장음표시 사용
2쪽
E R F E C T V M Philosophum neminem bos euu
dere, qui Moralis scientiae praeceptis imbutus 'noli fuerit, plane indicat, tum vulgata illa diuisio, qus Veteres Philosis phiam,in Dialecticam, Naturalem, De haedia& Moralem distribuebant: tum quia ut ad bene uisione Α- beateque vivendum, ita ad rccte philosophandum, riit i. p.
perspicere oportet, quid honestum, quid turpe; ς quid amplectendum, fugiendamve sit: cuius rei cognitio Philosophiae Moralis propria est . Hinc i js, qui in bonarum artium c rricu- 'Io versantur,doctrina haec, quia ad asia tendentibus integra atque omnibus absoluta numeris explicari nequit, aliqua saltem ex parte tradi solet,debetque. Q d ut commodὸ siet uari posset,e re sere iudicaui- pia oni, mus,aliqiiod disputationes conscribere, in quibus potiora quaedam ex Euseb. ini- ijs, qtiae ab Aristotele libris Ethicorum ad Nicomachum sparsim tra- tio lib. t t.
Aata sunt, in ordinem stiminam q. red cha comprelaenderemus. Oini- de praep. simus autem, ut in Meteororum& Paruorum Naturalium libris, in- Eu. terpretationem Aristotelici contextus: non quod eum nc gligendii mputemus, sed quia non quid ab alijs scriptumst, aut scribi a nobis possit, scd quid Philo Ephiae auditoribus, certo annorum spacio eis
praescripto, enarrari queat perpendimus . . s
igitur scientiae Moralis institii tum ac finis est, honeste vivendi rationem doccre, probitate morum itissirmare, atque ad felicem vi: aestatum perducere. Et quia homo, ut line padio institui, informarique potest, vel spectatur in se absque respectu ad multitudinem, ad uuam alioqui pertinet, cum animal politicum sit: vel ut pars est donu ilicae communitatis: vel ut est totius Reipublic qua simul librum tam istum est inde, ut haec scietitia tres contineat palles, Erhicam liue Mona: ti- Partitio. cam, Oeconomicam seu Familiarem, Politicam,seu Ciuilem. arum prima mores hominis in se absoluto considerati componit: seculi cladem osticam disciplinam tradit, & ad propriae tamiliae gubernationem
erudit: tertia optimam Renaph b. initituit,atque hominem dirigit, Vt ea, quae ad rcgni totius statum dc uni iter sale bonum spectant, probec xequatur. De qua diuisione Alcinous in lib.de V 2. Plat. c. . Philo ludaeus in lib. de semulent. V. Thomas in I. i. quaest. 68. artic. I iinitio lib. l. Ethic.
3쪽
4 humanamque felicitatem obtinere: sic tamen acceptus, teius con sideratio tripartitam illam varietatem, de qua paulis anu egimus, comprehendat. Ethicae, ad quam ut mox dicemus i Ethicorum libri Pertinent,subiectum est Homo primo modo sumptus. em vero tum doctrinae, tum dignitatis ordine, tota haec facuutas, inter alias disciplinas locum vendicet, exposuimus in ' Physicis. Euibus eius partibus, Ethica docti inae naturaeque ordine reliquo duas praeiti quia de re simpliciori disputat , nimirum de homine secundum se initi tuendo: qui simplicius quidpiam est, quam familia, quae ex singulis hominibus; de regnum, quia ex singulis senialijs, ac ciuitatibus coalescit. Item,quia necesse est propriam vitam prilis componere, quina ad lamiliae aut Reipub.Vb maculum accedere. mare de Aristoteles initio Ethicorum ad Nicomachum , prooemium uoddam toti Morali doctrinae commune adhibuit; & in calce eiu em operis,sese in progressu,& de Repub.& uele ratione Legum strendarum , disputaturum promisit. .
4쪽
Ac priuatim de Ethicis ad Nicomachum
Vm veteres Philosophi in solam rerum naturalium Lege Art. pervestigationem, oescientiam incumberent, primus ti . . M ra. Socrates,tesse Xenophonte in lib. de eius dictis, σCL c 6 & l l l .cerone I. Acad. quaest. diciturphilosophandi nudium ad componendam vitam inflexi is,eam , disci nam equae de moribus est,euocatam ἡ caelo, in νrbibus domi- D. Aug. g. busque collocasse. De qua subinde multa praelare scripserunt nobilissimi de si tu .c 3 eius discipuli,Plato,ct Aristoteles. Platonis quidem extant Dialo- ii nonnulli,qm ad mores priuatos spectant, ut Mnemon, Eutnbro, Ni P' - i 'ebus,crito: alis,qui ad publicos, H Leges, RUFuplica . Aristoteles verὸ omnes huiusce doctrinae partes variis operibus complexus est, videlicet libris circuer centum stuaginta octo. E quibus ad nos peruenere de Ethicis decem ad Peicomichum,septem ad Eudemum, , duo qui dicuntur ii iis μεγάλα , id en, Moralia magna: de domestica diasciplina duo, qui appellantur Oeconomicae de gubernanda Mpubsca Plutarch. octo, qui Positaea nuncupantur. invita A- ceteris inpraesentia omissis, quod attinet ad libros Ethicorum ad eomachum,e qui 3 e ruae in hasce dii rationes innierimus,magna ex
parte petita sunt: aduenendum, nonnihil de ipsorum Auctore diffsidi esse. Nam Tullius quinto de nubus, suspicatur compositos a com eho, Aristotelis filio. Cui opinioni, quam ali, quoque secussum, fauet
ipsa operis inscriptio. Dicuntur enita μικῶν νι- ν-- , id est, Moraia iam 'heomachiorum. Qua verba non obscurὸ significare videntur, esse H comae N , id est, a Nicomacho scriptos. Asserendum timeneommum interpretum aliorum i iudicio, eiusmodi libros Aristotelicos r Wtestatur domina conueniensia, breuisas orpondus sententia rum, arDmentorum aculeus, conrenus dictionis, δ' tota praecipiendi rario. Item, quia in fine huiusce operis remittit auctor lectorem ad suos libros de Republ.seu Politicorum,oelib.6. cap. 3. ad suos Analyticos et
5쪽
ς ua vera eonnat Aristotelica esse. Nuneupantur ergo ii Ebri Nuom ebis, non PMὰ comatbo compositi fuerint, sed quia sunt Nivm chi, iden, Nicomacho non si inscripti, sed etiam paterni amoris
Distrilinitur hoeet pus in libras decem. In quorum primo agitur, defitie, ad quem actiones humana di figuntur. In fecundo, de Visturi generatam. In tertis , de Princi s bonestam mactionum: in quo etiam inchooetur explicatio fingularum, ututum . In quoto, continuatur earundem virtutum tractatio. In quinto, disseritur de Iustitia. Insexto, de quinque hiaribus huesiectus. In septimo , de Heroicia virtute, de continensia, o Incontinentia. In octavo, de Amicitia, eius , speciebus.. In nono, quadam ad Amisitiam pertinentiatraduntur .. In decimo,de come ianis beatitudinedisputatur
6쪽
via Philoseph 1ς Moralis instimim est,hominem ad
felicuatem perducere; quae fclicitas honum quoddam est,& vltimus lium anae vitae finis: acturi. post de felicitare, & iis qu ibus ad eam peruenitur prasis de Bono, ac Fine diiseremus; sed cursim ac breuiter. Nam detine,eiusque inultiplicitate occausa di vi, copi 1se scripsimus in L Phy. Auscul. dc hon' autem in . Metaph. ex professo agendum ..tione exordiamur, quaerimus.
Vtrum Bonum rem definiatur id, quod omnia ampetunt ἐARTICULUS I.
dauit Aristotelas illam boni definitionem a veteribus tradita et Bonum i . Non desunt tamen , qui eam mines probent : eo potitumam argumento, quod homo non hona tanui in , sed etiam turpia malaque expetit. It sue pretierunt illa,cuius auctor suis M perrubetur Diogenes Stoicus, viis delicet : B --- ια quod ea natura
a seluium: quam etiam complecti- Λ tur illius lib. s. de Fin.&Simpliacius in Ep eteticap. s. Et si hic paucis
mutatis, aiens bonum esse, quodsecun dum naturam euruslibe est , quatenus suam obtiner Wrfectionem. Plotinus quoque Enn. 6. lib 7.c. 19. censet bonum disruendum δ/νrie pationem piamisoni, quod se bonum est. .
Erit etiam qui aliam quaerendam esse definitionem, hunc in modum probare contendata Natura boni per B id apposite declaratur, quod ad eius rationem maxime perti net,sed ad rationem boni maxime perungi, iei inium dis undere&comunicate: igiatur bonum debuit des niti, id quod sedistiindit, seu quod usi diffusuum
sui. Minor vrobatur in primis auisetoritate D. Dionysia cap. . de diuin. nom. Deinde, quia videmus,quanto aliquid eminentiorem natura gradum obtinet; tanto uniuersaliorρο
7쪽
suamque bonitatem latius diminis dere. Nam imperfecta in peculiare bonum propria indiuidui nimi spersecta in bonum species 3 pers
D. Tho. 3. ctiora in bonum generis 3 Deus a Cot. Gem. tem, ius est infinite persecta boni-c.2 . Dur. tas, in bonum totius entis sertur. in x. d.3 . Quare planum videtur, nihil ad bo-q ni rationem magis spetiare, quam seipsum diffundere.
Y On est tamen, r illa antiquo. 1 rum definitio a nobis reiiciatur , quam communi Peripateticae scholae consen sio amplexa est Sed ad uberiorem eius intelli 3entiam sumendum hic erit, quoa alibi fusius exponemus: videlicet, bonum, qua Lege Cap. bonum, ex sua ratione larmali set si in x. dis . alii secus opinemur significarer
346. I. ar. lδtionem conuenientiς: quandoquius .iax col. dein bonum est obiectum appetitus; 2. conci . & unumquodq. eatenus appetitur, Ferra r. r. quatenus conueniens est, vel con-cot Gent. ueniens Putatiir. At istiusmodico cas'. 37. uensentiam cisnsequitur appetibili-Cale. . p. las, ut propria affectio, habens seseq. I. art. I. ad bonum, ut ad coloeem vis bilitas.
Sicut enim color visibilitatis fund mentum elli ita bonum appetibilit tis. Quare si bonum ex tua larmali ratione spectetur, definiendum erit id, quod cuique conueniens eli; si v ro expendatur secundum propriet res, quae ipsum consequuntur, qu rum una est appetibilitas; recte describetur id , quod ab omnibus est appetibile. seu nam eodem recidit quod omnia appetunt. Unde iam lisquet, praedictam Boni definitionem aptam idoneamque esse: licet nona priori, sed a potieriori tradita sit, ut annotauit D. Thomas. Quid in Ceterum Eustath: us .ali; qire non. proposita nulli credunt, eam non competere definitio- in bomim uniuerse sumptum; sed in
tia facit, quod non omnia quod uis honum particulare appetunt. Noa enim ignis appetit bonam valetudia nem,quam animalinec animal sup rum locum,quem ignis.Nobis vid tur in Elimis nWandu non esse, eam definitionem suo modo accomm dari posse simmo bono, ut ad eua locum D. Thomas obseruat. Nam cum omnibus rebus ingenita siti clinatio ad bonum,omnisq. actio ia num feratur; &omne bonum fit quaedam summi boni participatior B consequens est, ut omnia,saltem vi tute de implicite in summum bonum tendant. Rubd docet D. Augustinus
Io. de Trinit. cap. 6. Et Boetius Consol. Philos prosa a. tueturque D. Thomas in I. secundae,quaeli. l.art. 5. Et eius sectatores varijs in locis. - Capri iarum quia ratio illa appetendi impli- 1. d. I. q3. cite, & virtute, recondita est Ac non ar. I. Cale. ita propria , atque adeo definitioni I. p. q. si . minus apta; non videtur de illa inis art. .
C telligenda proposita definitio. Ac quod ab Aristotele in eum sensum
nequaquam accepta filerit, ex eo ostendi potest: quia eodem capite,quo definitionem hanc tradit, explicans, quanam ratione omnia appetant bonum,S: quodnam bonum id sit 3 d cet ex finibus & bonis quae appetuntur, alia amabiliora esse, alia minus amabilia. Itaque nomine boni quod appetitur,no summum bonum dun- D taxat,sed alia etiam peculiaria bona designat. Nec obstat ratio in contrarium adducta: licet enim definitio it Ia singulis bonis primo non competat , quia non omnia quodvis particulare bonum appetunt e bono tamen incommune procul dubio conuen it. Hoc enim expetunt omnia . cum in
singulis bon is,quae res 'um. Opta includatur. Ac nis etiam barticu- raro pa- E latibus praedicta definitio standa- et , de itria ratione aptari debet : quia& - tio bonina particulatim sumpta dici queunt singulis appeti ab omnibus, quatenus una- bonis a quaeque res appetit suum honum; & commode bonum cuiusque est id, quod unum- tur. suodque appetit. Quo etiam pacto in I. P s. Aula definitio illa princia piorum Principia aut exsese,ner albs, sed ex iasiis rara omnia j principiis
8쪽
pretieulatim sumptis accommodatur. uniueenim nposita. naturalia esse,id est, constare aut fi
xi ex ias principiis ita acceptis et quia licet non omnia e quibuslibet indefinite sint, unum o ueramen est - suis Quod attinet ad definitionem a quid fit. Diogene traditam: eald,ga d
potius esse definitionem perfecti, quam boni e siquidem id riae pers ctum appellamus, quod qua tale, arus num est in lira naturae seu,vtalii apertius declarant, cui nihil deest, vel simpliciter.vel in suo genere. Itaque bonum & perfectum, etsi apud Theologos, & Philosophos pro e
dem saepe usurpentur a disserunt tamen inter se: quod bonum, si secum ciam suam propriam formalemq. raritionem spemtur . significat relati nem conuenientis : perfectum verb intellige ut est quid transcendens, di vicum ente reciprocaruo impo rat negationem derectus, modo ante explicato.
Denique definitio Plotini, & illa
'ia quae ex D. Dionysio colligitur. iita probandae sunt, ut ea de qua agimus minima improbemt . Potest enim una eademque res diuersa consideratione , alio & alio modo apte describi. Illud autem hic obiter aduerte,cum bonum dicitur diffusiuum Quadiu. sui, id sub quadruplici causarum ge-plici cau- nere intelligi posse: sub genere causssae genere finalis,quatenus motione metapholisnu dif- rica allicit appetitum e sub genere fusiuusui. causae essicietis,quatenus aliud qui' piam efficit, ut lux lucem. sub gemere causae formalis, prout sese Hieri trubuit ipsum actuando,&perficiendo; quo pacto serma se materis communitat. Ad quem euam modum pertiunet ea communicatio, qua in mystirlo incarnatiociis personalitas Filii lutinanitati assumptae diuinitus tri-
taetri Sub genere causae materialis, prout se alteri dat, seuendo sustinendove illud : quae causalitas est propria materiae respectu formae, &subiecti comparatione accidentium qitae recipi t. vi igitur aliquid dicatur
modorum posse disiundi. Quod aurem obiiciebatur. sa. D. Tho. i.
liquando mala appetere. iacile dilue. I. . q. s. tur ab eo,qui dixerit, saepe nos appe- art. 1. de εω t quaere ipsa mala sunt,ue tamen Eth.&αι. aliquam boni speclem indirunt. V Ferr. Ταλ Aristoteles lib. 1. Phys.c3. tex. II. ara Gem. docet, in i Is quae Optamus nihil Isin rura ea bona sint, vel bona a pareant.Et cap. 1.lib. I. Polit.almei . B quod videtur bonum esse,gratia Omnes ometria agere. Erant de Comm anim. mor. numeruentuum locum boni tenere.
Tvre hie quispiam rogalla,quon in Appetitus
A appetitu omnia appetant homωρ d-Iex. Pro quo sciendum , appetitum aut eue innatum,aut elicitum. Appet tus innatus est ρυμ sa, quom conueni us m. inclina- ω Hic yero appetitus in tria membra naturaleis, sensithium.& intellectivum. Appetitus natur
Atque hoc modo non inmm Zppetitus, quo materia expetit tormam, est appetitus naturalis vied etiam vis intelligendi, quatenus est inclinatio ad intelligibile et imbZe facultas volendi,ut est propensi ad volt bile, spectata in se absque viala operatione. Appetitus sensitiuus est ansums in Min, quo res fretur in E 'ηumsibi uomus, praemue noti
Imri. Distribuiturque in irascibilem& concupiscibilem : de quibus in progressu. Appetitus intes stivus ,
εeluctus: qui appetitus nihil est aliud. quam voluntas. Deniqiae appetitus Appetatus elicitus, est a mina , quo ρο-- elicitu1 . ρε, pr--u cognitions , fertur in ' -
9쪽
obis s. Huiusmodi sunt amor, Λ ac ta late boni appellatione; si- spes, desiderium , aliaeque id genus L. . aiffectiones animae, quibus in res ab ε ., intialectu aut sensu propositas incitamur
a p6sio Hine sicile iam erit propositae
ad propci. dubitationi occurrere: viaelicet apis a du, petitum , quo omnia bonum appo. runt. eite indiscriminatim qumlibet ex iis appetitibus, quos recensuimus. ut enim ex ipsorum definitione constat, omnes in bonum feruntur;etsi nec eodem pacto omnes, nec in cunctis rebus omnes insint. Nam ea quae cogitatione carent, Wpetitum naturalem duntaxat sortita sunt; bruta naturalem & sensitiuum;
homines naturalem, fetu sitiuum, &intellectivum. obiectio. Erit tamen qui ita obiiciat: APpetitus se ii sitiuus suapte natura est propensus ad malum: ergo non omisue idirecta ratione deflectat
1N haedisceptatione ad nUantem
partem deflexere Gabriel in a.d.6. . I . Ochamus in s. dist. Se .i3.ad dub.3. Anmlhas Moral. capiti ix aliique non nudit,asserentes, posse di volucratem appetere nutum ouanis appemus est inclinatio ad bo- C malum, Sc repudiare bonum qua ut inum. Probatur antecedens, primum exiliis verbis Genes. 8.ms ab a sese emia sua proa. με ad in lum. Qillae verba potissimum de Vpetitu sensitivo intell:guntur. D inde , quia Concilium Tradentinum spΚs. docet, concupit centi quae
si appetitus sensitiuus intercium vocari ab Apostolo peccatum, quia a peccato est , & ad peccatum in linum. Aiunt enim bonum bifariam usu mari: uno modo.prout distriticiis tur in honestum. utile, & delectabules altero, quatenus idem citat e voli bile similis ue malum vel luini, ut diuidi mr i n turpe, inutile, de molestum; vel ut idem est ac nolibiis te. Tum statuunt, volu ntatem nihil posse appetere, nisi sub ratione boni posteriori modo; posse tamen vellenai: unde & somes peccati dici com D aliquid, non sub ratione boni secun
sueuit. Dilutio. no Huic obiectioni occurrendum est: appetitum sensitiuum dici incilianari ad malum, quia cum seratur in bonum iucundunt ut in pi 'prium obiectum , plerumque accidit, ut quod ei iucundum , & delectabile in. rectae rationi, & legi diuinae ad-uetietur. Quo spectat illud D. Paula ad Gal. s. Caro concupiscit --νsus dum priorem sensiim : similiterque nihil posse nolle nisi subrationem Ii secundo mo dci ; polle tamen aliis quid nolle,non sublatione mali plu
Probant verb suam sententiam hisce potissimum argumentis. Ita se Iargiun. habet bonum ad appetitum , sicuti verum ad inteIlectum : sed in testectus potest intelligere falsum sub Arrium , . θι risin aduosus eamem. E. ratione fusi: emo & voluntas po-At quamuis appetitus in istiusmodi test appetere masu sub rationem ali. 2.argummatum,hoceit, in id quod a recta r Licine alienum est, tendat, ideoque peccatum & fomes peccati vocetur, ut Conei lium Tridentinia in exispercar; haud propterea ferri desinit
ii b num naturae suae conueniens: . scque adhuc rarunt manet, appeti-rum esse incii tionem ad nutu, Secundo: voluntas est libera: ergo si hac in re experiri libertatem veli r,n iis hil obstabit,qub minus arbitratu suo
aliquod malum , qua malum, optet. Tertio: qui aeternis Inserotu Iuppli- 3.Mguinclis puniuntiir, habent voluntatem ad malum obfirmatam, voluntq. fla
10쪽
ssisplicere: qu1n et a in hoc vitae si is qui alios odiare , optane eis momtem ,dedecus,aliaque enasmodi, quianista sunt: ignM voluntas appetit malum, qui malum.
appeti tionem tendere in bonum: ut docet Aristoteles tib s. m
dus in i dist. 6 q et Marsilius in xcl.
m riui .. in . Probaturque ex eo: quia num est obiectum appetitus: nulla mopotentia sertur nisi in suum ob e .us md Secundo: quia quo unumquodque melius est, eo magi Ud sui anime n allicit: id autem plane indicat boni - tatem esse,quae in qualibet re almetitum adierapit . Itasi licet obiecium formale voluntatis ut voli bile, licuit
obiectum sormale risus est visibile, tamen bonum,ut diuiditur in hqne- sum, utile& iucunduna,non minus' late patet, quam voli bile siue appe tibile. Vnde absoluae pronuncianduest,voluntate nihil posse velle,quod
' non aliquam rationem honi, seu veram, seu adumbratam obtineat. Ses. I-arg. Ad primum argumentum eorum, aduersae quae pro contraria parte altillimus,
Pani3- dicendum erre: ita se habere appeti- tum ad bonum, ut intel Iectus --rum,quatenus sicuti intellectu non assentitur, nisi ei quod ipsi tanquam
verum offertur , nec distensum exhibet, nisi ei quod ipsi repraesentatur quam falsum : ita voluntas non amplectitur, nisi id quod es tanquam num obiici rura nec repudiat, nisi
id auod1pu proponitur sub specie
sota. secundum,co sis anteceden tenegirur consecutio : non enim ad
libertaς voluntatis spectat,ut posti:
A in malum, qua malum est, underet alioqui potativagari extra
Quia tamen suam experiritate ni,habet rationem boni iucundi, non negamus, posse quempiam xeIle aliquod malum sub ea noti me: sed hoc no est velle malum,qua malunt;sed ut apparet bonum,seu prout ob experientiam Iibectatis d-ctabile sit . . ' e B M tertium respondendum: clam- bol. s. natos velle flagitia & displicentiam Numinis divini, sub aliqua tamen adumbratione boni: non qui vim ho- ui, eum omnem honestatis amo- . rem deposuerint;sed vi quidpiamu-- bi conueniens, ad explendam irm& odium in Deum, a quo punimn i tur. Quod smiliter direndum de iis qui at iis mala optant: nimirum om. tare illa, tanquam media ad rapient C dam vindictam, aliumve erui movi finem obtinendum, a quo taleo, - ctum aliquam boni similitudinem
- De dissone Boni hi comm E. D ARTICVLvs I. vaenam res essent in bonisnu merandae . di quae bona uu bus Oeeltam, magi, itin scholis Philosophoriam c-
sed omissis nunc eiusnodico πω uersiis .ahquot bonorum diuisoneri
quae celebriores iunt, in medium aia feremus. Plaini. de Leg. distribuit bona, in divinara humana. Bona σ- uilia diru esse, prouidentiam,t-pera nitam,iustitiam , isti uuis em ..