M. Tullij Ciceronis Orationum pars 1.3.. Cum correctionibus P. Manutij , et annotationib. D. Lambini

241쪽

partis snertis,parrem male gerendo Ggotio, param etiashmptibus in uetere aere alieno uacillat:qκi usdimonijs, radicisti,proscriptionibus bonoru defatigari,per in et ex urbe ex agris se in illa cristra oonferre dicuntur. hosce ego non tum militus acres , quam infriamres tenus esse arbitror. qui homices prin. - , sistare non possunt, corruant, sed im, ut non moto riaitas, sed ne uicini quidem proximi sientiant. nam lilia non intelligo, quamobrem, si uiuere boneste non possunt, perire turpiter uetat, auecur, minore dolore perituros se c- martis, quum, si soli pereant, arbitrentur. QMines Mugenus est puis ricidaru, si mriorum , denique omnim facinoro ornm : qμος ego a Catilina non revoco. nam neque di essi ab eo pol ino' peream sane in latrocinio, quoniam Ara ita nudii,

ut eos a roer inpere non positi. Postremam aκtem genus

est non Aolum mero,uerum etiam ge-e ipso,atqZe uis quod propriAm est Catilinae,de elus delectu, immo uero de complexu rius,ac sinu,qlios pino opillo nitido,aut , eνber,dat bene barbam; videtis, manicretis, o talaribus tunicis, uelli amictos , non riis: quorum omnis industria uita er uigilundi labor in antelumnis anu expromi fur in his gregibus omnes aleamres, omnes adiateri,om

nes impκri, mpndicis uersantκr. hi pueri tam lep di, ac delicati, non Alum amare, amari, ueque crin rure, Cr saltare,sed etiam sicas vibrare, σ stargere uenana didiceruns:qκi nisi exeunt, tusi pereunt,etiam si Catiliam perieris,scimae hoc in re ρ si minariwm Catilinarium fistur .ue Ulamen qκid sibi istin fieri uolumis num Iura secum mAlierculas Ame ira m tra ducturi qκemadmo dam autem illis Grere poter tibis Eraesertim iam nocti-

242쪽

IN. L. CATILINAM.' Iopsus' quo autem pacto illi Apenninum,dri se illud pruinas, ac ninos perferent nisii iccirco se facilius hiemem toleraturos putant, quod in conuiuijs nudi saltare didicerunt. obellum magnopere perimmescendu , cum bane sit habitκrus Catilina scortator m cohortem praeto iam. Instruite nune, QMirites, contra bratam praeclarra Catilinae copia3uestra prasidia, ut imis exercitus : cr primum gladiatori illi confecto , sucio costes , nuperatoresq; uiros opponite: deinde contra illam na rugorum eiectam, ac debilitarum ma m porem latius Italiae, ac robur ednciterlam uero urbes coloniarum , ac manicipiorum restondebunt Catilinae inmutis siluestribus . neqse uero cetoad copias , ornamenti, praesidia vestra cum illiuι latronis in

pia, atqM egestate debeo conferre. seisi, omissis his robus omnibuς, quibus nos suppetitamuς, eget ille , si triequitibuι R. populo,urbe aerari'ueri ilibus,cuncta Illacha,prouincijs omnibu exteris nationibus sit,inquam, bis rebus omissis,ipsas crusM, inter se consistunt, contedere uel M. ex eo inb, quam ualde isti iacean intelleere possumus.ex bac enim parte pador pugnat,illinc peta

lavitassune pudicitia,illinc stuprκm hinc si des illine fruadatis; hinc pictas, illinc sceluι; binc constantia, illinc μ-

νον hinc honestas,illlae turpitudo; hinc continentia, illine libido:hinc denique aequitas,temperansis, fortitndo, prκdelia , uirtutes omnes certavi inna iniquitate, cum lκxuria,mm ignania,=m temeritat cum uvijs omnibus: postrema inpiae cum Vrstate , bona ratio cum perdita, menssam. cum amentia, bona deniqκe Jes enm omninm rerumdserationa conpigit. in bullismodi certamine, ac proelio

na ue tuas hominum pacta deliciam dii ipsi immortalo

243쪽

- RATIO II. regeηt ab his praeclar in is uirtutibus tot, en tanta sitiis 'peraris Quaecum ita sint, Quirites; lios, quemadmodum iam ante, uestra tecta custodiis, uigiliis defendite ;mibi,ut urbi sine uostro motu, ac sine ullo tumhlia fatii esset praesidη,consultum,ac prouisum est. coloni omne' m mcipens uestri, certiore, a me facti de hac nocturna excursione Caallinae jacile urbes suas fureis defendent: gladi tores, quam sibi ille misximam manAm, et certi Inmam fre putauit, quamquam umbore animo sunt, quam pars

patriciorum,potestate tamen in uestra continebuntur: MMetellus, quem ego, prosiiciens hoc in agru Callicantim, Picenumque praemisit,aut opprimet bomnem,aut omnes ei: motuue,conatimque prohibebit: reliquis autem de rebus constituedis,maturandis,agendis iam ad senarum referemus, quem uocari uideris.Nunc illos,qκi in urbe remansierunt,

vis adeo qni contra urbis selκtem omniumq; uestrum in urbe a Catilina relicti sunt. quamquam sunt hostes,tam

quia nati μηt ciues, monitos etiam ais etiam uolo.mea lenitas adhuc si cui Folutior uisa esl, hoc ex 'ectauit, ut id , quod latebat,ersiteret. quod reliquum est, iam no possum obliuisci, meam hanc esse patriam, me horum esse consulem mihi aut cum bis uiuendum,aut pro his esse moriem-dκm. nullus est portae crestos,nullus in idiator uti si qui exia e uolunt,considere sibi possunt: qui uero in urbest commolierit, cuius ego non modo faelum, sed inceptum ullii, conatum ue contra patriam deprehendero, sentiet in hac urbe esse coctulo uigilantes,esse egregios magistratus, esse fortem studium,esse arma, esse mrcerem, quem uindicemnestriorrem ac manis brum scelerum maiores nostri esse Moluerunt. atq; haec omnia sic agentur, Quiriles ut rci ma

244쪽

IN. L. CATILINAM. IIo Nisae manimo motu , Pericula Amma nullo inmultu hellion intestinum,ac domisticum,post hominum memoriam crudeli renum, maximum ne uno togato duce,et mseratore sedetur. quod ego sic administrabo, Quirites, ut, si ullo modo femi poterit, ne improbuι quidem qκsquam in hac urbe poemim 'is ebrii susterat sed si nil mani saec daciae, si impiniens patriae periculum ne necessario de hue animi lanitate deduxerint: illud profecto perseiam , quod in tanto, tam insidiosio bello uix optandum uidem ut nes bonus quisquam intereat, paucorum s poena uos omnes silui esse H litis. quae quidem ego uel mea prisdemia,neq; hnmanis consilijs fretus polliceor uobis, Q uirites,sed multis, non dabiis deorum immortalium signis artionibuue: qui ego ducibus in hanciliem dententiams'm ingressui: qui iam non procul ut quondam solebant, ab extero hue,atq; longinquo, sed hic praesintes sino numine, ras an illa sua templa, ais κνbis tecti defendunt:

quos vos, Quirites,prectari, uenerari,atque implorare δε- hetis,ut,quam urbem pulcherrima, lorent imam, poten

t imams esse uoluerunt, hanc omnibus hostium cophst erra, murissuperaris, a perditissimorm ciuim nessso scelere dependant.

245쪽

IN L. CATILINAM

EM P. Quirites, utrumq; omniura Misyrum, bona , fortunis , mniuges , libe- R rosq; uestros, atque hoc domicilis cla- risimi isnperii ,' Artunatissimom pulcherrimamq; urbem, hodierno die, deον,on immortalium summo erga uos amore, laboribu , consiliis, perimiu me,s, ex flamma, atqui sirro, ac paene ex faucibus fit ereptam, siue oonstruatam , ac re stituta m uidetis. Er si incundi, atque ii sustinsvi si diei , qκibus construamur, quam illi, quisbus bE r; quod salatu certa laetitia est, nascendi λ- rerta condicio ; σ qκod sine si nascimur, cum uoluptate construamur : prosicto, qκoniam ill m, qui hanc Arbem condidit, ad deos immortulis beneuolentia , βω-que sustulminesse apad uos, po Prois uestros in honore debebit . , qui eandem bane urbem conditum, ampli iratamq; seruauit. nam toti urbi, templis, delκbris, arctis omnibus ac moenibus, sabiectos prope iam uno cir- mmdatusq; restinximus iijdems gladios in remp. districios retud M ; mucro eorum a iugiali uestris reiecimuι. quae quoniam in senatu illustraM, praesecta,cominpertu sunt per me: uobis iam exponam breuiter, Quirites: ut, quansa, re quam mavisista, oe' q- ratiotis inuestigata, re comprehensis simi, uor, qμi σ igno

ratis , electatis, sare possitis. Principio, ut canta

246쪽

IN. L. CATILINAM. III me paucis ante diebas erupit ex urbe, cum sceleris sui μ-co, bmusan irij belli Moerrimos duces Romae reliquist ; semper uigilaui, prouidi, Quirites, G:um admodum in Mimis , 'oem abscondis, in disi flui se

posse s . nam tum, cum eae urbe Catilinam eiiciebam, non ensen iam uereor huiM uerbi incitatum, cu mi ametisse timenda in Od wiμ- egressus est sed tum, cum

mei uum simul exituram, aut eos, qκi remansissim, infr--,sivi illo ac d bile, se re pucibam. atqκe ego, ut Ridis quos maximo Arare,oscelere essem immitos sciebam, eos esse nos scam, oe Romae rimansisset in eo omues dies,nosens consumpsi, ut, quid agerent, a ut molirentκη,

sen iram, ac uiderem: ut quomam auribus uestris, pro' plar incredibilem magnitudinem sceleris, minorem silcm faceret oratio inea, rem ici comprehenderem, ut rum m animis saluti uestrae pronideretis, cum oculis malescium ipsam uideretis. ilaque, ut comperi legam Allobrorum,seri transupin tumidius Gallidi excitandi musesa,a P. Lentulo esse Allaham, edis in Galliam adμοι ci-Mes , eodem itinere cum literis, mandatis q; ad Catilinam esse missos, comitem s iis adiunm m v lturcium, atqκe huic datas esse ad Catilinam literas: facultatem mihi oblarum pum:si, ut, qκod erat dis cillimum, quoique ego stemper optabam a diis immoroelibus, tota res non Alum a me, sed etiam asinutu,sta uobis manifeste deprehenderetur . iaeque hesterno die L. Flaccum, er C. Pont nium , pratores, Drtissimos, atque amantissimos rei' Miros, ad me uo tui: rem omnem exposui: quid feri pla eret, senti. idi uuam, qui Omma de rep. praedura α-

247쪽

o RATIO III. age egregia sentirent, sime recusatione, ac sine κοῖ in rnegotiκm s oeperunt i m , c m ad serUoeret, occulte ad pontem Mutat m peruenerunt; atque ibi in proximis uillu ita bipartiti fuerunt, ut Tiberis inter eos σpons interesset. eodem aκtem et ipsi siue citi siqnam fusticione multos 'rtes uiros edinerrent: re ego de praefectura Reatina compi ex delecto adolescenses, qκorum opera utor agitue in reip. pr silla, cnm gladiis misieram. inter xxi, tertia fere uigilia exacta, inm iam pontem cκm msono comittatu legati Allobrogκm ingredi inciperent, repvultκrcius: si in eos impetuι: edκcuntur er ab illis gladi ,σa nostris. res erat prαtoribM nota solis, ignorabatur a ceteris. tum interssentn Pontinῆ,atqκe Flacci puna, quae erat commisere, sidatκr: literae, quςcκmqwe er tim eo comitat , integris signis, praetoribus tradκntur: Us comprehensi ad me, cκm iam dilucesceret, deducuntur. atque horism omni- salernm improbi semuim machinatorem cimbrum Gabini rum statim ad me, nihildwm μ-s bicuntiem, Momκi: deinde item rccersitur L. Statilius,σpost eum Cethegi : tardi 'me σκtem Lentullis uenit, credo, quod is literis dandis prcter consuetκdinem proxima nocte uigilarat . cum semmis ac clarissimis buius ciuitatis , qκi, σκdiis refreqκentes ad me mane comenerant,lit ra3 a me prius aperiri, qκam ad sinatum referrem, placeret, ne, si imbit esset inuentum, temere a me tantus t multuι medius cinitati uideretur: negaui me esse fact-rκm, ut de pericκlo publico non ad consiliκm ρκblicum rem integram deferrem. etenim, Quirites, etiam si ea , quae erant ad me delata,reperta non essent; tamen ego non

'arbitrabar in tantis re . pericκlis esse mihi minimam di

248쪽

IN. f. CATILINAM. II 2ygentum pertimescendam. Senatum freqκentem celeriter, ut uidist is,coegi: atque interea stat , adinonitu Allobrognm, C. Salpicium, pratorem, fortem uirum, misi, qκi ex aedibus Cethegi, si qκid telorum est,serra. ex qκibisside maximum Amrum numerum, gladiorum extulit. introdaxi Uultarcium De Callis: sidem ei publicam iκρsκ senatus dedi: hortaras sum , ut es,quae sciret , me timoΥe indicarat . tum ille cum uix se ex magno tituore recepisset , dixit, a P. Lentulo se habere ad Catilinam mandata , er' liter M , Mi fruorum praesidio κteretur,'ad urbem

quamprimwm cum exercitu accederet: id aκtem eo consilio, ut, cum urbem omnibus ex piri iblis,quemadmodum

descriptam,distributum ; erat, indissent,caedemque in=nitam cistu fecissent, praesto esset ille, qui e fugientes excipere se cum Rue urbanis ducibus contangeret. Introducti aκtem Galli,iu κrandum sibi, literra a P. Len-tnse , Cethego, Statilio ad suam gentem datas esse diterunt, atqAe itii sibi ab hu, a L Cassio esse praestriptκm, ut inquit:tam n Italiam qκamprimum miterens, pedestres sibi copias non defuturm: Lentulam aκtem sibi conprmase

st,ex libris sibyllinis, arullicums restonsissi esse tertium

ilium Cortullum,ad quem regnum huius urbis, atque maperium peraenire esset necesse:Cinnam ante se, er Syllam fuisse:eundinis dixisse, fatalem hunc esse annum ad interitum huius urbis, atq; imperii,qui essit decimus an impost uirginam absilutione, post Capitolij aut m incensione

Migesimus. Hanc aκtem Cethego cum ceteris controuersiam

s isse dixerat, quod Lentulo,et ceteris saturnalibus caede feri, ars urbem incindi placeret, Cethego nivuu id longu

249쪽

RATIO IIa. quoque dicebassar datae. pr m MN sesei: M irum cognouit. nos liniam incidimus,

legimus. erat scriptum ipsiusue manu Allobrogum simavi, Ir popκlo, sese, qua eorum legatu con irmasset, esse fa-Mκrum: oνare, ut item illi facerene, quae sibi legati eorum recepissent. tum Cethegus, qui paullo ante ali uideremen de gladiis, ac scis, quae apud Amerant depre

hensae, res undisset, dixissete; se sim per bonorum fere mentorum studiosium fuisse, recitatis literis, debilitatus ,

atque abiectuι, conscientia con ictus repente conticuit.

Ihtroductus est Statilius: cognoκit sigmum, ermanum siuam. recitatae sunt tabellae in eandem fere sinuentiam: confessus est. Tum Ostendit tabellas Lentulo, O qua sint, cognosceret ne signum: annuit. est uero, in- qnam, signum notum, mago avi tui, clarissimi uiri, qMamauit unior patriam , cilies suos ; qγα quidem te a tanto scelere etiam muta reuorare debκig. Legumtur eamdem ratione ad senatum Allobrog m po pulum q; literat. si qκid de his reba. dicere uellet , feci potestatem. atqAe illi qMidem primo neganit: post autem aliquanto, toto tuo indicto exposito, atque edito , farrexit: quasiuit a Gal- is , q2id sibi est cum is , quamobrem domum suam uenissent; items a Vultarcio. qai cκm illi breuiter constanterq; restondissens, per qκem ad enm, quotio uenisnu

qμ siems ab eo, nihil ne sicum esset de libris sibγamis

locutM: tum susto ille salire demens, quanta uis consciemiae esset, ostendit: nam, cum id posset infitiari, re pense praeter opinionem omnium conlelsin est . ita eum non modo ingenium illud, dicendi exercitatio, qua

250쪽

IN. L. CATILINAM. II 3d prehensi pudentia, qua superabat omnes, improbi- tris deficit. Viatur cius uero stibila prosint literas, aperiri iubet , sibi a Lentulo ad Catilinam datases dicebat: atque ibi uehemensissime perturbatus Lentulus,tamen signum , σ mrinum ham cognouit.erant aurem siriptae nomine diu. Q I. Si M. EX. Eo.

ctus , cum primo impudenter restondere coepisset, ad extremum nihil ex ijs, quae Galli insimulabans, nega Ast. Ac mihi qκidem, Quirites, cum illa rertissima suravi a Ggumensa, atque indicia saleris, tabellae, signa, manus, denique uniuscuiusque confessio : tum mulis illa certiora, color, oculi,'Multus, diciturnitas. sic enim obstupueram, sic turram intuebansur , sic furtim nonnumquam imaer si aliciebam, ut non iam ab alijs

indicari, sed ipsi a se uideremur. Indicijs expositis, editis, Quirites, sinatum consului, de sῖmma , Nip. qκid fieri placeret. dicta sum a principibus acerri de fortissimae sentetulae, quas natus sine ulla uarietate est con cutus. er q-niam nondum est perscriptis s. c. ex memoria uobis , Quirites, quid senatus αὐῖe-τit, exponam. Primum mihi gratiae uerbis amplissimisag rur,q-d uirtute,consilio, prouidentia mea res . peτι tu sit maximis liberatu:deinde L. Flaccus, et C.Potinius,

Iramres, qκod eoru opera forti idelis usus essem, merdi