장음표시 사용
211쪽
mistum esse ostensionem latinae ,spirim dilatante se ex prehensione boni veri , et es falsi, aliqua ex
parte: non autem ex a prehensione turpis , ut
Anst. putat. Et dilatationem dabo: ideoque plusquam movemur, pergimus dilatari ex ,
E Si autem risus ostensio laetitiae in ore hominis. Igitur
est ostensio sensus alicuius boni. Proptereaque quodcunque bonum sentimus, siue utile, siue honestum,nue iucundurA , ridemus , dum illud nobis adesse putamus. Nam si aliis inest inimicis , haud ridemus , nisi quatenus nobil cum conueniunt in natura, & quod illi ha- . bent, nos habere , vel posse, intelligimus. Ergo & carentia mali sensibiliter considerati, risum praestat. Quapropter ridemus & in aliorum malis. Vt cum videt cadentem filium Petri sine causa ex inconsideratione, rideo, .non quoniam ille cecidit, nec quia ille non considerauit, sed quia ego non cecidi, de quia considero, &quia inde disco non cadere. Petrus autem non ridet sed indignatur, quoniam suum malum in filio suo deprehendit aliquo pacto. Possumus ergo inter ingentia mala nostrorum etiam ridere, quatenus aliquid boni nostri in illis conspicimus, .ut Annibal plorantibus senatoribus Carthaginenfibus risit, quatenus proprium valorem in illorum vili humilitate conriderauit. Ridemus &post admirationem, quia iam aliquid magni didicisse laetamur: aut quia indignum admiratione illud, cuius considerationis gratia spiritus coim trahebatur, iam sentimus. Et hoc in Comedia sepe accidit, eum Trast ullus quid mirum proponit, & in futile migrat. ' Maxim E autem si Gratianus doctor delinquat, quoniam indoctoris inscitia nostrum ingenium laudamus. Igitu 1 - ,
sicuti risus ex apprehensione boni fit, &spiritulam dilat
212쪽
tio est, ore ostensa : sic tristitia cst spirituunt consti ictio ex fuga mali apprehensi , &quiari ius amplificat& auget spiritum: tristitia vero cogit minuitque: idcirco appetimus ridere.
Insuffcienter ergo & contrarie , & a cortice definit Arist. Ridiculani sise petaviam, o iurpitudinem sine dolore ac nocumento. Nam ridenti non nocet, nec dolet, alijs autem potest esse dolorificum. Praeterea ridemus absque turpi & peccato ex sola boni appraehensione. Nec deturpi & peccato ridemus nisi per accidens, immo contrist mur. Sed quatenus in illo nos haud esse seruimus. B num est enim in peccato non esse. Sed cur maxime risum effundimus, cum quis absque malo errat Id circo profecto quod & nos non errare videmus, x si quando sicer ramus, carere paena simul posse concernimus: & eos , qui sc peccant, indolentes esse gaudemus. Ridemus valde si Cantarum merda plenum quis in alium effundat. Sed pueriliter quidem, quia nostrae naturae dedecus non conside ramus, sed solam nostri mali carentiam 1 qua parum moisti , amplius moueri gaudemus , pergimusque sponte Quapropter assuefaci-di sunt spectatores ad risum dehonis, non de malis suis& aIienis. Animi leues puer rum & mulierum paruis bonis capiuntur, &imitatiunculis vanis, ut homunculorum fictorum saltationum, gesticulationum; quae spiritum tenuem mollemque nil ultra considerantem facile mouent, ventilantque et petmotus autem cohibere se non vult, sed gaudet dilatari etiam sine causa. Populus vero eruditus veris bonis, Mexemplis proficuis laetatur. De singulis vero assessioniabus,& quibus excitentur obiectis, modisque, dictum est prius in Rheti suntque poetae necessaria.
213쪽
Vtrum nomena aliis modis fieri passis 3-de Dantis
poemate. Et cur comedia nuncupamr. Et de uniuersitatis rerum humanarum comedia. Quaeritur an eomedia aliis possit fieri modis , quoniam Dantes poema suum comediam vocat in titulo, quod vix credidissem, nisi de ipse dixissetin textu.
poema tam admirabile , quo nullum melius adhue in Mundo vidimus , comediam dicit. Venim habet cum illa symbolum:incipit a malis , transit per mediocria ad summe bona, ut ab inferno per purgatorium ad paradisum. At quidem alterius rationis est comedia haec, licet cum comedia Analogiam habeati est enim exemplar totius uniuersitatis hominum i quorum glatia cum 'omnes res sint, de omnibus tractat rebus. Et principium medium iEe finem cunctorum hominum docet, parnaiu εc praemia singulis virtutibus & actionibus conuenientes: iniquos damnat; bonos laudat: religionem roborat , seeretan turae pandit. Tantaque varietate, ac unitate, simul constat , ut nihil melius audiri possit, neque admirabilius. Omne tubi punctum , qui misiuit vitis dulci. Et quia consideratio comediar vnhaersalis b ipso Dante fit, ipse est persona loquens, videns re referens. Vocaturque ab ipso tiam poenia sacrum, dc uniuersale.
214쪽
Se mi continga, AE' ii poema fero,
A cui han posto mano ecieto eterra, Onia molti anni son venulo macro. Arbitror legissaturae,&philosophiae physieae demorazlis , & Mathematicae & politicae poemata ita inhoe uno conssata esse, ut non niti unum esse videatur. Habes in eo comedias, satyras , Tragedias, Elegias, epithaphia, elocutionis . proprietates utilitates, figurationes, mut tiones, fluentes quasi vatura , non arte compactas. Sed plebecula & grammatici insulsi, qui vocabulis assiciuntur delicatis, uon vere significantibus, quod oportet, fastidiunt Dantem: qui ut ante oculos ponat scientias, εἱ rerum veritates in personis variis eas exprimu vocibus tam viuis , ut res potius quam Voce , insae voces videantur. Nos autem in canticis Mundum cste comediam uniuersaleni docui usi similiter in Metapb. quod:& Plato AeChus terram in trum, scenas vero ciuitat*s, Nin clos, ει purgatorium, & in fine Mundi faelicitatem. quae ex tot actionibus, passionibusque expe diatur prodituram, iudicante Deo, vi Angelis spectato ribus, quis melius suas partes in scenis prosecutus sit paenis praemii us distributis, L ruae enim narurales an marum supt corpora i corporum vero laruae artificialesyestes, di dominatus , & miliaiones. Neque enim Rex est vi regit in Mumio iiostro i ed quid cio regere, eti- si pauper sit, uti Socrates: neque piastor qui pennicillos habet de colores , sed qui scit piogere. Vacuatis autem scenis qmnia ista patebunt. . .
TR gediam inuenerunt moderni, qui peccasse vi denturAristotelicis indoctis quonia Arist. de illa nil dixit. Sed cum in natura rerum continῖat, ut quis pocillustris
215쪽
stris ex summis malis, di interitu ad faelicitatem maxi mani insperarum migret, utique exemptu mistum potest fieri, praesentarique. Aptissima est huic poemati historia Tobiae, & Isaac, & Iudith. Maxime autem Iob. quam Moyses descripsit metrice, tanquam rragicomediar inuentor, ut Hcbreos captiuos in AEgypto con Iaretur, quod talem exitum eorum mala essent habitura. Regulas nullas do, quoniam ex praefatis miscentur. De epithalami is, quoniam ad hymnodiam pertinet niI dicere ampliusti oportet. Commendamus amorem. Au guramur prolem inclytam. Dotes sponsi & sponsae ex virtute dicemus. InuocabimuI, &c. Neque de epigram. malis, quibus sonetti Vulgares, & octauae,&madrigales respondent. Cantiones verδ psalmis potius conuestiunt,& hymnis. Palam enim est, quod omnis adtio, & res potest describi, dum admiratio, lepor, & sales, micentia posse genera poematum inueniri, qualia erant Romanis, i Atellanae , Prestanae, & Petrarcha Ballatas, adiunxit, &alij alia. Quod laudabile est, dum imitatio, lepor, &a gutta , & documentum mirificum, habent. Alioquin es set formam in materiam rion suam introducere. '
Quid iam dictum sit, quae dicenda restant de elocutione..Susiue partes esse Literam , Ollabam
nulla ,adhibeantur. Quod enim paruum est, omni careae vitio . alioquin euidens nimis sit. Puto etiam plurima
Postquam de materia , & forma partium no ematis & totius dictum est , dc suprema forma zeu p 'rse telon,
216쪽
ary Thoma Campane a Poeticorum
li causa quae ornatus proprius est, dicere libet: hoe est de elocutione poetica, singulorumque generum peculiari. , Dc sententiarum vitalitatibus dictum est in Rhet. quomodo videlicet fit Interrogatio , Apostrophar, Ironia, Prolopopeia& similia. Item de figuratione orationis per allegorias, periphrases, antonomasias , dcc. Item de mutuatione vocum per Mctaphoras, Synecdoches, Meto- nimias Epithetha, &c Quibus omnibus poeta maxime v-titur. Licentque illi magis quam cuiuis scriptori, tum ut
carmen sonorum concatenata efficiant, tum ut admirabile. Nunc autem ipsius clocutionis partes , unde vigor sonoritasque pendet,& metrica ratio, est termo. Sunt ergo partes elocutionis quatuor, litera, syllaba, dictio, oratio: De quibus loqui ad Grammaticum Spectat; omnis eni in Elocutio in omni scientia & Arte, & inerti se mone, has habet partes. Hic autem dicemus eas prout poemati ad aptantur tantummodo.
De silera, em Me caractere. A RT. II. L ltera est minima pars vocis indiuidua. Homo qui
dem rc bus extrins i. ci S mouetur, quorum motionibus
affectus fit sciens illarum. Mox imitatur motiones illas flatu, qui per os spiratur, de expiratur, & ita configurat flatum, ut quid simile rei, a qua pastus est, representci'. Vta tu ιυ, quod lapis facit lignum percutiens , Verbum ortum est. Et ab alia concussionis figura ab alsa verb/ro, quando fit loro. Sic de caeteris, ut in Gram. N physiologia diximus. Passionum quoque suarum ex pressionein imitatur, ut risum, gaudium. Sed voculae nil significant praeter affectum, non autem res exterio res. Literae ergo sunt particulat vocis imitantis res. Vox enim est rei imitatio per instrumenta naturalia. Et quia aliter aliae Nationes imitantur propter caeli vari , & erga-nfrum aliam dispositionem. idcirco alijs idiomatio etia
217쪽
ia riuntur. Germanus enim plurimo frigore impeditus, voces nimis arctat in ore, Hispanus esilat extra propter caloris circumstantiam, S membrorum laxitudinem. Sie de caeteris. Dum autem expiramus B simul significamus, literas figuramus. propter aliae dicuntur vocales, quia sola Mteria vocali exprimuntur, Ut, A. E. I. O. V. aliae consonantes , quae alias organis spiritu arteriali concussbfiunt, ut b. c. d. F. G. sed non recte scriptae literaevidentur in nostro idiomate, neque in aliis. Nam vocales cum solo flatu nant, simplici linea debent constare. Quapropter figura. A. non est vocalis iecundum naturam , sed ad placitum. Neque E. neque V. quoniam pluribus lineationibus fiunt. A. ergo quoniam aperto ore pronunc ictur infra, supra vel o non tanto, sic videtur formanda. D. Deinde E. quoniam erigitur quasi linguae
ventriculus , & in narium meatus flatus eleuatur, screcte scribetur C. sicuti consonans C. non enim conuenit, ut C. simplici linea, cum sit consonans, E. Vero duplici scribatur. I. vero recte scribitur quoniam stringimus labia inferiora, &iuperiora, flatum intra nares acumina tum premendo , unde simplici linea erecta sui figuram o stendit,&puncto adiecto sonitum intra nares quem emcit. O. rectissime una linea circulari scribitur, quo amore rotundo illud proferimus, V. tandem non videturlineis duabus exprimendum, quoniam vocalis est. Et quia ore extenso foras, fit, sic scribendum esset. V. fortassis. Indigemus etiam, I. consonanti, aliter enim pronuncio cum dico io, & cum dico Iod. Ergo erit vocalis simplex, I. consonans verδ vel longior vi, j. vel si. I. Recte Hi iapam faciunt triplex, j. nam qui quasi, g. pronunciatur,sic fit. I. similiter faciemus. v. vocalem si C. u. consonaniatem sic. V.& pronunciabitur Vau hebraice. In lingua italica vulgari indigemus. o. paruo, de magno sicuti est in Grςca, quapropter sic fici magnum. Ο : paruum O. non perfecto circello. Aliter enim voce. Popolo. pronunciamus. o. primum ac secundum. Similiter de multis voca-
218쪽
libus cssct faciendum. Usus tamen modernus ultra mos tanorurn, facit consonans. V. sic. Vocalem sic. u. quod in poctica vulgari nos dicebamus. Puto adhuc Diphtoga ex duabus vocalibus consideranda, sed qua milccantur .etiana in pro Lunctando. Aliter enim Musae, Atque B Rc, pro Itur. Sunt autem diphtonga A e. oe, au S eu, in latinis , in vulgaribus adde te, ei, di c. & omnes vocat cum omia: bus diphtonga faciunt in vulgarat Galli tres Mquatuor vocales conflant in una syllaba , sicut Poloni
quatuor consonantes. Arbitror Idae breos optime omnium vocales non per lineas sed per puncta expressisse, ut sin elicem flatum ostendant. At quidum diximus literas csse particulas indiuiduas: quod verum est in latina, sed ira Graeca&Hcb a& Arabica tanquam plures syllabae pronunciamur, pro. A. etenim dicunt Alem, Ec ALpha, N. Eliph. Item numeros, & dictionis significationes,
continent literae hebreorum , Graeca numerum tantum, nostra non nisi vocis elementum. Ideo facilior est iu stura nobis, sed non doctior. Iniuncturis vero utuntur literis tanquam indiuiduis. Consonalitium vero emendare abusum nimis longum csset. Diuidimus illas in siniplices, & diruticesi quae furit duae. Z. & X. quoniam quasi dupl cx. s. illa, hic quassis . pronunciatur. Simplicium aliae semi vocales vi, S. r. quoniam quasi spiritu toto , & pauco proferuntur instar vocalium. Propterea caeterorum aliae liquida , Ut s. r. m. n. quoniam quasi liquescunt intextura. Aliae mutar, qu niam nihil dicunt nisi vocalibus additae: sibi ipsis vero additae nequaquam. Sunt autem b. c. d. f. s. p. q. r. Non tamcn tussiciunt istae litere vulgaribus nostris. g. namq est multiplex. Aliter enim pronuncio. ga. atque ge. Ncum dico. gle. in gleba , & in mogle. Quaproptur ponenda esset g quae semper coniuncta faciat sonum, sicuticum. ge. ita quoque sit. ga. ne cogamur dicere. gia. alia vcro sit. g. sicut. gain. mi hebraicum,& fiat se. 8. Hsicut facit. 8a. sic ge. ne cogamur interponere. h. ghe. ει-
.as vara, silex pronuncio. S. quam
219쪽
eum 'dico praghtra. Igitui vel ii iplicandum. g. vi apud Arabes , vel saltem durticar dulii. id indico de e. ut albter pronui. cietur scuti. ca. alii cr. c C. ne cogar cum volo dicere chelim, addore. h. is tur pr nia si scuti c. ses unda sicuti. Κ. Graeca litera. Maxime autem duplicii t. indugemu Sr quoniam cum dico gratia, pronuncio qua siccVel. E. non tamen prorsus: cum vero dico , nat/a . nunciot protius. Igitur im poetica vulgari I osui t sim, DIex, .di aliud medium inter t. & a. sic Fidium. Ia
B. igitur pio nunciatur utrisque labiis se se tangentibus parum prcmentibus spiritum : &sic posset.fieri.) s. Apin est rebus abstrusis , & formidolosis pronunctandis. C. profertur lirgua verberam e*lanum non tanse Juinterius superio iii m Denti Lm , sic fieri possct .ssii v. ut ad enixe facta. D. dentibus superioribus briguam ni cuntibus. Valet ad magnifica, ampla. F. dcnIibus superioribus labrum inferius mordentibus , rccie scribitur ad fortia valet. g. molarib us1lioerioribus 5 inferioribus Coi uenientibus ,& Iin suae gibb o ad gingiuas. Valet ad multiplicitates, & gyrd s. h. quas vocalis c st quoniam solo spiritu verbcrato per columnula in , & qd palatum fit.
Valet ad vocalium auctionem. Vulgares tamen solum ad distinctionem vocabulorum consimilium , & ad. g. &C. vatiandas utuntur: nec lassicienter. Latinos autem aliter
pronunciasse Catullus testatur, qui Arium puellum non insidias , sed lix Hin pronunciare solitum ludificat. In pronunciat One, Nilni idem patet. L. pronunciatur acu mine lingvae , ad summum palati elatae, apta cst rebus altis, Ze diuinis M. compressis inuicem introrsum labiisti satu introrcto. Valet ad verecundationes, ubi quid
dicere timemus, aut horremus, aut intonamus. N. acumine linguae ad palati partem noh altissimam sed supra Dentes. Valet ad penetrationes, S negationes, 5 violentias. P. labijs compressis extrorsum ad cicctiones, po stiones , stuationes. in gibbo linguae palatum vix attingente intcrius: at flatum comprimente, & exprimente si-
220쪽
s et a Thoma Campanen Po elisorum
niui. Valet ad cida, &grauia , & expansionesta R. lingua: acumine nil tangente , sed vibrante usque tamen adtactum tantillum palati. Valet ad mobilitates, & asperitates ex IsioneL. S. ore paulo magis cor presso, α lingua quasi in canalem adacta, & flatum exlumante. Va- Iet adsibilos, de reptationes, di volatus', & natationes. T. Iingvae acie in extremas Dentium sueeriorum partes percutiente, non in internas uti D. Valet ad tactiones, compressiones, roboationes, concussiones, signationes. X. sieutic. dcc simul. z. sicuti duobus. ff. profersitur,&c. si is mul. Valent ad rerum duplicitatem , flexionem, &ad multitudinem. In his autem non oportet superstitiosum esse. Sed cum vocabula ponimus , eas literas iungere, quaerem magis repraesentant. Vnde quoniam vocales ad res apertas , & latas Valent , C. Vero ad compressiones recte Catullus xit, Annalas volusi cacara carrha, e- . volen, pluribus. a. ta , c. exprimere cacantis non scribentis
SYllaba autem est compraehensio literarum pluriunt
quatenus sub uno flatu pronunciantur , faciuntque partem dictionis propinquam. Vipa. gra. NC. potest syllaba ex unica vocali fieri, quoniam dictionis pars gracillima est vocalis v na, habetque flatum de se. At non potest ex una consonanti fieri, neque ex pluribus. gr. namque pars non est, sed partis pars immo neque i quia earet glutino vocalis, & flatu. Licet Arist. putet syllabam sine vocali fieri, quod non credo. Alioquin stirps &plebs essent bissyllabar quod falsum est in omni idiomare. Eadem tamen vocalis potest esse litera. Syllaba, dictio, & oratio, ut I. pars ergopropinqua dictionis est syllaba, remota vero est litera.