In Aristotelis logicam institutiones, autore F. Arcisio Gregorio Virginis Mariae de Mercede Redemptionis captiuorum, cum eiusdem expositionibus

21쪽

INSTITUTIONE IN enim artifex Ulla dicendo quam expeditissimus. Est enim Phetorica

tanquam manu aperta Dialectica uero tanquam pugnus. Ut autem

ho tri hostem inuadere non solet ornatus, sed armatinc expedii Mita deca Logici sermonem esse. Utpote argumentι muturum, uerbia expcdriu, ni me sumptuo uino ornatu.Rrιι o.uerba sunt in Rhetorica ad Thood effem Philosophia, inquit, ina Eda ut tanqua honora matrona,amictu quidem lugubri,non ascιuo. cicero achinibM. Phicitosos hιcas, inquit, res ornati dicere uelle puerile est. idem in libro de Oratore inquit:. Orator est composite,ornati,c copiosi loqui. inem de Finibvi A Philosopho,inquit,si auferam Koqucntiam, no a perneres nou baeui non admodum pugiumcidem intibro,qius: cribti Arcarator ad Brutum Zeho, inquιt,Rhezoricam palme, Diaucticam uis gno sum: m sed iactat,quod taliasti querentur heires.Diui ctici autem compresias. laemii Partitioniο- Et cadim quiti uel ungua Iudi serere,ut Dialia ci,quι appedantur uti ut Oratorcm decet Micexprimere. idem in loro,cu titu Orator: Disputandi, inquit, ratio loquendi Dialecticorari L. Oratorum autem dicendi π ornandi. Ex his e licitur non olum in definitione, uerum ciui tu quouis alio inafrumento. ιel opere Logices: G perinde Philosophis Merbum redun. eam abhorrendum. Appedamus autem redundans Morb-m,quosubluoioaeliqum probi suo munere defungitur. D tutio aute riplex e t. naaliae con tu genere ac di stercrura e scutiati,ut animal raιιoius copos,quae sola sibi uendicat nomen De imitonis.Nam ab Aristo. Graia sola haec dicitur Uis Latine Miscuterminus tera eis, qua ab Aris

circunscribit rem, non docens quid sit, sed illi res sit qua describiturcaasiam:u exempla, ut homo Donitio eji amma rationia copos. Proprιum,animal rιdens eiusdemo descriptio,animal providi s

gax,acutumra erecta ceruice incedens.

Diuisio es a cluata communioris in minis

cummunia di sirilutio.

Diuisum est totum quod diuiditur.

22쪽

F aries diuisionis I ropria unt in comuistis distribuitur.

Communius est quod in pluras fundis id est, quo sub ambitu suae significi tuton plura comit

Pitur Diuisito est totius in partes, dico commioris in minus comun id do stributio Additur adaequata,quia ut In nomine diuision in digna, deis bet udaquari hoc e faeciprocuetis diuiso fiunctum con ius ex paristibus Diuisionta. Vt animal uel est rationis particeps, uel expers. uniis malis est in rationis particeps, rationis expers di tributio in qua quidem animal es totum, siue uniuersum, siae comunius quod in Πραprias distribuitur. Partes,m quas diducitur, sum rationis compos,σmpers quiali nimine propria dicimus. Vulgus barbarorum appel. Iut membra diuidentia. Animal dicimus communim rationis compote, quia latius patetinam ratiotus compos solos hommes, animal e hoam meso bruta signiscat. Ei autem adaequata huiusmodi diuisio, quaado diuisum e disiunctum constans ex partibus diuisionis, inuicem reaciproca fuit.Cr retro commeant. Est animal. Ergo rationis composiuel ration expers. Et exaduersum,s ratiotus composue lexpers Ergo est anima Diuicto Cr partitio a cicerone interdum pro eo de usur

pantur,interdum Partitio distinguitur a Diusione, quod partitio sit, ut urbst, uel prouinciae vel domus,dico ut cu schola loquar totius in

tegri in partes integrales dissectiosiue disti inctio. Divicti igitur est totiis uniuersalis in propria,id est,in partes minus 5munes distributio. cicero de Oratore: Haec, inquι siit prima partitio, quodfacete diea turire alias in re habere, alias in uerbo facetias. Q ninniscutione liquet cicerone, κrpasse proDimisione Partitione. Qiod aut partistio secernatur a diu one apud Rhetores,freques est in usu. Fit sitis uicto madita modis generis, iquant informas,ut vi entium alterum est animul alterum est planta generis in differentias ut anim uel eli ruistionis particeps,uel expers. Gencri in propria,ut animul uel est rides,ue hinniens.uel mugiens,ut sibilans,c sic instigulis. Subiectim acci, dentia ut homo uel es mulicia, uel immo accidentis subiecta,

23쪽

est Otum puelomunia siue uniuersum, me uniuersale, quod,mquam, in partes minus communes diducitur . circa quod aduerte totum ad Aristoteli e PorpbIri interpretationem quadrifariam uenire in usum. Prima fgnificatione ut in praesentiarum appellamus totum quod est communius, cui subiectae sunt partes, de quibus vere apte diciis turri qua partes minas communes,vel minus uniuersalis appea a scho la Deinde totum est a Porptario propositum, quod oppetat schola constitutum,ut eius partes pertrito termino artu appea a partes conis stituentes ut homo totum est, si conferas cum animati σcum rationacompote,qua partes eius sunt con lι tuentes Genus enim Cr differentia instar materici forma con litusi steciem Est etiam totum integruquod uulgus appellat integratu,cui correstondent partes uulgo dicta integrantes. Sunt autem partes integrales, qua participant materia cnforma:qua signi catione domas climatione,coenaculi, biculi.cella,lim in κατ arcae, dicitur totum Denta totum significat id quod ex materia e orma constat,quod in schola nominatur totum egentiali: Cr ex aduersum eius partes dicuntur potes essentiales sed hara quaa euorsigniscationum in homine deprehendes vim. Itua esi conferas hominem cum corpore σanima totum ebi essentiale si cum animali Crrutis vis compote totuin dicitur desinit siue constitutum.Si uero re feras ad caput ceruicem,pectas,uentrem Ueriorem, creartus, totu sintegra. amffiat hominis ad mineum collatio totum erit uniuersaal seu communius seu uniuersum. Nec purum interest, qu)d has totius differentias in limine Logices Vtinctis nominibus in schola tritis, daperiamus,quandoquidem magnum adferent momentum, ad como dicarem Porphdiriper Aristotelis inte Centium. Discriminatur autem, ut iam submonui, totum uniuersum a reliquis,quod hoc de suis partibu/nere dicaturis apte in illis uero secus coniugat nam totum integrum

ac totum essentiale uere defluulf partib s ac totum constitutum de sust parti in apte recte dici nequeunt. Antecedit autem ordinenat rat Diuisio D finitionem, quidem ad Minandam Desinitionem Diuia sone utimur adminicula sed ordine doctrinae,quia paucioribus σfacilioribra indiget ut exponatur cotisultius uisum est nobis Diuisitonem

postponere Ad probum Divictorim duo postulat schola, primu quidequod partes diuidentcitotu diusuri exhortauit: id est dictu,quia dio

24쪽

L OG IAEAM ARISTOTELIS.

sanctum eonstans ex partibus diuidentibus, ut praediximus,ut reciprocumsi commeet cum diuiso ubi non solum id obseruandu est,quod faciamus sui: ctim ex partibus Diuisonis,ut Uignemus reciprocum uicisim commeans, cum alioqui res expolita fit cauito, ueram etiam ita faciendum es dictunctum ut cum unaqu6 paritum diuisum

connumeremus, uel saltem ubintelligamus,alioeuiiijcienda esset haec Diuisio Amina luet 6 uolucre,ne aquatile,uel terrcnum aliquid enim est aquatile,uel uolucre,uel terrenum,quod non est animal. Qito circa si dipunctum sic efferas Animal, inquam uolucre, uel animal aquatile. De animal terrenum,tune Diuisio est a cauillo uindicata. Postulat etiaschola ut partes diuidEtes inter se ita repugnet ut eade res indiuidua, saltem eadem ratione sub duarum uirus minime contineatur Taniuabs ut una earusit alteri ubiecta Queadmodu eueniret in ista viis uentium aliud est animal aliud est planta liud est arbor eadem enim est ris, qua plantae sibit arborsis naturum. In hac uero philosophus sermocinatus et uel Grumaticu inel Rhetor, uel Dialecticus,nihil erit incommodi quod idem homo diuersa rationes Grammatic so Rhetorridems iudicium est in reliquis.

Regula, es norma recta nos dirigens adieri-

Regula sunt partim ab Arist. perscripta. ut regula quas in tertia

Ante categoria traditide quibus istie. Dcofavente, dicemus Partim in schol s Philosophorum longo usu probatae,quae omnibus non solum in conbibosunt, uertim etia eas ante oculos perpetuo gerere debema luam lumina,qua nobia ueritatem uenantibus procul propulsant oceatones errorum uendicat ibi unaquas facultas peculiares retulas. ut iura prudentia regula iurg. sm: er esiarum unaquas facultas tum sibi peculiares obseruat summo studio regulas. At vero Dialecti ea regula huiusmodi sunt,ut CT ad praesentem enarrationem plurinum conferant Gad uniuersas disciplina capescendas, interpretandas, ac exercendas maximam opem ferant: cuiu modi sunt quae sequuntur. Hu enim proposuimus hoe loco iuuentuti tradere tanquam exiguo σrudiorum captu utiliores: magis optemperatas.

25쪽

rem subiectam, ad finem ρο institutu aut ri,

in omni doctrina tradenda materies de quid T rimus cxcirca qui uersamur nos monet sepia quo pacto debeant loca, q ad spe, ciem repugnant conciliare , inea quae cauillo uidentur obnoxia uinis di dare id i f.aciunt ina es autoris institutum. Exempli tralia doricuit Artotcles aeurate in Metapissicis: An uniuersalia sint in singuiarib us Uta,un ab e sint semota innae lionem bane abhorret Poris p rius tauquam dijicilematisiciaberis igitur uel Arsotelem album esse. uel porpitaria. Disoluam licens Aristotelem minitapis ica missiliuis dicere de diIcillimis quibu9 , circa Pa praecipue uersatur tapiens sed Porph rianam doctrinam ese referendum ad finem poris

star ea influvium. Decreuit enim illic pingui Itinerua dicere de qu.nc uocibus ut ad Aristotelem, rudem iuuentutem introduceret.Ati nihil mini conueniebat, quam baras π milium quaestionum obisscuritas. Quost ut regula haec lumen praebeat ad discutiendam hane controuersiam. Atq; mxeu liber mina discisaiarum ad quem expliocandum non indigeamvis huim adminiculo.

Ad eundem pectat doctrinam dicere de uirtute ac de uitio, utpote ad Ethicam eiusdem es muneris, nempe Logici discernere uerunt fessum, cui sebi consulere sanitati, est etiam propulsare morbos. Ad eundem pertinet doceresummum bonum hoc ell, beatitudinem coeli, ac summum malum inferni. Nec feri potnt,ut quorumustiorum aduersorum unum norit aliqv exacte quin emadterum acuriae per steterit Eadem est igitur contrariorum disciplina.

3. Regula mbiguita vocatulorum abhorrendis es ambiguum pri s est singuendum, cluamae nien Am.

Honronymum Graece umbiguum Latine iocabatum est gemmam uel multiplicem habens figit cutioncm quemadmodum nomen canis in littore maris piscatoribus uerba facimibra de Votum d fere iijs,pscem Modam signiscat,qui utume Gisse triplicem habet

26쪽

dentim editinorum ord nem. puerorum calcar uos insectando in morem eanis mordere solet significat etiam sta coele te . puta maiorem canem emium orem in libro scho ijs Ailronomiae. At Moro venatores nomine canιs,domesticum miciligunt. Cnod autem bahorrere debeamus in omnibi doctrinis ambiguitatem rasio estus promptu: num otim laboremus magna penuria uocabulorum in endrarandis dististari aerii mentis perceptiouibae aperiendis nihil est quod muga nos a uero aberrarefactat, quo is delictiores embris V. fundus,quam neglicta uerborum ambiguit . Ebi igitur magni momEisti regula haecquae noba praecipis,ut ambiguum prim dipinguamus aediscernam i qua ii Grtum Traim M n litui re ac nire audeamuis alioqui uel uerιta detrimemn pateretur doctrina pubissim exponeretur caussio ex obscuritati.

Singulari asecluduntur a disciplinarum cou Regulas eratione.

Doctrina omnis est eorum quas per in magna pari uera fiunt. Huiusmodi sunt uniuersalia. At uero indiuidua propemodum infinita sunt adeo sui ab imilia . si cortam ratio em fgillatim redigi ne, queant, is reuorantur ad uitiuer , in quo fixa rata eorum mistelligentia,quae perpetu)s sui similis diprehendatur Doctr.na glatur uniuersalium est quae us,non singularium . sed incurres , medicus obiectis. non medetur homini, sed huic hominuut autor est Aristoteles in sex to capite primi librat ibicorum Restondeo, sane medicu practicus, qui iam adhibet praecepta usuι tonuersatur circa bommem, sed ei risca hunc horum 4 At uero medicina theorica non dilberit de bura uel aias ualetud sigillatim,sdspectat generatim de homiistiis morbo uel ualitudo . .

Os quaestionem factam admi uicuia dictione qui Aellcctione quare res audere debemus δε-

sinitionem.

De si ut, olim interrogo , quid D.ut quid est homo , pereon.

di solet rauotus compos .uuin merroganthq id ei homo, ut prima

27쪽

INITIT PTIONE IN satisfaciamm quastioni, π alteram anteuertarim roganti quid est homo, simul submini tramM,animal rationi copos Itas iam increbuit usus, ut nisi peculiaris habeatur considerati, Generis er Speciei ad interrogatiuum quid,inquauR doctrina suggeran donitionem paviter ad interrogatiuum quare rationem postulans, quare aliqua res alteri eonueniat, in uniuersis etiam disciplinst submini irarivi definitionem ea enim est ab Aristote dicta logos.id est, ratio propter quam definitum alicui congruat ursi roges, quare oratio haec Petr-6, de uirtute bene merisus enuntiatio fit Restondeo,quia e roratio perofecta,uerum,uelfalsum igniscans.

s RG l ponentis munus es , quam breuigime, quam acutis me positi objcere argumentationem ac tanquam intentam hastam aduersus propu

gnatorem torauere.

c. Regula. 'Frop Ira cor tartes erui, argum etatione lis recenstre fideliter: prima auis vice qui sentiat mus itari, deinde vero altera vice repetens halet concedere , negare, vel istingueret ingula par-

res argumeotationis, at oratiocinationem Vsam:

Rhetor in aduersariu diserta, irenua e sumptuosa uti olet ora tione secus consultum est Logico incumbit enim ei ex oscio ut munia tigime, argui sim Crexpeditifim quodsieri posti inuadu aduerifurium, es fidenter Atueri defensoris est in oppugnatoris eo eactionem repetere,ium ut semel conueniat inter eos, quaeres uocetur in contentionem tam ut ualeat altera uice con ullius 4pondere, dic in omnibus Theologorum ac medicor ,necnon Philosophorum schoalijs, in quibM exacta methodus colitur studiose conseruatur mi auteoppugnatoris officium gerentes verborum copia ostentare uolunt. nomim ridendi sunt, quam forator mi ηM obituri profiterentur scines distincte nes distribute neq; leganter,nis ornate dicere Midenim est ineptias,quam Oratorcm sterilim ieiunum, verboru inopem frudem audires id uetata serenis Dialectico de Philassa

28쪽

LOGIcAM ARISTOTELI s. spho. qui praetemisso rerum studio quas ex professo uenari debet, ope.

ram dare uerborum sumptui, praesertim in ratiocinando, ubi nulla re minus opus est,quam uerborum ornatu cum enim descendat in arena ad luctam contentionem literumum, res ipsa plane monet, quod ι aduersirium n5 tam incedere debeat amictu eleganti. quam armι mu nitus C expeditu incurrere, ut citra iniuriam C periculum ueritaintis,quod proposuit, ualaa expugnare, aut propugnatorem in magnauerιtatu discrimen, Cr metitu angustias impellere caeteram defenso- νι est munus, sedato animo ac tranquillo placidos fideliterin obieacta in argumentationem excipere. tanto studio mo βιa ut maga uia deatur ueritatu flagrare desiderio quam se subducedi,uti tergiversandi,uel subterfugietidi, summopere obseruans friguia uerba quae proposta sunt ab oppugnatore seiugulas pronunciaria restolidens.concedeindo probando hue tribaendo si uerusint abiugando, sifalsa C diis pnguendo se ambigua Pariters consecutionem abnegulat, si videa a tur inconstansis coustans, concedet o sis ambigui, distinguat ais discernat.

Consecutio, quae semeles inconstans, perpetuo I. Regula. censetur inconsans.

Probae eonstans dicitur argumentatio, in qua nunquam euenire potest.u fmul Uignetur antecedens uerum,er consequens falsum.ergops mel gignaretur semper aestimandis mco'sto's. S. Regula. Siprobe ratiocinacionis antecedens verust,

conseques simul veru esse debet: no exaduersum,si

consequens eru sit, oportet antecedens esse erum

Regula hae dependet ex definitione proba argumentationu , ut subsequentes:nam fi probas argumElatio, necesse est,ut ex antecedenis te uero,consequatur consequens uerum alioquhmproba consecutione ostenderetur antecedens uerum,emconsequens fulsum.

antecedens recte ostigemus et e sudum.

Hum . di propemodum eadem est,qua pracedenta expositio, c

29쪽

φ 'S' Bibebasi, est necessarium illic constes it rconsequens necessarium.

In bona consecutione ier nequit quod ex antecedet necessario non consequatur conseque necessιrιum. nam da/γpothesim euin antecedete necessario con equens concurrι no necessarium ergo quod aliqua ad ροβι esse falsum atqui tunc antecedens esset uerum, quippe cum sit necessarιum ergo dona consecutioneu quidem dares antecedes ucsrum einconbequensfalsum, quod plane fer nequit.

--RG-u Ex antecedente quod feripotes necessariρ ς igitur consequent quo feras V.

Intelligamus regulam σsequentes inproba consecutione,quod causa breuitatis omittitur . iam cum antecedens ter possit,conueniat internos,ut iam fit uerum consequens igitur consequetur uerum per octaua regalam eri poterit igitur quod confiequente significatur.

ia.Rrguti Sisit consteyueos impos istolariter si antecedens erit impossibile.

ostendis consequens imposissile, igitur quo semper stfalsum de

nunquam positi esse uerum. Atqui per nonam regulam ex consequente falso neces sario coalitur antecedens esses sum. Ergo antecedens ita erit semper falsum, ut nanquam ualeat esse uerum. alioqui in constante argumentatione aliquando esset antecede uerussπ consequensfalsum.1 Retula In omni consecutione colligitur ex contradicere conclusioni apita antecedentis.

Per nonam regulam Lycitur, ut exsul o consequente necessurio coricludamus falsum esse antecedens sed contradicens conclusonu non potist esse uera,quin conbequens t falsum ergo ex conclusiona contradicente veru,recte eoauitur antecedens Jefalsum bus efficitur ut

ex contradicet consequentu,recte coiligatur cotradicens antecedetu.

4 RQμ, uio)uid est antecedens antecedentis, idem es m antecedens ovsi1venti ex aduersum,

30쪽

ρμ cquid est consequens constequentis est consequ es

antecedentis.

Exempli gratia, ex eo quod omne uiuens calore genuino fit praediis tum, colligitur consequens,omne aninia habere calorem genuinum σα hoc statim consequitur, omnem hominem calore affectum genuino. Ergo ex primo antecedente hoc noui mum colligitur confiequens.

ntecedens consequens erum nominatur II

velfalsum, non louum nec malum. Definitios roba dicitur 'et iecus non verae, nec fa a similiter consecuti bona et malae confans et inconstans

appetiatur nec era ne alsa. Quot modis dicitur num contrariorum toti 16,RGM LAO alterum.

contraria sunt in quadruplici differentia, ut pote aduersa.relata, contradicentia, C priuantia Aduersa quidem sunt, ut candidum Cratrum: relata,ut maius,emminus:contradicentia,ut bonum, π non bonum: priuantia,ut perfectus,eπ imperfectus . Monet regula in scholis quot modu contrariorum alterum tot modis exalterum usurpari. Nunc obserua quam si uismilis regula, eundidum, inquam,eratru, sunt aduersa: bifariam autem dicitur aliquid eandidum,uel quia canodore affectum uel quia pectore candidum Pariter igitur atruet obascurum,candido aduersum bifariam dicitur,uel enim est affectu atroore, uel idemsignificat dis subdolum erefraudulentum animum. Simi. liter maiMe minim relata sunt. atqui mutuier corpore cinanimo diacitur:minus igitur emcorpore dicetur emunimo. Nec absimiliter Monum triplex est,animi, corporis, π fortuna. π exaduersum triplex nobonum correspondetico, non bonu animi,corporu,π fortunae Privantia sunt, perfectu π imperfectri ut uero multa fiunt perficii geonera,ita emimperfecti. Est enim perfectus Orator, persictus musicM, perfectus philo ophia e lurimis aliis modis est usui ac totidem sign-ficationibus nomen imperfectus explicatur. Quot igitur modis num contra