Bened. Ariae Montani Hispal. De optimo imperio, siue In lib. Iosuae commentarium

11쪽

seatur nec ideo nobis ullum respondendi negotium dari debeat, quibus satis fuerit plana omnia atq. ex lectionis sacrae simplicitate desumpta plane, perspicue ac dilucide dixisse. Omnibus vero tam doctissimis quam mediocriter eruditis atque etiam imperitioribus quod debemus, illud sincero animo & votis poscimus totis, Ut continga in fidei atque charitatis communione idem omnino sapere, idem velle, uno spiritu in unico Christo manere,in quo sunt omnes thesauri sapientiae & scientiae Dei abs conditi,ac te unicam eiusdem Christi Iesu sponsam communemque omnium matrem Ecclesiam agnoscere, ample ac venerari,cui mea omnia Otia & negotia,meque

ipsum in perpetuum obsequium viventem tradidi, domoriturum commendo, ac post mortem etiam, quidquid ad me pertinuerit, committo.

12쪽

LIBER I OS V E.

AGNAM nobis confirmadae fidei ca asa doctrina hac historia propositam Spiritus sanctus voluit, promissoru diuinoru Veritatem,& coollantiam vitiis exemplis testimoniis q. Vt cum homines norint quemadmodu ij qui quondam diuinis estatis, & promissis credentes, iussis etiam parentes, iis omnibus rebus quae ad huius mortalis vitae usum reseruntur antea sibi propositis, opportunissime,atque cumulatissime aucti fuerint,aperte intelli- gant,quanto cumulatioril, quantoque ampliora sperari oporteat ea bona, quae ad animorum sanctificationem, atque adeo ad caelestis regni pollςssionem, & usum pertinent,quaeque longe grauiore, atquc frequentiore pro- missorum genere sunt nobis proposita credentibus, M

obtomporantibus et,qui suscitauit Iesum Christu amor

tuis,per quem maxima,& pretiosistima promi sila inquit Apostolus) nobis noui testameti cultoribus veris donata sunt: haec enim omnia in figura cotingebant illis, scriptae

vero sunt propter nos,in quos fines seculoru deuenerui. In iis qui praecesserunt quinque libris a Mose conscriptis,diuinae curae ac prouidentiae de humanae naturae dignitate,at l. amplificatione rationem plenillimam abse

tutissimamque agnoscere ei quo in genere promissa illa ψ', nxur,quae Israelitatu populo facta sunt suo tem porc praestanda, iis qui crederent, & obedirent Dei praeceptis,& in niti, ratψMosem ipsu in dum promissorum,

tumeriam praeceptorum interpretem de ministrum nOuimus grauissimis, de certissimis a Deo signis compro- batum. In hoc vero Iosue libro illud narratur ,&expO-

13쪽

nitur quemadmodum videlicet promin illa cumulati Lsime sint exhibita,& prae tita, quavis dissicillima prς stitu humano ingenio,consilio,iudici6q. viderentur,atque diuinae essicientiar, S: virculis illustrissima, & manifestis. sima exponuntur documenta simul j. ostenditur, quis nam,&qua s,quantus auerit illius diuingi ignitatis,& constantiae explicand .e, atq. expediendae minister Iosue, quenὶ optimi imperatoris exeplar Deus esse voluit; atque principibus ommbus viris, qui vitam actionesque suas ex diuini cosiiij praescripto instituere optauerint, ad imirandum proposuit. s s. E. Fortis in bello Iesus Naue', silcceabr Mosi in prophetis,qui fuit magnus secundum

is nomen suum,& maximus in salutem electorum Dei ex V pugnare insurgentes hostes: ut consequeretur thaei editatem Israel,&c.Nos quidem qui multis rerum ac tem p

rum incommoditatibus premimur, & legentium limius aetatis quibus maxime prode se cui mus, infirmitudini consulimus, in his comentariis breuit ii cum primis

studuo imus,lta tamen ut exiguis verborum compendiis non exiguam praecipuarum sententiarum,& obseruationum in omnem vitae partem opportunarum copiam l

choribus iis exhibeamus, qui sese legendis nostris neque segnes neque parum attentos pnebuerint: illam vero in exponendo rationem se larmur,ut lectionis germalaa,& simplice sententia cum primis exposita quae exemplum& imitationem atque adeo bonorum malorumque fianem specta vel indicemus digito, vel breui oratione significemus. Vt vero ad rem iam aggrediamur, a princi-cipi6que suo inchoemus,inscriptionem ipsam primum

exponemus. i

14쪽

LIBER IOS V E.

In En Hebraice Mepher dicitur, a verbo deducitur ZOphar,quod narrare, es exponere, Latin significat: at .ita inscriptio ipsa quodnam oratIonas genin hoc in opere obseruare oporteat, aperie indicati nempe narrationem rerum a Iosue gestarum, quilias Dei

promito a terrena ,praestita exhibitatiunt; ita ut magis historiam quam legis aut praeceptorum vel promissorum docZranam, ex hac le-ritione petere doceamar. nam q promissa , se iussa atque praecepta his inueniuntur,ex Mosis scri tu potius repetita, relata, se exposita, quam unc denuo composita data exi limanda sunt. I, em itaques gnis at Liber Iosue, quod rerum Iosue gwerante geliarum narraiio se expositio,ita vi qreae promissa in scriptis a IIosedocentur, his facta, praestua, exhib/te. exponantur.

CAPUT PRIMUM.

ET factum. Huiusmod initiasteri soleni scriptis ias, quo siem

tentia, ct argumentu, ad aliud quod antea praecserat secriptum refertur: sic Ieremiae Prophetae Lametationes inchoantur, Et factum . . est, o u m in captiuitatem redactus est Uraeces Ier alem de seria, it Ieremias Propheta 'πs, orc. Sic se Ruth Mor Hoί, aloe ' . incipit,atque cum Iudicum Chronicis contingitur. hcim Hebraia cum onat, se fuit, quod Graeci iηterpret s ij οεγο εν transit scrut, Latinus re Zevertit facium est. Significat aurie ιnitium hoc, id quod II se interprete 4c mini stro propositum caeptums fuerat, Io seu ed re at ' procuratore absolutum, explicatumque fui e. I 'ost moraem Mosis semi Domini. Rerum gestarum lcmpus,cse opportunitatem ab initio ipso indicat orario, atque seriem Quint con j explicandi minime impe itam, confusam, aut sterturbatam, oed apienti ariis cis contextam,ita vi humanae vita, naturae s varietate, es infirmitu me, atque inconstantia, nihil in edimenti astatum pl.quom Amdiuina promi a suo tempore expcirentur. solent enim apud eos po- preloi qui no tam iasuinis praeceptis,es insitures, quam humanu com lias, O te tunto magnae , es subita,at e adeo calamitosaercrum publicarum mutatioves ex boni,vel populis cari,ctgrati, vel .E DEotcnto cui pium p incipis obitu interitu oriri: O multa A a in do

15쪽

COMMENT. IN LI B. IosVE, in deterius labi, multa in praeeeps deuolui, quae magnam summae ali . felicitatis expectationem ieceram. ius rei exempla multa in Graecor ,Romanorum,aliarum gentiu historiis legimus. Alexario enim extincto florent imu istud or recens adhuc Graecoru imperii

duodecimn tantummodo creuerat annum,repentὸ co apseseu,

ambitione, dolis, scelere, atque libid e, ct ira in sum; in quatuor regna primum diuisum,deinde inpluresminoress dominationes est

comminutum. Iuae vero Deum auctorem,se satorem,atqueprincimn summum agnoscut, excipiunt,colunt,o eruanis rei'ub. eae nutato mortali quamuu oltimo ministro, et ita defunιD, ct desiderato, aut ruunt,aut franguntur,minuunturve,utpote quibuK pneses Deuι est immortalis,qui se ipse solus bernare, ac tueri, ampli careque res omnes potest,es solet, es ministros etiam alios pro rerum,ac temporum,locorum . ratione,or usu, commodi imos, utilis imos, si GV nu imosfi sufficere.S. S. E. Nolite considere in principibus nysiu in hominum, in quibus non est silm. Exibit Jiritus eiuου , reuertetur in in terram issa in ista die peribunt omnes cogitationes eorum. Be tus cuius Deus Orcob adiutor eiusdestius in Domino Deo ipsius,qui M Iecit caelum se terram, mare,o omnia quae in eis siunt,oc.Pollicitus fuerat Deus Israeliti popolo regionem istam celeberrimam sesse traditurum per Mosemprodihetam,mini irum seruumg. suum.At et eopvuli ipsius culpa,quadami Mosis importunitate estectum est, ut q. qui π primis promissim factum fuerat,promisit usu indigni hab

rentur : atque adeo omnes in uniuersum qui cum ex Aeg to pro ciscerentur, rogesimum attigerant annum ,in solitudine illa periret,

tantumi existis superessent Iosue,ct Caleb , atque Moses optimus es summus dux es sates. Pseu vero cum iam non longe ab ista tamdiu desiderata regione,populus is qui superfuerat deuenosci, Moses vinuis sublatus,cir magnum sui desideraum relinquere, es potiundae regionis *em interuertere videbatur, si res iuxta humanae prudentiae rationes expenderetur: Verum sacra scripta nos docent, nustas rebus, nullas huiusmodi, et ei incommodis diuina promissa quominis tempe itae, opportunei per silu/ntur, impediri, D erti, aut reta dari, neque populorum infelicitat ita cribendum, quod boniprincipei,se ministri Uud operos si desint, cum ιν vita iam mini frationes sua recte defuncti,ad meborem conitionem transferantur, or

16쪽

quos id quod inceptum fuerat bonum, ad sinem GJue promoueatur,

maxime vero hoc verum, certums esse, cum V qui in demortucram locu succedunt undem Larinae dij qtinae,atq. pietatu ratioAe, ex diuino praescripto obtinent, O tuentur 'ua j obseruarant, a quibus indocur u lapada accepere. Hoc igitur hac lectione indicatur: & factum est post mortem Molis. rauanquam Mosis morte negocium lassis magnum regionis oppugnandae se obtinendae Mmpediri videbatur,desiderato viro optimo,prudent imo,atque rerum experientissimo, qui totis quadraginta annis populum legibus latas ornarat, a Uiae tutati fuerat,moribus cmendarat, tandemi. ad ipsum longi'

mi Egim itineris sinem deduxerat, magnami sibi apud populum, be- .neuolentiam, se Mem,atq. etiam auctoritatem parauerat, tum propter sol niae delitatis,aequitatis .curae, ac diligentiae diuturnum coemplum, tum propter certam, multos, signis confirmatam sanctitatis , O gratiae apud Deum aestimationem, utpote cui servi Domini titulus optimo iure e set ad criptus tamen Dei summi Principis constanti consilio,ac beneficio effectum eR,utpromissa nihilominus, o

expectata diu beata Ela terrena regio adiretur, adita expugnaretur, expugnataque caperetur, se capta ab iispos derciur, qui adeam obtinendam delecti vocat que fuerant. Hoc autem quemadmo dum factum expeditumque fuerit, exponit Spiritus sanctus , ne e Moysemita,es muneres ,recte,pie, atque legitime defuncto, adeoque probato, t Iemini serui nome post mortem etiam adscriptum, confirmatum ι ι ex vero adhaesierit, ad id quod 'per erat negoti' gerendum, alium idoneum imperatorem Dei consilio electum, iudicio,sententia, verbis, or testimonis fuisse declaratum , Iosue lium Nun, cuius vel nomen ipsum prophetico, uti credimus, impositum θiritu salutem futuram signi cabat, atque adeo eleritionem diuinam, publice exponendam protenuebat , eundem etiam ex Dei iussu a Mose δε- cem claratum,ac legitimis ceremoniys palam initiatum, nunc δε- mum a munus obeundum fuisse vocatum or missum. Atq. de huim Num.

viri lectione or creatione sis scriptum legimus: Dixit quoque Domi us ad Mosem, Ascende in montem Uum A barim , se contemplare finde terram quam daturumum suu Urael;cumque Hriri, eum, bis 'fes tu adpo iam tuum, cui ivit frater tuus Aaroni; quia ossendisti fA s Me in

17쪽

me in desicrto Sin, in contradictione mhoi ndinis, E sinat care me voluistis cora eas/per aquas:hae suxi aq ae contraiictionis in Ca-'' des deserti Sin. rei res ondet Mo es, Pro,iacat Dominus Dem op '' rituum omns carni, Domine, quisit sedi pcr multiἰudine hac, es posset

'' exire, O intrare ante eos, et educi re eos et It tria ere,ne sit populus

'' Domini sicut ones ab spatiore. Dixi: i. Domiλus ad cu, To e Iosue' ' stium syn et ira in qho ι lirit in L ei, O 8onc manum Isiam super '' eum, qui stabit coWam Elea auro Iacerdote, Or omni multitudine, o ' dabas ei praecepta cunctas videntibus, ct partem gloriae tuae ut audiat '' eum omnis S;nagoga iliorum Israe Pino hoc si quiu agendum erit,'' Eleaser sici r os conicitet Dominum. verbum Gm egredici ' ' ipse, cir omnes by Israelcum eo, cr cetera multitudo. Fecit Moses ut praeceperat Dominus:cum . . tuti et Iosue,' at Ut ccm coram Et Getaro sacerdote se omni si egura opopob. Et impostis capiti eius m ni S, cuncin re ciuit quae mandauerat Dominus . . sivismodi prima publicu electio, mesneri j Hc aratro fuit vivente Umose: eo set ero mortuo,Iosue Dei ipsius verbo ac δε su instruritus, cons maius , munus suum inire se gerere iubetur. Nacfenus Insece dux diactus,creatus et ad iPud mini crium an Io ornatus fierat spiritu, sed nondum tamen alia parte instructus,or ampli cat F, Po pro temporis, locorum,negotIorhm j. Horam ratione cnortuNa , Accessorias erat,vi Hicet prophetiae ignitate, facultate Cret '. orichat enim eam qui multa, eadems noua populo dictarus erat, quibus vel latae per insem legi decLratio adhiberetur elprae erili rccediis nato negotio consileretur, rim ctiam rei mini urum certo signo oue times confirmatum prodire se co Zare. nultam vero prasentius, Vc tiali signum prophetia eu quam certa se Mdubitata Dei algocutio.

Amos. S. S. E. Leo rugit, suis non timebit' Dominus locutin est, quis no ro

phetabitZ Vuam ob rem diuinam allocutionem Iosuxsilio Hon fuisse

facZam testatur historia , idi pol f Mosis mortem: namque atalea n que factam legimus,neque ilia opin fulse credimus quoad vj rei ille optimm es diligenti simus atque maximus antiquorAm prophetarum qui in tota Dei doma fritis fuisse praedicatur. Δ io vero legimus,post mort m, sic exponimus, ut non statim redem die quo is mortem obdit, si post exequiarum, atque legitimi honorifici luctus te pus iniς eamus , atque hanc expositioncm cx Iac spetimus

18쪽

cΑpvτ pn r Muri rhu: Moeso tum se viginti annorum crat, quando mortuus est, ' nota caligauit oculus eius, nec dente; iEius moti sunt. Fleverunt icum stly I uel tu cape tribus Moab triginta diebus; completi sunt dies Naucius lugeuιium Mosin osue vero plus Nun repletus e si ρiritu pientiae, quia tan o po 'per eum manus μου. Et obcaeerat ei rae fecerunti sicut praeceperat Dominus Mosi. hoc quod luat ismnna in vici mἰ Mosis libri sine comprehens- est, huius hi- loriae initio alti in repeisto principio, siraei exposita explicator. pletis unqui diebus i is traginta qui in Mosis praestat imi viri, cir serus Domina desiderio maximo atque Lofu positi sunt: facium e stvr Dpmium loqueretur ad Iosue silium Nun tam ante et declaratum peratorem,eundemi ante,atque post declarationem perpetua Mo- s di /plo a tam besticis, quam pacis rebus exercitatum, o probatum: vaec atio est quamobrem signi canter historia ad cribis epitheton m ni strum Mosii. Hebraicum nomen MESSARE Tea quam exponimus signi cationem indicat. pertinet enim ad sacerdotes, ad ma iurat ,atque ad omves eos qui in publicis rebingerendis admi- frandis versantur, idi vel ex legibus praescriptis,vel ex iussu praecepto maudatot superioris agunt. Itaque minilarum Mosis, leges,

ημα ines, empla, denique disiciplinam omnem Mosiis,edoctum, Q moribus,actionibus,atque studio referentem interpretamur. ALlocutioncs vero argumentum eiu nodisu 't, et praeteratarum rerum ratione breuibus relata, futurorum negotiora in magnitudo , grauiato, o dignitas indicaretur, θ' cura etiam imponeretur, adivnecta

promisi se voluntatis, grat i. tutelae, at . prae G Dei ipsin, qui se famulo mini Eroi suo siedulo litisce tu actionsbus,nunquam de s

iurum po icetur, hanc siententiam oratio tila exprimis: Moses seruus meus mortuus est PLvi A simul ivinorum verborum breuibus periodas compraehendatur, quam ut longis explicari pos int commentardis ex quo efficitur, ut quanIuam prolixiores aliquando in sacrorum librorum eupositione videamur, tamen nos , veni' aque eloqui' nolari tenuiZacis, o legentium patientiae paenιteat, q isV e cum nullum tantum meditationum se verborum stetmen e se positi, quod breue atque pro funaeum diuinorum verborum Jacium impleat, nullum tam ια- tempus Ioni, quo maius sacrae lecIioni non impendatur uti-

19쪽

r co MMENT. IN LIB. Ios V E

lisiime. Tamen conabimur aliquando, noctrae,se adienae infirmis aenis miserti, magnam, se vis imam illam sentetiarum copiam, quam sacra scripta claudunt , non tam expositione explicare, quam partitione, es liani scatione indicare, ut quae a nobis, utpar erat, nodilatantur, ludiosus lector meditari apud te summa cuni utilitate positi. Tria igitur nos ex hac Dei propositione Iosue indicata obseruabimus,praeter caetera. Primum ut, ipsum Mosis nomen Iosue propositum in exemplum grati atque Deo probati Imperatoris, in quo summa omnia fucrint, cuius recordatio successori huic m. omnibus, quibus publicum munus demandatum est, magnum animum ad Lesum Iaciendum addere positi, si simile Dei iudicium cupiatur, se petatur. quam enim gloriam, quam laudem maiorem aut illuseriorem consequi quis positi,quam ut servi Dei titulum ipso Deo approbante,imo pronuntiante adipiscatur eumque non solum vivens obtineat,sed vita defunctas perpetuo retineat cir co eruet; monum etai sibi no saxis cinerνm custodibio non ara corruptibili sed Dei et exbo,. quod in aeternum permanet, in caelo es in terris co ruit' Itaque sententiam hujusemodi elicimus : Mosiesseruus meus vixit, seruus meus ad mortem et que mansit, o seruus meus mortuus est, ita ut serui mei elogium aeternum vivens se mortuus sibi iudicio es praconio vendicet meo: quod non solum in magnis ministris, sed in minimis etiam summorum regnoru quamuis maxima aequat gloyiam: quippe Deo seruire, regnare est. Monetur autem Iosue, ut eum sese praebeat virum quem Mosis magistri exemplum sie tum si ii huic Demprobet iudicio. Tertio etiam, docetur modum imponi oportere luctui bonorum, 'o piorum virorum,quibus vita in diuini olim legitima,se diligeti ob eruatione, atque exercitatione sancZe peracta, glorioso feruorum Dei cxitii clausa est: Id enim haec oratio signi scat: non decet longis luctibus es lamentis is mortem pro equi: quip- .pe cum ijs beatissime agitur, quibus morientibin seruorum meorum elogium ex vero meritot adscriptum permanes, illa es vitae suae cur

sum recte instituit, Erpie sanctei absoluit,9 qui vivens mem fuit

seruus , mortuus mem manet se uus, beata is ruitur conditio ne o- natus de laborum vitae, se auNumerat 1 ad populum suum, hoc est adgregem se crum mihi grati simorum : quod ad istam pertinet,

Mon .l car a vobis ulterito lugeatur , beiae isti est v nc, et vote seruo

20쪽

CAPUT PRIMUM, 'm s. uod vero populi istitu comoda flectat, iam illa functus est mutanere suo, iam mortuus erit seruus meus 'actenus suam ministrationem populo impendit,quoad ego ab Ugo impendi contrituerum Promo

uendarum vero populi rerum cura, voluntas, atque acult. es integra

constat. Idi te miaostro ut est iciatur decreui: surgeigitur ex Lectu isto,ct transi, O c. D-- hac breuissima propositione docemur,mo tuorum rationem certi imam a Deo haberi, mercedenis istas, prout et usiqi gesserit, in corpore, siue bonum siue malum esseparaiam: neque tantum communi quodam iudicio, Fedsingulari etiam priuatas et ius is q. res ce eri, o iudicari. Moses enim singularis,unicusis vir fuit, cunis tum vita, tum mors Dei iudicio examinata, se probata hic ostenduntur,qHod struus Dei vixerit, eademi inseruitute vitae finem clauserit; or boni rati,atque probati serui ius ad Deum tuorum se mortuorum iudicem detulerit. Expositionem porro huius nominis,serum, ex Hebraico verbo pallam, quod minis rationem, seu am,atque exercitationem, intentumi animi studium fgni cat, hoc loco breuitati consulentespraetermittimus minime alias praetermittendam quam tamen steramus in magno quodam,eodem vitti opere, quod molimur, nobis explicatum iri. Surge,& transi Iordanem istum,tu S omnis populus tecum in - terram quam ego dabo filiis Israel. .Eτ luctui nem imponere,o suum munm strenue obire iubetur et o verbo, iurge. Namque hoc uti solet Deus,o cum miseros, mar- flos solari vult,se cum principes,magistratuπ,prophetLue constLiuit, ministrois suos ad officium aliquod facie dum excitat ut EDd: inha γ. Dixit Dominus ad Iosue:Surge,quid iaces pronus in terrastor, ete

n surrexit maior Ioanne Baptista. ud loci, nos in Euangetioru elucidationibus exponebamus. Ait itaq. Deus I

sue, Surge es mitte luctu su in aluo nunc tu, or topulus iacetis . o mus, rectu , alq. constans Vm aggrcdere verto,iussis mso fisus,

O nixi: iam enim promissorum meorum terrenorum exitum vobis ostendere paro propediem videndum. Pollicitus fueram patribus et Gyris me regionem Cananaeorum daturum, cuius terminum ab ortu