M. Tullij Ciceronis Orationum pars 1.3.. Cum correctionibus P. Manutij , et annotationib. D. Lambini

261쪽

tantar Allobroges : seruitia excitantκr: Catilira accersitur: id est triclum consilium, ut, interfectis omnibus,M-mone ad deplorandum quidem populi R. nomen, atque ad lamentandam tenti imper ij mlumitatem relinquatur. haec omiuta indices detulerunt, rei confessi sunt, uos multis

iam indici js indimuisti: prvmm, quod mihi gratiud egi sit, segularibuι uerbissi er mea uirtute, ali e diligentia

perditorum hominum putes Elam esse coriiurationem decreuillis: deinde, quod P. Lentulum, ut Ieabdimret praem ra,coegistis: tum, quod eum, er ceteros, de quibus iud

inuisti, in custodiam dandos cens istis: maximeque, quodnuo nomine supplicretiovim decreuillis; qui bonos togato habitus ante me est nemini: postre ,hesterno die praemia legatis Allobrogum, Tito φ Vultκrcio dedistis ampli 'ma. quae serit omnia eius nudi,ut ij, qui in custodiam nominatis dati sunt sine silla dubitatione a uobis daemnati esse uideaηtur . sed ego institui referre ad uos, P. C. tamquam

integrum, cr de facto quid i dicetis; Gr de poena, quid

censeatis. illa praedictam,qκαμnt consulis. Ego magnum in rep. uersari furorem, ν ποκα quaedam mi erhoe concitari mala,iampridem uidebam sed hanc tantam,tum exitiosam haberi coniurationem a ciuibus,mmqliam putalii. nunc, quidqκid est, qκocumque uestrue mentes Hiclinant, atque siententiae , statuendum uobis ante noctem est . quan- tum facinus ad κοι debitum sit nidetis . huic si paucos putatis affines esse , uehementer erratis . latius opinio ne Alpeminatim est hoc malum : manavit non solum per Italiam uerum etiam transiendit alpes, ' obscure

serpens multad iam pro incivi occupanit . id opprimi sat

262쪽

IN. L. CATILINAM. 09 flentando ac prolatando nullo pacto potest . qκaci qκe: ratione place celeriter uobis v ndimndum est. Video dura adhuc esse sententias, unum D. Silani, qui censet eos, qκι haec delere conati sunt, morte esse multandos ἱ alteram C. , Caestris, qui mortis poenam remouet , ceterorκm supplisciorum omnes acerbitates amplectitur. uterqκe σ prosiua dignitate , m pro rerum magnitudinem in summa siue-vitate uersitur. alter eos, qui nos omnes, qκi populum R. Mita priuare conari Ani, qκi delere inperiunm,q i populi R. nomen east inguere, pundii vim temporis frhi uita, hoc communi stiritu non putat oportere: atque hoc genus poenae sepe in improbos ciaes in nac re p. esse κ*rpatam recordaturi alter intelligit, mortem a diis immortalibuι non esse μpplicii mμsia constitμω , ed ant necessitatae naturae, . ' ant laborκm, ac inseriarum quietem esse: itaque eam sapientes numquam inviti, sortes etiam sepe libenter appeti isierκnt: uincula uero, ea sempiterna, certe ad bingularem poenam msarii sceleris i enta sunt. municipiis distertiri iωbci . habere uidetur ista res iniqκita tem , si imperare uelit ; dis cultatem , si rogare. δε- cernatur tamen, si placer: ego enim sAsicipiam, Cr, ut νο , reperium,3 i id, T se in omnium crius, statueritis, non putet esse Hae dignitatis recusare. adiimgit grauem poenam municipibus, si qκis eorum uincula ruperit: horribiles custodis circumdat: digna scelere hominum perditorum sancit, ne quis eoru m poenam, quos condemnat

bona praeterea publicari iκbet: uitam solum relinquit nefa. .

263쪽

ORATIO IV. . , de eorporis, omnes scelerum poeitas a emisset. ita. que, ut aliqua in Rita formido improbis esset posita, apκd inferos eiusmodi quaedam illi antiqui supplicis imp ijs cors. pituta esse uoluerunt; qκοd uidelicet intelligebans, bis remotis, non esse mortem ipsam pertimescendam. NMnc, . P. C. ego uua uideo quid intersit . si eritis secuti semen tium C. Caesaris quoniam banc is in rep. uiam, qκα ρο- pularis habitwr , sicκω est : fortasse minuue erunt, hoc monitore, er audiore, baiκία sententiae mihi popesares impeω pertimescendi. sin illam alteram sicuti eritis, nescio, an amplius mihi negotist contrabatur: sed tamen meorum periclitornm rationes utilitas re . uinari. habenus sensen a C. Caesare, sicuti ipsitus dignitas, er maior m eius amplitκdo postulabat, sinsentiam tamquam obsidem peν-petua in remp. uoluntatis: intellectum est, qκid interest inter leuitatem condonatorum, animum nere popκl rem ,saluti populi consulentem. uideo, de istis. qui si populares haberi uolum, abesse non neminem; ne de capite uidelicet cinium R. sentensium ferat . is re nudiuι tertivi in custodiam ciues R. dedit; σ supplicitionem mihi decreuit; σ indices bellemo die maximis praemijs affecit . iam hoc nemini dubium est, qui reo custodiam, qκα- sitori gratulationem, indici praemium decreuit, quid de tota re, σ m se iudicrerit. at uero C. Caesar intelligit, legem Semproniam esse de ciuibus R. constitviam; qui αμ-tem reip. sit hostis, eum ciuem esse nullo modo posse; doniqM ipsum latorem legis Semproniae in su populi p. nas resp. dependisse. idem etiam ipsum largitorem Len-tAlum , produnm non putat, cum de pernicie re .er exitio baius κrbis tam auerbe, tamque crudeliter cogita

264쪽

IN. L. CATILINAM. I 1 orit, appillari posse popκlarem . itaque homo mitissimus ,

bris , iniculus mandare: sancit in posternm, ne quishuitu supplicio lauando se iactare, cr in perniciem re . posthac popularis esse possit.adiungit etiam publicationem

bonorum, ut omnes animi crκciatus, corporis etiam

egest ac mendicit con equatur. Quamobrem sine hoc statueritis, dederitis mihi comitem ad concionem popκlo R. earum, atque iucundum : ίκe illam sillani sente vitam siequi maueritis, facile me , atque uos a crudelitatu uitwperatione defendetis, atqκe obliuebo eum multo leuiorem fuisse. qUmquam, P. C. qua potest esse in tanti foeteris immanitate pnmenda crudelitas ego enim de meo siensin iudico. nam, ita mihi sitia rep. uilist m perfrui liceat, ut ego, quod in hac massa uehementior sam, non atro- eitate animi moneor, quis enim est me initior ')sed singulari quadam humanitate, miser cordia. uideor enim mihi hanc urbem uidere, lurem orbis terrarum atque arcem omnium gentium, subito uno incendio concidentem :σmo arimo sepultam patriam, miseras, atque insipultos aceruos ciuium: uersatur mihi ante oculis adsterius cethev σμων in uestra caede bacchantis . cum Rero mihi proposui regnantem Lentulum , sicut ine se ex facilis sterasse

confessus est, purρ ratum esse hunc Gabiniam,cum exercitu uenisse catilinam, tum lamen totum matrumfamilias,tum fugam uirgivum,atq; paerorum, ac uexitio minuinum Vestaliκm, per horresco; quia mibi uehemeά eo haec uidentκr misera, atque misieranda, iccirco in eos,q ita perficere uoluerunt, me seκerκm, uehenumem'

265쪽

is clemens, ac misericors, an inb manus ,'crudelisi mus esse uideatur i mihi uero importunus, ac ferreus, qAinon dolorem Rum cruciatum dolore nocentis, crisciatn lenierit. sic nos in ijs hominibu , qκi nos, qui coni ges, qui liberos nostros trucidare uoluerunt, qui singulis uniusiclitasque nostru domos, et hoc uniuersum reip. domicilium delere conati furit, qui id egerunt, ut gentem Allobrogu in uestigiis 1 huius urbis, atque in cinere deflagrati impertis colloraretu; si uehementissimi fuerimus, mise-νicordes habebimur; sin remissiores esse uolκerimus, summae nobis crudelitatis in patriae ciniums pernicie fama subeunda est. 1 usi uero cuipiam L. Casar,uir fortisi urio' amantigimus reip. crudelior nudius tertius est usus, eum sororis suae, feminae lectissimae, uirum presentem, 'audientem uita priuandum esse dixit, cuius aut iussu con

sularem interstes , filum eius impuberem, lega

tum a patre missum, in oercere necretum esse dixit. quois

rum quod simile fuit factum t quod initium delendae reip.

consilium ρ largitionis uoluntra tum inrep. uersata est, O' partium quaedam contentio. atque illo tempore huius ἀκκι Lentuli, clarisimus uir, armatuι Gracchum est persecutus graue tum uulnus accepit, ne quid de summa dignitate reip. minueretur: hic ad euertenda funda menta reip. Gallos accersivit, seruitia concitauit, cui linam euomuit, attribuit nos trucidandos Cethego, ceteros ciues intersciendos Gabinio, urbem inflammandam

Cassio, totam Italiam uastandam, diripiendanis Catilina . Vertamini , censeo, ne in hoc scelere tam immani ac nefario

266쪽

ae nefario nimis aliquid fuere statuisse κideamini: cum ita mogis sit Merendum , ne remigione poena crudeles magis in patriam, quam siκeriture animaduersionis ni mis uehementes in acerbi mos hostes Ais uideamur. Sed ea,quae exaudio P. . disi Alare no possum. lactantur enim uoces, qκα perueniunt ad res tros, eorum, qui, Mereri uidentur,ut habeam fatis praesidij ad e quae uoi statueritis hodierno die, transigenda. Omnia pro ise, parauer constituta suris, P. C. cum mea Ammia inra, atque diligensia sum multo etiam maiore popali R. ad summum

imperium retinendum, γ' ad communaes fortunoes confer nandis uoluntate.omnes adlant omnium orditrum homines, omnium denique statum: plenum est forum, plini omnes aditus huiuι loci,ac templi. ιαμ se enim est post urbem conditam haec inuetua siola, is qua Omras sintirene unum atqne idem,prater eos,qui,cum sibi uiderem es pereundκm, cum omnibus potius, quam soli perire uolue runt. bosae ego homines excipio si cerno libenter: neque enim in improborum cinium, sed in acerbissimoru hostium mero babeias pκω. oestri uero,dij mmortales, qua freqκensia,qκο studio,qκα uirtute ad communem dignitutem, salκαms consimiunt quid ego hic equites R. commemorem ' qui uobis itu summa ordinis consilii os concedunt, ut

uobiscum de amore reip. certent. quos ex multorum annorum dissensione ad huius ordinis βῶtutem, concordiam reuomtos, bocternus dies uobiscum, atque hac mussa coniungit: quam condunctionem si in consulatu confirmurum meo,perpetuam in rep. renuerimus ; confirmo uobis,

nullum posthac malum ciuile de domesticum ad uilam tir. Pum se Mnsurum. Pripudio demdenda uir.

267쪽

ORATIO IV. conuenisse uideo tribunos aerarios, fortissimos uiro cribra item uniuersoM. quos cum msu bis dies ad aerarium freqwedisset, uideo ab exsectatione ortis ad commutum flutem esse conκersos. omnis ingenuorum adest multitudo, etiam tenuis moru. quis est enim, cui no haec tempti,adsi editu urbis, possessiis liberturii, lux denique haec ipsa, C hoc commune patriae βolum cum sit carum, tum uero dulce, disiacandum'Operdepretium est. P.C. libertinorum hominum studia cognoscere, quisiua uirtute fortunam ciuitatis consecuti,hanc vere Ram patriam ese iκdicini: quam quia dum hinc nati, et fumano nati loco, non patriam sua, sed urbe hostium esse iudiciuerunt. sed qκid ego huiusce ordinis homines commemorem i quos priuataefortuna, q os omninnis rei'. quos deni e libertas, ea, qua dulcissima est, ad salutem patria defendendam excitauit. seruus est nemo, qui modo tolerabili condicisne se fruituris , quamn avduoiam eluium perditorum perhorrescret, qui non obstare eupiat,qui non tantum, qnantum audet, cin quantum potes conserat ad communem silutis uoluntate. Quara, siqnmi uestrum forte commonet hoc , quod anti-rum est , lenonem quendam Lentuli concursare circum tabernas,pretio stetrantem silicitari posse animos egenti , atque smperiurum: est id qκidem coeptum, atqκe ten- ratum ;sed nulli sunt inuenti tam aut fortuna miseri, aut Munntare perdit qui non ipsum illam bellae, atque operirier q aestus quotidiani locum, qui non cubile, ac lectulus κ', qui denique non cursum hoc otiosum uitae suae saluum esse uelint. δεν aera maxima pars eorum, qui in tabernis sunt, immo uero su enim potaus est dicendu) ge- ius hoc unruersum amunus vim est M .ssenim ometu eo

268쪽

IN. L. CATILINAM. I 22 num instrumntu omnis oper ac quaestus Irequentia a Dium sustinetur,alitur otio.qκorum si quastus,occlusis tabernis, minui solet ; quid tandem , incensis, Iut rum est'

insae cum ita 't,P C.uobis populi R. praesidia non desul: Mos,ue populo. R.deesse nideamini,prouidere. habetis consulem ex plκrimis periculis, O msidiis, atque ex media morte non ad vitam suam , sed ad salutem uestram refier-

Murum. Ommes ordines ad conseruandam rep.mente, Minnlutei ludio,uirtnte,uoce conbennunt.obsessu facibus, er telis impiae coniκrationis,uobis supplex manus tendit patria comi nic. uobis si,uobis vitam omnium ciuium,uobis arcem, capitoliκm, bis ara'penates,uobis illum ignem Vestae perprtuum, ac sempiternum, vobis omnia templa deorum, atqus delubra, uobis muros, atque urbis tecta commendat.prcterea de uestra uita , de coniugum uestrarum, ac liberorum animis, de fortunis omnium, de sed bus,de focis uistris hodierno die uobis iudicandum est habetis ducem memorem uestri, oblitum sua: quae non semper

facultas dulκr. habetis omnes ordines,omnes homines, uni

Mesum populum R. id quod in ciuili alusa hodierno die

primum uidems, unum atque idem sentientem. cogitate , quantis laboribus fundatum imperium, quanta uirtute stabilitam libertatem, quanta deorum benignitate anctari exaggerat s fortunad una uox paenise delerit. id neumqnam posthac non modo confici, sed ne regitari qui de possit,uobis hodierno die prouidendu est. AtqM hac, nout uos,qui mihistudio paene pracurritis, excitarem,locutus sumsed ut mea uox, qua debet esse in rep. princeps, olli cis functa consulari uideretκr. nnne, antequam adsienten tum ratio, de me pi cs dii: m. Ego , quanta manη s

269쪽

inimicorum multitudinem suscepisse nidresed ea esse iudi

co turpem, infirmam, contemptam, cir abiectam qκod si aliquado aliculis furore, selere iacitatu misnus ista pluι ual erit, nam uestra, ac reipd tutas: me tamen meoru factoru,atqκe consilliorum numquam, P. C. paemtebit. etenim mors, quam illi mihi forta e minitantκr, omni bus est parata: uitae tantam laudem, quanta Hos me uestris decretu honestastis, nemo est asseclitu6. ceteris enim semper bene gestae, hi uni conseruatae rei p. gratulatiouem decreuistis.' Scipio clarus ille,reius consilio,atque uirtute Hannibal in Africrem redire,atqvi ex Italia decedere coactus est:Ornetur alter eximia laude Africanuς,qui dura κνbe, huic imperio insistisi G,Carthaginem, Nκmantiamque,deleuit: habeatnr uir egregiM L. Paullus ille, cuius currum τα pommisimus quondam,er nobilissimuι Perses honestauit: sit in aeterna gloria Marius, qui bis Italiam obsidione, metu seruitutu liberauit:. anteponat κr omni bus Pompeius, cuiust res gestae,atque uirtute, is de, qκibus solis cursius egionibus,ac terminis continentur. erit probecio inter borum laudes aliquid loci nostra gloriae. nisi forte maius est par acere nobis prouincia , quo exire posit AG quam curare,ut etiam illi,qui ab suns,habeam quod uictores reuertantur. quamquam est in uno loco codicio melior externae uictoriae,quam domestica: quod hostes alienigena aut oppressi seruiunt, aut recepti beneficis se obligatos p tantiqui autem ex numero ciuium demen tu aliqua depravati,hostes patriae femel esse coeperunt,eos, cum d pernicie rei' repuleris , neque ni coercere , neque beneficio plamu rosis . qnare mihi c- perduis civibus atern m

270쪽

IN. L. CATILINAM. I 23

bellum susceptum esse uideo: quod ego uestro bonorum s

omniκm aκxilio,memorias tantorum periculorum, qκα

non modo im hoc populo,qui seruatuι est,sed etiam in om-mum gentirem ser monibus, ac menatibus semper haerebit, a me,atque a meis facile propnsiri pose confido. neque ulla

prosedio tanta uis reperietκ quae coniunctionem uestram equitum s R. et tantam constiranoram bonorin omnium

perfringere, ' labefactare possit. Quae mm ita sins, P. C. pro imperio pro exercitu,pro prouincia, qua neglexi: pro eriκmpho, oestruq; lalidii insignibus, quae sunt a me propter urbis,uestras alutis oestodiam repudiata; pro clientelis, hos it 8sq; prouincialibus, qκα tamen urbanis opibus non minore labor tueor,quam comparo. pro bis igitur omnibuι rebus, pro meis in uos pingularibuι studiis, pro sbac, quam coubicitis, ad conseruandam remp. diligentia nihil aliud a uobis,nisi huius tempori mnusq; mei consili latus memoria,postulo: quae dum erit uestris mentibus m- fixa irreusimo me muro saeptu esse arbitrabor.quod si meastem uis improborum fefellerit,atque superaueriticommedo uobis paruum meum flium:cui profecto satis erit praesidii non solum ad salutem, ueram etiam ad dignitatem, si ei se, qui hac omnia suo solivi periculo conseruauerit bilium esse filium memineritis. Quapropter desumma salate uestra populi R. P.C. de uestris comugibus , ac libe-νis,de aris,ac foci de fanis,ac templis, de totius urbis tectisae sidibus , de imperio , delibertate, de salκte Italiae', des uniuersa resp. decernite diligenser , ut instituistis ac fortiter ; habetis enim consulem , qui er parere ue stris decretis non dubitet i ea, quae statueritis, quo