장음표시 사용
42쪽
Traditur primum definitio, ac diviso cultus, tum proponitur summa controversiae, quae nos inter, & Protestantes agitur. CAΡUΤ I.
Traditur definitio eustus: tum eelebratis a illa dioisio proponitur , quae cultus Sacri, de quo tantummodo agimus, g nera esst vult latriam , Dperduliam, ω dullam , quorum quidem nominum varias significationes asserimus , aptasque rei nostrae seligimus. I omnis, quae a ratione suscipitur de alia qua re in stitutio , debet a definitione pro--isti, ut intelligatur, qui is id, de quodi putetur , ij noltrum ossicium ac
munus erit statim definire,quid sit cultus. Porro tametsi Grammatici vocabulum Cultus ad varias, easque valde dissitas,& a nostro proposito remotissimas significationes deducant, Theologi tamen, dum eam vocem adhibent, non aliud intelligere videntur, nisi consessionem quamdam, &,ut s re appellant, protestationem excellentiae rei alicujus, quam animo agnoscinius, & honoramus, tum etiam, si opus sit, externis quibusdam signis ad id institutis palam exhibemus. Quod si excellentia illa sita sit in supremo dominio, quod habeat in res omnes illud, quidquid est, quod colimus , tum cultus divinus illi desertur, eumque qui creaturς adhibet,
contra rectam rationem peccat, ac Deum offendit, cum Tom. I. B id c Cicero lib. primo de Ossicita num. a.
43쪽
id Creaturae deserat, quod Deo tantum deserri debet. Si
uero minor illa sit, ex praestantia Crea rurae illius , atque excellentia quam colimus, & genus, & gradus, ut ita appellem , aliaque plurima desumet cultus. Hinc cultum in tot & genera, & gradus dividere possumuS, quot sunt genera, & gradus excellentiarum, quas agnoscimus,& honoramus: Hinc mirum non est si vocabulum hoc ea rus perinde usurpetur ad significandum summum illud o sequium, quod Deo debemus , atque illud multo minus, quia Principes etiam merito exposcunt. Id sane agnovit a Capite x. libri Tertullianus , dum haec ait. γ) Mos anum Deum colimus , σή Σ vutam . quem omnes naturaliter nostis, ad cuius fulgura , ω tonitrua contremiscitis, ad cujus beneficia gaudetis. Mox non veretur dicere coli a Christianis Imperatores. Colimus ergo inquit
ille ) O Imperatorem se quomodo ω nobis licet, O ipsi eo
dit , ut hominem a Deo seeundum, fir quidquid est . a Deo eo secutum , or solo Deo minooemia Sed nos, qui ad Sacram excellentiam sermonem contraximus, omissis reliquis, de quibus alii plurimi amni, de illa tantummodo consessione , ac protestatione Ioquimur , qua Sacram excellentiam agnoscimus, & honoramus. II. Porro tria Sacri honoris suprema genera Catholici
Iecensere, eaque Graecis vocabulis exprimere consueverunt: nempe Latriae, Duliae, 'perdatiae. Latriae nomine eam Sacrum honorem significari ajunt , qui Deo desertur: quippe hoc nomine denotari volunt summania illam servitutem , quam ob Creationem , conservati nem , & reliquos affines titulos Deo debemus. Hinc quamquam Graeca ipsa vox servitutem quamlibet denotarire videatur , Ecclesiastica tamen consuetudine ad genus illud servitutis significandum coarctata est, qua solo Deo servire debemus; Neque vero temere coargata est : Eva μὶ Matth. 4. v. 1 o. golica quippe praeit auctoritas. Christus scilicet sh citans te Deuteron. 6. v. verba illa so Domnum Deum tuum adorabis, O illi Llifera 13. vies , inducitur utens voce latreulis r illi soli adhibebis Latriam. Porro simillimum veri est ab hoc Graeco Eva gelii loco permotos fuisse Doctores nostros , ut Latriae
QCabulo tum uterentur, quum exprimere vellent sum mum illud , atque humillimum, obsequium , Vener tionem , ac servitutem , quam Deo Praestamus. En v
ἀὶ Lib. x. de Civ. dem dictorum Augustinum , qui M lic loquitur. me es cap. 1 num enim divinitati, Oel si expressius dicendum es, Deirati des tui cultas, Hopter quem uno voris significandum , quoniam
44쪽
mihi fatis idoneum non oremsit ratis m, Graeco, ubi necess3
est, insinuo quid velim disere ς Λατμ- quippe nostri, ubistim que Sanctarum Scripturarum positum es, interpretatι sunt servitutem. Sed ea fervitus, qtiae debetur hominibus, secundum quam praecipit Apostolus Servos Dominis suis subditos esse deinbere , alio nomine Graeco nuncupari solet. vero secun- tam consuetudinem, qua locuti sunt, rus nobis Divina eloquia ζbndiderunt, semper, tam frequenter, ut penesemper, ea dicitur strvitus , pertinet ad colendum Deum. Et mox, se) Quae Graece nuncupatur , ω Latine i terpretatur servitus, sed ea quineolimus Deum . Et in libro xx. contra Faustum cap. M. At illo cultu, quι Gram λια dicitum, Latine uno verbo diei non potest, mim fit quaedam proprie Divinitati debita servitus, ure colimus, nec e Iendum dotemus, ni i unum Deum. Non absimilia edocet ilis' te Cap. 6. alias num. I 3. lib. I. Trinitate, & quaest. 6 r. in Genesim. Eadem tradunt Isidorus lib. 8. Originum, seu E mologiarum D, Beda in verba illa Lucae 4. Dominum Deum tuum adorabis, allique ex Latinis. E Graecis vero tum alii multi assentiuntur, tum certe Tharasius in Epistola ad Constantinum, & Irenem, quae extat in actione septima Synodi Nicenae Secundae. III. Non defuerunt tamen, qui Etymologiam hujus vocis Latria aliunde deducentes , aptissime per eam culistum Dei significari monerent. Derivant scilicet vocentia Latriam a r is , quod est tremere, Cui addentes particu-Iam', quae in grςco eloquio significationem auget, ea voce illud summum obsequium exprimi dixerunt, quod maximo tremore testatum facimus. Porro quisnam tremore nostro, ac larmidine summa dignus perinde est, ac Deus, in cuius manu omnia nostra sunt posita Hinc in scriptura ipsa noster timor dicitur, perinde ac noster amor, ac spes no
stra, id est objectum nostri timoris ideoque Lanaae) sicut est nostri amoris, & spei. r) .
r1ὶ Audite quid doceat Natalis Alexander diss. x s. in saeculum Ecclesae quintum pag. 344. editionis Parisiensis . Quo etiam, , spectat ipsa nominis etymologia et derivatur enim λαruin etia, , verbo rma, idest tremere , & particula λα , quae significati nem auget apud Graecos et quasi Vehemens tremor Iatria nori mine significetur. Tremoris autem illius vehementissimi so- , , Ius Dcus obiectum est. Hinc Deuteronomii 6. dicitur minum Deum tuum rimis 3 . Hinc sorsan ipsum Dei nomen a Gra,
45쪽
: IU. Duliae voeabulum' - priscis temporibus mi
nime restringebatur ad significandam venerationem illam, quam deferimus Sanctis, sed ad servitutem cujusque generis, immo ad obsequium, aut certe demissionem quamlibet, tametsi ingenuam , denotandam adhibebatur . Hinc quod in vulgata nostra la) legitur servite sed per rarit tem servite invicem in Graeco extat δου - dulevete . Et jam dudum monuit Augustinus Latriam deserri Deo propter illius divinitatem; Duliam vero illi deserri veluti Domino. En quae dixi verba Augustini h) Si servieris Diis eorum,
erunt tibi ossendiculum . Hinc Graecus δελ-ης habet, non λα-Wρ-ης. Unde intelligitur , quia ω debetur Deo taminquam Domino , λαπια vero non nisi Deo tamquam Deo.
Idem quoque Augustinus phrasim Pauli Apostoli secutus multo ampliorem significationem impertit voci Dulia, quam nostris temporibus tribuere covsueverimus: Sic enim loquitur si) Non eo modo, quo iubemur per Caritatem servire invicem, quod ea nλωπ , Hed eo modo, quo tantum Deo
V. At quamquam haec, & assinia monita in mulistis Veterum is bris occurrant, & ea ipsa aetate , qua vixit Petrus Lombardus, vox Dulia multo latius acciperetur, ἡ Theologi tamen minus antiqui coarctavere eam vocem adfignificandum tantummodo cultum illum , honorem, ac Venerationem, quam Sanctis adhibere Catholica consuevit Ecclesia, quae dum jam pridem nomina lapsaser, b mousion, persona, & alia etiam in sacrum usum transferens, significationem paulo alieniorem ab antiqua, & sua tribuit, ansam subministravit, desensionemque Theologis, ut si ad evitandas amphibolias, veterum vocum significationem immutare se aut novas cudere necesse ducerent, iasine reprehensione facerent.
s, a Graeco δος quod est timor duehim est. Eoque non ob- , , scure allusit Poeta celebris dum sic cecinit. Deus, Θ i, , mor ille deorum est. Hinc Genesis 3 r. dicitur iurasse Debb, , per irmorem Patris fui Uaae. Timorem Isaac Moyses Deum, , Isaac nominavit. Latriae itaque nomen merito assumptum . est ad supremum illum cultum significandum, quo Deum , , 1 Olum venerari debemus , velut illum timentes, ut judicem r, , velut ab illo empti, ut Redemptore; velut illius obsequio se ac dominio penitus mancipati, & ab ejusdem nutu modigM Omnibus pendentes.
46쪽
IJ In Commentariis in tertiam partem disp. 9S. cap.
rum pro ea ipsa quam Sanctis deserimus veneratione eam vocem sumere . At certe multo aliter nostris temporibus loquimur, & vocem 'perdulia restringimus ad denotandum peculiarem illum cultum , Venerationemque ,
quam Virgini Dei parae adhibemus propter eximias illius Virtutes, & merita, quibus multo elatior est Angelis, &Sanctis reliquis, & peculiare Venerationis genus promerita est. VII. Neque vero recentiorum Theologorum ea voca
bula in hac significatione adhibentium licentia quaedam est, & veterum omnium exemplo destituta usurpatio. Scilicet vetustus sane, & laudatisfiimus Scriptor est Bonaventura. Is tamen innuit caepisse ante eum sumi haec vocabula in ea ipsa significatione, qua sumimus nos. En ea quae dixi Bonaventurae verba γ) Ex hoe enim, quod mater 'Lib. 3, senten Dei es, praelata est ceteris creaturis, o eam prae ceteris deceηs es 9' qV ix' 'honorari, ω venerari: hic autem bonor consuevit a mgistris perdulia vocari . Et accipitur verbum illud de glosia -- per I Regum, ubi dicitur dulia mavor, O dulia minor. Et mox e ad illud , quod obicitur , quod Christus bonora Dit Matrem βιam : dicendum quod verum es: Sed Grisus non adoraoit eam adoratione latria, sed Dperduliae, non enim
adoravit eam, ut Deam, sed ut filius matrem suam cte. En in summa divisio proposita. CAP. II. Oeeurrimus Protestantium Oppositionibus. I. Uplicis generis oppositiones urgent, Theologicas,& Grammaticas . De Theologicis nihil hic dicimus, quippe eas referemus, repellemulque quum de Virginis Dei parae dignitate, ac praestantia non indiligenter disseremus. Porro Grammaticae hae sunt. Voces Latria ,& Dulia ejusdem plane significationis sunt, & si quod extat inter eas discrimen, hoc est, quod latria mercenariam servitutem significat, Dulia vero plerumque mitiorem, nec viro ingenuo indignam , sed interdum etiam asperam quamdam , & immi em, cujus modi denotatur in Exod. Ig. vers. 3. & Iq. & iterum cap. 2o. vers. 2. At Pontificii in
proposita divisione multo aliter haec sumunt , & his vocibus significationes tribuuat ab antiquis, nativisquet
47쪽
alienissimis. Prosecto valde remota est ab hodiernis significationibus illa Levit. 23. v. I. Omne opus fervile non facietis in eo: Graece quippe extat λαrρ--. Significatio vero vocis Dultae adeo ab ea distat, quam nos ei tribuimus, ut nullus omnino ex veteribus in ea significatione adhibuerit, sed monuerint omnes aliouod servitutis genus ab ea Voce significari, at servitutem Sanctis procul dubio deferre non potamus nos, qui Deum, or Unigenitum ejus ' sum Chi istum Dominum nostrum solum dominatorem agnoscimus, & veneramur. Id vero ita compertum est, ut ex Catholicis ipsis non desuerint , qui harum Vocum ahusionem vehementer reprehenderint. Hoc modo Martinus
. cap. t. s. Tὸνι,. θυμ modi os stigm debuisset appellarι, cum veneratio illa , quae
communiter Sanctis debetur , minime insignum servitutis exhibeatur : omnes enim Servi Dei sumus M. Hyperduliae vero vocabulum adeo novum est, & Veteribus inusitatum, ut prorsus nullum afferre possimus veterum exemplum , cujus suffragio confirmetur. Haec adversarii. II. Quorum impetus sic retundo . Fateor equidem Veteribus multo diversam significationem tributam esse ve- cibus Latriae, ac Duliae, ac nos tribuamus. Sed quod ad primam attinet, Augustini, aliorumque Scriptorum, e quihus nonnullos nuper citavimus , auctoritas non levem purgationem nobis subministrat, si significatione non nihil a veteri remota adhibeamus. Eorum nimirum exemplum animum nobis addidit, ut paulo aliter, ac consue
verint prisci Scriptores Duliae vocem, aliasque similes adhibeamus. Scilicet si nostris jamdudum licuit Latriae vocem a priori significatione aliquantum abducere, & ad alia i deflectere , cur non licebit nobis Duliae vocem ab antiquissima significatione aliquantum abducere, & ad aliam de lectere , quam non prophanorum auctoritas , sed E cletiastica consuetudo dedit Quod si prophanas, immode
Poetarum auctoritates cum grammaticis praesertim agenti adhibere licet, praeclare sane Horatius cecinit. Multa renascentur, quae jam cecidere, cadent ueQuae nunc sunt in honore vocabula, si volet usus, Quem penes arbitrium est, & ius, & norma loquendi. plurimaque extant exempla , quibus certiores efficimur a Doctoribus nostris immutatas fuisse quandoque antiquas vocum significationes, ut eas sacro usui accomodarent ; quod palam demonstrant notissima exempla vocum Persena, &HI
48쪽
'postois, quae quum adhibentur, ubi de Trinitate Sa
Husima agitur, ab Eccletiastica auctoritate significationem obtinent multum ab ea diveIsam , quam antea obtin
III. Eadem vero Ecclesiastica auctoritas Hyperduliae vocem in Theologiam invexit; usi sunt nempe Doctores nostri iure suo, atque imitati sunt exemplum clarissimo. Tum illorum, ac Sanctissimorum Patrum, qui in Nicaeno Concilio in fidei confessionem vocem Homonison a paucis antea adhibitam in Ecclesiam introduxerunt, & ut ita loquar, sanctificaverunt- Non ergo inscitiae linguae Graecae , non imperitiae antiquitatis quod hostes nostri a junt tribuendum est, si vocabula aut nova excogitaverimus, aut vetera paulo deflexerimus ab sua significatione: non temere quippe, neque imprudenter id egimus, sed cauto, e ploratoque consilio. Quod si cultum Virgini adhibitum non hyperduliam, sed Duliam maiorem appellare vis, ainpella ut libet. Etenim voce hac 'perdina non aliud qui iapiam a Doctoribus nostris intelligitur, nisi quoddam sublimius, atque elatius genus Dul: ae, minime vero genus aliud cultus, venerationisque, quod latriae proximum sit atque
affine. Perspicuis verbis id edocet Vasqueet f 'per dulia nquiens non es virtus diwncta a Dulia, Ied eximium
opus illius. Hinc divisio cultus Sacri erit in duo praecipua membra, quorum unum , quod Latriam vocamus, Deo tribuimus: alterum illud , quod Duliam appellamus, & in duas partes iterum dividitur. Hyperdulia dicitur una, quam Mariae assignamus : Dulia altera, quam Sanctis reliquis r& hanc, ut a prima discrimines, Duliam simplicem appella si placet. At his quidem animadversionibus, iis omnibus occurritur quae obiecerunt; nam quod attinet ad id, quod desumunt ex servitute, quam Deo profitentur etiam Sancti conservi nostri, id nunc omitto, cum copiosissime eo de argumento alibi acturus sim.
tb In tertiam partem D. Thomae in
49쪽
de re differentem Petavium nurn. q. Capitis x. lib. I S. de Incarnatione , &I. Nicum clarissimi Facciolati ad verisbum adoro o
De adorationis, ae Venerationis e mologia, natura, ac d visione. AEquivocam eν non modo apud Hebraeos, verum etiam apud Graecos, Latinos adorationis , ω assinium nomiuum significationem. Non raro tamen ad significandum
Deo adhibitum cultum ea nomina fiumi. Id teterum auct ritate comprobamus. Venerationis vocabultim accipi solere ad denotandum exitum Sanctis delatum: interdum tamen cultum Dei eo nomine exprimi.
I. Dostulat argumentum, & illius, de qua agimus, quae
L stionis assinitas nexusque, ut de adorationis, venerationisque etymologia , ac natura, tum de divisione illius accuratius agamus. Quamvis enim levissima , & aa Grammaticos magna ex parte pertinens videri possit haec inquisitio, multo tamen gravior fortasse ea est . quam tu arbitrabaris. Hoc enim ex ea consequitur emolumen tum , ut in luce positis variis horum nominum significationibus , acutulae quaedam , atque importunae evitentur objectiones, quae super horum vocabulorum haud probe intellecta vi, ac potestate constructae sunt. II. At dum de harum vocum etymologia disserere instituo, non illum , unde emanant derivanturque, fontem aperire in animo habeo . Id dissicile in primis ,& , si juvantibus Superis anqueremur, inutile fortasse s rei. a) Quum ergo etymologiam dico, vim significationeinque harum vocum intelligo, nam id quoque ad Etymologiam pertinere Grammatici putant. Ut Vero a prima, idest ab adoratione exordiar, quoniam non pauci ex vete ribus Deum tantummodo adorandum esse dixerunt: crea turas vero non item; arbitrati sunt viri etiam docti usu pari non posse vocabulum hoc adoratio, illique assinia ad significandum delatum Creaturis honorem : ideoque adorationis nomine aut id ipsum denotari, quod per Latriam denotatur, aut si quod inter haec vocabula discrimen est , hoc tantum esse, quod Latria demissio sit animi, corporis vero adoratio. Et haec quidem Protestantium videtur eme persuasio, dum Catholicos ex eo etiam idololatriae a cusant, quod hi non vereantur adorationis vocabulo uti alexprimendam eam animi demissionem , quam Creaturis
excellentibus, & potissimum Sanctis adhibent, si eam ... animi
50쪽
T animi demissionem exteriori aliquo argumento testata
III. Ad evellendos itaque si qui in Catholicorum animis inessent scrupuli , abigendamque adversariorum nostrorum calumniam, facile ostendam multo latiorem , quali ipsi putent, esse hujus vocis Adoratio significationem, idemque immerito sive impietatis, sive inscitiae redargui Cath licos, dum interdum Mariam, & Sanctos adorari a junt. IV. Quod si remotius pertractationem hanc deduci vis, quidve adorationis nomine Hebraei intelligerent, exponi jubes , obsequor libens , & statim ostendo Hebraeos adorationis nomine non illud tantummodo summum obsequium intellexisse, quod Deo adhibetur in argumentum supremi dominii, quod in nos habet. verum etiam minora illa obsequia, quae Creaturis praestantibus deserimus, quum illarum excellentiam, aut praeclara erga nos merita testificamur: veluti cum populum terrae adoravit Abrahamus , cum Saulem adoravit David , cum David em Nathan propheta adoravit. Praeclare id jam pridem animadverterat A ugustinus, dum b) commentariis illussrans verba illa, Exsurgens autem Abraham adoravit populum terrae , haec ait. , , Quaeritur quomodo scriptum sit Dominum Deum se tuum adorabis, ω illi soli servies: cum Abraham sic lim, , noraVerit populum quendam gentium, ut etiam adora- , , ret. Sed animadvertendum est in eodem praecepto non ,, dictum Dominum Desem tuum solum adorabis, scut scri-
, , tum est, O illi soli servies, quod est graece : Τa-
, , lis enim servitus nonnisi Deo debetur . Unde damnanis, , tur idololatrae, id est ejusmodi servitutem exhibentes ido- , , lis; quae debetur Deo. o Nec moveat quod alio lo- ,, coin quadam Scriptura prohibet Angelus hominem ad , , rare sese, & admonet, ut Dominus potius adoretur . M Talis enim apparuerat Angelus, ut pro Deo posset ado-- rari ; S ideo fuerat corrigendus adorator . - Hactenus Augustinus. V. Ad hunc Augustini locum sorte respexit Petrus ille magni nominis Abbas Cluniacensis, quem etiam river bilem appellari mos est, dum epistola secunda libri primi, in qua Petrobusta norum errores refellit d) ad hunc modum loquitur. Sed est alius adorationis modus, qui licet ,, eodem nomine, quo & ille divinum cultum significans, , , vocetur: non tamen eo, nisi humana, & ut supra di- ,, elum est, hominibus impendenda reverentia signatur . Tom. I. C ' HocsbJ In libro , quem
qui sic inscribitur. Contra id , quod di-