장음표시 사용
51쪽
copiam pronuntiatorum,de qua ex professo seruit Aristotelis. Io. capit. I. lib. prior resolutionis, ut res ipsa suo loco docebit, ut Loogiciti magnam ad manum habeat argumentoru suppellectilem quanintum natura rei ferat,Cr artis, C ingeni humani facultas ad quamliabet quaestionem sibi propo tam . Ex harum enim categoriarum divignotione,alterutrivi extremor quid sit antecedens, quid consequens, quid repugnans, i is uel in toto, uel in parte, uel ribuendum, uel abonegandum, expromitur. In quo tota uia comparanda copia mediovirum C perinde pronuntiatorum uersatur.3 caeterum ad sinitiones, ad diuimnes omnibM facultatibra amriendas praedictorum ordinum intelligentia maxima nobis op adinscrt.siquidem genera, differentiώ, formas,proprιa, C accιdentia, mnium rerum citra negotium ob oculos ponit. tantos ordine, tams
mirifico, subministrat,ut nihil sit, quod primo no pateat occussu alio
quid horum inuestiganti . Finitiones uero, diuisiones omnes ex iisqμi uocibias conficiendae sunt. Adhaec elementa, ut nominat Quinin ' ilianus, no bu hie proponuntur omnium rerum, a quibM tanquam a primissontibus derivanturi er in qua resoluuntur, e reuocantur,momnibu/ disciplinis omnia generasnitionum, diu ictionum,e argumerationum. Videtur itas promiscue decem horum generum cognitio omnium musarum ianuas aperire. ctim rerum naturas in uniuiuum proponens ad uniuersas disciplinas animum nostrum coponat, radiatum patefaciat: nihil enim es milla parte philosophiae nobis educ
dum, quod primum omnium ubi s decem fontibus non exhaliriamin. Plurimum etiam conferunt tanquam decem loca communia munerι
Dialictico . Deni apud Historicos in rebus describendis magnum lume praebet, Cremolument ut facile est uidere api a singulos quonqui de descriptionst munere bene meriti fiat. Solers etiam billsis demscriptio maxime omnium bis utitur generibvi, horum Iomu tans
quam locis communibus, quibM tanquam indicibus manuducatur adponendam ante oculos rei, quam optat descriptionem. Aristoteles antequa ad haec nos intromittat, in titutιunculam prasmittit iuuenum eaptui attemperatam eam quambacissimam, reo uisimum, Critit unum, trib utens instrumentis ad hoc prastana dum accommodatis sinitione,diuisone,Cr regula.Nos igitur ιMucastigia sequentes dicarim de his.
52쪽
μανυμ dicuntur quortim nomen solum commune es definiti aut e naturae nominictgruens
alia ars alia, . anima i quod homo eu, G δε-
m anima Synonyma autem dicuntur, quorum' nomen commune ego eadem nomini attrituta na
turae disinitio, ut animali quod homo esto id quod est bos.
Faron m autem ocatur ea,quae orta at no arIe commutantur. t a cyrammatica Vra maticus ortis a fortitudine. cum institutum sit Ars in bis decem categoriis inplicia nomiona rerum ordinare,quc sub aliqua praedictarum quin quota vocum conatineantur sit nimirum,u Homon ma, quae barbari uocat Aequivoca Gs non ina,quouulgiri ut luoca initio nobis proponat. hoc inquam conssilio, ut HomonIma excludantur ab hac ractatione , solias Ionondimu in categorijs constituenda deliguntur ceterum prius de bomotum is dixit ut prιus excluderetur, quam ad praesint ι cosederatioαnis rationem admitteretur SInon ina. Dicit igitur Homo Iminbequorum nomen solum commune est definitio autem naturae nontini congrues alia ali alia,quod ita es inti iligendu acsidicere.nomina dicuntur homon ma,cu nunc uni,nunc alii rem significat, ut nomen animal nunc significat,id quod est sub stantia, corporca uitae compos. 4ensus aiunc uero usurpatur ut in domo pictoris pro animes,depiacto Quod autem uit, homonyma dicuntur,non autem inquit,homo atoma sunt,uidetur eo referendum ut de uerbusrmonem habeat,non autem de re quandoquidem homon mia uerbor m allectio Jt. non rerum. Quod uero subiungit, quorum nomen Iolum comune est. ita debemus percipere, ut nomen homon2mon collatum cum duabis. Mel
53쪽
vel pluribus rebus significatur, quarum collatione dicitur homonymo ita sit nomen earum commune ut non simul e ratio sit earum proomist:ia. At uero quod uit, diffinitio autem naturae, nomini congruens Lia, atque aliasio est explanandum,ut naturae dis utione, intesilaom: iratione essentialem, quae, inquamgenere o iat, e essentiali diseferentias suppetant si uero non suppetunt falleb8, quae generis σθec cae dii, retiae uices gerat. In exemptu occurrit ad pedes nomen animai,cuiuiduo sunt significata,uiuum, ut homo, indepictu animaLut quaevis animesu imago est igitur nome animal horu significatorucomune. Sed quo ma alia uiuo tribuitur nome animal ratιone, altaque
animali picto propter id nome unimes homon mo dicitur. Si qu Isaanim roget quare homo ei animul haec reddetur ratio, quia ejl sub lῶ
lla, corporea, Ianimata,necnostra A copos. Percontat uero qua ras
tio e ducamur a Lappellanda hominis uel elephantis effigie animal, recte rego demus sub hac forma quia inqua et depicta C expresa ad
animal repraesentandula cicerone nuncupatur ambigua huiusmodi vocabula, quae duas uel plures habet signis eationes, in rethorica adHcremu, cuius uerba haec sunt Ambigua quemadmodu uitanda sunt quae obscura reddunt oratione ita haec cosequenda quae conficiat huαιμ modi significatione ea reperietur se nouerimis uerboru ancipites ac multipliccssgnificationes, quib:ri uerbis efficitur,eπquod barbari dictit, aequivocu, quod Graeci os sub nomine ambiguum a Cicerone ignificari: coplcctitur enim cicero sub ambiguoru signifacatione amphibologia uel si mauis amphibolia n,quae in oratione, uel homonymia quae in simplιci cernitur dictione, siquide trans latitueambiguι tale appellat. Nomen igitur bomondimo seu ambiguidicitur quo anceps; multiplex est interduuna induens significationem, inaterdu alia. ut contri Inonymum nome dicitur cam unicisub una nuriture ratione obtinethgnificationeinelfforte multiplex sit, quod una dumtaxat sum: tur. Homoi Imri contraria funt Polaooma σθnon mis Heteron ma, sunt a te Pobon ma nomina diuersu eundi in rem eaden:gratione 1ignificati Heteron ma quaequidem Cr nomine, dias antae ratione uitio G candor illud aut aduerten Te sententia ciceronis praedictu En ex praescripto Arist. instituto nos in truaedis
doctrinis abhorrere debere quantu feri posit ubi Omoomia dico quinti m
54쪽
quantum fieri posit,nam tanta laboramus uocabulorum penuria, tui effugere Ui usum ambiguoru Dialectici Abdiuidunt H
mon mon,in fortuitu, C analogonmcminit butu distinctionis Ari. c. cap.primi Ei bicorum. Fortuitum dico ut hoc nomi Petrucin una familia uno in desegnans,in altera uero alteru Analogum appellatur quod primu omnium destinatum est ad aliqua rem Rii candidein e vero traducru, indecomodatu ad alias rationes similitudinis , uel proportious,quam gerunt ad illam primam: ut uox cum primum dejtinatu es ausignificandu animul latrans,deinde uero non fortui.
to sed consulto tranflata est adsignificandum illud ginus Piscis qιod
superni C inferni triplicem habet ordinE,dentiu cumnorum, trifariat ratisdu Lod pueroruin lιttore maris nutantiu calcaneos insectetur Exi seis itur homondimo prius esse distinguendu quam siue Απ dum. Rursus omne homonγmumferi posse onoomu splanhusum npetur una sola significatione. insuper colligefalsum esse reguli uulgo se ferrisolui: Analogumunquam perse sumpta'no semper usurpi
dum pro nobiliori significato,nam hoc nomen equus, C hoe nomen
homo,in officina pictornaeum sunt uerba de imaginibus, solum signi
sed imaginem Ex setium consequitur uitio dandum in preceptore quod a termino artι trito discedens, ut elegitius inornatius loqua,tur, homor in iam incurrat. Parovina sunt qua cum aliquo nomine,a quo nomen elaturum dueunt, ita se gerunt, ut principio dictionu consensiit fine autem disa crepent , ut GrammaticM paroomo es, rationem nomencla tua re ducens a Grammatica, cum qua dictionis initio conuenit, ne uero discriminatur dicitur autem Grammatica forma similius Oratio de reliquis. Sunt autem omnia paroum coniugata non autem ex aduerso mitia coniugata paro ma,dico autem comtigata, quae sub eiusdem nomenclaturae iugo posita sunt, ut Gramaticus, Grimatica Grammaticἐ in scholis Philosophoru ac Theologoru increbuit M ut forma dicatur Uractum, Crpuron mon concretum, itas Gr matica aicitur abstructum,quia nomine tenus prae se fert merum accidens miram habendo rationem subiectι, σἰr matιcus nuncupa
55쪽
IisTITUTIONE IN ne ut rus intuetur.simulq; significat ac denotat accidens subiecta
Eorum quae dicunture artim coniunctasunt, partim simplicia. ac coniuncta quidem,' homa currat Ibin incit simpliciHunt uom: As Murrit, vincit. In catego, ij de simplicib:u nominibus rerum est disserendum
deinceps de colunestis,quorum nunquoia duu uel plures amplectis tu dictiones deos praemittit hanc diuisone, ut a consortio categois riuru excludas coluncta. o circa sola onooma,e simplicia uoce quae sint ueniunt collocanda inhκ decem promptuariis cum autem hae in duplici differentia sin altera quidem indiuidua altera uniuersalidiuiduorum quae propemodum infinita sunt non babetur doctrina restat sane ut uniuersa fini quae in Videcem ordinibus erunt conapituenda. Universa dico ut superim sum interpretatin quae plicia sunt significatione,σuoce praeter idq; apta sunt ut de multis dicatur. Itaque cutegoria nihil aliud est, quam uniuersorum, quae ad unum
comunem naturam, eum,maxime generalemipectant, decens cooradinatio.
Eorum quae sunt, si de subiecto aliquo uiculur, insubiecto inpunt zo, ut homo e subiecto enim dicitur auopiam homine, in subiecto autem
diis inest. Alia insubiecto sunt illa quidem,sed
liqua insubiecto inest animo sed de subiecto nulli
dieitur. Quaedam ω desubiecto diculur,m sunt in bubi/ctoot scientia insubiecto animo inest, ac desubiecta irammatica dicitur. Nonnulia nec in Iubiectosita sunt,nee desubiecto dicuntur
56쪽
γtsinguli homines is ingus equi. Quidquid si eles substantia, Elaccidens, at nulta subflatia est in pubiecto quin potius seuί- 'antia substerniculum, subiectum es, in pio
inhaerent om nugeneris accidentia.
Est autem acci entis proprium esse in altero, nempe insubstantia aquam insubiecto est enim in ea,no tanquamZars inec ab istaseiungi va-
Unum dicitur de altero anquam desubiecto, cum eoentiati attributionepronuntiatur de altero, ut animal de homine dicitur tanquam desubiecto mitem bationale, traque enim harum est essentialis attributio, γ haec som es anima γhaec homo est rationu compos .
si uicquid est in rerum natura, et 'ut stantia est niuersi, vel indiuidua, et individuum es
Quoniam omnis doctrina incipit ab uniuersis ut ordo naturae octrinaea monet, priusquam Aristot categorias proponati quibu/eontinentur decem genera rerum prius, inquam, exorditur a promia scua omnium rerum in quatuor capita distributione quicquid enim est in rerum natura uel est substantia uel accidens horum utrunque uel uniuersum est,uel individuum. Quocirca quicquid natura Uati sub una quatuo differentiarum continetur, uel enim est substantia communis,ut sit uiarisini accidens uniuersale,uel indiuidua Essen. iij tiales
57쪽
INSTITUTIONC IN tialesdiferentia eum uniuersiissubstantus ab ordinoturris igitur
ut quatuor haec fini omnium rerum cupita utitur autem ad constia tuenda haec duabus phrobra, quae quidem indigent interpretatione, nempe eo quod est unum esse in altero tanquam decidens in subiecto, eo quod est unum diei de altero, tanquam de subiecto, quibus expositis tota diuiso liquido constat. uas unum, inquit, est in altero tana quam accidens in subiecto, cum in re aliqua,hoc est, in substati inest. cui 3 non est pars, π qua seiunctum constare nequit,ut Gramatica obi egio. 'simmo it haeret, C consistit, a quo semota ne uno quid momento, permere potest. Sed Mycies superius docuimin duplex esse accidens unu quod separari posit,altera quod minime no igitur veru est,quod textus ait de accidete uerba facies quod in qua accidetι propriusit. esse in alter nepe in subflaua tanqua in subιecto, quia est in ea nῶ auqua pars, nec ab ista sieiungi separaris potest, Quippe cu accides itiquod posita ubiectoseiungi et semoueri. Dico accidensa subiecto μparari posse,sed quod seiunctu oste sine subiecto no posse. Primusvniari, p ri -dmonuimus,ut obiectio persuadet in accidete separabili. Atiterum Arist. categorιcartisecundo capite testimonio fret docemus in praefientiarum. R exeplo id planu fiet,atror 6 in pariete unquaaccidens insubiecto. st igitur in pariete, cuius non est pars, emaboli stri quide potest a subiectos ita,ut sine subiccto constet,minime,idq; Graece his uerba expreo Ars . - . πιμιυμ .i γάρ - ο ῖ. τί - , λταρχομ' luva ορκωP s uois ruisi id est,insubiecto sedico id quod in aliquo inest,non tanquam pars, quodq; seiunctum ab eo, cui inest. constare non potest. Cnibus uerbis intelliges,accidens quod
separari potest, a subiccto quide aboleri posse,sed tabeiungi, ut per se uuleuistare,nunquam posse. Dici desubiecto in praesenti secus ab
Arist. usurpatur, qua ali sin locks,utitur enim nuc haesignificatione ut unum de altero dicatur tanquam de subiecto, cum de eo essentiaIi attributione pronuntietur uas animal de homine dicitur sibi subisiecto, tanquam id, quod est de natura, C essentia hominis . Ut uero proprium est decidentis esse in altero, tanquam in sibiecto, tu pro is
prium est uniuersi dici de ultero tanquam de subiecto. Quos ut substantia uniuersa dicatur de subiecto, emnon fit in subiecto indiui. dumis fit insubiecto,nes duatur desubiecto accidens indiuidum
58쪽
LOGIcAM . ARISTOTELI s. 24 si quidem in subiecto, non autem desubiecto dieaturis ditamen decis dens commune tam es in subiecto, tum de subiecto dicitur. Expondomu exemplw,homo, quoniam ubstantia est,non est insubstantia tanis quam in subrecto, c quatenus uniuersum de sibi subiecto indiuiduo
dicitur tanquam de subiecto. cerna igitur quo pacto sub iamia unis uerba de subiecto dicatur, minime uero sit insubiecto,indutiduasubssiantia ut Petrus,quoniam substantia est, non autem accιdens non estri altero, tanquam in subiecto,eadcm quoniam indiuidua est, de nullo tanquam de subiecto dιcitur. Accidens uniuersum tum accidens est, tum uniuersum quo accidens, in sub tantia est ut in subiecto, quo uniuersum de indiuiduo dicitur accidente tanquam de subiecto, ut candor in subiecto quidem eb corpore, de subiecto dicitur de quo aut candore demum indiu ι duas candor quandoquidem indiuiduas est, de nullo dicitur tanquam de subiecto, a uero incorpore, lautia quam in subiccto , mirum quia corportis accidens est. Reliquum ei igitur praeter Ubcatrales dilberentias, quis diximus, ad uniuersaarum substantiarum ordinem reuocandas, quicquid eli sub horum capitum uno contiueri,uc enim et subjtantia,umuer alta,uel indiuidua uel accidens commune, uelsingulare. Percontabitur aliquιs, an differentia essentiat dicatur de altero tanqua desubιtela Dic non defuisse recentiores Arist. interpretes: qui docerent, utram dιc de altero unquam desubiecto, citi in quae a
iove qua quaeritur qM 'Mdsfit,dicitur,at,sta secludi disserenatius essetitiales.Sed falsam esse doctritiam Ulum, ipsemet Ardio noabis expom in prima categorι a. Nos autem era timuinet differentiade eeie, cuius est persciens. o tituens,seu defluens, dici tanqua de subiecto,hoc nomine. q-od gentiali attributione, tanqua id quod est de natura eius C essentia, ιcι ubi aduerte, boni co utendam Aristo. phrassim puta die de subiecto quamvis uideatur solum ab eo inta4ta, e metuit no irae parum miliaris: neque enim potiri sub alta bruti ea quas acti, comprehendere ut Deile dignoscet qui seis quuti Ari t. in litutu, me magno uerborum di pendio uelit ad expedι tu praeceptu ea,quae sub hac phro cotinetur,ex arte reuocare inAEstitutum enim est Arιst haec o milia una promiscua phro copleu δι utpote animal dicιtur de homine,non unquam accesorium se
59쪽
IN STITUTIONES IN tanquam ipsum, quod est de ipsomet homine, dic de natura hominis
Messentia Sum luerq rationis compos de homule dicitur tanquam id quod est de inoniet homine,dico de nu:ura C essentia ipsu homing. Hecautem duo exempla a similia complecti uniuersim comm diMe expeditivis non possumus qham fecit hic Arist. appellans quod uiuiorum Crisimilium id,quod de altero dicitur aquam desubiecto eademq phrasii utitur in proximisequenti regula, ii sub tuus De cat ori sub eadem pigriocatione.
Cum alterum de altero, tanquam desuliecto, dicitur quicquid de praedicato icitur, id omne de subiecto quoque dicetur.
Diiabus retulis nos instruit Arist. ad categorias , qtiarum una haec est altera quae iam subsequitur.Senctus huiu ita est strenuus. Quando alterum inquam,de altero dicitur aquam de subiecto,quico quid est de essentia praedicati idem erit de de egentia subucti. Diciutur animal de homine tanqua id quod est de nomet homine, hoc sno extrinsem aduenies sed quod positu est in essentia hola dicitur, inquat animal de homine tanquam de subiecto quia est de natura. essentia hominu Omnia igitur quae insunt in animal essentia, eadeerunt Crim essentia homi in Sunt autem in animalia Ubentia substantia,corporeum,uitae particeps Cysensus cmpos quo fit ut ui huius regula pariter eademsint,ta in Jcntia hominu.
quandogenera diuersa sunt, nec unum ab altero continetur,eorum etiam dissereti s cie dif
ferunt, ut animatura scientiae. Animam enim
disserentiae sunt terrenum, oe bipes, γ' olucre, aquatile. At Ieroharum nulla scientia differentia est.
60쪽
LOGIcAM PARISTOTELI s. as Eorum autem generum quorum unum altero
continetur, nihil prohibet, easdem esse disseretiat. Omnes enim di serentiae inferioris generis diuidentes tui untis superius genus, quaecungarii lentur a Verius constituendugeum eaedesunt consituentes inferioris.
Regula haec obseruanda est cum antecedente, est enim utras pluarimum conferens ad omnium rerum naturas rimandas, emo id ad parandum copiam finitionum, CT diuisionum, quibus in toto logices opere interpretando, C in uniuerses disciplinis enarrandis magna parte utendum est. Genera igitur quae ita diuersa sunt, ut neutrumsub altero contineatur diuersas habent sub se differentias, quod inustuς dum est de diuidentibus,non de constituentibus,ut Ari, exemplo duo dum in textu,proposito facile liquet Alfgenerum unum sub altero continetur ut animal sub uiuente,nimirum eueniet,ut nihil prohibeat, easdem esse disterentias,adeos id uerum est,ut omnes,quae superioris, dico in signato exemplo,quaesiit onstituentes uiuentst,eadem etiaperficiant rationem animatu Nee absimilι te quaecu sunt adminiculantes,inaccomodatae,ut ei diribuatur animal inpud partes,eadeerunt consentaneae,quibus tumur,ad faciendum,uiuentis in eiusforo mas,diuisionem. Est enim haec regula perpetuo uera, quod inquam oumnes differentiae,quae supertingen complent, eadem conducant ad inferiorι uim,naturams, edispeciem absoluenda,ut omnes,quae perasciunt nuturum uiuenis, differentia, pariter conferent ad cicienduσexprimendum quid flammai: est enim uiuens ubstalia,corporea. animatu anima uero nihil aliud est, quam natura corporea, Cranimata, π praeter baecfensius compos Et contra quibus utimur adaminiculis ad inferi tenus diuidendum,eisdem distribui potest σμperius, utperinde atque dico animal aut est rationu copos, aut expers. faciens rationis compos,errationis expers,dilberentias animalis dio
uidentes,ita etiam distribuere possum,uiuens per easdem differentias, o inqμ-.uiuit,lici est rationis partiseps,uel expers rationis.