelligi ; at neque tamquam de Christo dicta intelligi possunt Meundum sensum literalem ; ergo literati sensu earere ea dicenda sunt. Tali esse volunt illud: Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in
filium lc , quod tamquam de Christo dictum exponit Paulus apostolus M.
26. Attamen paulo attentius rem eonsiderantibus perspieuum lacile set priorem rationem eo elaudicare , quod , qui eam urgent , non attenderint , quomodo sensus literatis alius proprius sit, alius tro Ia tus ; eamdemque ad illas quoque scripturarum partes pertinere posse, ubi nullum invenimus sensum spiritalem, quale est, exempli caussa , illud Siraeidae: Melior est enim iniquitas viri, quam mulier ben faciens le . Alteram vero rationem id peecare, quod iamquam certum atque exploratum ponat illud ipsum, quod in hac nostra quaestione versatur , alterutrum, inquam, solummodo sensum uno eodemque loco esse posse, vel lileralem , vel spiritalem. 27. Neque exempla prolata quidquam conducunt ad istarum rauonum eonfirmationem. Quid enim si in verbis. Oseae respuamus utique, si ila placet, sensum proprium, accipiamus vero sensum trans-IMum y Εteuim , ut illa exponit Hieronymus is , nomine uxoris fornicatismum praesignificatur, non quidem per sensum spiritalem, sed per literalem et translatum , ecclesia ex gentibus idolorum cultricibus eogenda ; eui Hieronymi interpretationi illustrandae saeit nomina
D Praes. Commentariorum in Os.
26쪽
rio illa , qua in seri pluris idolorum euilus somniicatis vocatur, utiquum dieitur de Ilidaeis: Fornicati sunt cum Baalim a , fore nicati sunt post deos populorum ibὶ , adeoque ab ipso Osea eontinuo et Quia fornicαns fornicabitur terra a Domino. Quamquam nos aliter quoque ineae die la exponi posse opinamur, quod tamen in praesens nil nostra reser t. Nec dissimili ratione refellitur , quod die tum est de Cantico Cantieorum. 28. Cirea testimonium ex libro Regum a Paulo prolatum haee
eonsideranda occurrunt. Quum seri plores novi testamenti quaedam testamenti veteris die la ad Christum eiusque eeclesiam perlinere nos docent, quae tamen secundum sensum literalem nequeunt ita intelligi , male quis inde eone luderet literalem horum die torum sensum esse respuendum, sive, quod peius foret, sensum hunc ab his omni no abesse. Nam seeundum spiritalem quidem sensum de re per Π Πους praefgurata , de Christo videlicet seu de ecelesia, secundum sensum literalem vero de imo τυπω prolata suisse in vetere testamento dieenda sunt. Praeterea, si staret ea υποθεσις, eui haeo altera ex allatis pro-halionibus innititur , quae imολσις est ipsissima hujus quaestionis
materies, alterutrum sensum lantummodo, non aulem utrumque Simul, uno
eodemque seriptura rura ea pile eontineri, quum ineomperium atque absonum sit verba et loquutiones literati sensu destitui, seeundum υποθεσον hanc ton eludere potius deberemus, hisce velerum seri plurarum loeis de Christo sermonem esse, haudquaquam secundum significationem spiritalem , sed secundum literalem ; quumque propria illorum significatio Christo non congruat , significalionem literalem et translatam illis inesse. Verum , nisi duplicem sensum literalem ex una eademque enuntiatione colligi posse existimemus, qua de re secunda quaestio erit, neque ista assirmari posse, illud ipsum exemplum evineti, quod ex libris Regum desumptum in rem suam proserunt adversarii , quum in eo manifestum sit sensum literalem ad Salomonem pertinere, ae proinde Christum secundum sensum spiritalem dum laxat indieari. 29. In universum aulem, quod altinet ad hane et sequentem si dilaSse quaestionem, notandum est tricas omnes ex eo esse, quod alii aliam uJ Iudic. VIII, 55. οὶ I Par. V , 25.
27쪽
14 Lia. I. C p. III. Amriori. ALIQ. DE AENRU LlTERALI sensus literatis notionem animo imbiberint. Nonnullis enim is solummodo est sensus literatis, quem verba secundum propriam significationem ae-eepta reserunt ; quibus proinde sensus translatus non est literatis, ideoque negant literalem sensum omnibus scriptorum saerorum enuntiationibus
subesse s24 , atque inde Lyranus l23 haee seribebat : Alicubi Dero non habet scriptura γ titeratim sensum proprie loquendo lai;
apologum vero Ioathami ibi, cuius tamen sensus est literatis et translatus, profert veluti exemplum sensus mγsliei. Quamquam revera Lyranus non repugnet, quominus sensus parabolicus, ideoque et quilibet translatus sensus, speciebus sensus literatis adnumeretur, atque ita a se saelum interdum esse lateatur. Alii , quos inter Τhomas ic), de quo tamen quae in serius l49 disputabimus , expende , illum di eunt literalem esse sensum , quem Spiritus sanctus auelor seri plurarum intendit; his vero ei ipse spiritalis sensus debet literatis haberi, quum illum non minus quam hunc Spiritus sanctus intendat, ideoque ex ipsorum sententia numquam deesse potest seripturis sensus literatis, qualem ipsi esse definiunt, at, qualem nos desinimus, an possit deesse, eorum definitio non doeet. Alii demum illum dumtaxat sensum literalem esse autumant, quem ipse scriptor sacer in mente habuit, verbisque exprimere voluit; putant enim alia quoque prae terea, quae scriptor ipse exprimebat, Spiritum sanctum voluisse exprimere, nee tamen haee κατα ρητον signifieari; quam sensus literatis in sor-malionem qui in animo habent, et ipsi eum nullis seripturarum partibus non subesse credunt, quum secus dicendum foret aliqua verba ab auctore fuisse deseripla, quin aliquid is vellet enuntiare. 30. Ut igitur quaestio is illaec , an sensus literatis singulis insit partibus scripturarum, recte habeatur , definitioni sensus literatis, quam dedimus 2 , erit insistendum, quo in tuto quoque manebit sententia nostra de ea re, quae in quaestione est. Rationes vero aliae et patrum testimonia, quae eam magis confirmant , asserentur, ubi de spiritali sensu agendum erit is, ae melius et elarius ea tunc percipientur.
28쪽
An in scripturis enuntiationes sint, quibus multipIeae sit sensus literatis. '31. Quibusdam enuntiationibus seriptorum sacrorum, non unicum , sed multiplicem esse sensum literalem, non pauci suerunt, ac sunt, qui ee tum habent. Modum autem omnem hae in re praetergressi sunt Belam malorum bene multi Coeceium ducem sequuti, euius sententia est, quod Gerba scripturae tantum signi ant ubique, quantum signi are possunt sal. Nostra aliter est sententia, nihil libros saeros, quod ad sensus literatis naturam ae veluti indolem, disserre a eeleris libris, sed sensum hunc eodem modo se in illis atque in his habere. Nee alio, nisi ut istud evineamus, pertinet quaestio ad quam aggredimur. Quamobrem iam nunc animadvertere iuvat, si quae nobis argumenta opponantur, quibus aeque conficere sit, libris quibuslibet aut sermonibus multiplicem sensum quandoque Suhesse, ea nihil habere momenti contra sententiam nostram. Nunc itaque primo expendemus momenta rationum, quibus ducitur contraria pars. D inde caussam rationemque exponemus sententiae nostrae. Postremo ea- Pila omnia scripturarum sacrarum, quibus sensus literatis esse multiplex putatur, in tertas veluti species distribuemus, ae disquiremus summatim atque universe, quid de unaquaque speeie sentire oporteal.
Argumenta, quibus id a irmari solet. 32. Augustinus omnium primus docuit, Spiritum sanetum adeoque
ipsos auelo res θεγπνωτους in seri pluris saeris ita subinde esse loquulos, ut una enuntiatione plures simul sententias, easque literales, ex primere voluerint. Τhomas Aquinas Augustino plane assentire ereditus est. Augustiat autem et Τhomae eoni uneia auctoritas tantum non omnes bibli γ
29쪽
16 Lia. I. C p. III. QuamTior . AL Q. DE SENSU LITE ALIrum enarratores atque theologos in eam sententiam posterioribus aetatibus periraxit. Quin et seita pontificum , qui in aedibus lateranis eoneilium quarto habuerunt, ad hane sententiam aeeommodare quidam conati sunt. Aliquot denique bibliorum verba, quae testimonio ipsorum scriptorum θεοms-- de duobus plane diversis dieta fuisse novimus, rem totam eonficere visa sunt. Age vero, singula haee argumenta consideremus.
Seripturae 33. Ut autem a seripturis exordiamur, ex omnibus earum sive sententiis, sive narrationibus , sive oraeulis , tria examinanda seligimus,
utpote praeter quae nulla alia producantur aliquid momenti huie disputationi asserentia ; celera vero quomodo sint intelligenda, doeebimur iis , quae disserentur , ubi ea atque alia , quae possent Pr duet , in certas veluti species distribuemus i 73 seqq. . Tria vero illa ad Christum solummodo respieiunt. Facile interea senties, siquidem tria lanium oracula hae tenus reperta in bibliis sunt, quibus sensus literatis sit multiplex, parum omnino sive commodi accedere iis, qui aiunt, sive deperire, si lamen quid deperit, iis, qui negant vim hanc πο- λικ ριον scripturis subesse. Si quid deperii, inquam. Quid enimῖ Num, quia ter quaterve ea ratione loquuti essent seri plores bibliorum, affirma dum ideo foret hane loquendi rationem ipsis propriam esse atque usitatam, saerisque libris in universum multiplicem esse sensum literalemy At nonne quilibet alius seripior eodem modo loqui aliquando posset y num ideo aliis quoque libris talem sensum subesse eoii tenderemus p Sed iam tria illa videamus. 34. Primo igitur asserunt haee Isaiae verba : Vere langu res nostros ipse tulit , et dolores nostros ipse portavit ivi , aiuntque duplicem imo et triplicem sensum his subesse , eumque Ii-ieralem ; iis quippe significari, ut sert ipsa sermonis series, crueiatus et tormenta, quae Christus perpessurus erat propter peccata nostra ; tumeliam peccata ip a a nobis admissa, quorum poenas, suturum erat , ut Christus lueret, prout ea Petrus interpretatur ibi; morbos denique atque
30쪽
aegritudines, quas Christus divina sua virtute erat euraturus, prout verba Isaiae interpretatur Mailhaeus lat. Sunt imo, qui primum respuant, duosque posteriores solummodo sensus e verbis illis erui eontendant. Verum ante omnia, velim, memineris, neque unum reperiri inter patres, qui ve ba Isaiae in triplicem hunc a in duplicem sensum acceperit, Deo qui, ut dissicultatem deelinaret, quam Petrus aut Matthaeus verba illa reserentes sacere dieuntur, diverticulum sibi quaesierit in multiplici verborum sensu. Quin imo tantum aberal, ut patres eiusmodi effugium sibi patere vel suspicarentur, ut ii, qui sese dissicultate illa expedire voluere, sunt vero Α-
pollinarius ibi, Chrysostomus to , Euthymius Zigabenus id , Τheophyla
etus le , non dubitarint diserte adseverare verba haec in alium sensum ab Isaia fuisse prolata, in alium transcripta in novo' testamento. Sic illi quidem. Nos lamen , quum hoc postremum accipere nequeamus, saltem quod attinet ad Matthaeum , utpote qui nimis aperte assii mat erborum Isaiae sensum eum esse , in quem ipse illa accepit, ait enim, id, quod verbis illis praedixerat Isaias, impletum fuisse tune, quum Christus morbis, aegrotationibus , vitiis caelestem curatio nem adhiberet, nos ergo alia ratione nodum expediamus oportet. Itaque aio nullum nos negotium habere a Petri epistola. Etsi enim fuerint,laosque inter graeci interpretes, qui nomen pro quo Hieronymus reddidit languores nostros, translatum crederent, illudque verterent Peccata nostra , quos lamen ideo multiplicem significatum verbis Isaiae subieelum putasse nemo profecto arguat. non his P trus adnumerari potest, qui, non haee, sed alia Isaiae verba, quae in illo eodem capite leguntur is , imo verborum dumtaxat sententiam retulit. Sed et a Matthaeo non gravior nobis est dissiduitas, imo is verum germa numque sensum illius valleinii nos doeet. Ait enim illud impletum fuisse, quum Christus eiiciebat spiritus oerbo, et Omnes male habentes curaυit fg . Hoc vero significare nullo modo potest posterior vaticinii pars, in qua verbum aeque ac verbum a Matthaeo pro h hraico redditum, non sonat depellere aut auferre , sed Portaro seu πι Matth. VIII, 17.
οὶ Possis. Symbolar. ln Matth. T. I. e) In Matth. hom. XLVII al. XXVIII. d) In Matth. h. l. H In Matth. h. l.