In libros ethicorum Aristotelis ad Nicomachum, aliquot Conimbricensis cursus disputationes in quibus praecipua quaedam ethicae disciplinae capita continentur

발행: 1616년

분량: 79페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

21쪽

Actus perfectior habitu.

at . IN LIB. AT HIC ARIST.

lunt: ut docet Aristoteles 3. Eth. I. Aliabi tus vero ex suo genete stabit iores sunt,cum hi peruianeant, illi co- festim evanescant. Ad primum horum respondendum, ex D. Thoma in I. 2. q. 3.art. 2.

Cum beatitudo definitur status , solum iudicari beatum esse in statu b ni persecti. Itaque propositio illa:

rasuri essentialis, formalisve, sed causalis: ut ibidem annotauit Caietanus: quasi dictum B sit, beatituditaem esse causam status persecti. Ad secundum: ut auis selix vocetur,sat esse versari in adtione, visti ratio praetcribit.& vitae huius con ditio,atq; humana imbecillitas fert. Quod attinet ad tertium argumentum, O petitur, habitus ne an actus perRaior sit, afferendum , a tum simpIiciter perfectiorem esse habitu. Primulia: quia unumquodque ut minus dependet, ita excellentioris na- Cturae est: at minus dependet actus ab habitu,quam contra;siquidem habitus natural is, de quo Ioquimur, non nisi peractum gignitur, cum ramen actus absque habitu elici possit. S. eundo: quia praestantius est id,cuius gratia aIludelis ut docet Aristoteles a. Phys capit.3. text. 3 I. & I .magri. Norat .cap.r habitus autem propter actumeit , tanquam propter quid-Piam optimum . Unde Aristoteles 7. DPhys eap.3 . te, . r . definit virtutem dispositionem persecti ad optimur hoc est,ut ibidem D. Thomas interpretatur , qualitatem qua subiectum apte perficitur ad exercedum actum, qui comparatione hab ius virtutis optimum quidpiam eli. Quare non videtur negandum, actum absoliHEpraestare habitui, saltem in naturali

Pus Qqid vero desupernaturalibus iudicandum sit, quia a quibusdam Ein utramque partem dis ii rari tolet. non est huius loci constituere. IjS autem,qliae contra nostram a Dsertionem de naturali actu obiecta sunt: facile respondebit qui dixerit: et si habitus sit principium aetus, Sccausa aequivoca illius, non proinde nobiliorem esse ; cum non sit cati samuli loca principalis, sed in lirum..taria. Item licet opermutiri habitus perficiamus:tamen cum ipsa habitus perfectio sit gratia operationis, ut videlicet promptius Sc suauius operari possitinus, ratum manere, finem habitus esse operationem. Ad lacundum dicito, cum Richardo in distin. 9 in a. princ. quaest. . Pronunciatum Aristotelis intelIιgedum c teris paribus e quod in re proposita non euenit, ut ex dictis constat, cum operatio aliunde maiorem habeat persectionem.

ARTICULUS II.

VT aurem doceamus, in quanam

operatione beatitudo consistat, animaduerterulum est. beatitudinem duplicem esse et supernaturalem & naturalem . Rursus utramli.

bet harum bipartito diuidi e nimi.

rum supetnaturalem , in eam quae ad hanc mortalem vitam . & in eam quae ad aliam vitam pertinet et item naturalem, in speculativam & pra, eam . Supernaturalis beatitudo, quae in alia vita obtinetur, consistit in in .

t uitiua diuinae naturae contemplatione e visentit D. Thom. I. contragent. R. 1 F.& 26.& quodlib. s. arti

I9. eiusque sectatores variis in Iocis:&alii contra Scotum in A. dist. 49. q. 4. di s . Henricum Gandauentem iatum.art. 9 q. 6 Aegidium quodl.3. q. is alloique non paucos,asserentes pnaedictam beatitudinem sitam esse in actu amandi Deum clare visum. Item contra D. Bonaventuram in distinet.quaeii .49. I . par. distinct.quςst.

s. M. Albertum distinet. 48. Misc.6. Alentem a. Par. quaest. 13. memb. I.& Α, P. quaeit 91. m.1.art. . N alios,

ut eam collocant in utroque actui mul, intellectus & voluntatis: hoc est, in intuitiua contemplatione diis ulnae naturae , & in amore seu frui.

Ione eiusdem.

Sementia D Thomae, quam eius assertores multis arῆumentis confir-

mant,

licitatiS. Beatitudo supernaturalis alterius vitae.

22쪽

nrant, breuiter hoc modo ostendi potest. Beatitudo formalis nihil est aliud,quam ade Ptio, ultimi :atqui sola clara Dei visio hoe sibi x edicat:ergo ea sola est beatitudo . Maior in consesso est apud omnes : colligiturque ex illis verbis I.

& I . Ti moth. 6. Apprehende vitama emam. Minor probatur: quia volutas non eli potentia apprehendens, sed appetens e &eius actus non est apprehensio, sed inclinatio sua trahitur ad rem amatam: iuxta illud Diui Augustini lib. I 3. Conses cap. 9.

Amor meus n- meum. Intellectus

autem est potetia apprehensiva,quae ex suo peculiari modo operandi trahit ad se obiectum, sibique praesens& vnicum possidet. Ergo &c. Item: summa beatitudo conlisiit in operatione omnium perfectissima; sed intuitiua contemplatio diuinae essentis est huiusmodi: igitur in ea summa

beatitudo coiisistit. Probatur assumptio : primum, quia potentia, a quaesicitur, nempe intellectus, est Omnium itobilistima: ut docet Aristoteles ici. Et h. capit. 7. & 8. quod ex eo quoque suadetur, quia obiectum intellectus est simplicius S: abstractius obiceio voluntatis; cum intellectus perfecto actit seratur in rem, abstrahendo ab exilientia; voluntas vero actu perfecto n:hit,nisi cum ordine ad exilientiam, apputat: nemo enim pecuniam. v. F. nisi ut eam POL sidear, optat an alve.

Beatitudo Quod ad supernaturalem huius

supernatu vita beatitudinem spcetat, cui si ius-ralis hui' modi beatitudo sit tendetia quaedam ullae. ad supremam illam felicitatem, da qua proxime disseruimus 3 utique Oportet cana in actione charitatis supernaturalis potissimum contineri: quia talis tendentia maxime fit per aetus meritorios, quoS Partim elicit.

partim imperat citaritas. Quare &Christus Dominus. cςlestis discipli-

Mati. 1. nae magister, in sermone debeatitudinibus huiusce vitae, beatitudine

in virtutum actionibus colluituit. Ni cobitat,quod voluntas, in qua insidet chalitas, secundum gradum OI-

A dinemq. naturae minus persecta sit, quam intellectus: sat enim est, eam persectiorem esse, si spectetur quo ad

ratiotieni & oficium tendendi peractiones meta tollas ad coelestem patriam & Dei visionem , tanquam ad ultimum terminum creaturae intellectualis. Itaque non probatur nobis eorum lententia, qui lupernaturalem

huius vitae beatitudinem praecipue B in cognitione supernaturali Dei. siue in dono sapientiae collocant. Etenim licet donum hoc, aliaqire eiurum odi , quaen Osiris animis diuinitus infunduntur , ad beatam vitam promoueant ; ea tamen promotio in actionibus charitatis praecipue consis lit. Charitatis potius diximus, qt a

Gratis: quia gratia. ex eorum sentenistia,qui eam a charitate distinguunt, quam magis probamus, no proprie, C vel saltem non immediatum dicitur operandi principium, sed charitas.

Beatitudo autem cum in operatione

sit . et habitur, a quo talis operatio Proxrme oritur , tanquam fonti ac principio alcribenda est.

Pori o naturalis huius vita felici- Natura Iistas duplex eis ut ante monuimus, . felicitas.cetque Aristoteles Io. Et h. a cap. 7. altera practica, quae vitae adimae filiis est: altera contemplativa,quae eit vi- D tae cotemplativae finis.Felicitas pra- Lege D. etica . cum necis latio sita esse de tu at Th in x d

in actione viis piam cῆ,utique con- Α .q. I .a sitit in operatione secundum virtu- tic. I. tem moralem,maximo prudentiam, quae est virtutum regula,atque inter eas principatum Iinet. Contemplativa sita est in contemplatione, .l potissimum Dei , re aliarum etiam subitantiatum materiae expertium: si quidem haec est nobilissima specu- E latiui intellestiis operatio I nccn hoc statu nulla habita ratione ait

rzus vitae, ad quam tendi mus, de in qua supernaturalem beatitudinem nos adepturos speramus in secum uinnai urs vires perfectiori modo Deum psilides mi S.

23쪽

14 IN LIB. ET HIC. ARISTARTICULUS III.

HIne non dissicile erit intelligere

definitionem Felicitatis, traditam ab Aristotele I. Eth. capit. 7.

autem invita persecta. Dicitur enim operatio animae per rationem siue

intellectum, id est, operatio edita a potentia intellectiva : vel non sine ratione,id est, vel ab intellectu praescripta®ulatai siquidem actiones humanae, vel ab intellectia per se eliciuntur , vel ab alijs potent ijs quas intellectus regit, & gubernat.

Dicitur. lecundum virtutem: quia Oportet actionem,in qua felicitas P nitur, studiosam esse, rectaeque rati ni consentaneam. Additur postr mo, in vita persecta: quia ut una hi-riindo non facit ver ; ita nec dies nus v nave operatio reddit hominem felicem: proindeque ut quis felix dicatur, oportet totius vitaed . cui su, aut longo tempore eam acti

nem , in qua beatitudo consistit,

exercere.

Cui selici I roposita definitio, si in eo sensura is con- quem prae se fert accipiatur, utrique uen:at ira felicitati,tam practicae,quam specu dita defi- latiuae conuenit. vi consideranti planillo. num erit: ex mente tamen Arist. qui

loco superius addiicio de felicitate duntaxat activa disserit, soli activae

conuenit:atque adeo secundum eam lina tationem nomine virtutis sola virtus moralis accipienda erit,in cuius actione tantum activa felicitas collocatur. Nonnulla hic aduertes. Primum est : cum in hac vita tot aerumnis &incommodis animi corporisque obnoxia, nesue activa, neque contemplativa felicitas perfectu possideri queat, neutram in hoc statu appetitum hominis perfecte satiare; esto illum aliquo modo expleat, quatenus prudens Se ia*:ens eorum,quae oblinere non valet, inopiam modetasO& imperturbato animo fert. Seorn- Discrimendum est e felicitatem contemplati- inter seli-uam naturalem non eodem prorsus citatem comodo esse in contemplatione sitam, templaria quo beatitudo supernaturalis est uam huiustius vitae in intuitiva diuinae naturae 3e altatus cognitione. Nam cum Dei & su, vitae. stantiarum separatarum consideratio in hac vita simul cum morum prauitate inueniri possit , cum qua tamen felix nemo dicitur: asserendum est, licet essentia felicitatis contem

plativae naturalis in ea, quam diximus,contempla Ione praecipue collocata sit, necessario tamen formaliter includere morum probitatem, Se virtutum actiones, quas essentia supernaturalis beatitudinis non ta inis cludit. Ratio dii criminis est , quia motum lanitas non necessatio pret dictam contemplationem n ituralem comitatur,ut planum est; quae tamen: necessirio sequitur ex diuinae essenis Liae visione, in qua virtute contin tur, quaeque eodem instanti quo eliiscitur, parit ex se volutatis rectitudianem, amorem Dei, ac cetera, quae ad statum illum omnibus bonis cumulatum exiguntur. Tertium est: seIicitatem eontem plativam perfectiorem esse activa. Quod ex eo patet, quia contemplatio , cum suapte natura propter se quaeratur , nobilior & excellentiore it, Qua in praxis: quod docuit Aristoteles tib 6. Eth.cap. vlt S lib io. eiusdem operis. cap. 7.& lib 7 Polit.

ea D. 2. Idcmque censu: t Plato in Ph Ieoo , ubi ait, vitam contemplationi dicatam ceterarum omnium diuini sis

rans duo regna .vnum Iouis, alterum

Saturni , hoc illi praetulit: per illud .aetio item , per hoc contemplationern signa fidans. Lege . in eandem sententiam Alcinoum in ii.

24쪽

Opinio

Vtra adfelicitarem exterea bo- ona requiromes ARTICVLVS L

E R O re proposita contentio inis

ter Stoicos & Peripateticos. Stoici partem negativam ace rime tuentur,appellantque fclicitatem Peripateticam. quae externa b 'na ascit cir,mollem ac meruatam. In quam seirtent Iam muti a Cicero in a Parad. de Tusci quaeli lib. s. di s neca Stoicae disti plinae aluimus v rius in locis. Videtur aut dogma Choc ex eo comprobari, quia d portet felicitatem a casu & fortuna m mime dependere et a quibus tamen dependeat necesse est, si externa bona,quae magna ex parte fortuita sunt, requirit. Item quia felicitas consiliit in actio ite virtutis: haec autem probatur splendetque magis In aduersis, quain 'sn prospctis,ut recte ait Seneca in li-hro de Diuina prouidentia: Gubernais

ria babeos inserplausus sanestas hi in & Poetae, ut illustre solidae iselicitatis exemptu hominibus proponerent , Herculem induceriint, poli multorum laborum tolerariam de fortuna triumphantem, S in coe Eleste domicilium ascendentem. De

quo cst illud Boetii lib. . de Coasbi.

metro T. Iρe nune fortes, Mi eelsa magni

Post renio idem confirmatur : quia quod ad iccte di laudabilitet vi vcndum sussieit, id etiam ad felicitatem isat est: atqui virtus ita se habet; cum probum virum Sc omni laude cumu' latum reddat: videtur igitur caper se abunde si cere ad felicitatem. Αζ-qque huic sementiae Aristotelem, & , Platonem subici ipsisse ait Tullius F. iΤusc. quaest. Quare Lucianus . in Ari- In odia .sowI- Ioeatus , Alexandrur Ma. Diogi enis. gnum apud inferos inducit asseren- &auex. tem, Ar stotelem veriutum S culi dum vitum , nixum si isse persuade re . munera sertuna ecessaria esse ad inimum hominis Lonuin; via deret ea ab ipso petete,ac bona tio te recipereis

Diuotelis senuntia iusque con

RE tamen vera Aristotelas I. Iib. Eth. cap 3. censuit, ad felici tem, non qualemcunque, sed homi- Festineas

nis politici de qui in Reipubl. luce homini s

vei satur, rcquiri externa bona, an .

quam instrumenta ad defendendam Rempub ad beneficentiam exerce dam. ad propulsandas iniurias, alinia que munera Citi in odi. Quae sente Gria vera eli: etenim nemo extetnam,R politicam felicHatem obtinere di- νxetit elina, qui bonis ad haec prsitanda destitutus sit; licet absq. iis quilibet priuatus hυmo in se spectatus, tam contemplativa, qua ut practi infelicitate potiri quCat. Argumenta velo, que sit perius ad- sol.am duxi:nus,liac habet Iz explicationem. Ad primum osc2ndum : non elle a stirdum. Dicita cin subab qua consideratione, di quoad perfectioi em 'accidentariam. ycndere a Iiquom do a fortuitis euentibus; dummodo quo ad essentia ab iis nequaqtia pendeat. Ad secundum respois dendo metesto virtus marus specimen sui de ea inagitque luceat in aduersis; tamun , . quantum ad beatitudinis splendo-rcm attinet, magis apparere in pro-0cris: in quibus praestantis animi ar

25쪽

re , neque vanaiactatione extolli. A ticamve felicitatem assecutos fuisse: i autem in egestare, S rerum fa- plura enim ad hanc requiruntur , miliarium iactura, aedeniq;-uem suam ad recte& cum laude viven- fis rebus diu tolerandis animi com dum. Neque aliud sensit Plato ubi flantiam exhibuere. etsi magnala recte sensiti neque Aristoteles, cum dum encomta iureia tinuerint;non , de Meselicitate disserunt. kcirco putandum, sciuilem polim , T .in I. χ' art. I.

DISPUTATIO

DE TRIBUS PRINCIPIIS HUMANORUM

actuum,voluntate, intellectu, & appetitu sensitivo. i praecipua Moralis scientiae eonsideratio versatur cirea

actus humanos, quibus comparatur, in quibusve consistit hominis felicitas i doctrin. e ratio postulat, Vt, postquam de felicitate egimus, de humanis actibus disputemus: ac privim de eorum principijs, voluntate, Intellectu,& Αppetitu sensitivo.

Vtrum omnes actus humani Ilibera voluntate profici- stantur ARTICULUS I.

Argumenta in partem negat

PArs negativa propositae contro- Cuersiae his argumenti videtur I. argum. vstendi. Actus,quibus animae beatae diuinam essentiam elare viissent,visamque amant humani sunt; eis min iis sueernaturalis beatitudo hominis consistat:& tamen ex com mucit Theologorum sentencia non sunt actus liberi, ted necessaria ι nec enim in beatorum potestate eit eiusmodi actus non elicere. Non igit ut omnes actus humani αlibera volun- , late proficiscuntur. Secundo: Actus,quos somniantes 2.argum.& mente capti exercent,dum disputant ratiocinanturque; item actus subiti volantatis de intellectus , sunt humani, quandoquidem in soli ho--ni conueniunt: nec tamen liberi sunt, alioqui posset in eos culpa aut meritum cadere. Ergo aliqui sunt actus humani absque libera volun-

Tertio: Multi actus, ab appetitu .argum.& externis m-hris administrati , sunt humani; siquidem bonitatem malιtiamve moralem sortiuntur . N tamen ii non sunt a vois . . luntate; cum actus voluntatis sut

Igitur mulli actus humaui

26쪽

Actiones

humanaequae.

Libertas quid.

Explieriis conπ-rsia. π FT propositae quaestionis satisfi-V ciamus, quaedani praenotanda sunt. Primum eu. Bifariam posse si- quem actum dici humanum: nimiarum vel quo ad substantiam entitu emve;quo pacto omnes ac solo operatione S, quae manant a potentiis propriis hominis ut homo est , humanae dicuntur, ut ratiocinari & fi re e vel quoad operandi modum. Quia vero proprius modus operandi hominis, prout a belluis distinguitur,est ita agere, ut suarum actiolium dominium & libertatem gerat

bruta enim impetu naturali operitur, nec tam agunt, quam aguntur; ut D. Damascenus ait lib. I. fid. --th. cap. 27. fit, ut posteriori modo eae tantum actiones humanae vocen-

. tur,quas homo in sua libera potest te habet. Secundb aduertendum: voluntatem non ideo liberam seu deliber tam vocari, quod ipsa deliberet soliberatio enim ad intellectum m gis, quam ad voluntatem pertinet: sed quia praeeuntem intellectus deli rationem sequitur. Quo sit,ut illa actio dicatur a libera inuntate proficisci, quae a voluntate intellestiis deli berationem sequente elicituraut

imperatur. Hoc posito respondemus, omnes

actus humanos proficisci a libera hominis voluntate. Quod ex eo denditur: quia etsi raclix libertatis si in intellectu, formalis tamen nishettas a sola voluntate est; ut alibi ex professe declarabitur. Paretque ex eo, quia it bertas dicitu r, qua Mi quid ut libet eligimus: electio autem sertur in bonum: quod cum sit

obiectum voluntatis , consequens est, ut so alis libertas pertineat ad voluntatem. Quare nullus omnino erit actiis humanus, qui non oriatura voluntate : siue eum ipsa in sceliciat;cuiusmodi est actus amni is: siue impraei; vi deliberata imotio latat A etus,vel appetitus, & uniuersim omnes actiones potentiarum, quae v

luntati subditae sunt, si ab eis eliciantur, prout voluntati libere mouenti subiiciuntur Argumenta vero pro contraria parte ex dictis facile soluentur. Ad primum & secundum dicendum reiusmodi actus, licet sint actus hominis; non tamen esse humanos in eo sensu,& usurpatione, de qua hie B agimus. Ad tertium concessa maiori ad minorem dic, non omnes acti nes quae a voluntate proficiscuntur, immanentes esse;sed quae ab ipsa potentia manant, di in eadem manent.

QUAESTIO IL

' Vtrum voluntas intellectio, an intellectus voluntatem

Proposita dissicultatis enodatio .

Duertendum,moueri facuIt talem animae ab aliquo.nihil aliud esse, quam ab illo de potentia adactum educi. Quare cum bifariam possit aliqua natas animae esse in potentia : nimirum HI quo ad eliciendam, aut non eliciendam actionem; quod vocatur esse inpotentia ad exercitium actus et vel

quo ad hoc illudve agendum, id est, quoad producendum actum huius aut illius speciei ; quod dici soleteia se inpotentia quoad actus pecificationem: fit, ut duobus modis p dicta facultas indigeat mouente, quoad actum perducatur: unoquoad actus exerciti uiri; altero quo ad determinationem illius ad certam

speciem.

Sit prima coelusio: Uoluntas quo Conci. I. ad exercitium mouet intellectum, sicuti Se reliquas potentias quo ad albis humanos Haec questione pro xame sequenti accuratius probabutura

27쪽

tur: nune Creo breuiter ostenditur, quia principium actus cuiusque potentiae activa est ex fine: filiis verba tuum intellectus continetur sub fine voluntatis ; proindeque intelli . ctus ad actus suos eliciendos a volutitate moueri debet. Diximus in conclusione,quo ad actus humanos: Actus su- quia ad actus subitos, qui omnem x itiis actum voluntatis antecedunt, non mouetur in tellectus a volu ntate;sed ab obiecto, interuentu speciei intelligibilis & phantalinatis. Qua de re. Maior in h. d.3. q. 1. Greg. in . d. II.

q. . Lege quoque, si placer, ouae in hane sententiam scripsimus , lib. I.

:taovi. iacunda conclusio : Intellectas quoad speciem actus mouet voluntatem . Haec suadetur: quia intellectus proponit voluntati obiectum,ai quo , unquam a principio forin liextem' , actus voluntatis speciem sumunt. Vbi aduerte bonum cognitum non soIuni sese habere ad acius

voluntatis, ut causam formalem existernam, prout illis, tanquam terminus ad quem referuntur,speciem tri- . huit; sed ut finem, qualenus motu metaphorico allicit voluntatem . Vtrumlveris nothia intellectus mcurrat etiam active cum volunt'te ad eius amas eliciendos ,controuera sum est. Negatiuam partem sequitur Henricus quodl. s. Capreolus in x.

Iauellus s. Metaph. q. 6. Astii mali- uam tuentur Paludanus in η.dist. '

contra 2. conci Gabriel eadem dist. q. I .durus Soncinnas 9 Metaph.q.ii. A q. 13. Utraq. nobis admodum pro- habilis videtur: quae autem probabilior fit, lib. s. Motaph. diiudica . dum erit.

ARTICULUS II.

. tecta, eorums dilutio. Ε Rix tamen qui probare conte0dat, non poste intellectum a volunta id id eri , hoc argutiasuru :A Omne mouens est prius ae nobillius moro: sed intellectus est prior de nobilior voluntate, ut supra statuimus, docetque Arist. lib. Io. Et hic. cap. 7. igitur intellectus non potest a voluntate moueri. Maior probatur: quia quod mouet, agit: agere autem praestantius est, quam pati; teste D. August. t 1. super Genes ad Ilia in Secundo: Volui itas nihil appetit, nisi quod ei ab intellictu repraesen-B latur: quia . ut docet D. Augustinus lib. 8.de Trinit. cap. 4.u hil volitum, nisi prius cognitum. Igitur si, vii tellectus actiim suum eliciat,& v lutati aliquid proponat, debet prias a voluntate moueri,dabitur in aeti nibus voluntatis,fc intellectiis in Gnita progresso ; siquidem omnem actionem voluntatis antecedet actio intellectus, & omnem actionem intellectus actio voluntatis,abs'. vllo C primo actu. ε- Tertio. Intellectus per suam notitiam concurrit effective ad actum voluntaris, ut est multorum Philosophorum sententiari tur si voluntas mouet effecti ue intellecti im ,&intellectus voluntatem, idem respectu eiusdem, hoc est, eadem voluntas comparatione intellectus, simul etit

mouens& motum.

Ad primum horum dicet adum: fie-D ri posse, ut id, quod alio simpliciter

deterius est,eodem tamen alia confideratione & secundum quid praestantius habeatur. Nam v. g. potentia videndi nobilior est quam color, Se tamen color,quatenus in illam agiti suam ei speciem imprimendo, cesten tior quam i ita est. Sic ergo tame si intellectus absolute preliantior sit

quam voluntas, nihil mirum si voluntas , spcetata prout intellacium v mouet, hac ex parte ipso praeli atrii or

celiscatur.

Ad lacundum, cOcesso an te cedente treganda est consecutio: S ad eius confirmationcm d: celadu ira: non omni intellectus adi; Oni praeire actioncm voluntatιs: quia tandein consistenis uiri erit in aliquo actu nues lectus, ad quem, ut supra diximus, it eclle tus ab obiccto interuentu phi

ses. I. Sol. I.

28쪽

c o clusio.

amatis moueatur et qui actus, quia saliena in suo primo ortu naturalis est . &non liber , non oportet ad

eum eliciendum concurrae volui

- Ad tertium, utcumque se habeat veritas antecedentis,quaealibi vidiximus perpendenda erit. respondemus: non sequi ex eo, ident secundum idem esse simul mouens,& mo tum . Nam cum voliintas mouet intellectum ad eliciendam notitiam alicuius rei, non concurrit tunc nistellectus per eandem notitiam ad illam met actionem voluntatis, sed ad aliam: v. g. mouet voluntas intest cium ad deliberandum,iudicium qu ferendum de pharmaco: in tellectus per hanc actionem non concurrit cum voluntate ad illum mel actum, quo eum voluntas mouit ι sed ad alium, nempe ad elcctionem pharmaci , quod ei. vi conueniens ad obtinendatu valetudinem , repra se latata

QVAESTIO II L

Vtram voltintas moveat omnes

alias potentias ad actus suos exercendos ARTICULUS I.

Asterendum: voluntatem mcisuete active ad suos aetiis exercendos reliquas animae potentias , qua suapte natura eius imperio subduntur. Haec assertio trais ditur a D. Augustino lib. I a. de Ciliit. Dei capit. 6. D. Damasceno lib. 2. Fid.cap. i6. D. Anselmo de Concepi. Virg cap. . D. Thoma I pari. quaeli. 82. arti c. q. &atijs. Probatur a uicinctus veritas , tum ipsa experientia; quandoquidem eontemplamur, leg Imus, loco movemur. piqitamusque

cacra ad genuo munia , cum volu,

Λ mus e tum ratione; etenim principium motiones cuiusque potentiae activae et ex fine. cum omne agens pratia finis opereturi bonum autem in commune , quod ratroneni finis habet,est obiectinia voluntatis. Quare consequens et si , ut voluntas omnes alias potentias ad suoiu actuum

exercitium moueat. Consecutio Pa.

tet ex eo: quia semper arb& potentia, ad quam speciat finis uniuersan iis, mouet ad agendum artem Potentiam , ad quam particularis finis sub illo uniuersali coprelie idus m tineis uti liquet in arte nauigat otia &nauium confectrice, item'. in duce S: tribunt se atqui omncs lines alia ruin potentiarum comprehenduntur sub fine ac bono, quod eli obi ictum voliuntatis, quia omnes potentiae per suos acius tendunt in aliquod bonutrirergo, Si c.

C Quaeri solet , quonam pacto vo

Iunias hanc motione praestetpQuam dubitationem duplici proni inclato explicabimus. primum sit: voluntas non mouet alias potentias applicando: si loquamur de ea applicatione, qua res applicata aliquam praeuiam morionem ab applicante accipit ; ut cum quis admouet securim ad caedenda ligna, imprimendo illi impulium . Hoc ex coolienditura D quoniam volitiatas nullam piaeuiam motionem in ij cit potentus 3 tum quia in hoc rerum genere non apis paret , qu:dnam eiusmodi praeuia motio sit , tum quia talos motio su- pei flua omnino eii, cum absque itinia possit voluntas potentias m v

re: quod in ' Physicis ex professo

tractauimus, cum ostendimus , causam primani non excitare agent ran aturalia ad suas a tirones praec E dente aliqua motione; ut plerique D. Th imae sectatorcs arbitrati su at. I it Cnim quo au hoc paratio in Deo, quatenus cum causis secundis concurrit; de in , oluntate, ut cum Potenti II. Secundum pronunciatum sit: Uoluntas mouet alias potentias , concurrendo cuin illis tanquam causa uniuersaliors ita ut ex polentia, cum

obiectu

volutatis.

De modo,

29쪽

IN LIB. ET HIC. ARISTO T.

cum qua vo Iunias concurrit, Se ex ipsa voluntate, fiat una intcgra causa,a qua una eademq. num ci O actio. reai at. Hurus pronunciati veritas ostenditur, primum ex analogia,qirς est inter alias causas uniueriales Separi culares , praesertim Deum , &eausa, te naas: quandoquidem volutitas, ut fertur in bonum incom- Inune, aliae veto potetitiae in bona particularia; ita sese habet ad alias polentias , ut uniuersalis causa ad Particulares. Quare, ut causa viai- Derialis, v. g. Deus, dum concurrit

cum causis secundis ad agendum,exiplo & causa secunda fit una causa integra, a qua una eademque singularis actio oritur et ita proportione quadam se habebunt voluntas, cet raeque potentiae quas illa mouet. Ex dictis ilitelliges, acti Oιre, qua voluntas formaliter mouet alias p tentias,esse transeuntem, cum in imsa voluntate non maneat: siquidemiton distinguitur re ab actione ali

rum potentiarum. Praeterea, mim di concursum voluntatis interdum esse quid spiritale,cum nimirum voluntas concurrit cum potentia lin- materiali,ut cum in re Leetii taliqua aclo materiale, si videlicet concurrat cum potentia inli rente organo corporeo,ut cum imaginatione.

SCiendum ex Aristotele r. Pol t.

Duplexim duplex e sic imi rium: alterum D perium. spolicum seu Dominicum, alterum politicum seu ciuile, quod etiam reis pium appellatur. Impurium despo-ticum ell, quo dominus imperarie vis r qui facultatem te siliendi non, habent, cum nullo modo sui iurisfint. Imperium potiricum est, quo Princeps Reipublicae, imperat ciuiabus: qui tametsi eius praeceptis ob

diant,ramea cum liberi sint,aliquid Α suum habent, quo eius imperio resiis

stere valeant. Quaerimus ergo , num voluntas

moueat sensus internos imperio ciuili, an despotico a D. Thomas loco prorame cir. videtur docere. cogit ei uam quae etiam ratio particularis dic tud regi .mouerique a ratione &voluntate imperio despotico 3 non ita vero reliquos sensus internos . Nam cur appetitiis rationi Sc volun-B tati non prompte, obediat, causam esse ait, quia appetitus non semper , cogitativa, sed ab atrias lensibus interdum mouetur. Quae ratio nullius esset momenti, si interni sensus pari obedientia voluntati parerent; veerit consideranti perspicuunt. Nobis tamen asserendum videtur, nullum esse internum senium, qui voluntati 'semper ad nutum obiaiat. Nam senissus communis, perseuerante externi. C sensus apprehensione , necessarici rem apprchendit, & uniuersim omnes tensus interni qu ppe omnium, quoad hoc eadem videtur esse ratio

nonnunquam adeo tenaciter res apprehendunt, ut voluntas eorum cOguationem aut nullo modo,aut dita ficile conipescat: uti docet quotidi ua experioilla.

Prouenit autem ea cogitationum Ex quibus tenacitas ex multis causis; sed ex his causis pro- D potissmium : nimirum vel ex reali ueniat cc prae letitia obrecti, sese per externos gitalios se illas ingerentis: vel ex interna in . tenacitas .stigatione daemonum. 'ui imagines interius asseruatas agitatis spiritibus huc illuc transferunt, & ad re.

rum quae t Is repraesentantur approhensionem acuunt accommoda is q.:

vel ex affectione organi siluidem melancholici , qui sicco S frigido sunt temperametato. in eiusdeni rei E apprehensione diutius insiliuiit: telex affectu appetitus sensiti uia cum notum sit, us magis amigi internum senis sum,ad quae ain petitus maiori impetu fertur. AR.

30쪽

D IS T. IV. QUAE IT. IIII si

Quod ad sensitiuum

Pttinet. cxndum, moueri illum a voluntate imperio p litico,non autem despotico: ut communi assensu tradunt Aristoteles in calce libri ι .Eth. Se r . Polit.cap.3. n.

Damascenus lib. 1. fid Orth. e. II. D. Gregorius Nyssenus lib. q. cap. 8. D. Thomas I. 1. q. II. art. o&alij. Ac primum,quod appetitus a voluntate moueatur,patet experientia: cumpe illius motus arbitrio nostro excitemus,&cohibeamus. Confirmatu que id verbis illis cap. 4. Genes. SAbra erit aven us eius , ct m dominaseris

illitis. Verum quod talis subiectici non sit despotica, non minus compertum est: cum passim feratur a petitus in bonum sensibile, contra iudicium rationis, &inclinationem yolunta tis. Idque testatur D. Paulus

mentis mea.

Otitur autem haec repugnantia exeo.quia appetitus sensitiuus sequitur apprehensionem sensus interni: quae interdum ade5 escax est, ut a ratione& voluntate cohiberi non possit. Tum etiam , quia motio appetitus

sensitivi pendet ex dispositione organi unde ij qui calido suavem p ramento, facile irascuntur: quae diaspositio siue assectio imperio non subiacet. Lege D. Thomam in quaeit.

Ordinarius autem modus , quo voluntas appetitum mouet, est per apprehensionem sensus interni: ideli , mouendo imaginatricem famutatem, D ut de hae,aut illa re cogi ter , quam deinde appetitus amyeiactatur aut fugiat. ri tanaen solet, utrum voluntas non hoc duntaxat modo, sed per se immediate interdum appetitum moueat: D. Tho. in disputide verit. quaest .art. .&A q α6art.3-rmativam parrena. sie rit: quod in potentiis inuicem ordinatis,&connexis, vehemens. motu

superioris in inseriorem redundet. unde Aristoteles 3. de Anima, c. I I. text. s 7. ait, appetitum superiorem

impellere inseriorem, sicuti in coelesti niundo sphaera superior inferiorem rapiti veru ncu n appetitus Appetitus non fera lux in ignotum, dicendum ob affectu vidCtur,tunc solum voluiitatem im- voluntatis B mediate & per quandam redundan. magis Intiam mouere appetitum,cuin iam in cenditur. sensu interno existit notitia eiusdψoblectit ita Oimirum, ut absque no

ua intentione aut essicacitate notiistiae appetitus magis accendatur, ob assedium voluntali S.

ARTICULUS IV. .

IAm vero externa memin mussi latio arbitratia exercetur Ioue voluntas ut exper-nto compta tum est)imperio letudi, ac citra vi'Iam repugnantiam: nisi aliquo impediantur morbo, uti accidi i paralysi laborantibus. Cur ut dispar Dispar o- obtemperandi conditio me is cor. bedientia poris &appetitui conueniat, ex iIs membrotu D quae superi explicata sunt constatr & appeti- videlicet, quia appetitus sequitur tus. apprehensionem, &α inibus ad appetitum suam qualemcumque via dicare libertatem, rationi &v luntati obluctetur:quod tam

bris non competit. Quaeri solet, ut in voluntas non Dudi moueat membra,nis interuemu μpetitus sensitivi λ Pro parte nWattha facit, quia interdum mem orum E motio est costra propriamappeti. tus inelinationem. Quam si in hujiusmodi euentis appetitux plerum. que non obedit voluntati,nii illa mocio tunc posset voluntas msuere, membra. perseueranter rugnantia

appetitus: cuius oppositum docet experientia in Sanistis martyribus. qui membra acerbissimis crueiatib. offerebant. Pro parte Mimaliua, Resp6sio quam

SEARCH

MENU NAVIGATION