장음표시 사용
241쪽
HISTORIO GRAPHIA. a ID SIT HISTORIOGRAPH
quomodo scientiis bases supponit: nec tamen prima, sed q inta para Ratio ij nalis Philosophia sit. ς ο
mi' igrubia est Ars rem scribendi historia, stam Ionat nomen , ὶ ad scientia ri bases sentandum DECLARATIO.
OMnis enimscientia in his,quq a sensibus accepimus, fundamentum habete senius autem nostri & alieni quasi narratores testesque Animo scientiatum inuentori constructori ac doctori, sunt. Ex eorum enim narratione , quia res sunt, hocque & illo modo, ad inuestigandum propter quid sunt, & a qua,&de qua causa, &c ius initar, procedit : mox iudicat,&decernit,& definit,
242쪽
& determinat. Iudiciaque de defit titio aes facit, specu Iatiuarum scientiarum doctrinalium exordia, quae erant fines inuenti uarum : sententias , & decreta Moralium: determinationes, operabilium; iuxta cognoscit uti, Appetiti ui, Potestativi, Primalitatum exictiones ad obi
dia; quemadmodum in physiologia declarauimus. QD-
propter philoibphi non intelligur neque determinat, q. ιId res e I, nisi sensu 1uo S aliorum praenoverint i j . Et
cum aliquid i iisensile proponitur, iudicant de illo ex bistoria sensilium per similitudinem analogicam, aut CX auditu prout potest, sicut caecus de coloribus: in quibus de sepe fallitur. Politici do oeconomici, & Morales , nisi
prius mores proprios id aliorum ex sensibus notauerint, haudquaqua ad deliberationes unquam peruenient Unde quoniam mores corporei non sunt, iuuenibus scientia moralium parum aptatur : physicarum vero magis.
Rhetor&iudex in historia fundant quaestiones , dc iud
cium , ut docuimus in Reth. pro prcrea narratio in oratione praecipua est. Nec medicatur Medicus nisi ab aegro& astantibus morbi de symptomatis historiam didicctit. Poetae etiam & fabulosi narrationem fabulae faciunt basim, super quam figmrnia construunt ta carmina; illamque in prologis ante ponunt. Tacologi insuper ex reuelata narratione , bc sacris histori s , ad Theologyrandum elevantur. Quaptopter non cuiuscunque hominis
est historiam scribere: sed sapientis. Licet liistoria praecedat lapientiam, ut basis: hanc tamen basim supponere& adaptare aedificio, sapientis est Architecti r propterea nos historiam ante logicam & grammaticam ponimus reprimam omnis philo phiae partem facimus : historiographiam vero quintam philosophiae Rationalis partem iure inscribimus : non enim nisi doctus historias scribet, prout decet ad finem. A Grammatica, enim elocutio nem, a Logica locos descriptionis per Cathegorias ac- cipit. Nec expers philosophiae qui naturalemi nec moralium, qui ciuilem , nec Theologiae ; qui sacram scribit
243쪽
HIporia autem est narrativa oratio decompsia , ve- ' X, Zμra, operia, s sciensque Iundamentishien
DIcitur quidem oratio generice. Narratius ad differentiam optatiuae & deprecatiuae, & aliarum . quae non narrant res, sed animi affectus passionesque exprimunt i nec scientiam fundant, nisi quatenus notiones secum implicat, ut dictum est in Iosi- m. Item ad differentiam dialogisticae de discussiuar: quae
inquirunt de arguunt: & Rhetoricarum, quae suadent laudant, accusant: &c. per se non narrant. Dicitur aeta sua ad differentiam cathegoricarum, duae L,Lἱ, at apte adiquid significandum , hcin iston ad nM Andum quid quid sciri historii e oportet , seruiuntque potius scienti rumprincipijs, & decrctis; quam fundamentis. Compo siret quoque ex duabus,ut copulativa, disiundi tua, illativa, N adueriatiua , aliaeque in Logica enumeratae , itidem scient ijsaprae sunt. Decomposita ex his proprie historia est. Licci ex duabus di una quoque aliquando sit, quand.
potius enunciatio quam historia est. - .
Dicitur Si enim falsa, non est historia, sed vel deceptio simplex. vel fabula ordinata ad aliud, quam Verba sonant , in sinitiandum. Et sicuti per ly decomposita fert, a Logica Oratione: sic per ly verax a poetica, & Vulgari. Dicitur a mp x. hoc est , pura. Quoniam non habet sensum alium, nisi quem verba primo exprimunt, ec tu
244쪽
hoc differt a parabola;qui aliud dicit,aliud significat. scialius tamen sacrae historiae est alios sensus admittere iri ysticos ut suo in loco dicemus , & causam : quanquam, solus historicus dogmata statuat probetque. Simplex quoquo elocutio sit, non aequivo Ca, non metaphorica, non figunrata , sicut in poesi & Rhetorica , alioquin fidena non facit , nec claritatem intentiae oportunam. Vnde iudex te stes examinando, ex quarum narratione iudicium exprimendum erit, non minus Veracitatem quam simplicit tem in sensu & verbis etiam per vim extorquet. Quantae
quisti onus cx priscorum historijs et nigmaticis, praesertim Graecorum exoriantur & dubietates, scit, qui historias perlegerit , praeiertim in nomini S heroum, di regionum
Item dicitur Aperia: potest enim si blex in sensu esse,
sed et nigmatica aut coiifusa, visequi debentia praecedant; de ordo, & stylus, & grauitas nimia, sunt causa obscuritatis. Ergo usitata sint vocabula, non peregrina, nec ficta, nec impropita: Ordo seruetur, ut priora prius dica tur, secus atque in poemate fit. Brevitas necessaria est quoniam tanta est rerum, historia, ut non su iliciat hominis vita ad legendum, praesertim ea, quae a centum annis ad nos usque post noui hemispher ij inuentionem, excreuit. Quidquid ergo non facit ad cognitionem rerum n cessariarum ad scientiam, resecabit: & omne illud sine quo potest historia intelligi. Res memorabiles magni m menti perti uentes ad rerum notitiam & mutationem
excmplaideatiua, tantum colliget; paruas, & subauditas& ideata pertranfibit. Propterea enim additum est, ut sit scientiarum funda mentis se Iisens. Quapropter non miscebit ciuilis histori cus Physica; nec Astronomus moralia gesta; mox deci rabimus. Cumque sit historia prima lux si fumigabit, offendet oculos, non iuvabit ad visum. Sensus quidem proprius uni quisque de praesentibus hic & nunc contestatur; praeterita autem &absentia ab historicis petimus,
alijsque testibus . sicuti enim propriss sensibus fidemad-
245쪽
hibet Mens, ita & alienis. Alioquin sicut vermis in caseo nil sciret, nisi quae ipsum casei partes tangunt. Omnis
narrator siue per epistolam , siue ore tenus, siue moti hus, historieus est; proprie ramen qui de pluribus contestatur in scriptura secundum artem.
TRes quidem boni historiographi sunt conditiones,
prima ut sit scietis rerum, quas enarrat, ne deceptus decipiat. Secundo virilis animo, timori & blanditus ad mentiendum non succumbens. Tertio sit bonus amans dicere verum. Sic enim non erit deceptor, ut per primam non deceptus. Quapropter defectu primae ProCopius & Lactantius qui antipodas non extare scripserunt, historici non sunt, nec proinde fide indubitata digni, sed opinatores. Historicus quaecumque scit suorum sensuum testimonio, tanquam scita proferti quae ab alijs accepit, aut ipse opinatur , tanquam accepta, aut opinative r feret. Nec disputabit an ita sit: est enim testis histori-CuS, non ludeX. Quae refert, ex aliis fide dignis accipiad&c'ntestibus; qui scire potuerunt, &sibi ipsis non contradicunt. Propterea Tacitus & Iustinus cum de Moysis actis & genealogia mentiuntur, historice non loquuntur. 'Ipsi enim non internet ut, nec ab historicis, qui res Iudaicas nouerant per traditiones eorum, qui affuerunt, docti sunt. hiullo pacto Τestis ocuIatus non deeeptor nec deceptus, revrobari ab opinanti potest ut in Metaph. prohatum eli. Ergo nec Apostoli testes ab opinatoribus Iuri Recentiores possunt vetustas historias arguere, nisi per alias vetustas , aeque pro alas, & quibus rei & loci & temporis conuenientia magis arridet. Quare cum Scaliger historia Ecel. Mali et& Christi Mose contexit,non est
246쪽
pro historico habcndus ; ncc pro diuino scriptore. Veritas enim veritati non contradicit. Nos cnim Christiani, ut dicunt quidam Mahomcti sequaces no a Corrupimus postea scripturas. Nam nos ac Iudaei hostes nostri ea dem scri pluram veterem historialiter, & cum haeretici lis stibus candem noui testamenti, habemus. Quomodo aincm conuenire possunt hostea ad tantum negotium demoliendum In L. conditione admonetur, ne patris. & amicorum more, vel pecunia corruptus, aut blanditijs, mentiatur. parum enim sufficit scire, nisi prout se habent scita, nistes. Quare Poggius apud Sannazarum sugillatur, dum suos Florentinos laudat. Nec malus esciuis, xecbonus. - icas. At Costus contra me, Ncc bonus scisis, nec bona historicas. Sceleste Iouius sepe adulator , nil vetendum historico mentiri, ausus est scribere: quoniam hinc ad cen-' tum annos mendacia non agnoscentur Nunquid ad deci. piendum scribimus 3 Hoc etiam in historia naturali fuisitim. Natura enim sibi concors in futuro redarguet pret rita mendacia Aristotelis & aliorum: in Ciuili vide quanta mentiuntur centuriatores,& Lutherus, precipue dum Petrum Romae nunquam fuisse contendit, contra historias patrum, & traditiones omnium ecclesiarum: & quam
belle ad Baronio redarguitur. Si potest Iouius mentiri de his, quae suo in tempora acciderunt, ab aliis contemporaneis historicis accusatur &in fine saeculi ab Enoch & AElia, si prouidentia Dei, non deficiet. O miseri mendaces conuertimini ad cor. Qui autem imit istoriis etiam Deo adulari audent, mendacia miracula confingentes, ab ecclesia merito damnantur. Nunquid parum vobis vidctur derisores esse hominum quia & Deo derisorie audetis adulari tanquam nebuloni vestrique simili Quam impudenter C id fictilius celebretur ab Aragonensi, qui historias antiquax contestantes legerit, agnoscet. Nec Plato expers timoris est vilis, cum Deorum gesta & fabulas approbat, ne Graecis odiosus fiat: multoque magis Arist. qui etiam picturas adulteriorum
247쪽
adulteriorum & vi Prodcst veritas artificibus cunctis in histoi ia, & toti generi humano, quemadmodum quidquid Graecia mendax audet in historiis ut suos fictilios celebret Heroas, confunden Stempora, & gestaS rcS, Ut gloriam nationum absorberet , innumera mala nedum disti cultatcs peperit: quas aequivoca Xenophontis dc Iob. Annij labores, dii
Mirum quomodo quis Flores sanctorum scribit Hispanice , cunctas sanctorum hispanorum laudes aggregat, Italorum vel C tiori nisi parua miracula, ut patet in vita S. Franc. de Paula , ubi omittit mirificentiora, Vt transfre lationem , quam non tacet in S Rayna undo hispano, &de S. Catherina lencnsi, sublicet eius apud Pontificem, gcsta in Auinione, ic Romae, legationesque S pre clariora quaeque: ergo non flores colligit sed frondes, praete quam ubi suis vult bonus videri. BZouius saepe irascitur, aut adulatur. Tertia conditio necessaria est, Vir enim malus is en dacijs delectatur . nec verctur fallore totum Orbem. Vnde Berosus non nisi publicos scribas electos a Re p. facit historicos. Sed hi etiam adulabuntur. In Iudaisino olim soli prophetae sciabebant. Libros enim regum Samuel, ic Gad, ali que viri sancti: Machab eorum bonus alius vir. sanctorum Christianorum Symeon Metaphrastes sanctus : sed parum sine reuelatione diuina prodest ubi scientia deest, ctiam probitas. Ioh. Villanus probus sane vir scripsit quasi fabulam de origine Florentina de quodam. Floreno ; quam Tacitus Romanis tribuit, Anius antiquioribus, sed prout exsculpere potuit. Ex vocabulis a gumentatio suspitionem facit,non testimonium, nisi aliun ι
de confirmetur. Disconuenientia temporum , locorum, personarum,
S historicorum eiusdem vel prioris temporis, & aliarum circunstantiarum essentialium , falsitatem historici a Munt : at Nomenclatura, & phrasis, S inimicorum oppositio,& locus ab autoritate negativus, & aliae circun-
tiosarum actionuin sua concedit Re p.
248쪽
aso Thoma Campaniati Poeticorum
stantie accidentales,non satis euertent historicu .ut in Topicis & praedicam. docebamus. Quaproptor non fortiter Canus expellit Berosum: nec Turrec. Epistolas S. Clem.& priscorum Pontificum eliminant : incidit suspicio etiam in Apostolicas, non autem redargutio. Traditio antiqua luspiciones superat.
De Trip ci genere historiari .
TR iplex est historia. videlicet.
quae visitationes Dci, resque eius gestas inter homines, & mundi exordium, & miracula, narrat sanctorum cius : qualis MosaIca. Altera qualis Pliniana de cunctis naturalibus,& Aristotelica de Animalibus. Tertia quae res gestas inter homines narrat, qualis Liuiana, Sabellicana, &c.
De Historia Sacra. Α κ T. I l. HI storia sacra est fundamentum Theologiae. Altem
eius pars narrat, quae a Deo didicit homo, ut Pro phetarum sermones, Apostolorum Epistolar, lex Moysi; N pleraque Euangeliorum fragmenta. His regulas nullas damus. Cum enim a Deo acceperint veritates , modum etiam narrandi ab eo habent. Nosse autem quae scriptura est a Deo, Ad quae conficta Apostolici examinis est credibilitatem vero docuimus quibus notis examinare valeamus in Theol. in Antim Chiauellismo. i Vbi notas decem posuimus diuini scriptoris: I. miracula ; 2. martyrium Prophetias praeceden-tra, in eo completas , 4. coniequentea ab eo scriptas,
249쪽
euentuque comprobatas, F. vitae sanctitatem: s. deifie tione eorum, qui eius inhaerent instructionibus , 7. conuenientiam diciorum eius cum rerum natura, 8 aliisque sacris scriptoribus. 9. Moralium Utilitatem. IO. conco diam dictorum suorum iterum inter se. Ex his quomodo pseudoprophetas redarguas agnosces,& haeresiarchas. S. Antoninus & meliores patres in genealogiiS,& tem
poribus multa non cohaerentia depraehendunt: Sed caeterae notae nos admonent quid sentiendum. Vide hoc ex men in 18. lib. Theologicorum nostrorum.
Altera pars narrat gesta hominum diuinorum, & qua Deus ipse factus homo , de antequam fi cret , hoc est
mundi conditionem , legislataram , visitationem , prophetarum missiones , eius Incarnationcm , Passioncm, Resurrectionem, Alcensionem, Missionem spiritus sancti, Apostolorum gcsta. Qui nec a nobis regulas accipiunt: S sunt examinandi, sicut priores. Terti j generis lunt qui scribunt Sanctorum vitas, S cccletiasticam historiam, qualcs Surius, Baronius, Eusebius, Rufiinus: quos vel testes, vel testium fide dignorum recitatores esse oportet, stylo breui, claro, graui , nil inane aut fabulo sum iu lenica quae ncccssaria sunt Theologiae firman dae, imbuendisque mo ibus scribere, allegatis testibus, caetera resecando , praeter illa, quae historiae intellectum
aperiunt. Mirifici in his sunt scriptores librorum de Regibus Hebreis, de. . euangelistae. Neque enim Mundus
caperet qui scribendi essent libri de Christo, inquit Ioli.
testis oculatus: nihilominus omisit quae caeteri dixerunt:& quae parum narrare intererat. Ab his ergo exemplum capiapi Recentiores. Nimium ornatum fugiant,&sex-quipedalia 'ei ba: testis enim v eritatis quo simplicior, eo 'fide dignior, Spondanus in hoc mirus. Fuit apud veteres consimilis historia: Varro enimDeo. rum scripsit genealogias & facta; qucm Boccaccius imitatur. Ouidius quoque in Metamor. Biblia gentilium quasi contexit. Sed cum falsitatibus &fabulis scateant, corruerunt. Remanent nunc quasi fabulae: a quibus ab-
250쪽
a a Thoma Campanelia Poeticorum
stineat historicus. Filij Agar ut inquit Baruc. 3. fabu
latores Ma cometiani & ludari Tilmut istae, quςdam similia contexunt. Ex Biblijs nostris fabulas exortaS per proranorum abusionem comperio ; siquis Metamorp. cum Biblius collatione facta examinet. Et quae in lyinposio de sexus partitione commemorat Plato. Vnicum habent sensum scriptores tertij ordinis. Primi de s ecundi mysticum addunt ex diuina inititutione, quae etiam naturae concordat. Sicut enim poma & fruges prςterit. e similes sunt futuris; sic Reip Regna, Monarchiae, Heroes , ut patet in paralellis Apoteli malis Plu tarchi. Item in reuersionibus Solium, εἰ Lunationum, de magnarum in caelo sy nodorum, quae inferioribus corresia pondcri t. Vide Metaph.
A R T. III. Historiarum naturalium, alia uniuersalis, ut Pliniana,
quae caeleitia terrestria, elementa & Elementata narrat sigillatim, stylo magniloquo, brcui, i. o. affectato non figurato. Solum quia sunt, &qim Tiodo sunt docet; non rcddit catusam propicr qtnd, nisi hi itur ce. Haec historia per X. praedicamenta proced:t de Cribendo ementiam rerum, locum, situm ad alias res, tempora rerum , qtialitatem, numerositatem , quantit.uem , Colorem , Figuram, Actus, actiones', & passiones. Et cum rei haechni enim elatis faciat, addit quibus rebus similes sunt e eἰ de . quibus loquitur, & quibus dissimiles , & quae illis accita dunt. Sic Dioscorides herbas pleruntque i scribit.' Plinius siderum situs docens &Nili inundatibne sine ancro& meteorologica, reddit causas'; sed recitando quas ab aliis philosophis accepit. Propriam raro sententiam, de tanquam historiae partem annectit
Alia est particularis historia, ut AristoteIis de Animalibus. Haec similiter describit per praedicamenta: de