장음표시 사용
151쪽
M8,a S . Ooliam eonsecutum esse circunstantibus appareat. Sunt auisphi,arum, tem hae quinque, Redargutio,Fadum, inopinabile, Soloecis- 'Τ- mus,Nug tao:de quarum singulis breviter est dicendum.
... D EDARGVτι O,est piae negati concessio, vel praeconcess . negatio in eadem disputatione, vi argumenti fallacis, id est, quotiescunque cogitur responciens concedere in eadem disputatione contradictorium eius , quod antet concesserat, propter argumenti Fallaciam.Ac talis Syllogismus, fallaciter Evusti in probans contradictorium concessi, dicitui Sophisticus Elen-2 e chus : quoties enim sine Fallacia probatur contradictorium,
L. . Verus Elenchus dicitur. Ponitur , in eadem disputatione:
quia si respondens admittat id, cuius oppositum in aliis disputationibus praecedentibus tantum defenderit, non est Redargutio, nisi id in praesenti disputatione susceperit. Dicitur, vi argumenti: quia quando vocibu& & importunitate verborum sola vel alia eausa respondens amittit conir dictorium, non est Redargutio. V. g. sustinet quis dot mientes ncm videre, fit Syllogismus Sophisticus, Omne v. sum habens, videt, Omnes dormientes visum habent, ergo Omnes dormientes vident: cogitur vi Syllogismi, quia Fallaciam illius nominis, visus,ignorat concedere conclusionem, tunc redactus est ad Metam Redargutionis & contradictionis. De Meta Falsi. L s V M , vocatur id , quod omnibus circunstantibus f D' cognitum tanquam salsum , M re ipsa salsum est:& ad id conatur redigere Sophista respondentem, ut, Homo habet quod non amisit,Non amisit alas,Ergo habet alas. De Meta Inopinatrali δ' - - ' INOP1NΑs tis,est id,quod contra circunstantium opinio-
.f.' nem est,sive ipsum sit verum,siue fassum: ad quod sophista
redigere conatur respondentem, ut saltem apud astantes victoriam de eo habuisse videatur: ut si coram rosticis Solem maiorem terra cogeret concedere, hi enim sicut molare lapidem esse existimant. Similiter si coram hominibus vitiis deditis regem posse inlaelicem e sie conuinceret. De Meta Soloecismi. S,lube δε COLOECI SHVS, est Viti uin Orationis cotextu eontrare- min. gulas Gramaticas; ad que Sophista etiam respondentεredigit: nullam enim no intentat viam,qua doctos appareat, Mgloriam ab aduerserio aucupetur. Verbi gratia,Omnis homo est
152쪽
est studiosus scientiae, Omnis mulier est homo, ergo Omnis muli ei est studiosus scientia. Cogit enim vi Syllogismi apparentis, soloeci sinum hunc conclusio vis admitti.
NU G A τι o , est eiusdem.& ex eadε parte inutilis repetitio. Motiri Dicitur,eiusdem repetitio: quia nisi idem repetatur,Nugatio non est Dicitur ex eadem parte:quia si idem in diuersis propositionibus eiusdem Syllogismi repetatur, Nugatio non est. Dicitur, inutilis: quia aliquando repetitio, Nugatio non est,ed in aliquid peculiariter in repetitione denotatur, ut virgo virginum sanctus sanctorum. Ad Nugationem autem Sopbista redigit aliquando, ut irrideatur respondensa circun- stantibus. ut si dicat, Omne simum est uatus simus, Aliquis nasus est simus,Ergo aliquis nasus est naliis simus. HAE omnes Metae sub una uniuersali includuntur,quq di- ώ--sau..citur. Non ens, id est, quoties respondens cogitur id conce- .mis. dere,quod non est, vel non apparet esse, ut conuincatur erroris,& iguo tantiae, quae circa Non ens versatur,& Sophista ex hoc sapiens videatur: propterea has Fallacias,quibus decipere conatur,singulas ostendamus. De Fallacia in communi.
CAP. XIII. FALLACI A non uno modo tantum diciturialiqua do enim passaria dc pro errore, x deceptione ex ipso argumento Sophistico proueniente sumitur : aliquando pro ipso met argumento & Is
Loco, & utroque modo in praesenti usurpatur. Est autem ad- . i. - . 'vertendum, quemadmodum Dialectici ex suis Locis argu menta verὰ deducentes, probabiliter argumentantur,ac Opinionem rerum faciunt, ita & Sophistae ex eisdem locis saepe
apparenter argumenta extrahentes, Sc non quidem vere . deceptionem faciunt, ut enim Dialecticus argumentatur a superiori uniuersaliter ad inferius, scilicet, Omne animal sentit, Omnis homo est animal ,ergo Omnis homo sentit, ita sophista argumentatur in apparenti uniuersali, Omnis canis latrat Sydus coeleste est canis,ergo Sy dus coeleste latrat. PROPTEREA in Fallacia qualibet duo concurrui. Alterum uilla similitudo apparentis Loci ad veru,quae mouet intellectu seu imaginationem ad errorem, & deceptionis est oceasio:& hoc dicitur Causa Apparentiae. Alterum dissimilitudo, & dif- serentia vera, quae est inter unum, & alterum argumentandi causa uos modum, quod dicitur Causa non existentiae: ut in illo argumento, Causa apparentiae est vox, canis, qi ae smilatui supe-
153쪽
riori,& uniuersali,Causa vero non existenti et est eius ς quiu catio ,ratione cuius non cst uni uia sale,quamuis appareat. Fost cla- Iv Y r A has Apparet te causes distinguuntur fallaci ς dupli- citer: quaedam dicuntur, in dictione, illa: nempe quae suae ap- A.,i'. parentiae causam in ipsis dictionibus & vocibus habent: quae-c Uis p. dana Extra dictionem, quae Causam apparentiae non in vocipare uria. bus,sed in rebus per vocem significatis habent./u act/ρ- D E iis igitur, quae In dictione sunt, primo differamus, quae I., is Q sunt sex tax Ium , Aequi uocatio , Amphibologia, Accentus, dii. E A. Compositi O, Divisio,Figura dictionis.
ne ' De Fallaciis In dictione.
Defallacia equivocationis. CAP. XIIII. AEQv lv oc A Tio Nis Fallacia, est error,&deceptio, proueniens ex unitate vocis plura signi Mantis. Cause apparentiae est unitas vocis, quia assimilatur voci uni uocae, ac propterea existimatur idem esse iudicium de utraque . Causa non existentiae, est dissimilitudo & pluralitas significatorum, quae in hac inuenitur. M juru, HV I V s Fallaciae triplex en species. Prima, quando vox ι itiῆust simpliciter est aequivoca, ex qua fit Syllogismus Sophisticus, ciet x e . vi , Omne corpus est substantia, Trinam mensio est corpus,' ergo Trina dimensio est substantia: in hoc est aequi uocatio corporis,quod aliquando comvolitam substantiam aliquando trinam dimensionem significat,quae quantitas est. S E c v N D A species est, cum vox est analoga, ut, Omnuquod currit, pedes habet,Tyberis currit, Eigo Tyberis habet pedes, Quod ridet habet os , Pratum ridet, ergo Pratum habet o S.
TERTIA species, clim variatur ampliatio vel genus, aut alia proprietas Grammaticalis , ut, Omne animal est coloratum, Mulier est animal, Ergo est coloratum. Quod surgeb axstat, Sedens surgebat,Ergo sedens stat.
vhοι De Fallacia Amphibologiae. MPH ISOLO G I AE fallacia, est error prouentcs ex uni-ietate orati Ais plures palictis sensus: cui' Causa apparetiae est Unitas orationis , Causa vero no existutiae , est ipsa sensuu
multiplicitas,ut,Quicqd est Aristotclis, possidetur ab Aristo
154쪽
t te Haec est Logica At istotclis, Ergo baec Logica possidetur ab ipso. Hic varriun ille genitivas tensam facii: nam ligni n- cat habitudinem pollidentis.& rei poἱlcstae, similiter & ordi- inem causae A cffectus. Et haec est una species ipsius, quando
nempe eadem incisa et orationis conit xucti Q ALTER A specie, est, quando mutatur constructio,vi qua- ado casus mutatu i ut Qn'acunque vides ,hoc vides, Scd lignum vides, Ergo ligno vi ucs, illud enim,loc, mutat sentarim, si in abiri uo aut si1 n accusativo construatur, vel etiam qua-do id. in quod transit actio vel bi, mutatur in suppostatim, ut, Quoscunque volo Die accipere , vo o me accipiant, Sed hostes volo me accipere, Erg , holies volo me accipiant: hic enim modo oppositum in suppositum, modo lui politum in
TERT i A species, qua do una oratio plura significat, sed v- , nu principaliter alturii similitudine quadam ut Quoties lit-xus ar tur,tem alcinditur, Cum indocilis docetur, littus aratur, ergo Cum indocjlis docetur, terra scinditur, ilia enim oratio, littus aratur, principaliter significat, littus aratro scindi, quadam simil. tudine vero significat frustra quicquam a ere.
ERROR iste prouenit cum aliqua dictio varia significat ex F.lyreia
diueita pronunciatione spiritus quatitatis, vel accentus, xl, Quicquid hamatur, hamo capitur , ν inum amatur, ergo ,is. i. vinum hamo capitur. Omnis populus est arbor, Roma est i populus , ergo Roma est arbor: d. ctio. n populus, ex varia quantitate pimiae syllabae varia significat. PR o v EN i T ctiam iste error, ciuando separatur una dictio ilia plus es, vel ex pluribus fit una: Sic, au'd Deus facit inuite, facit coacte Racemos Deus facit in vite, ergo Racemos facit coacte est deceptio: nam sunt duae partes in Minori, nempe praepQ sitio, ita,& ablativus, vite: in Maiori autem est una dictio, nempe a uerbium. Similiter,Tu es qui es, Quies est priuatio motus,ergo Tu es priuatio motus, pR o v FN i T etiam tertio haec Fallacia, quando cum pro- glauciatioue mutatur gestus,quod fit in iron is: mutatur enim sensus per ironicam pio nunciationem, ut, Quicunque alterii vocat album, ipsum dicit e se album , sed pueri Aethiopem Vocant albuna Ergo pueri dicunt ipsum esse album. TANDEM fit ista deceptio cum mutatur diphthongus, ut, qJ Cuicunque desu erat aequum, des ferat iustum, Sei qui
155쪽
De Facracia Composinuis, Diuisionis. i A circa Fallacias has speculari oportet. Primum, quid Compositio,& quid Diuiso si Secundum, quid Compositionis Fallac a & quid etiam Diuisionis Fallacia. Tertio,
--θω - ,.. Q 'φ lii O lg tur & Diuisio non uno modo di euntur. I rimo enim Compositio est , quoties significatio unius ter-lipti, ista inini R pplicatur integrae significatjoni alterius: ut si dicas, Alristrib. bum potest tale n grum, si sensus sit, albo ipsi, nempc corpo-i ri, cum albedines mul accidere nigrum, Compositio est. Sic autem fit Diuiso,cum non integrae, sed parti significationis, alterius significatio applicatur: ut si in eadem propositionenat lenius, Illud corpus quod album est, nigrum potest esse, non tamen simul cum albedine, Divisio est. b. . V etiam altero modo Compositio,& Diuisio,cum vnaclictio potest construi cum variis dictionibus in eadem oratione e si autem cum una construatur, facit unum sensum, si vero cum altera,facit alterum sensum. Et in hoc talis oratio cliuert ab Amphibologia, in qua eadem seruatur dictionum conitructio: vi, Quicquid vivit semper erit, dictio, semper, potest costrui cum verbo, vivit,&sensum facit verum: potest etiam construi cum verbo, erit, & sensum facit falsum Tune
conitruere talem dictionem cum ea, cum qua magis apparet construi, Compositio est, ut coniungere cum verbo, vivit: at coniungere cum eo, cum quo minus coniungi apparet, Diui- .sio est, ut si construantur cum illo verbo, erit: & in hoc pro- nunciationem,& loquendi phrasim oportebit considerare M Diuisio tertio modo 'triti, o R C A secundum, Fallacia Compositionis & Diuisioni, uisionis. Hi, cum in consequentia aliqua datur Antecedens verum.&Consequos talium, eo quod diuisum sensum in compositum Vel compositum, in diuisum mutamus: non enim licet lici
Factaeia TvN c autem fit Compositionis Fallacia peculiariter eum ' 8suq Consequens falsum, quod sequebatur ex sensu coposito fali non recedenti , attribuimus eidem Antecedenti in sensu dinuo vero; vel cum conclusionem,quae sequabatur in sensu
156쪽
luiso vera, sumimus in sensu composito falsam .Exemplum prioris, Omnia quinque sunt duo dc tria, Quinarius non est duo & tria,ergo Dinarius non est quinque. In hoc Syllogi Dino concluso est talla, A sequitur ex Antecedenti composito salso: nam illa Minor falsa est, si praedicatum composite & copulatim teneatur. Esset autem vera, si diuisiuὸ tenereturi facit enim sensum , Quinarius non est duo, dc quinarius non est tria, E contra Maior diuisa est falsa,composita vera,tunc esset Fallacia Compositionis velle tribuere falsitatem conclusionis veritati Minoris diuisae, clim tamen ex ea non sequatur.
Exemplum posterioris, O in nem hominem scribere est possibile, Aliqui non scribentes sunt homines , ergo Non scribentes scribere est postibile.In hoc Antecedens est verum,&ex eo conelusio sequitur vera in sensu diuiso, falsa tamen incomposito . tunc est fallacia Compositionis : in sensu enim
composito falso sumimus,quod non sequitur, nisi in sensu di
Es T autem Fallacia Diuisionis e couerso,cum sensus compositus est verus,& diuisus falsus, dc attribuimus csiclufionis falsitatem sensui composito vero in Antecedenti,ex quo non sequebatur; vel ipsam coclusionem in sensu diuiso sumimus, quae tamen erat composite sumenda: vi in Maiori illius Syl- 'logismi, Omnia quinque sunt duo dctria, Quinarius non est duo dc tria, ergo Quinarius non est quinque, Maior diuisa falsa est , composita vera. Est autem Fallacia Diuisionis, illi
compositae tribuere conclusionis salsitatem, cum non nisi ex diuiti sequatur .Et haec omnia clariora fient in ipsis Compositionis de Diuisionis speciebus. S V N-T enim tres. Prima fit inter terminos, quorum alter compositio potest significationem suam integrae alterius significationi applicare, nempe materiali ει sor mali, potest etiam parti significationis soli, puta materiali,applicare: ut, Omnes homines e de senes postibile est, Iuvenes iunt homines, ergo Iuu nes esse senes possibile est, est Fallacia Compositionis, si concusionem in sensu composito sumamus ; non enim inserebatur , nisi in sensu diuisio : at si dicas , Iuvenes esse senes est impossibile, Homines sunt Iuvenes, ergo Homines esse senes Nim postibile est. conclusio est falla,& Maior in sensu diuiso, exqua.concluso sequitur , in sensu vero composio est vera, de attribuere ei falsitatem conelusionis, est Fallacia Diuisionis, quia, qu*dex diuisa sequitur,attribuimus compositae.
A L T E R A species harum Fallaciarum est , eum est x.
157쪽
aliquod complexum , quod d uisue, &copulatim sumi potesc , ratione cuius mutatur sensus, ut 'superius diximus: simi- . liter de complexo disiuncto , vel di sun eo, ut, Omne ani-- mal est rationale , vel irrationale, Sed non omne animal est rationale, ergo Omne animal est irrationale, est quidem Di uitionis Fallacia in Maiori, quae potest sensum disiunctum facere , & sic eli vera. est enim propositio categorica, cuius issensus est, de quolibet animali per se esse verum enunciare' , hoc, scilicet cite rationale vel ii rationale, & sic non infertur . conclusio illa , potest di sufflue sumi,& sie est diuisa falla, facit enim sensum, Omne ani dial est rationale, ve I Omne ani- mal est irrationale, & ex ea talis conclusio etiam salsa sequitur, Fallacia consistit in eo, quod ilibuimus Maiori compositae verae quod non sequitur, nisi ex ea diuisa falsa Fit opposito modo Fallacia Compositionis, cum sensus compositus est falsus, diuisus verus. ' TERTIA species est, cum aliquam dictionem cum variis construimus, propter quod mutatur sensu S: vi, Quicquid vivit semper erit, Equus vivit, Ergo equus semper erit, conclusio salsa, & Maior in sensu diuiso falsa, nempe si dictio, semper, coniungatur cum verbo, erit, & sic procedit conclusio: at si iungatur cum verbo, vivit, est Compositio,&vera. Similiter , Q aan cunque imaginem auream habentem vestem vidi ipsa est ex auro, Sed ligneam imaginem vidi habentem vestem aut eam , Ergo imago lignea est ex auro,conclusio est falsa,& etiam Maior diuisa, nempe si illa dictio, auream, iungatur cum, vesti: sic enim ex ea infertur conclusio. At si composita sumatur, est vera, nempe si iungatur cum imagine: ac propterca est Fallacia Diuisionis conclusionem
tribuere compositae. De Fallacia Figurae dic7iouu.
δες - VALLActa haec accidit cum ex similitudine duarum di- Cctionum inter se accidentali, colligimus similitudinem
, Q V o D primo euenit, cum dictio unius generis Grammaticalis existimatur esse alterius generis propter similem desinentiam, ut qui Poetam concederet eis e doctam sicut Musam, quia Musa est sex mineum nomen , & qui Eustochium concederet esse sanctum, quia finitur inum, ficut templum. ALTERO
158쪽
ALTER o modo euenit, cum nome unius praedicam cti su - mimus pro altero praedicamento: ut, iniicquid hodie cinisti, modo comedisti, Carnes crudas hodie emisti, ergo Carnes crudas modo comedisti ,est figura dictionis, quia, quicquid, ligni licat substantiam, crudum vero, qualitatem. Evρ N i T etiam, cum Simplicem suppositionem in perso- , rnat m, Vel C contra mutamus, ut Homo est species,Iulius est homo, ergo Iulius est species , cum praesertim hoc sit in indiuiduo,& uniuersa limam hic videtur mutari modus cum vniuersale quale quid, individuum hoc aliquid significat.
C A P. X V. 'Vo tacilius haec Fallacia intellig*tur, test enim admo-
dum communi si notandum est, aliqua quadrupliciῖer iste ditio. Vnu in quid esse posse. PRi Mo , dicuntur ea unum quae unum prorsus significant quamuis sub diuersis nominibus aut modis diuersis: quo pacto duo synonyma unum dicuntur, similiter definitum& ip sius definitio: illa tamen in voce disterunt, haec veto in significandi modo, cum definitum confuse, definitio eandem explicite dicat.
ALTER O modo , quaedam dicuntur unum , quae eum non eandem naturam significent, unum tamen est de essentia alterius , sicut genus, vel differentia idem sunt cum specie, &species cum indiuiduo, puta homo & animal ,homo & rationalein homo & Iulius.
TER Tio, quaedam alia dicuntur unum minori unitate, a. quorum unum est alterius proprium , puta bona o & risibile, non tamen risibile est de essentia hominis. TANDEM , quaedam alia dicuntur unum , quorum Vnum alterum claudit tanquam acci dens, ut homo,& album. ISTA quatuor non ita unum sunt,quin aliqua inter ea di L conueni ferentia inueniatur, nec ita sunt diuersa , quin etiam aliquo ' 'f' modo unum sint ex quo fit, quod aliqua, quae uni tribuimus, etiam alteri damus, aliqua vero uni applicamus, quae alteri . . seno concedi fas; dicimus enim album, coloratum, Acurrere, sumpti & sedere, quae etiam de homine albo praedicamus : at album esse accidens, co 'orem , qualitatem dicimus, quae de homine non enunciamus, Ict in uniuersum e ' R gula, Omnia ea,
quae uni conueniunt secundum id , in quo ab altero differt,
159쪽
remouenda sunt ab altero,cς era vero concedenda simul,auti neganda. Verbi gratia, album dicitur currere ratione ipsus subiecti,corpus enim albedinem habens dicitur currere. Prς-terea album dicitur accidens ratione formae, in qua cum subiecto non est idem , non praedicabitur ergo accidens de cor
Fallacia Ex his nota est Fallacia Aceldentis,quae fit quoties tribus -- ε μ φ' mus uni omnia,quq tribuimus alteri,quae tamen non illi,qua parte cum altero unum est, conueniunt,existimantes propter identitatem, & unitatem id licere: quo defectu peccant omnes hi Syllogismi,& consequentiae, Homo est ris bilis i Risibile est proprium , Ergo homo est proprium ; Ensis est gladius , Gladius est secundae declinationis , ergo Ensis est secundae declinationis; Petrus est homo, Homo est species, ergo Petrus est species. & in uniuersum quoties suppositio variatur , sicut quando procedimus ex pου ris particularibus e cmaiori particulari in I. Figura ex puris affirmati his in L. Figura, & similia. Similiter quoties appellationem mutamus, vel ex diuisis ad coniuncta, vel e contra procedimus , ut, Video Corruscum,& Corruscus est venies, Ergo video venientem; Hic canis est pater, Et hie canis est tuus , Ergo est pater tuus; Puer hic est magnus Logiens, Ergo est magnus, & est Logicus. Similiter quoties genere, seu a superiori ad inserius absque uniuersalitate, vel ab inferiori ad superius uniuersaliter procedimus, ut, Animal est album,Ergo homo est albus; vel, Omnis homo est risibilis, Ergo omne animal est risbile: de quibus in Locis a Toto diximus. Nec mireris si Fallacia Suppostionis hic collocetur,& in figura dictionis, cum diuerss rationibus vitium unum ad duas species Fallaciarum referatur: illic enim Figura dictionis, hic unitas extremorum consideratur. De Fasiacia seeundum qilid, oesimpliciter. irist,hia UALLACIA ista ex similitudine Locia Toto in modo procedit: erat enim Totu in modo, dictio respectu sui ipsus unde eum aliquo adiecto sumpta,quod dicebatur pars in modo, ut
homo, & homo albus. Valebit autem a parte ad totum , & ἡ
'γώ contra,vt illic explicuimus. ase - SYN et aute aliqua adiecta,quae diminuunt significationem damqvid. totius cui iunguntur, vel eam distrahunt.& alienant: & talia non Totum in modo, aut Pars, sed Dicta secundum quia
160쪽
nuncupantur, Ut, homo mortuus, album secundum dentes, & die similia. Qvie autem adiecta distrahant,ex iis quae in z. lib. de Alienatione diximus, facile est videre. At ea dicuntur diminuere, quando cum eis ita praedicatum, Vel subiectum cum LM. --.is aliquo copulatur, ut eis semotis Oppositum enuncietur. U.g. ιμ. Aethiops secundum dentes albus dicitur,ablato vero illo adiecto, secundum dentes, niger , vel non albus dicetur, nisi subiectum alia ratione esset album . vi, Homo secundum dentes est albus, si ille etiam secundum totum se albus esset, adhuc albus diceretur, sed non ex virtute, & ratione illius adiecti.
Esr igitur Fallacia talibus Dictis secundum qui Α, ad ipsa Gyaria
absolute sumpta, vel e contra tam affirmative, quam nega s ae liue argumentari, ut in ipsis huius fallaciae modis compe
Eset primus modus,a dicto diminuente secundum locum: t. non enim valet,Non licet prandere in templo, Ergo non licet pran/ere ; Licet in mari non audire sacrum, Ergo licet non udire sacrum,non valet. SEc,NDus modus,a dicto diminuente secundum tempus: Nnou enim sequitur,Non est licitum diebus Veneris vesci carnibus, Ergo non est licitum vesci carnibus;Expedit tempore naufragii proiicere merces, Ergo expedit proiicere mer
TERTI us, a dicto diminuente ad aliquid, ut, Febricitanti l
non est bonum vinu, non valet, Ergo non est bonum vinum; Amenti non expediunt arma,Ergo non expediunt arma.
Qv ARTus, a dicto diminuente secundum parte,vt,Est al- . bus secundum dentes, Ergo est albus, non sequitur, Non est albus secundum dentes, Ergo non est albus. Hoc intelligi debet, quando illa pars non est proprium subiectum illius accidentis: tunc enim valet, ut, Est crispo capite. Ergo est crispus, bene sequitur; Est caesiis oculis, Ergo est caesius; Est curuo naso, Ergo est aquilinus : in his enim bene sequitur, quia talia praedicata illis partibus proprie & adaequale insunt. QVI NTus,a dicto distrahente: ut, Duo leones marmorei s. sunt in foro, Ergo duo leones sunt in foro, Hie est homo pictus, Ergo non est homo, non sequitur. Eadem est Fallacia saepe argumentari ab ipsis totismo enim valet, Non est albus, . Ergo non est albus secundum dentes;Non est leo,Ergo non est lapideus ; Licet comedere carnes, Ergo licet in die Veneris,& aliis similiter non valet, sicut nec ab ipsis partibus, nisi tale i