장음표시 사용
41쪽
HELVETIAE, EI UsQUE VICINIAE . s
simque sine sensu in substantiam lapideam convertit. Quamobrem ubique lapides μ' generantur lapides; apparent altissimi montes e meris lapidibus exstructi, neremnr. quorum nec subjectae Valles, nec prata, nec campi expertes sunt, saepiusque ipsamet aqua innata vi lapides depascens ob congesta saxa proprios alveos deserere cogitur, δc plura corpora, in quae impingit, petrificat, imo in aere sive calore, HVe frigore perfuso lapides produci videmus, a quibus neque V, ventia immunia sunt, ita ut lapides quovis tempore, in qualibet regione, dc in omni re gignantur, nihilque naturae naturalius Videatur, quam lapides generare, sine dubio, ut tanquam solicita rerum parens debiliora sua producta valido hoc fulcro instauret. Aer omnis generis salibus praesertim nitro gravescit, quos ab exhalsitio' Aor omnis nibus terrae 3c maris salibus minus fixis imbutis recipit, Vel etiam caVjtates generis si subterraneas pervadens, in mineram salis impingit, ejus particulas libe- libus grariores solvit, de secum rapit, a quibus in nubibus grando, Ceraunias, in vesit, is pulmonibus hominum praecipue prope mare degentium sabulum de lapilli quomst qsermantur, nec non scorbutus inducitur , pleraque montium cacumina tis imbos Septentrionem respicientia in rupes durissimas coguntur, imo integrae ur- x r bes, equitum turmae, Sc pecudum armenta, quorum exemplum habemus
in Africa prope Tripolim, in montanis provinciae Chilensis in Armenia, nec non in Russia, in naturam lapideam mutatae sunt. Vid. TE Barth. Cent. a. hist. Ioo. Phil. Camerari in des pl.ptolem. cent. a. cap. 7. ct Ortesiam iu
Nec solum a vaporibus terrae Zc maris aer suos recipit sales, nam quoque eliciuntur e saxis ab aere calido de humido praecipue ab Austro summo in petu ad rupes allidente, a quo funduntur, δc emulgentur terra residua hinc raptae, inde a ventis projecta, & remanente liquore terrestri &Viscido, qui spe- quando aciem putredinis contrahit, ita ut in eo teste Alc. Venet. dans la traittedes putresur.
piemsan. I. exigui vermiculi ope microscopii ob serventur, dc merito di- in m btinci possit. . . . m Lapidi- Mors et1am sax1s, marmoribusq; Venit . bus putre-Hoc ipsum in causa est, cur tot foveae & cavernae Meridiem spectantes in sὸntibus summitate montium appareant a ventis humidioribus sensim excavator , obfrvan- haud dissimili modo, ac saxa in ripis fluviorum sita, aut supra quae rivulus rur. excurrere solet, exeduntur, hoc tantum discrimine, quod flumina rapido suo motu lapides proximos erodentia integra ramenta lapidea potius, quam
ipsum salem secum rapiant, quae, si sint subtilia, porosque corporum ob- Petri a Viorum penetrare apta nata, petrificationem inducent, si vero crassiora exi iststant, dc materiae limosae ac glutinosae meatus praecludenti a ciata, super- qMietenus tantum corporibus adhaerescent, eaque incrustatione obducent, unde aquae petrificantes, δc incrustantes originem suam trahunt. I . Aquam copioso sale imbutam esse, no solummodo aquae minerales, Sc marinae , sed etiam ipsimet vapores aquei hyeme, vel inflante frigore hib forma nivis, aut grandinis decidentes luculenter demonstrant, quo partim in aere, partim in locis subterraneis impraegnatur, etenim cryptas Sc fodinas salinas percurrens non minus latentes sales dis luit, Se secum trahit, ac humores: aquei surhum elati nitrum aerium imbibunt, quo in guttulas coeuntes Asub sorma pluviae decidentes terram irrigant , δέ ei sertilitatem inducunt.
42쪽
6 His r ORIA LAΡIDUM FIGURATORUM
Aptissimul Aptissimum vero petrificationis salem in subterraneis sequenti modo apere ca- natura elici , generatio Lactis Lunae de qua infra persuadere videtur.
onis sat Aqua nempe mediante calore subterraneo in vapores versa per internas in iob c ' sumimarum at pium cavernas , quae pluribus in locis ad altissima mon-rβν Φε ζώ titio cacumina penetrant, non secus ac in destillatione aquae perale ' bicum, attollitur, ubi in summitate saxosis cavernarum parietibus adhaeret,
stibis... &senssim in guttulas abit, quae a denuo subsequentibus vaporibus ita a foui., aut 'entur, & conglobantur, ut sacto aquarum quasi agmine in aliquo clivo, .ul; iis deVexo in scaturiginem erumpentes, aut limpidum yontem, aut susurranssimi, mr tem rivulum producant. Dicti vapores velut rorulentae, &subtilissimae libui foria humidi Particulae constanter sursum avolantes meatuS rupium pervadunt, mentur. contentumque salem alliciunt, & diluunt, quo saxain superficie sua dest, Luid sit tuta, propria natura duritiei, & gravitatis deperdita, substantiam terre-Lac Luna strem albicantem, sungosam , ac levissimam induunt, quae Lac Lunae Moon- vulgo: Moonmilch audit, quia lactis instar dulcescit, dc in aqua dissoluta antich. et albedinem inducit. Praedictus sal toties rectificatus, & per infinita terrae cribra ad tantam δ' qορ ρ' imontium altitudinem cohobatus cum sale volatili vel spiritu aliquo lapidi'IU H fico magnam habeat affinitatem, & in eo primaria petrificationis causa consistat, necesse est, siquidem saxa illo orbata subsistere nequeunt, quin φ ' dispositiones lapidi proprias amittant, novasque alterius corporis qualita tes asstimant,quod manifeste demonstrat generatio Lactis Lunae in hujusmodi lapidum resolutibne supervenientis, cuius praecipuas proprietates hic breviter perstringam: Ad clariorem salium notitiam adduntur figurae potiorum salis specierum, prout d Claris ostero in doctis se is Exercitationibus de Therm.&Font Med. Anglia exhιbentur, G Doctis Gulielmino disperi. citat
De Lacte Lunae, ejusiue usu Mericinati
LAc Lunae est Terra , quae a variis Authoribus Varie denominatur
Ferrandus Imperat. lib. 3. cap. 14. hanc Terram Agaricum Miner, lem appellat ; Gesnerus Agaricum saxatilem seu Fungum petraeum , eo quod Agarici instar saxosis parietibus adhaereat. Agricolae Stebno marga, Germanis Moonmilchoder Stein mariati ob substantiam albam, fungosam, &porosam, ex qua concreta est. Maximus Lactis Lunae proventus est in Helvetia, ubi in summis altissimorum montium speluncis colligitur, quarum praecipua est in summitate montis Pileati seu Fracti. Γ Germanis Pilatusbeet vel Frachmoerit, quae nomina ab ipsis latinis a Romanis istis locis primo impositis, &dein corruptis derivant. ) ita vocati, quia nubes ipsius cacumen pilei instar continuo cingunt. V t. Histor. Lacus quat. Civit. SYυ montemq; in m
dio divisum seu fractum praeseseri, & ob adjacentem famosum Pilati lacum valde celebris, ex parte meridionali ditionis subsylvanae, i ab incolis ob copiam
47쪽
copiam Lactis Lunae ibi delitescentis Moonloch. id est Caverna Lunaris Moon-
nuncup ata. Viae , ab. t. lit. A. Haec caverna sita est in praerupto angulo,quem locii. Ca- duae excelsae rupes non multum infra summum montis cacumen efformant. vernH Lu Ingressus altus est pedum circiter sexdecim, latus vero novem, e quo indesinenter, nitidissimus, & a decidentibus e fornice guttulis conflatus rivulus gratissimo murmure decurrit. Crypta post decem pasitis in amplitIimum antrum excavatur sui in ejusd. tab. icon. min. B. videre est) cujus diameter se ad viginti passus extendit, altitudine I . pedes superante. Quod
iterum Septentrionem versus angustius factum ultra trecentum passias montem penetrat, ubi tandem in immanem , &stupendam cavitatem dilatatur, quam pastoribus ob praeruptas vias hucusque experiri non licuit. Per hanc montis cavitatem usquq ad radicem ejus porrectam vapores aqueia calore interno ex latente aqua , quam proculdubio Pileatum cingens Lacus Lucernensis per subterraneos hiatus suppeditat, excitati ascendunt, Quomodo dc undique fornici qui per totum sui tractum, excepto antro commemo- G vernαrato pendente, quali arcu Velato, in hiantem, sensimque magis angusta- t m v v tam Juram C ad summum montis culmen usque abeuntem desinit) appli- ς cantur, qui nunc poros saxi subeundo, salemque in iis contentum solventa mρ ς prsi do,& imbibendo materiam terrestrem, viscidiusculam dc albicantem post '' se relinquunt, nunc rimas rupium altius penetrando integra fragmenta lapidea sep arant , B sibique tam ingentes cavernas efformant. Interna cavernae superficies ex omni parte, & quidem pluribus in locis pedis unius crassitem Lacte Lunae obducta est, & siduli a constanti aquarum lapsu indestinenter absumitur, ita a perpetua vaporum , qui intra cavitatem a casu ipsius aquae non parum augentur, destillatione continuo re-
Decimo nono Augusti 17o3. ingressus sirin aliam Cavernam Lunarem Caverna excavatam in monte praealto Vmallenstoc appestato ejusdem ditionis ex Lunaris meris rupibus cong.sto; cujus ostium minore, quam prioris Cavernae adj- monti tu patet, sensimque angustatum post triginta passus deducit in cryptam V V llen-
satis amplam sornice acuminato obvelatam, e qua alia Via prima longe de- . missior recluditur, &tractu viginti passuum expanditur in vastam Cave VH si nam antro Cavernae Lunaris montis Pileat, nec spatio, nec quantitate Lactis Lunae hinc inde adhaerentis minime cedentem , ubi tres novae viae apparent , quarum duae declives sunt, δc tertia sursum tendit, ob frequentes autem & profundas rupium fissuras ulterius progredi non placuit ,ne delapsum sorte saxorum fragine tum viam nobis occluderet, dc sic recessiim impediret. Per dictas rimas constanter aqua limpidissima guttatim destillat, nec non Cuius a per alia foramina subrotunda, diametro suo spithamam colligentia in istis qtia ab an cryptis passim obvia , quae intus a decidente aqua Valde laevigata tortuo- nosa Niveso, multisque flexibus sinuoso ductu versus apicem montis porrecto altissi summita-sime montem pervadunt, donec sensim contracta prorsus obliterentur ; te montisi aqua per has fissuras & foramina defluens ab annosa nive summitates monia sic pontetium occupante, & a calore aestivo soluta suggeritur, quae poros saxorum penetrando paulatim eos exedit, sibique tales vias ad internas cavitates parat, ubi continuo suo halitu & vapore superficiem saxorum extimam
solvit, & in substantiam Lactis Lunae convertit.
48쪽
rae IunAaeri alpino expositium faciliter
pidis induit. Galaaires lapis. Descriptio Lactis Lu
na usus inremus. Usus ex remus. Lae Itina non gene- rartir ab exhalarionibus metallicis.
Praeter commemorata in praescripta Caverna observare licuit Lac Lunae ingressui Cavernae proximum, aerique magis expositum facillime iterum induere naturam lapidis , sine dubio ob nitrum aereum illi de nOVO commixtum, a quo elegantes figuras acquirit; nam si ab intenso frigore per modum crystallisationis subito induretur, in pulcherrimas stiriolas musci soliolis haud dissimiles excrescit; si vero paulatim condensetur, insuper sicie lapidum elegantissimum opus reticulare efformat, eodem serme modo, quo haedera suis ramusculis hinc iride dispersis, sibique incumbent, bus muris adhaerere solet. Utrum hujusmodi lapides e substantia Lactis Linnae producti Galactitae nomen mereantur, versatioribus in hac materia decidendum relinqUO. E quibus patet, Lac Lunae esse: Terram post lapidum per aqueos vapores sale exhausto resolutionem residuam, albam, levem, Mabilem, parum viscosam, saporis subdulcis, sine odore internis lapideis parietibus, dc fortabci caVernarum subterranearum summis in montibus sitarum adhaerentem. Differentiae Lactis Lunae sunt, quod unum sit defaecatius altero, magis leve, & candidius ; minus defaecatum cognoscitur e striis & maculis subluteis hinc inde per substantiam dispersis, nec non, quod sit longe graVius durius, Sc tenacius, & propterea nec in medicina tantis Vir1bus pollet. ιLac Lunae ab aqua dissolvitur, eamque colore lacteo tingit, dein cum aceto mixtum effervescit, dc a spiritibus acidis majori adhuc effervescentia exeditur, sed cum spiritu vini nec tumultuatur, nec dissolvitur, quae de notant, substantiam Lactis Lunae partium esse tenuium, siccare sine morsu, abstergere , acida imbibere, acria edulcorare, plerisque morbis ab iis provenientibus mederi; &non parvam Lac Lunae inter, dc Bolum Armenam deprehendi amnitatem, cujus pot1ores vires possidet. Usus Lactis Lunae vel est internus, vel externus. Interne prodest in soda& ructu nidoroso, grumis sanguinis dissolvendis, nec non in harmorrhagiis, aliisque sanguinis profluviis sistendis. In ardore urinae, & reliquis ejus a sectibus ab acrimonia S aciditate ortis, speciatim in stranguria juvat, dolorem nephriticum sedat, & arenulas e renibus pellit, earumque gener, tionem impedit. In colica, diarrhaea et dyssenteria praesentaneum est rem dium , quod nonnulli etiam in febribus malignis δc pestilentialibus cum fructu exh1bent. Demum lac mulierum lactantium copiose auget propinatum cum crystallo praeparata, semine laniculi, aliisque specificis. Externe Lac Lunae consert ad acidum occultum ulcerum absumendum imprimis tibialium, quae mire purificat, conglutinat, dc ad cicatricem perducit. Multi illud loco nihili albi colliriis addunt ad exsiccanda oculorum ulcera, Corumque defluxiones acres inhibendas. Veterinarios quoque nostros in variis tumoribus id applicare asserit Celebri Mn. in Ddhist. Nazur. Helvet. Ex dictis facile colligitur, substantiam Lactis Lunae non conflari ab erahalationibus metallicis ad superficiem lapidum concretis, quod hucusque plures insignes viri credidere,nam potius aliquod recrementum metall1eum grave Arsenico, Sale, aut Sulphure heterogeneo onustum constitueret, quam Terram albam, leVem, ab omni acredine de catam, & summe edul
49쪽
De Liquore Terreriri, dissido, S ra soLapidum causis secundari
Ιquor terrestris viscidus de ramostis ad generationem lapidum requisitus est substantia pinquior terrae, seu sulphurea scisa, quaesia Viscerbbus terrae vi caloras subterranei , succorumque fermentarione elaborata per ejus internas cavernas & meatus distribuitur, partimq; aeri, partim etiam aquae commiscetur, crudiore ejus portione luto terrestri inlia Tente, quae deinceps faciliter salem subeuntem cum spiritu lapidifico suis ramusculis involvit, dc ad sirmitavum , --viriculo: induendam disponit. Quod autem hujusmodi Liquor terrestris Sc viscidus revera detur, ultra experimenta inferius in descriptione Lapidum Figuratorum adducendaevincunt manifeste silices Augustani cujuslibet figurae & magnitudinis inter se conglomerati de agglutinati, sibiq; licet saepius sese in minimo puncto tantum tangant) tam firmiter cohaerentes, ut nulla vi separari queant, &ipsi silices, etiamsi durissimi sint, potius rumperentur, quam Unus ab altero divellatur. Occurrunt ante Portam Geggingianam in loco declivi ab urbe media leuca distante prope viam, quae ducit Mindelliemium Praeterea tam in aere, quam in aqua dc terra habentur luculenta hujus Liquoris terrestris viscidi indicia: in aere enim illuna manifestant faciles filamentorum concretiones, quae potissimum in Autumno per aerem volitantia observantur, dein ipsae concretiones niVis ac grandinis, nec non fulgura tempore aestivo qualibet nocte aerem illuminantia, ac pluviae ta- nactuscular & pingues tempore vernali ex Athmosphtera decidentes latens in aere sulphur seu succum texxestrem Viscidum ac ramo su m luculenter produnt. In aqua Vero manifestatur a bullis δc spuma in omni aqua obviis quae sine concursu hujus succi produci non possent, non secus hc ipsa gi cies ab intenso frigore inducta. Pinsuedo demum terrae in quolibet campo, ac prato apparens succum hunc in ea delitescere abunde persuadet. A tenuitate de depuratione hujus liquoris lapidum persectio dependet, nam ad constituendum Adamantem, dc Crystallum , aliasque gemmas pellucidas ,&pretiosiores requiritur liquor depuratissimus, quem reliqui lapides opaci, & communiores non exigunt; quo colore, quem plerique a subtilissimarum particularum metallicarum admisceta derivare volunt , quamvis potius a diversa particularum Liquorem terrestrem constituentium misceta & dispositione dependeat, hi cliquor erit tinctus, tali omnes . lapides, qui ex eo conflantur, tinget, nasinova salissim, spiritus': lapb disici admistio ejus tincturam intiminutet, aut Omnino invertat.
gustani co- glomerari liquorem rerrestremitidum.
pidum per femo ab eo dependeta
50쪽
configura rarum mutuum contactum tria requiruntur. Condiris-nes ad
De Partium Configuratione, Scoaptatione Lapidum causa occastionali . DEbita partium configuratio & coaptatio est earum versus se invicem
talis proportio, qua mediante sibi faciliter applicantur, & ita comjunguntur, ut inde firmitas 3c durities duae inseparabiles lapidum proprietates oriantur. Sic quadratum quadrato faciliter applicatur, convexum cavo inscritur &c. cui si accedunt particulae ramosae dc viscidae comjuncta corpora irretientes, nexus firmior erit. Ad mutuum istum & immeHioxQm Pa slum contactum, ac nexum tria praerequiruntur, line quibus difficulter debita mixtio comparabitur. Priamo fluiditas omnium, Ut levis aliqua agitatio, &digestio praecedat. Secundo fluidorum pondus, quod partium, quae satis inter se conveniunt, applicationem non parum juVat. Tertio compressio circumfusi aeris, quae sola duo marmora optime laevigata per simplicem contiguitatem planarum superficierum ita connectit, ut non nisi magna vi divelli queant. Ex huc usq; dictis de lapidum generatione, eorumq; principiis in genere patet , ad coagulationes lapideas requii 1 Primo spiritum lapidi ficum. Secundo debitam salium quantitatem per materiam diffusam. Te tio liquorem terrestremViscidum totam massam irrigantem, sales';irretientem. Quarto denique materiam debite proportionatam, nimirum, cujus partes sint fluidae, configuratae, & justo pondere donatae, quibus si accedat compressio circumfusii, aequoq; calore, aut frigore imbuti aeris necessario talis materia in substantiam lapideam converti debet.
HInc colligitur. Primo. Omnem lapidum generationem per aliquam condensationem fieri, inductam ab aere ambiente materiam in lapidem convertendam comprimente.
Secundo. Hanc condensationem sine aliquali partium materiae constructione,humiditatisq;superfluae expressione, aut evaporatione non posse fieri. Tertio. Humid1tatem superfluam saepius Versus centrum materiae pe- trificandae pelli, nonnunquam etiam VersuS peripheriam, prout nimirum pe- trificatio a centro, vel peripheria incipit. Quarto. Hanc humiditatem postremo quoq; in substantiam lapidis transmutari, si sit rite disposita, S sufficienti spiritu lapidifico impraegnata, atq; ex ea plerumq; nasci lapides pretiosos, aut crystallinos intra lapides inclusos, vel eorum superficiei extimae inhaerentes, nonnunquam tamen etiam ex ea lapides figurati alterius speciei generantur , prout nimirum magis vel minus fuerit defaecata. Quinto. Si autem haec humiditas majori quantitate sulphuris , quam salis imbuta sit, tunc aliquati Visciditate donatur , quae ad extremitatem la- L pidum