장음표시 사용
141쪽
ex ea aliquid fiat, alterum vitiae ea fiat,ut assumatur ipsi intra id quod sit, quo pacto ex terra dicimus fietri vasa, & ex lignis,ela lapidibus domum. Materia duplex est,altera perma-ntns, altera transiens. Permanens est . cuius substantia in re effecta manet, ut, lignum materia permanens est cathedrae, quia facta cathedra ac huc manet in ea lignum.Transiens vero cuius substantia oon manet .vt. farina Sc aqua sunt materia panis, sed facto pane iam non eii farina aut aqua. SVN T autem communes argumentandi modi. Primus,amaterialis causae siue permanentis, siue transeuntis 'ffirmario ne,ad effectus postibilitatem ivt,Farina Sc aqua sunt,Ergo panis potest esse, Lignum est. Ergo potest fieri cathedra: qua-uis non simpliciter valeat, cum pluribus causis opus sit. Se cundus modus, a causis istis negative, sed non simili modo, sed a permanenti eum simplici verbo, Non est serrum, Ergo non sunt arma serrea. A transeunti vero cum praeteriti verbo ad praesentiana effectus, ut, Non fuit farina, Ergo non est panis Valebit tamen in praesenti quando est verbum significans operationem effectus,vt,Non est farina, Ergo non fit panis. Maximae horum sunt, Posita materiali causal sibilis es effectus: Remota materia permanenti, remouetur esse Ius: Non praecedente materia transeunti,nullus sequitur essectu 1.Tertius modus est ab Essectu, in permanenti valet assumatiue, non autem negatiue,vi,Sunt arma serrea,Ergo est ferrum: negative non valet, Non sunt arina,Ergo non est serrum. In transeunti negatiud non valet, assumatiue vero sequitur causam praecessisse, ut, Panis est, Ergo fuit farina: Praeter hos vυlgares modos argvc-di,sunt alij utiles, nempe praedicare proprietates quae insu gunt, ac proueniunt ex variis materiis, & remouere etia quae diuersae sunt, ut, Homo ess ex terra factus, Ergo est corruptibilis, Domus constat ex lapidibus,Ergo durabilis est, Gladius est ex plumbo,Non igitur acutus est. Et ad hunc locum pertinent argumenta, quae trahuntur ex locis , & diuersa natura locorum, ut,Pisces in aquis degunt, Sunt igitur humidi, Natus est in Germaniae, Ergo strenuus est:& alia si milia,quorum usus est frequens. Causa Formali.
Ausa Formalis, est qua res habet aliquod esse,ut, Albedoia est Causa formalis albi,& anima animalis. Haec duplex est,altera Accidetalis,quale est omne accidens respectu pro
142쪽
VINTV s. 139ptij subiecti, quod denominat i altera Substantialis, quales
sunt formae, quae faciunt substantias, ut anima hominis, an ita ma letonis, forma ignis, & similes. Locus est facilis a Causa ad effecto in affirmative & negative, & ab ellectu etiam ad Causam, ut, Albedo inhaeret, Ergo album cst, Non inhaeret,Ergo non est album, & e contra. Maximae, Posita, vel ablata caryasormali pouitur, et aas rtur effectus Cre contra. IN hac est peculiaris argumentandi modus,pertinet tamen Ar umad Locum a coniugatis, propterea illic explicabitur. mo in pse causa Finali.F'IN is,est cuius gratia aliquid fit,ut, sanitas finis est medi- uis.ci, ipsius enim causa medicus remedia adhibet. moam υut IN hac est vulgatis modus argumentandi, a sine bono, vel γrn. malo ad bonitatem, vel malitiam rei, dum inodo sit finis per se, id est, ad quc in res secundum se ordinatur: valet enim, Frui Deo bonam est, Ergo,& eius mandata obseruare bonum est, Occidere malum est, Ergo insidias parare malum est. Dico, i .
quando finis est per se : nam si quis furetur ut faciat eleemosynam, surari non est bonum, quamuis finis sit bonus, quia talis finis non est per se ipsius furti. SuNT tamen alij valde viiles modi argumentandi in hae et ' o
causa. Primus, cuius finis bonus, & id bonum, cuius finis . melior, & id melius, cuius optimus,& id optimum, ut, Melius est recte vivere, quam multa cognoscere , Ergo melior scientia est ipsa virtus. Optima naturalium cognitionum .st cognitio substantiae primae, Ergo Metaphysica est prima & optima scientiarum naturalium. Idem etiam valet op posito modo de malo, Cuius finis peior aut pessimus, id peius est aut pellimum. Hinc iste Locus plurimum valet ad
persuadendum. cum voluntas maxime in bonum inclinetur, M a malo auersetur.
SEC νND v s , qualis est Finis, tales & debet aliae tres Causae admoueri: ex quo coli gimus proprietates reliquaria Causarum secundum sinis proprietatem, ut, Domus debet nos defendere a ventis, Debet ergo ex lapidibus fortibus constate; Pater intendit bene filium educate, Debet ergo hono magi- stro committere eum,Gladius secare debet, Oportet ergo ut sit acuta acie. Huiusmodi sunt innumera argumenta. TERT: Vs, qualis est finis talia debent esse media ad s- 3-nem, ut,Vis ad vitam ingredi, Oportet ergo seruare mandata
Dei, scientia praeditos esse opotiet, studiis ergo, dc vigiliis
143쪽
A, QUA R. T V s , a Fine remouenda sunt media extranea & dea rinia ei,ut Studeo sapietitiae, Non ergo est mihi otiandum, Vir bonus aspirat ad foelicitatem, Noo ergo voi talibus carnis se debet obruere. Secundum hanc normam innumerasu,
muntur argumenta. i De Loco a Generatione, Corruptione . ab Usu.
CAP. VI I. . ' OC A haec proxima Causis sunt. Est autem Generatio,
C. ρuui,. I Vt communiter explicemus, rei productio. Corruptio M. vero, rei destructio. Vsus autem, secundum quem rebus
t 'ης, EsT Locus ά Generatione affirmativus, Cuius generatio est bona,&ipsum bonum,& e contra: similiter circa malum, Cuius generatio est mala, ipsu in est malum, Sc d contra. Per Bonum autem, & Malum intelligimus reliqua nomina similes qualitates significantia, ut, Christi natiuitas bona fuit,Ergo & Christus ipse bonus fuit, Peccatum malum fuit, Ergo Aipsum committere malum fuit. ALTER Locus a Corruptione Cuius corruptio bona ipsum malum, & cuius corruptio mala ipsum bonum : Aequum est latrones suspendi, Ergo latrones iniqui sunt, Impium luit Christum occidi ste,Ergo Christus innocen e fuit. Hic autem
attendamus, ut bonum & malum per se sumamus ; aliter n. non valebit argumcntum : non enim valet, Vtile ui bis fuit Christum mori, Er o Christus inutilis fuit, quia non sui nimus id, quod est per se; mors enim ut mors est, Donese utilis; nec qua parte homines Christum occiderunt, bonum fuit, sed ex ipsius beneplacito, qui morte sua uos redemit. TERT 1 vs locus, est ab Vfu,cuius usus bonus,aut malus, Scipsum bonum, aut malum est, & e contra, dummo i O vium non autem abusum sumam iis, ut, Laetificare cor, stomachum, roborare bonum est, Ergo & vinum bonum est: non tamen valet, Occidere amicum. malum est, Ergo gladius malus est; hic enim non usus,sed abusus est.
niter a. UMΜvNITER acci cientia vocantur, quorum unumcidentia. cum alteio coniungiar, siue unum antecedat, alter umsequatur, sine simul sint, si concepisse. & parere floruisse, Schabere fructus. esse Irim, & futuram pluviam, pari verecundiam, Oc rubescere.
144쪽
HAac autem sunt in duplici differentia. Quaedam, quo- Suplicia.
Im vnu In cum altero necessario coniungriur, quamuis non conuertibiluer, ut, parere neccssario coniungitur cum eo, quod est concepisse, non e contra. Quodam,quorum unum cum alteio plei unque coniungitur, ut, Bacchanalia esse,& rixas fieri. TvNC unus argumentandi modus, in iis quae necessario coniungiatur ex parte eius,quod cum altero iungitur affirma- mod. s. Huc: ex parte veto alterius negati uc, qui modus est consequentia necessaria, ut, Peperit,Eigo concepit,FIuctus fert,Er- igo floruit; e contra Non concepit, Ergo non pariet,Non fo-
ruit,Ergo non seret fructus. Alter modus est in iis,quae plerunque iunguntur,& in lus sumitur similis consequentia, sed probabilis tantum , ut, Bacchanalia sunt, Ergo rixae crunt, Non sunt lixa: Ergo non fuerunt Bacchanalia. An hos argumentandi modos pertinent argumenta, quae sumuntur a signis naturalibus physiognomicis, a prodigiis, a sportentis,& quae ab auguriis Olim sumebantur,quamuis talia argumenta, iam inania,& fallacia sint. Reducuntur etiam argumenta quae sumuntur ex suspicionibus, a dictis, a factis alicuius,quamuis non omnia necessaria sint, aut probabilia. De locis Externis. Oppositis . Disparatis. . it.
CAP. VIII. Nos solum ab iis,quae rei substantia sunt, vel eam circun- Loci Exstant, argumenta trahimus, sed etia ab iis, quae extranea. terni.& aduersa sunt. Ac tales Loci Externi dicuntur: inter quos de Oppositis & Disparatis esset modo agedum si in primo libro abunde hoc iam nouis auditoribus,quo se in ar*uendo ex e ceret,no cocessissemus. Hic solum Maximas ipsas, & aliquos argumenta udi modos,quos illic praetermisimus, aperiemus. EST Maxima prima pro relative oppositis, Relativissimul Moxima se ponunt, simul se perimunt in propriis si biectis, ut, Si pater se' est, etiam filius est,&, Si patcr non est, nec filius est Altera In eodem subierito, si unum a firmatrer, alterum negatur respe- Αι eiusdem termini, ut, Petrus est filius Pauli, Ligo non eius pater : negative non valci, Non est pater , Ergo non es fi lius ; potest enim esse, quod nec sit pater, nec hilus. Maxima pro contrariis,& priuatis. De Ο uum a i. mutur, i al- τ λιierum negari d bet, ut, Nix est alba, Ergo non csi nigra. HO tra ti ermo videt, Ergo non est caecus, negat iuc non valet nas sum a. .
mus proprium subiectum capax talium oppositorum, de sumamus contraria, quae non habent medium, tunc enim,
145쪽
de quo negatur unum,nfirmatur alterum, ut, Homo non videt,Ergo est caecus,Leo non est caecus, Erso videt, Aqua non est calida, Ergo est frigida, Ignis non est frigidus, Ergo est colidus. In Contradictariis, de quo afirmatur num, negatur alterum, . e contra, ut, Lapis est, non laomo, Ergo non est bo-mo, Non est homo, Ergo est non homo praesertim in subiectis existentibus. IN Contradictoriis est modus argumentandi a contradictorio praedicati,ad contradictorium subiecti,ut,Homo animal est, Ergo non animal non homo est: & etiam in consequentiis, ut, Si homo est, animal est, Ergo si non animal est, non homo est; quae consequentia dicitur, E contrario Alter modus in Contrariis, chm contraria praedicata de contrariis vel oppositis praedicamus, ut, Prudentia est virtus, Ergo imprudentia est vitium,Virtus est amanda, rgo vitium est odio habendum, Lumen delectat, Ergo tenebrae contristant; quae Consequentia dicitur, In ipso: cuius Maxima, Meut se habet propositum inproposito, ita σ opposiιum in opposito, vel, Contrar οὐ contrariu praedicantur. ι De Loeo a Maiori.
MA i v s, vocatur id, quod magis probabile, & verum vi
detur, ut, Maius est hominem vincere equum , quam vincexe leonem, hoc enim Minus est, id est minus plobabile,& minus apparens verum. ARGvMENTAM vR a Maiori ad minus negative tripliciter. Primis maiori & minori positis a parte subiecti, ut, Ange' lus non potest cogere voluntatem hominis, Ergo nec Daemon. Maxima, Vno de duobus enunciato,si, cui magis videtur inesse, non inest, nec ei, cui minus videtur inesse, inerit. Alter ex parte praedicati positis maiori & minori, ut, Hom. non potest domare equum, Ergo nec poterit subiicere leonem. Maxima, Duobus de uno enunciatis,s,quod magis vi-.detur inesse, non inest, nec id, quod minus. Tertius,eX parte Virtusque extremi, ut, Rex non potuit expugnare castrum, Ergo nec Dux expugnabit x rbem. Maxima,Duobus de duobus enunciatis, ii , quod alteri magis videbatur inesse, non fuit,Ergo nec alteri alterum,quod minus videtur,inerit. Horum trium Maxima communis est, si quoά magis videtur, noves verum,nec id, quod miuus videtur,verum erit.
146쪽
IO ei a Minori sunt tres,sed affirmativi. Primus ex parte subiecti, ut, Dux expulit hostes, Ergo Imperator expel- parte
let . Maxima, Duobus de x no enunciatis, si quod minus vide- tur, inest, & id, quod magis videtur,inerit. Set cundus, ex par- te praedicati, ut, icit te nem, Ergo vincet equum. Maxima, .Duobus de uno enunciatis, si, quod minus videtur melle, inest,& i liquod magis videtur,inerit.Tettius ex parte utrius, Ex pa t. que,vt, Christus pro uobis grauillima tulit tormenta Ergo &nos haec modica ferre debemus. Maxima, Duobm de duobmen mιatu, si, quod alterι minus Ddeιur messe, mest, G alierum, quod magμ videtur, alteri inerit. Cona munis Maxima, Si, quod inium Ddetur, es crum, Er id quod magis.
Stolli. SI Mi L 3 A dicuntur, vel quae aliquam formam ciusdem ra- tionis participant, vel quae eandem inter se proportionem , habent. V. g. Album albo simile est, & bona o homini secun- 'dum formam, at dux & auriga simi es sunt secundum pio
portionem. Vtroque auit na modo valet argumentum amrmative, 6 negative, ut, Cygnus disgregat visum, L go & nix, Equus non e ii particeps rationi, ,hr o nec leo. DEBEMus autem sumere similitudinem in eo, ratione cu mi thlius praedicatum inest,aliter non valebit: noti enim valet. Cygnus sentit. Eigo Sc nix, quia quamuis similetur in albedine, tamen albcdo non est ratio, qua Cygnus sentit. Similiter in simili secundum proport: Onem volet .vi, Sicut te haberancilla ad do Dina in ita sensus ad rationem. Sed non debet ancilia imperare dominae Ergo nec sensus rationi, Si cui se
bet auriga in curru, ita dux in exerritu, 'ed aurigi iactente Secaute de et dirigere currum, Eryo D Ja ori id iter g bcr- nare exercatum Maxima, Similium G pro 'o mire palium idini shabendiam iud clx m. Huic Loco ascribitur a Pari, seu Aequali, ut lex est. Qui ii set, occiderit patrem,obuolutus corio deiiciatur in profluent ,
Ergo di qui Occiderit matrem est deiiciendus, quia par est peccatum, Etiam,sunt Opposita loca, nempe a Diui mili & Dispari, sed eorum non est admodum ire t ens , ius . quoi mri Maxima,Di imittam, Disparium diuersa es ratio.
147쪽
De Locis aliis Extrinsects. Arransmuta- i ta proportione.
Arzum a Rorosi TIs quatuor terminis, duobus prioribus pro-pς m portionem eam habentibus, quam tertius & quartus ha-
bent,eadem proportio primi & ter iij, secundi & quarti colligitur. Atque tale argumentum, a Permutata proportione dici 1blet:quo argumentandi modo frequentius Arithmetici uti solent, ut, sicut se habent duo ad quatuor, ita & sex ad duodecim; est enim proportio dupla, scilicet maior numerus minorem bis continet; Ergo,sicut se habent duo ad sex,ita se habebunt quatuor ad duodecim; utraque enim est tripla. Pr terea, Sicut se habet homo ad risibile, ita equus ad hinni bile; in traque enim praedicatum de suo subiecto assit matur; Ergo sicut se habet homo ad equum,ita risibile ad hinnibile;est enim vitaque praedicatio disparata.
SOLET ab authoritate argumentum tantum duci affr-
matiuum, ut, Philosophi docent elementa esse quatuor, Sunt igitur quatuor. Vocamus allirmativum, quando authoritatem affirmamus, quamuis id quod probamus sit negativum, ut, Philosophi docent coelum non esse corrupti bile, Coelum igitur non est corruptibile. In hoc Loco .est latitudo probabilitatis , secundum maiorem vel minorem authoritatem. Maxima, Experto cuique ita sua arte cre- dividum es. . ., is SVP εκ omnes auctoritates est diuina Ecclesiae reuelata, . -- cui secundum fidem Catholicam assentire tenemur: certiore vim est quacunque scientia.
TRANs v MI TI O , est cum loco nominis ignoti, aliud iden otius significans sumimus, ut, Non est sapientis quic- ruam inconsiderate proferre, Ergo nec prudentis:& valet a Drmative & negative .Est etiam Trasumptio, cum aliquid de aliquo probaturi, ad aliud probandum nos transferimus, vel ptopter similitudinem cum illo,vel propter cosensum disputantium: ut, si quis virtutem multum polle contenderet, ad id de Iustitia piobandum se transferret ex consensu respondentis ue vel probaturus equum hinni bilem, hominem risibilem, probaret,quod alteri simile est. Et quamuis sic communiter dici solet, videtur etiam posita dici, Locum a Transumptionecise a Transsatione, nimiru cum metaphoris res probamus,
148쪽
& hoe tam assirmative, quam negati uc, ut, Leo rugiens est timendus, Ergo & Diabolus,Pater milli as est amandus & venerandus , Ergo & Deus, Cani non est fidendum , Ergo necassentatori. Delocis Mediis.
CAP. X.Loc a Medij sunt, a quibus argumenta, quae nee prorsus Lqς -ς
extranea, nec prorsus intranea rei sunt, extrahuntur, ut V in ipsorum explanatione patebit, quamuis Cicero cum aliis adnumerauerit. Parum autem refert ab aliis secernere , vel cum aliis computare, dummodo ipsorum recta explicatio Musus tradatur. coniugatH.
CONIvo AT A dicuntur, quae se habent sicut abstractum& concretum,ut, album,& albedo, iustum,& iustitia. E s T Primus Locus argumentandi in his, praedicando aliquid denotans bonum, vel malum , tam affirmatiue , quam negati uὸ , ut , Sanctum est obedire, Ergo sancta est obedientia , Diuitem esse non est optimum , Ergo diuitiae non sunt optimum bonum. Alter modus est, subiiciendo & praedicando in propositionibus essentialibus, ut, Album est coloratum: Ergo albedo est color.In iis vero quae per accidens sunt, non valet: non enim sequitur, Album est dulce, Ergo albedo est dulcedo. . casibus. CA s v s , sunt plura denominatiua inter se ab eadem sorma inflexa,vi, Sapiens ,sapienter,iustum,iuste. IN his valet etiam affirmatiue , & negative argumentum, ut,Iustum est bonum,Εrso quod iuste fit,bene fit,Sapientem esse optandum est,Ergo lapienter agere optandum est.
A COMPAR Aτ ivo ad Positiuum valet argumentum aD firmatiuὰ, quando absoluta est Comparatio, ut, Leo est sortior homine,Erso Ieo est fortis. Aliquando non est Comparatio absoluta , lad relatiua , quomodo vocamus dulcius,
minus amarum,& melius, minus malum, & tunc argumentum non valet.
APositivo vero valet negative sumpta adhuc Comparatione absoluta,vt,Formica non est sortis, Ergo non est leone fortior. In his omnibus Maximae notae sunt. VALET etiam argumetu ex partevtriusq; extremi a Positivis, C 5parativis,& Superlativis,xi,obedire sanctu est,Ergo
149쪽
magis obedire sanctius est,& maxime obedire sanctissimum
est. Hoc autem non valet in iis quae per accidens sunt moneam in valet,Sciens est studiosus, Eigo sapient: otest studiosior: non enim virtus cum se icntia pci ic coniuncta est, ouin possint separari, proptere . in sim Hibus iiiis non valet. Maxima, Si aliquid tale est, de quod magis est magis tale zIit.
EX Maxima Locus hic notu sit , Si aliquid alicui admotui pium facit tale,& ipsum magis erit tal , vel ipsum saltem erat tale, ut, Paries est albus pio prer calcem , Eigo & ca x est alba; Theophrastus est Lictus doctus . quia audiuit Atallo te-α, ando lem , Ergo & Ai istoteles fuit doctus. Hic modus non valet, vati ix. nisi quando subiectum potest recipere tale praedicatum : non enim dices. Nix est alba propter albeclinem, Ergo albedo est alba , quia albedo non est aptum subiectum ipsius albi. Valet tamen , Diligo hominem propter Deum fi Ergo magis di ligo Deum. Maxima etiam , propter quod unumquodque tale , & id magis quando potest tale esse, id est , idem recipere
praedicatum. etiui- SvPERzRAT Locus ultimus a Diuisone, sed in i . lib. de eo . & ipsius Maximis diximus. H i Iunt praecipui loci quos adolescentes exercete erit uti- le ante Arist. copiosam,& exactam doctrinam.
De Syllogismorum fallaciis & erroribus.
m Dia auia cc nsistat, I ei umque impersectio ex eorum,quae ad per-plix fectionem necessaria sunt, desectu cosurgat, sit ut in Syllogini. Ira Fqr m , multiplex vitium,& error contingas. EsT enim quidam error in Forma, quando non sit ea pro-
ria post Onum dispoiuino,quae in lib. . praescripta est: quomo t. ia. iste vitiosus es , Omnis piudentia est virtus, Omnis temperantia est virtus, ergo Omnis temperantia est prudentia: For-D .diues cima enim non est bona, cum sit in secunda figura utraque aia -- iis sirmativa, quamuis Materia recta sit Vitium hoc simile est in seria. vesti ex bono panno, math constructae.1 om nou ALTER contingit error in Materia , cu forma qui de bona η ς IJ - materia inepta,& mala: quod dupliciter accidit, Pris i. i. Materia,quq no est necessaria,utimur ac si esset nece Gmuri saria, contendentes ex ea Demonstrationem facere: it qui sic
150쪽
Syllogismum saceret, Omnes luteae ductae ab eodem puncto in idem punctum sunt aequa es, Linea recta, nempe i horda &linea arcus, sunt duetae ab eo de puncto in idem,Eigo illae suiu aequales; costat malam Materiam esse, cum illa Maior sit falsa , Scallumatur pr' necessaria propter similitud nem quam habet cum necessaria: nam vera,& necessaria ista crat, Omnes lineae rectae ductae ab eodem puncto iii idem punctum sunt aequales. Hoc vitium est contra Demonstrat onem. ALTERO modo peccatur in Materia , cum id , quod non est probabilo, sed tantum apparens, sumitur ac si est et proba bile, ut, Omne quod ridet habet os, Prata rident, Ergo prata habent os: ubi illa Minor apparet probabilis propter ae iuruin cationem illius vel bi ,ridet,& tamen non est probabilis. Talnvitium est contra Dia lecticum Syllogismum , simile vestie vili panno recte construet P. TERTIus euenit error in utroq; simul, nempe in Forma, & Materia , ut, Quod mouetur est sensibile , Cadauer mouetur,ergo Cadauer est sensibile: Forma enim huius vitiosa est, cum sit ex particularibus: Materia etia apparens est, ex aequi uocatione verbi, mouetur , nam aliquando pro motu locali, aliquando pro alteratione, & etiam pro argumentatione sumitur. Licet igitur error tripliciter cotingat, vel in Forma, ve Iin Materia siue Necessaria, siue Probabili , vel in Materia αForma, frequentius tamen in Materia Probabili, errores accidui, cum amolior sit,& communior, ac etiam imperfectior sit,ac propterea error in ea non ita facile percipitur. E x his accidit, ut Syllogismus,qui est instrumentum co-gaitionis , & scientiae , sit erroris & deceptionis causa : quod cuilibet instrumento commune est; recte enim adaptatus calamus bene scribit ac characteres delineat, si tamen non Ie aptetur, maculas potius chartet imprimit.Tali Syllogismo utuntur qui alios decipere conantur , Squi se potius videri sapientes, quam esse student, dicti Sophistae , a quibus etiam Syllogismus talis Sophisticus est nuncupatus : cuius errore S disti iacte aperire oportet, non ut eis utamur alios decipi cntes , sed ut ab cis caueamus, & similibus hominibus nos er
De Metis, ad quas Sophime conantur distu-
to respodemem redigere studet, ut ex tali Meta Cius Vi - h L ctoria in