L. Annaei Senecae Opera Omnia

52쪽

ARGUMENTUM

I. Introitus huius consolationis a rarime Aegam , et prudenter et cum arae praemittitur. Ea mnit causam, Ctir non sti ius mα-trem consolatus esbel , cymam temPoris vatio quodam praetcr-lum. Nunc se consurrexisse priorem , in no a consolandi ratione uti. beral fore ut hoc ψsum , quoa tanquam ιnselax erexsul sιιos consoletur, matrem ad altoculionem suam aruliendam mooeat. II, III. Quum itaque len us tam suam ad mitigandum matris dolorem exercuisset, tranquille modum , quo in dolore compescendo uti Melit, declarat; et primum mala, quae iam Passa sit mater admodum graseia, e Onit. IV, V. Deinde docet, matri mulam ccinavim esse, cur doleat lugeat squoniam mse ri,ut nihil Pasiatur, P Pter quod Mere ρOsait dici miser; ea enim , qtiae cistud nos nominc secundiae ad er- Aia e fortunae Montant, ad aduentitis Pertinere, ideoq se et Φ,iam sititim. VI, VII. ΘOd quum commutatione loci conlindiratur, Deile Patere ostendit in eo nihil mali inesse: primum, quia hominis nutiarae iuniata sit loci ex loco intitatio, quod et tisia quotidiano et historia ρrobat. VIII. Eaque ipsa insulae Corsicare deinde, Vtiod tibicumque, oel in loco desertissimo et humillimo tugurio , quum eadem re iam natura tum virtuta tali Possit ea ut, quod Marcelli praeclaro exemplo illustrat. IX XII. Ineommoda aulem, exsilium comitisntia, facile tolerari ρωsse a sapientiae studioso, E. g. PaUertat . Ita Mi DPPositi, in a aritia ac luxuriac, omnia su retentis , insaniam Diochilur. Animus tranqia illus, pergit, his si et Mamis facile cia Mit ori Diexxilio, quid , quoa Paverca felιciores ditioribus sint, μι hosfroqtiestator conditione PatiPerum rati DPo triat: e mula antiqtia. XIII. Ne tamen quis Putet, singulia quidem mesia tu exallio salis besne fiastineri Posses, non item omnia , quae simul ea auliciusiua, e. g. yaMPertatem, ignomiuiam, contemtum , ille sectim 1πι et, seu qui unum malum toleret, is omnia tolerare, sicut alto a Parte qtii una Mirtute gaiaderat, omniων ceteris titi. Quae quiam ita siuι, signiscat se hauciquaqtiam mi erum dici Posse, iamiae adeo in stia conditione causam tactus ac mo riaris lial re. XIV. lam pergit ad causas cereras, quae matrem au luctiam

53쪽

perducant, refellendas. Ac yrimum monet, maIrem non egere sui praesidii, quod munquam a se incolumi petiverit, quum ne que ambitiosta sit, neque gratiam aut potentiam stiorum unquam ostentaMerit. XV. Secundo autem loco desiderium filii dilecti causam quidem luctus eximiam esse. XVI. Sed contra il-ἐud hortiatur eam virtutis et fortitudinis , qua carieras sui amifeminas facile antecedat, similem Corneliae Gracchorum, HI utiliae Cottae matris. Iam qiatim luctus remediis Mulgaribus,e. g. ludis, peregrinationibus etc. discillime comρesci ρossit, si adste matri, ut animum ad liberalis studia applicet. Acce lunt studia aetiorum reliquot um siliorum, qui in eo toti sint,

ut matrem consolentur; nmotes, et se Pater. XVII. Denique sororem , mulierem Praestantissimam , magno eius solatio foro monet, oratque, ut se laetum atqtie alacrem cogitet.

Quum Seneca, Messalinae invidia inter adulteros Iuliae, Germanici filiae, haud dubie falsissime, accusattis , in Corsicam rei gatus esset cann. V. C. 794. oo Cara. lib. LX, caρ. 8 , quadragesimum fere annum egit, iam dudum ob claritudinem siti tortim, tit Taciti verbis Annot. lib. XII, caP. 8 utar,

con Pictius. Hoc exsilitim per octo annos lolerare debuit me moratiar eius reditus a Dion. Cara. lib. LX, Cv. 3a, ad ann. oi οῦ γ Tacit. loc. mem. Cuius fructus exintius est consolatio ad Heloiam in Mu. Hebiam, Helbiam amellatam matrem , υet eo nomine magni facienda, quod et unica est ex iis, quae usquct ad eum scriptae sunt, consolationibus, et quod dulcedinem aliquam secum fert ab exsule ita suorum solatium conscripta. Nullum enim ex libris iae luctu minuendo ante Senecam literis mandatis ad nostra rem ma P menisse notum est. In quibus , nisi Primus, celeberrimus tamen fuit Crantoris veteris A

sed aureolus , et . ut Tuberoni Panaetius Praec Pit, ad Merbum ediscendus , tit Ciceron. verbis Acad. Qtι. lib. IV, cv. titar. Vocatiar a . Cic. Tusc. Disre. tib. I, ωρ. 48 Consolatio: consolabatur autem hoc commentiario Himoclem, quisliorum mortem lugebat. Et Diogen. Laert. lib. IV. caρ. 27r-Π

est M. T. Cicero in conεolatione filiae, teste Plinio Nat. Hist. praes p. 8, T. I Bm. Quom ια Ciceronis omnibus legimus conis

solationem , esse a Car. Sigonio perscr*tam, inter omnes constat. Metrodortis Dicurcua quoque Araeniensis c Lam sacentis vilias dictus composuit ConsMinionem, quα sororia luce iam,

54쪽

Inmisso optimae indolis silio, mitiore, studuit; a Sen a Dixi. Parte mea. Iraudatam. Clarum fuit quidem nomen in antiquitate , sed libros estis non fere praeter suos, si Ciceroni cc. Dis m. lib. II, cap. 3 files habenda sit, quisquam in manus aumsit. Enimostro quum Dicuri asseclis Roma abundaret, non dubitandum est, quin et iste libellus milia lectus fuerit. omitto Theophrasium , ctitas Callisthenes, seu de luctu, quo Callisthenis amici sui mortem ab Alexandro Μ. ei in clam luget, ma-εω factus est Cic. Tusc. lib. III, ωρ. io; lib. V, cv. cylin. , Gheronis libelliam ad Cottam de luctu minuendo cann. V. C. 653 perscriptum, et alios. In iis, qui post Senecam consolationes scr*sere, Plutarchi iuuenis consola is au Apollonitimc T. VII miωα. ρ. 316 37o , in qua Crantoria ιιbellus magnam Partem e ressus creditur, et Anicii Manlii Torquasi Moerini Boethii consolatio philosophica in carcere comρOώια Potissimum nominari merentur. Caetertim probatur mihi Lipsit iudicium de hoc libello : Se tum ψsum animi et eloquentiae

Plenum , numeris et strue tira cO Oaitum, atque etiam Oresin

Praeter caeteria disyositum. Ausiva ἁιcere, palmana inter libellos

56쪽

DE CONSOLATIONE.

LIBER UNUS.

i. aepe iam , mater optima, impetum cepi Conso- laiuli te , saepes continui. Vt aude em , multa ine impellebant: primum, videbar depositurus omnia incommoda, quum lacrimas tuas, etiamsi supprimero non potuissem, interim certe abstersissem ; deinde , plus habiturum ine auctoritatis non dubitabam ad

excitandam te , si prior ipse Consurrexissem: praetcrea timebam , ne a me non victa Fortuna aliquem meorum Vinceret. Itaque ut Cumque conabar, manu δ

super plagam incam imposita , ad obliganda vulnera

I. ARG. Causas enumerat Noster, cur nou prius ad Matrem eonsolati nibus fovendam sese accinxerit. Impetum emi. Hoe est, memet i se exeitaMi et aecinxi. Mox eonti subaud. του immitim idem sonat ac, memel ψse relar Mi. Ut auderem. Hic supplendum esse

patet: Moetenti tibi solatii aliquid

ad ferre. Exeitandam excitare. Iuler

dum idem est quod solari. Qui subito easu dolet, hie quodammodo humi aflligitur et cadit; qui a dolore

ad laetitiam revocatur, eum erigi et excitari merito dicea. A me non Micta Fortiana. I. e. limebam , ne fortuna et alium quem que meorum vinceret, quum me vieisset. Lipsius tamen Praesert: ne manon Micio F. i. e. ne quum me non vicisset, in quem tam saeva ingruit, meos vinceret. Volo hanc palmam serre, ut nec me, nec caeteros viv- eat. Nexus Priorem lectionem suadete videtur; itaque eum Erasm. al. tuitus sum. Si enim victus esset a Fortuna, metus iustus erat, ne et alii vincerentur; at quum illam vicisset. quis metui locus supererat, quem non statim tollere poterati Attamen

sequentia ces. α IV sin. Lipsit le-elioni faventi

57쪽

vestra reptare. Hoc propositum meum erant rursus quae retardarent. Dolori tuo, dum recens saeviret, sciebam occurrendum non osse, ne illum ipsa solatia irritarent, et accendorent: nam in morbis quoque a nihil est perniciosius, quam immatura medicina. Exspectabam itaque dum ipse vires suas frangeret, et ad sustinenda remedia mora mitigatus, tangi se ac tractari pateretur. Praeterea , quum omnia clarissimornm ingeniorum monumenta, ad compescendos moderandosque luctus composita, evolverem , non inveniebam exemplum eius, qui Consolatus Suos esset, quum ipse ab illis comploraretur. Ita in re nova hae sitabam, verebarque, ne haec non consolatio, sed exulceratio esset. Quid, quod novis verbis, nec ex

vulgari et quotidiana sumptis allocutione, opus erat homini ad consolandos suos ex ipso rogo caput ali

pos ta. Nam dum manu sudor imposita plagam raeeorum Premia, an guiui obstas. quin erumpat , et malum simul et dolorem quodammodo comprimis. Desori tuo. . . medicina. Ipse No-

quis Philoaophoriam inedicorumvahoe non sisasul Conseras tamen, aitauia est, OWid. Pont. IV. M , 17, et Plutareh. Conaia. ad Aliolion. p. 3is.

3i . T. VII Hulten. ibique dieisl Aesebrii, Euripidia ei Menandril pri eclara. i Praeteran. Consolationem Cieer nia, Metrodori Epicurei aliorum. quo libros de lucio, e. e. Crantoris. Theophrasti. Callisthenis eis. nou in exsilio innuit aeripio. e e. ideoque

se hac ex Paris primum e se, qui ipse exsul suos consoletur. Prouuu-Cσωρω a/cduι. Tviri qua m morin v. ait αλλυ . Ego neseio an hoeia loco vere comPloraretur mortuumvirii in significet; nee alioquin pervideo quomodo vir comΡloratus hoe seu su posset consolari complorantes. Allucit hie Annaeus ad se it sum et infortuni, sua, quae, vivo et tueolumi ipso. complorari possunt. Dic is sitan exsilium Senecae videri mortati in Dei ua. et Roma remotum a remanentibus complorari tanquam modi ivvru; sed est hoc subtilius quam ut admittatur. Exulearistis. Quasi renovatio do- Ioris: redit ad metaphoraui, qua ante.

58쪽

CAPUT I

vnnii 3 omnis autem magnitudo it oloris modum Pxce, dentis necesse est dilectum verborum eripiat. quum saepe vocem quoque ipsam intercludat. Vtcumque Connitar, non fiducia ingenii, sed quia possum instaressi cacissimae consolationis esse consolato P. Cui nihil negares , huic hoc utique te non esse negat iram li: Cet omnis moeror contumax sit spero, ut desiderio

tuo velis a me modum statui.

II. Vide quantum de indulgentia tua promis vim mihi : potentiorem me suturum apud te non dubito quam dolorem tuum, quo nihil est apud miseros po

tentius. Itaque ne statim cum Eo concurram , adero

prius illi, et quibus excitetur, ingeram: omnia i PD- feram , et rescindam quae iam obducta sunt. Dicet aliquis : . Quod hoc genus est consolandi, obliterata a

ra mala revocare. et animum in omnium aerumnarum a Suarum Conspectu collocare, vix unius Patientcmyn Sed is cogitet. quaecumque u Sque eo pernicioSa Sunt, ut contra remedium convaluerint, plerumque Con-Hloquendi oufeio fit ageretur. Item lib. IV. eap. 6 : Conmges eorum ulti-

ibi sanguinis Mettit Milocutioria perituros Viros. Omnis autem .... intercludat. Ralio

'in eo posita esse videtur, quod imaginatio nimis luctu excitata. et mali notionibus adeo abrepta et extra Melata est, ut, quae aeutiat verbis vulgaribus misito sortiora censendo, imaginibus verbisque haud sollemniis hus atque construetionibus verborum luauditis utatur, ideoque, quasi ver ne haec quidem adiumenta sussiciant, exelamationibus abruptisque locutio

nibus sensa sua efferre munitatur. Initar esseaeissimae corisolationis confriator H. e. te emeaeissime so

lari , tibi instat solatii et assieaeissimi

solatii esse. Ciai... hiate. Vtraque voce, se ipsum

innuit. Quasi dieereti filio huie eui nihil tu negares, non negabis etα II. Αas. Consilium, quod tu eo solanda matre sequi vult, indieat. Mala igitur, quae iam perpessa sit, matri, ut sibi quasi viam muniat adeonsolationem, in memoriam revocat, aperans fore ut, his propius perpensis, hoe unum malum, quo nune opprimatur, sacilius perserat, ad ea quae auteeesserint. Festatim. Lipsius mavuli nec tatim. Vulgata tamen proba est. Ingeram. Parabo, conciliabo. Reseindam. Renovabo violentee da vulneribus iam Curatis propria verba rescindere et obdiaei: Ovid. Trist. Il.

59쪽

CONSOLATIO AD HELVIAM trariis curari. Omnes itaque luctus illi suos, omnia Iugubria admovebo: hoc erit, non molli via me levi. sed urere ac secare. Quid consequar 2 ut pudeat animum , tot miseriarum Victorem , aegre ferre unum3 vulnus in corpore tam cicatricoso. Fleant itaque diutius, et gemunt, quorum delicatus mentes enervavit Ionga felicitas, et ad levissimarum iniuriarum motus collabantur: at quorum omnes anni per calami tales transierunt, gravissima quoque sorti et immobili constantia perserant. Vnum habet assidua infelicitas bonum, quod quos Saepe vexat, novissime indurat. 4 Nullani tibi fortuna vacationem dedit a gravissimis luctibus: ne natalem quidem tuum excepit. Amisisti matrem statim nata , immo dum nascereris, et ad vitam quodammodo exposita es. Crevisti sub noverca ,

quam tu quidem omni obsequio et pietate, quanta vel in filia conspiei potest, matrem seri coegisti: nulli

tamen non magno constitit et bona noverca. Avunculum indulgentissimum, optimum ac sortissimum virum , quum adventum eius exspectares amisisti. Et ne saevitiam suam fortuna leviorem didue nilo saceret, intra tricesimum diem, earissimum vivum

Vim eam habeant ut medicaminum omnium vim xuperent. Motus. Quos quia sentiat, ut ροτο-

R νινυοι. Vt ait avi tantive sumendum. Grouo . e M M. recte recepit. Antea boni. Ad Dunm q. e osita es. Quippe Dri,a. ut nemo sere esset, qui curam riux gereret in vit . matre mortua. Exiii nitur aulem iii Litis ut ad ia-niis in Sueton. Cia iid. 27 , ad pla-l. . Dii , sic h. l. mi Milam, abiectus. AM ιneulum. I Dexius nen pe Senecae. qui sororein Helviue tu iuatrimoui uinaeceperat. Is, nobili loeo oriundia . quum ex praeseetura Aegypti rediret, mortuus est. Cons. cap. ultim. Didueendo. Spntium dando, sepantido. Agitur autem de mora. quam fortuna matri concesserit, exigua. ut virum per trigilata dies tantummodo ex itinere receptum mox amiserit rex quo spatio colligi poterat, fortunam mitigatam esse; at rea Meufi cem sit. Restituit Gronov. ex cod. Antea deducendo, i. e. diminuendo, detrahendo. aetervm freqtiens in eodd. haee confusio fri labarum, di et deo

60쪽

C PUT aluum, ex quo mater trium liberorum eras, extulisti. Lugenti tibi luctus minitatus est, omnibus quidem

absentibus liberis ; quasi de industria in id tempus

coniectis malis tuis, ut nihil esset ubi se dolor tuus reclinaret. Transeo tot pericula , tot metus , 'liros sine intervallo in te incursantes pertulisti. Modo in eundem sinum , ex quo tres nepotes emi Seras , OsSatrium nepotum recepisti. Intra vicesimum diem, quam filium meum in manibus et in osculis tuis mortuum funeraveras, raptum me audisti. Hoc adhuc desuerat tibi, lugere Vi VOS. III. Gravissimum est ex omnibus, quae unquam in corpus tuum descenderunt, recens vulnus: sateor; non Summam cutem rupit, Pectus et viscera ipsa divisit. Sed quemadmodum tirones leviter saucii tamen Vociferantur, et manus medicorum magis quam se P rum horrent: at veterani , quamvis consessi, patienter ac sine gemitu velut aliena corpora , exsecari Patiuntur; ita tu nunc debes te sortiter praebere curationi. Lamentationes quidem et ululatus, et alia per aquae sere muli chris dolor tumultuatur, amove. Perdidisti enim tot mala, si nondum misera esse didicisti.

Ecquid videor tecum timide egisse Τ nil tibi sit bduxi

ex malis tuis , sed Omnia coacervata ante te postri.

Magno id animo feci: constitui enim vincere dolorem

tuum, non Circum Scribere.

alte infixus est mucro, et non rni- hiis praetentum επιδερμα tantum, sed et ipsas carnes et viseeta laesit, haerens vivo. PerAEdrati tot mala. II. e. tot et tantis e malis nihil in te fruetus redululavit. Lucrifacere te par erat, quum tot tibi dam ita, tot immensae elades contigissent. At tu iam caeca, tam infirma, tam lui non compo1 ea quam antehae sueras, quum tibi prosperitas blandiretur, et indolem tuam nimium secundae res labe saetarent. Circumscribere. I. e. ita circumvenire et sopire ut iam non auimum mordeat et qilietum te relitisint. Is eircumscriptor dicebatur qui te ta-