장음표시 사용
241쪽
De uocis discriminibus&coloris inaui tuis. Cap. CXXIII. EGEnus auium uoccm mittere potest: & pleraeq; uocem copiose cinittunt:& omnium maxime animalium post hominem conficiendae locutionis nonnullis auium gelacribus datum est, ex iis uidclicet quibus lingua mediocritcr lata uel tenuis. Quatiis autem latiorem habeant linguam Quae unguibus sunt aduncis,tamen minores uocatiores sunt, magisq; garrulae ac linguaciores:& circa coitum maxime talem fieri unaquanque aue moris est.Et aliis in pugna uox,ut coturnicibus: aliis ante pugnam, ut perdicibus,dum suos aduersarios prouocat:aliis cum uicere,ut gallinaceis. Canunt item nonnulli mares perinde ut suae stemmae: sicut in luscini. iruin genere patet: foemina tamen cessat cantu, cum incubat, pullosq; educat. Scain nonnullis generibus cantus maribus tantum datus cst , ut gestinaceis & Fcoturnicibus. Vox illa explanata, quam csse quasi locutionem dixeris, dit-scrt: quandoque etiam carum quae codem gcncrc continetur: auicularum enim nonnullae haud uocem candem, mittunt quam sui parentes, ii praere
piae paterna caruerint cducationc,moribusque S catibus caeteram auium insucucrint. Lingua utuntur aucs ctiam ad sui sensus mutuam Interpretationem: sed aliae aliis amplius, ut in nonnullis uel usus docendi mutuus clieuideatur .: iam cnim luscinia modulos suos pullos docere, uersusque quos
imitarcntur, trader c uisa est.Immutantur aues nonnullae per icpora & colore & uoc ut merula,quae ex nigra redditur rufa,& uocem mittit diuersam:turdus colore mutat:palumbes hyeme non gemit. Denique tunc maxime plurimasque emittunt uoces, cum cocunt. Aulum autem penς nullae G per aetates mutantur, ut aliorum animalium pili, praeterquam gruum,quas
nigrescere in senecta perspectum cst. At uero pcr affectus teporari OS, quoties frigora urgent acriora, pennς uolucrum interdum cnigris aut nigriti- sc ulis in albas transcunt ut corvi, passeris,hirundinis. Temporum quoque uicissi tudine bona pars auium ita colore immutatur,ut v nam lint latere possint,nisi rem penitus noueris. Ex incessu auium & uolatu disserentiae,atque ex ualetudine moribusque. Cap. CXXIIII. Mnibus animalibus reliquis certus & unius modi in suo cuique genere incessu, est: aues solae uario incatu scrutur, de in terra & in aere.
Ambulant aliquae,ut cornices:saliunt aliquae,ut passercs,merulae: currunt, Hut perdices, rusticulae: ante se pedes iaciunt,ut ciconiae & grues . Expan- - dunt alas,pandentesque raro interuallo quatiunt, aliae crebrius, sed de pri- renue. mas duntaxat pennas: aliae & tota latera pandunt. aedam uero maiore cx p. arte comprcstis uolant pcrcussoque semel, aliquae de gemino ictu acroseruntur,uclut inclusum cum prementcs. Iaculantur sese in sublime,in rcctum,in pronum. Impingi putes aliquas: aut rursus ab alto cadere has,illas salirc. Anates solae,quaeque sunt ciusdem generis, in sublime protinus sese . tollunt,atquc c uestigio caelum pctunt, de hoc etiam ex aqua. ultur dc scrograuiores, nisi ex procursu aut altiore tumulo immis Iae non euolant. Sine
242쪽
A voce non uolaiat multae,aut econtrario semper in uolatu silent, subrectae, pron obliquae,in latera, in ora: quaeda in &resupinae seruntur, ut si pariter cernantur,plura non in eadem natum meare uideantur. Iterum auiualiae uola s,quae scilicet alis grandibus atque ualidis sunt, ut quae ungues Aues uoti si habent aduncos & quae carne uescuntur: sed non modo quae aduncis sunt unguibus,tierum alia quoque uolucrum scnera uolatu sit perant, uidelicet ea quae saernicitare uolandi sese tuentur, uel loca mutare solent. Sunt quae non uolaccs sed graues sint,quibus uita terrena est,& aut fruge uiui mi aut natant,dc apud aquas immorantur. Qi longis critribus innituntur non admodum uolaces sere sunt,& in uolatu porrectis cruribus in auersum uolant sicuti & aliae omnes quae caudam pusillam gerunt, ut palmipedes. At
B aliae,quibus scilicet sex iis quae pedes hinent fistasin crura brcula sunt, hae ad
uentrem contractis cruribus uolant Quae longo sunt collo,si id crassus habent,uolant collo porrecto,ut olor, ansccisi tenue, collo curuato seruntur, ut ardeola.Calcarigerae prae sua grauitate sunt ad uolanta inoptiores. Corpora uncunguium exigua sunt exceptis alis: contra quae uolac non sunt, iis corpora evadunt in molem grandiorem:atque ita eiscitur, ut sint grandiores. Magnitudinem tamen auium minimam esse prope dixerim, si ad alia respicias animalia,necesse est. Quod uero ad ualetudincm attinet, auibus prosunt squalores,tum ad cςteram sanitatem, tum etiam ad partum, . Lud& praecipue palumbis: incommodi autem his anni pluuih sunt: quippe cum
auium natura sit,ut ne bibere quidem largius possint sine detrimeto. Cum C aues aegrotant,plumae indicium prς se serunt:turbantur enim,nec positura eandem seruant quam habent cum recte ualent. Aduersus improbitatem alitum depascentium semina allium, inquit Plinius, quod in aruis sponte nascitur, alum hoc uocanti coctum ne renasci possit, abiicitur: statimque
quae deuorauere aues, stupentes manu capiuntur. -Mores auium traha bent, ut aliae sesc in puluere uolutent,siae lese lavent, aliae nec puluere ne que balneo utantur.Sunt pulueratrices, quae non altiuolae sunt, sed in terrauersantur,ut gallina, perdix,phasiana, lotrices non illae rectungues, & quae circa fluuios aut paludes,aut mare uersuitur. Niae utrunque tuin lauri tu puluerare solent,ut columbu ut passer. 11;
Eorum quae in auibus alimenti medicameliisue rationem ob tinent,discrimina. Cap . C X X V.
A Vium genus omne camem habet, quae si cum quadrupedibus conse a1 ras,5 minus praestat alimenti,dc ficilius concoquitur: maxime uero . pcrdicis, attagenis,columbae&gallinae. Turdorum autem caro merula nimque & auium minutarum sin quibus sunt qui in servi uocantur 'du rior est: quibus etiam durior,turturis, palumbi & anatis caro cst. Phasia noru m autem, quod ad alimenti rationem attinet, gallinaccae carni similis est: sed suauitate praestat. pavus durior,fibrosior, concoctuque dissicilior est Perdix tamen & turtur, atque aliet id genus si qua illis inest duritiesin cuuel uno die mortuae asteruentur suspense, luritiem illam reiiciunt, filint p
243쪽
seiabiles omnino. &finguinein procreant crassitie tenuitateq; mediocre. EProbum gignit succum . auium scre omnium caro: carum tamen non par
ua existit differentia,quod in montibus locisque siccis degant: aut in fluminibus,stagnis,paludibus, lacu stribusue locis uictitent: pro locorum nanquc
ratione sicciores fiunt carnes, cxcrcmentisque magis uacuae,& ad concoctionem faciliorcs:aut contra, humidae excrementosaeq;, & concoctu dis-ficiliores.Itaque probum succum faciunt,ut gallinaccum gentis,ita &pha
Iustribusque locis ac fluminibus immundis & turbidis degunt. Alarum substantia in iis auibus quae paruae sunt de duret fibrosa duraque est:at pinguium iuniori linque auium facile concoquuntur, de optimae sunt: sicuti Fannosaria ni graciliortimque pessimae. Viscera auium eandem habent ad carnes proportionem, qua quadrupedibus diximus. Intestina omnium sere ad cibum sunt inepta: at uentriculi & manduntur corpus nostrum alunt sunt autem crassi durique&concoctia difficiles: qui tamen abunde nutriunt, si probo suerint concocti : nonnulli uero ex iis sapore sunt suaui, ut anserum S: altilium gallinarum.Ccrebrum ex auibus lonse pra tantius est quam ex quadrupedibus,ut quod siccius est, praesertim ii montanae aues fuerint, quae palustribus longo melius habent cerebrum. Oua cibos quot modis iuuent notu est. Nullus est alius cibus,inquit Plinius, qui in aegritudine alat neque oneret:simul' uini usum & cibi habeat.Ouaoptima uant gallinarum & phasianarum: anserum uero & struthocamelorum de- Gteriora.Oua quo recentiora eo praestantiora,sicuti quς uetustissima eadem& pessima sunt:cluae vcro aetate media sunt, proportione recessus ab cxtremis bonitate aut siicci prauitate inter se differunt. & qu oblonga sunt oua agrarioris saporis putat Horatius Flaccus. Ad concoctionem, digestione, nutritioncm,bonsque succi generationem praestant,quae id est tre- 3mula uocantur,quae scilicra cocta quide sunt,sed modice: quae uero ἔαώ, id est serbilia dicuntur, in aqua duntaxat excalfacta,liquida adhuc & minimccoacta densataque,minus quidem nutriunt,sed aluum magis mouent, ac butturis asperitates,gulaeque,nec minus uentriculi intestinorum atquc uesicae lenitantist0machyim tameri languidum subuertere solent. Quae au- tem diutius cocta duriora suadunt,crassiorem ea procreant succum: difficiliusque concoquuntur,& tardius permeant:lbnge his duriora sunt ac tar H dius p mcant , Quae in scruenti cinere lichemeter assantur. Omniu deterrima sunt,quaeri sartaginespissantiatiunde & mmim, id est frixa appcllatur, malum nant procreantistuc ,crassum atq; cxcremetosum nidorosiimq;, Squi reliquu quoque cibu in uentrieulo corrupat. Quae uocantur, hoc modo parari solent : oua ubi oleo,gam ac uino modico fuerint imbuta , in duelici uase supra ignem modice crassescunt. Haec& elixis de assis meliora 1unt si ad mediocrem crassitiem peruenerint: nam 5 probum generant suceum, dc facito concoquuntur. Hiccosis letiae modus in iis etiaoim serta. andus est,qinusuperne cidariis instanduntur: ne scilicet nimium craslcscant,
244쪽
A crassescant,sed dum adhuc liquida sunt,uas ab igne summouendii. Ouuinis edatur in aceto coetu alui fluxioncs desiccat: quod si austeri quippiam ouis addideris quale rhus est,aut galla,aut balaustium, aut id genus aliud;α super pr unas frixeris,ciscacius fit medicat nentu: & ad dysentericos hoc modo coeliatasq; affectus efficacis lime datur. Maceratorum in aceto molliri diximus putamen: talibus cum farina in pane subactis, Celiaci recreantur.Quidam ita re luta in patinis torreri utilius putant: quo genere non aluos tantum,sed&mcnssessae minarum sistunt:aut si maior sit impetus, cruda cum farina ex aqua hauriuntur. Et per se lutea ex his decoeta rursum in aceto,donec indurescant,iterumque cum trito pipere torrentur ad cohibendas aluos .Fit & dysentericis remediu singulare otio estu sis in fictili no-B uo,eiusdemque oui mensura, ut paria sint omnia, melle, mox accio, itcni oleo,confusis crebiaque permixtis: quo fuerint excellentiora, hoc praesentius remedium erit. Alij eadem mensura pro oleo & aceto resina adiiciunt rubentem,uinumq;, & alio modo teperant,olci tantum mensura pari, pineique corticis duabus sexagesimis denariorum, una eius quod rhus dicimus,mellis obolis quinq; simul decoctis, ita ut cibus alius post quatuor horas sumatur: ad puris &sanguinis excreationes ouum crudum cum porri sectitii succo pariquc mensura mellis Graeci calcfactu hauritur.Ouo quoque toto crudo utimur admixto rosaceo ad palpebrarum, aurium manaarumque phlegmonas,& quae in partibus neruosis contingunt,ut cubito S
digitorum tendinibus,siue in manibus siue pedibus exillant .Et ambullio-C nibus si statim imponatur,prodest,sue cadidum oui solum molli lana exceptum,siue etiam cum uitello quis imponat:mediocritor nanque refrigerat ouum,& citra erosionem desiccat. Cadidum oui aegre concoquitur: tc-peratura modicc frigidum cst,ta mordacitatis expers atque emplasticum:
ophthalmiis,sedisque ac pudendorum ulceribus medicamentum est id neum: ambus ionibus innasci pustulas non sinit,si quamprimu eo perui
gantur: faciem a solis ustione tuetur:froti impositum,cum thure fluxiones arcet: insammationes oculorum lana cxceptu,addito rosacco, inclic S ui no mitigat.Crudum contra haemorrhoidis scrpentis morsum: tepidii uero ad uesicae rosiones renuinq; ulcerationes datur: ad aspcrae quoque arteriar
scabritiem,sanguinis reiectioncm,dis lillationes, thoracisq; fluxioncs. Mi D scetur quoque medicamentis sanguinis profluuium ex ccrcbri membra nis quas meningas uocant,supprimentibus: & ad ulcera malefica, cum iis quae absque erosione exsiccant: qualia sunt pompholix et mctallica quaedaelota.Vitellus quoquc natura simili est: misiccturque ceratis immordaciabus,& cataplasmatis quae phlegmonas mitiget,ouis uidelicet aut clixis aut assis: sed paulo exsiccantior fit astatus: quantumque siccitatis hoc modo habeat,tantum mitigatoriae facultatis amittit.Luteum oui,inquit Diosc rides,oculorum doloribus utile est. assum sedis inflamationibus prodest
cum croco & rosaceo:& condylomatis cum inclitoto:cum rhoc culinaria
aut galla in sartagine frigitur:& in cibo aluum sistit: ad idcm quoque per se ossertur.Prodest tussientibus,inquit Plinius, per se luteum deuoratu li
245쪽
'uidum,ita ut dentibus no attingatur:thoracis distillationibus & saucium Escabriti . Stomachum distatutum cofirmat pulli ouoruna, gallae dimidio: ita ut ne ante duas horas alius cibus sumatur. Dat 5 dysentericis pullos in ipso otio decoctos, admixta uini austeri hemina, & pari modo olei polentaeq;. Membrana putaminis detracta siue crudo siue cocto, labiorum fissuris me ictur: putaminis cinis in uino potus,sanguinis eruptionibus comburi sine membrana oportet: sic fit & dctifricium. Firmitas putaminum tanta osse traditur,ut ncc ui nec pondere ullo frangatur,nec nisi paululum inflexa rotunditate .Et ne quid desit ovoru gratiς,cadidum ex his admixtum calci uiuae glutinat uitri fragmenta. Vis uero tanta cst,ut lignum perfusum ouo non ardeat:ac ne uestis quide contacta aduratur. De gallinarum auteouis sere tantum locuti sumus,cum & reliquarum alitum restant magnae Futilitates, sicut suis dicemus locis . Adeps auium nonnullam,ut anserinus& g. allinaceus, reces 5 sinc sale coditus,uuluae uitiis prodest 1sale inuetera- 6tus,& qui temporis diuturnitate acrimonia contraxit,uuluae inimicus est. Fel auium siccius atque acrius est, quam sit quadrupedum.
I H oe in loco fallor, passeres uocant Galenus & Oribasus: nec secus Actius in Galerita. a Horatius,Longa quibus facies ouis erit,illa memeto Ut succi melioris,&c. 3 Haec Dioscorides απιλι ,id est ova mollia uocat. κἀ haec uocat Sethus, nisi mendosus sit codex. s Caldariis insunduntur,Haec ἔμιαθα uocat Sethus. s Auiti adeps quo pacto curari reponiq; debeat,docet Diosc. 3c Plin.
Dc auium generibus quae fisses pedes habent:& primo, de gallinaceo genere. Cap. CXXVI. GVolucrum prima distinctio pedibus maxime constat:aut enim digitos habent fisso di turq; fidi pedes, aut in palmipedum genere sunt,uti
modo diximus. Inter fidi des uero, gallinarii picrunque agricolae cura δε- lenius est. carum genera sunt,uel cohortalium,uel rusticarum,uel Asrica- λnarum: cohortalis est auis quae uulgo per omnes sere uillas conspicitur: dccx tribus hisce generibus, hae propriae appellantur gallinae: mares aute gal- 3li,semimares capi,qui hoc nomine uocantur cum sint castrati libidinis a olendae causa. Cum caeter aues cristam gerant pennaru eminetia quadam extructam, gallinaccus unus pcculiarem sibi sortitus est cristam : sic enim
institutam,ut nec caro sit, ncc a natura carnis omnino aliena. Ingluvie habet gallinaceum genus praepositam uentriculo, & appendices quas lapati H cas infra, qua desinit intestinum.Coeut & pariunt gallinae omni sere tempore: toto enim anno praeterquam duobus mensibus brumalibus pariunt. Inhorrcscunt a coitu,&se cxcutiunt: saepe etiam sestuca aliqua sese lustrat, quod edito otio interdum faciunt. Magna est generosarum nonnullis sce-cunditas:quando otia uel sexaginta edunt ante incubitum: quanquam ncrosae minus foecundae quam ignobiles uulgaresue sunt.Nonnullae enime cortalibus bis die pariunt.Iam aliquae in tantum copiae peruenerunt, ut citatae breui morerentur. Hadrianis laus maxima. Hae paruo quidem sunt
corpore,sed 'uotidie pariunt: serociunt tamen,& pullos saepe interimunt: color his uarius. Ouum gallinae colistit a coitu, & perficitur decem diebus magna
246쪽
Amagna ex parte. Gallinarum iuuencae pariunt prima ,statim uere ineunter& plura quam ueteres,sed minora. Sunt in genere gallinarum quς pariunt gemina omnia gemina uoco, quae binis collant uitellis: qu da enim dii deuiginti peperit,exclusitq; gemina: praeterquam si qua essent ut fit irrita. taeteris itaque geminis scelus prodihi: sed ita gemini cxcluduntur, ut altersit maior,alter minor:& tandem in monstrum degeneret, qui minor no uissime prodiit:aliqui negant omnino geminos excludi. Pariunt aute gallinae oua nonnulla inscecunda,liel eoru quς conceperint coitumultus enimi rouenit excis scelus, quanuis incubitu foveantur.Oua plena sint atq; uti-ia nec ne,animaduerti aiunt posse,si demiseris in aquam: quod inane, natat:plenum,desidit. Qui ut hoc intelligant concutiunt,errare: quod in eis B uitales uenas confundunt:quo fit ut non gignant,c5susis scilicet uitalibus uenis.In iis ide aiunt,cum ad lumen sustuleris:quod perlucet,id esse inane.
Oua quae incubantur,si habeant in se semcn pulli, curator quatriduo postquam incubari coeperint,intelligere potest:c enim contra lumen cacumine ovorum apprehenso, purus & unius modi perluceat coloris herilia existimantur esse, proque eis alia substitueti. Gallinas quae incubare uolut glo- Glitare eticientes uocant rustici negant plus uigintiquinque oportere ova incubare. ue Numerus aulcm ouorum quae subiiciuntur ut praecipit Columella impar obseruatur,nec semper idem: nam primo tempore, id est mense Ianuario sere enim cum primit partum consummauerint, gallinae incubare cupiui
ab idibus Ianuariisὶ quindecim,nec unqua plura subiici debet: Martio de-C cem & nouem,nec his pauciora,unu & uiginti Aprili. Tota deinde aestate usque in cal.Octobris,totidem:postea superuacua cst huius rei cura, quod frigoribus exclusi pulli plerunque intereant.Plerique tamen etiam ab ςstiuo solstitio non putant bonam pullationem, quod ab co tempore etiamsi
facilem educationem habent,iustum tamen no capiunt incrementur tantoque minus,quanto serius prouenere: uerum suburbanis locis, ubi a matre pulli non cxiguis pretiis ueneunt,nec pleruque intereunt, probanda est aestiua educatio.Diebus quibus animantur ova, & in speciem uolucru c sormatur,ter septenis opus est gallinaceo generi. Veru colerius excluduntur calidis diebus: ideo ςstate undevicesimo die aut duodevicesimo educitescetum: hyeme uero aliquando uicesimo quinto. In gallinaceo genere ma-Dribus tantu datur catus. Hi,ut inquit Plinius,nostri uigiles sunt nocturni,
quos excitandis in opera mortalibus rumpcndoque somno natura genuit. norunt sydera,&ternas distinguunt horas interdiu cantu. Cum sole eunt usura trecubitum,quartaque castrensi uigili Mad curas laboremque reuocat: neque meta selis ortum incautis patiuntur Obrepere:dicinq; uenientem nuntiant cantu: ipsum uero cantum plausu laterum.Imperitat suo generi, & regnum in quacunq; sunt domo,exercent:dimicatione paritur hoc quoq; inter ipses, nec finis si pe commorientibus. Qui)d si palma c5tingit,statim in uictoria canunt,sicque ipsi principes testantur:uictus occultatur silens, reque seruitium patitur:nec in pugna aut ante pugnam cantit, scd cum uicere. Gallinae quoque cum mares uicere,cucuriunt:& prqterea ex lo marium tam iaDiabis.
247쪽
tant superuentu coire:crista etiam caudaque erigitur: ita ne facile praeter- Eea sit an sceminae sint cognoscere: nonnunquam etiam calcaria parua iis enascuntur.Iam uero & mares uisi nonnulli sunt,qui cu m sorte foemina interiisset,ipsi matricis ossicio sungerentur in pullos ductando, uendo, ducando,ita ne de caetero uel cucurire uel coire appeterent.Quin & iam inde a primo ortu naturae ita nonnulli mares cstaminati proueniunt, ut neque cucuriant,ncque per coitum agerc uelint, ac uenerem eorum qui tentant superuenire patiantur. Desinunt etiam cancro castrati: gallos enim castrat,
ut sint capi libidinis aboledae causa:quod duobus fit modis, lumbis adustis
candente ferro,aut imis cruribus,calcaribusue,mox ulcere, dum consane- 6scant,oblito figlina creta: facilius ita pinguescunt. In hoc uillatico genere, qui procera corpora & animos ad praelia pertinaces requirut, iis praecipue Fτη et Og G, Tanagri cum genus 5c Rhodium probant:nec minus Chalcidicum & Me- dicum quod ab imperito uulgo litera mutata melicum appellatur qui si- Chalcidicis assi. ne dubio sunt pulchri, & ad praeliandum inter se maxime idonei, sed ad 4 φ νο - steriliores: nam Rhodi j generis aut Medici propter gr uita
tem neque patres nimis salaces, nec foecundae matres. & Rhodiae aues ne suos quidem foetus commode nutriunt, tantum abest ut alienos, ceu pavoninos excludant. Tanagrici plerunque Rhodiis & Medicis amplitudine pares, non multum moribus a uernaculis distant, sicut& Chalcidici.
At quibus cordi est industri j patrisfamilias uectigal instituere, mercari certe nisi tacundissimas aves non expedit. Eae sint rubicudae uel susicae plumae, nigriuque pennis,ac si fieri poterit, omnes huius & ab hoc proximi coloris Geliganturis in aliter,euitentur albae, quae sere cum sint molles ac minus uiuaces, tum ne tacundae quidem reperiuntur: atque etiam conspicuae sunt, propter quod insigne candoris ab accipitribus & aquilis saepius abripiuntur. Sint ergo matrices probi coloris, ronusti corporis,quadrat , pectorostimagnis capitibus, rectis rutilisque cristulis, interdum geminis,albis cruribus,ore rubicundo,& sub hac specie quam amplissimae, nec paribus ungu-Hnius, Super lis: generosissimaeque creduntur quae quinos habent digitos, sed ita ne cruribus emineant transuersa calcaria: nam quae hoc uirile gerit insigne,contumax ad concubitum dedignatur admittere marem,rarόque tacunda,etiam cum incubat calcis aculeis otia perfringit. Gallinaceos mares nisi salacis limos liabere non expedit:atque in his quoque sicut in taminis, idem Hcolo idem numerus unguiu,status altior quitritur: sublimes sanguineaeq; nec obliquae cristae,rauidi uel nigri cantes oculi, breuia & aduca rostra,maximae candidissimaeque aures, paleae ex rutilo albicantes, quae uelut incanae barbae detendent:iubae dei nde uariae, uel ex auro flavae per colla ceruicEst in humeros dictis: tum lata&musculosa pectora, lacertos aeque similes V πο- μή hrachiis, alae tum procerissimae, caudae duplici ordine, singulis utrinque prominentibus pinnis inflexae:quin etiam uasta tamina & frequeter hor- 'i' plumis hirta,robusta crura nec longa,sed infestis uelut sudibus noccnter armata. Mores autem quanuis non ad pugnam neque ad uictoriae laudem praeparentur,maxime tamen generosi probantur, v t sint elati, ala
cunda. rostransue functa GaIinaceus.
248쪽
Acre uigilaces,&ad saepius canendum prompti, necquisicile terreantur: nam interdum resisterc debent, & protegere coniugalem gregem: quin attollentem minas serpetem,uel aliud noxium animal interficere.Talibus autem maribus quinae singulis taminς comparantur: cum Rhodi j generis aut Medici ternae singulis maritentur.Tanagrici plerunq; Rhodiis & M dicis amplitudine pares non multum moribus a uernaculis distant, ut di-etiim est, sicut & Chalcidici:omnium tamen horum gcnerum nothi sunt optimi pulli: nam 5 paternam speciem gerunt, & falacitatem foecunditatemque uernaculam rctinent. Pumiles aues, nisi quem humilitas carum delectat, nec propter foecunditatem, nec propter alium redditum nimium probo, inquit Columella, tam hercule quam nec pugnacem nec Brixosae libidinis marem: nam plerunque caeteros infestat, o non patitur initi foeminas, cum ipse pluribus susscere non queat. -od ad gallinacei generis morbos attinet, pituita iis nasci selet, quae alba pellicula
linguam uestit extremam. Id porro uitium maxime nascitur, cum frigore dc penuria cibi laborant aves:item cum per aestatem consistcns in cohortibus aqua potatur : item cum ficus & uua immatura, nec ad satieta-8tem permissa est. Sub oculis etiam illis grana ipsa procodunt, quae nisi aculeuiter apertis pelliculis auserantur,extinguunt.Pediculis quoque infestantur 5: cruditate,& a suo igduntur sicrcore, quod cum pedibus uncis adhς- sit,podagram creat. Caro gallinacea facile concoquitur, & probii gignit
succum,neque crassum, ricque tenuem, sed mediocrem: idq; tam ex mare C quam ex foemina. Gallinaccae carnis usum iis quibus ratione uictus tenui opus est,exercitatis quidem non prohibeo,inquit Galenus,praesertim eant quae in montibus fuerint educatq:at qui se non exercent,iis gallinacea carne minus utendum cst: alis tame gallinarum uel in tenui uictus ratione uesci licebit:quanquam nequc uiscera neque gallinaceorum testes huic diaetae sunt idonea. Dissectae gallinae de adhuc calentes appositae serpentu naorsibus auxiliantur,quas tame subinde mutare oportet: ius quoquc cx iis potum p r clare medetur, & in multis aliis usibus mirabile. datur in stomachi ardoribus. Aluum soluit, inquit Plinius, ualidius e uetere gallinaceo.s Gallinarum iuniorum ius simplex stiti docet Galenus ad temperandaliuio morum uitia datur,sicuti ueterum gallinaceorum alui subducendς gratia. D Coquere auicin eos oportet cum sale diutis lime : aliqui incoquunt brass-cam marinam, nacrcurialem, cnicum aut polypodium: crudos humores,
crassos, lentos, melancholicos educit. Prodest longis febribus, asthmati, articulariis morbis, id stomachi instationibus, addit Plinius) torpetibus m bris tremulisq;, de capitis doloribus, epiphoris, fastidiis, incipieti tenasmo, iocineri ,renibus,uesicς. ueneficiis ex mustela sylvestri factis cotrarium estius gallinacei ueteris large liaustum: peculiariter contra acorutum. Galblinarum gallinaceor inue cerebrum in uino bibendum datur ad serpentu morsus. Parthi gallinet malunt cerebrum plagis imponere: sanguine quoque a cerebri membrana profluentem sillit. Contra phalangiorum oniniumorsus remedium est gallinaceum cerebrum cum piperis exiguo potum
249쪽
in posca. Gallinaruin, saltem altilium, uentriculi alimenti bonitate se, Euitateque reliquarum auium omnium uentriculos superant,pr terquam
anserum. Quς in gallinacei maris uentriculi parte interiore cornus duritiem habet membrana,eadem inter elixandum separatur.Hae inquit Dioscorides,membrana siccatur,tritaque in uino stomachicis bibenda datur. Ventrem gallinae arefactum,inquit Galenus,si bibatur, stomachicos iuuare nonnulli prodidere: id quod nos uanum esse comperimus. Gallinaccorum uentris membrana,ut Plinius docet, inueterata & insipersa potioni,distillationes pectoris,& humidam tussim uel recens tosta lenit,& membranam e uentriculo gallinacei aridam,uel,si recens st, tostam conteri & p tioni inspergi iubent ad calculos pellendos. Gallinaceorum testes & s pore sunt suaui,& optimum gignunt alimentum, corum saltem, qui sagi- Fnati fuerint: multaque maxime si ex lacte seroso alimenta illis prςbeatur: quippe qui & plurimum nutriunt,probumque generant succum, Sc concoctu faciles sunt. Gallinaccorum testes subinde ii a coccptu edat mulier,mares in utero fieri dicuntur. Gallinacei dextrum testem arietina pelle adestiagatum,uentrem concitare:contra inhiberi uentrem pugnatoris galli resticulis anserino adipe illitis adalligatiuq; pelle arietina tradunt. Adeps gablinaccus inter suillum&anserinum mediam obtinet naturam. recens Msine sale conditus uteri uitiis prodest: sale inueteratus, & qui temporis spartio acrimoniam contraxit uuluae inimicus est: conuenit & ad labiorum rimas,& contra aurium dolores. laudant de gallinarum adipem contra pu'stulas in papillis: has scilicet eius rei gratia saginant. Adiuuat mirifice & ru Gptas oculoru tuniculas admixtis schisto&aematite lapidibus. Feladm dicinae usum prςcipuum est gallinarum & perdicum. Gallinacei fel alligatur ad argema & ad albugines ex aqua dilutum: item ad sugilsiones oculorum,maxime candidi pallinacei.Laudant & gallinae set contra pustulas in
papillis. Gallinaccum limum ex aceto strumas discutit:carbunculos perrumpit cum melle, lini semine & oleo subactum:igni quoque ambustis mede- εβρο pure tur. Gallinaceum fimum duntaxat candidum in hyssopo decoctu aut mul- adstringit:item inflammationes ac strangulatus,ouod miremur, in si aliud animal gustaverit id fimum , tot minibus & inflationibus afficiatur. Alopecias celerrime explet gallinarum fimum recens illitum. Fimum quoque gallinaceorum duntaxat rubrum hi lusciosis illinendum monstrant. & fimum gallinarum duraxat candidum in oleo uetere cornei seue pyxidibus adseruant ad pupillarum albugines. Non praeteribo miraculum,inquit Plinius,quanquam ad medicinam non Urrtinens: si auro liquescenti gallinarum membra misceantur,consumunt illud in se,ita hoc uenenum auri est: at gallinaceis ipsis circulo e sarmentis addito collo,n5 canunt. De uillaticis gallini quoniam uel nimium dictu,
et Fidipedes, eo mor digitatas uoeat Plinius. 1 Cohortales uillaticae etia di
cuntur a M.Varrone. 3 Gallos gallinaceos αλ κουόνας &αλεκτdes Graeci uocant:
250쪽
dia dixit &ήλ φυρνας utrianque continere: inuenias,dc pro maribus ἀλοδει acce- Δλ δρος.ptas.Haec fere Hermolaus. Caeteris itaque.Ita locu hunc reddidit nobis Theodotus,uulgatam Plini) litera,ut uidetur, secutus, quae ita habet. Et geminos saepe excludunt,ut Cornelius Celsus author est, alterum maiore: alioqui negant omnino geminos excludi. Vetus quoque Aristotelis interpres ex Arabico ita uertit ad eunde sensum .Et in quolibet inueniuntur gemelli:& unus gemellorum paruus est, dc alter magnus:& multoties esit paruus monstrosus. Haec ille:Graeca uero Aristotelis exemplaria nisi mendam subesse iudicemus ita habent: τοῦ sago οἴω ἄMα γen Metaetralis em a. μῆον, C Mλα εον γέωπι - π κτλί, αον ἀνα-χσ: hoc est ut ego arbitror. E caeteris itaque gemina foecunda sunt nisi quibus hoc cotingit, ut alter maior fuerit, alter minor: in iis enim tande in monstrum degenerat qui minor nouissime prouenit. Vtra autem sententia fuerit uerior,indicabit experientia.Videtur certe Plinius uel ex professis cum Aristotele hac in re minime conuenire: quando Celsum authorem non
- Aristotelem citet obiter & illud admonuerim, in quibusdam exemplaribus Plinianis V haberi uti recte annotauit Claymundu non alioqui, sed aliqui negant omnino geminos excludi. s Oua quo pacto gallinis subiicienda sunt&pulli educandi, docent Columella & Varro. s Varro adurentes calcaria ad infima crura usque dum rumpantur.Nec id patiuntur,inquit Columella, amissis genitalibus, sed serro candete calcaribus ustis. 7 Gallinae Medicae inquit Varro,primo dicebatur,quia ex M, Mia νι dia propter magnitudinem erant allatae, quaeque ex his generatae postea propter similitudinem. 8 Harum affectionum curationes ab iis perquirendae,qui de uillaticis pastionibus scripsere, ut 1 Columella & Palladio. s QDd Galenus dixit, α&xes xiis δῖi δω--,ς, Dioscorides, Am-έειν Φαγλο ἀπιν. ali 3 aliter reddiderunt:iudicent lectores. Io Gallinaceus quomodo coquendus est,ut iusculumessiciat ciendae aluo idoneum,docent Dioscorides M Plinius.
- De gallinis rusticis, Africanis, meli agri deque & patione.
D Ustica gallina uocatur,quae non dissimilis uillaticae per aucupem deci Gallinai 1 pitur: eaque plurima est in insula quam nautet in Ligustico mari sitam
producto nomine alitis,gallinariam uocitauerunt. Gallinae rusticae,inquit Varro lint in urbe rarae,nec sere mansuctae sine cauea uidentur Romae, similes facie non his uillaticis gallinis nostris,sed Africanis aspectu, ac facie incontaminata. In ornatibus publicis solent poni cum psilacis ac merulis albi ς item aliis id genus rebus inusitatis. Neque sere in uillis ova ac pullosa faciunt, in seruitute enim non foetant sed in sylvis. Africana est quam Ga laa L. plerique Numidicam dicunt, meleagridi similis, ut sentit Columella, nisi eoa Numidia D quod rutilam galeam & cristam capite gerit: quae utraque sunt in mesca- 'gride Gerulea.Et gallinarum Numidicarum eadem est fere quς pauonum
educatio.M. autem Varro, Gallinae,inquit, Africanae sunt grandes, uariae, gibberae, quas meleagridas appellant Graeci. Meleagrides in Boeotia pu- M ligrides.
Manliinquit Plinius, Africς,hoc est gallinarum genus gibberu uariis spar
sum plumis .Hae nouissimae sunt peregrinarum auium in mensas receptae, propter ingratum uirus: uerum Meleagri tumulus nobiles eas secit. Et u
neunt propter pennariam magno . Porro mcleagrides ita describit Clytus Melia des. Aristotelis discipulus: magnitudine ut sint gallinae generos capite ad portionem corporis paruo ac glabro,in quo crista carnea rotunda & praedura, quae paxilli in morem promineat,rostro ligneo. Ad malas ab ore ortam ca