장음표시 사용
91쪽
Non tanti, homo non es animal. Non tantum homo est animal.
CAP. X. Posae Exclusi uas sequitur aliud propositionis genus,quod
propositio Exceptiua dicitur,quae s gno aliquo exceptionis modificatur , quale est Praeter, & aliud simile. In quibus Obseruandum est ut termitans exceptus sit inferior tetmino a quo fit exceptio,& talis termin' a quo exceptio fit distribu tur: aliter enim non siet cogrua Exceptiua,vt, Omne animal praeter hominem est expers rationis. PRO p TER quod antiqui talem propositione per tres Exponentes manifestabant, quando affirmativa erat: quarum prima quidem esset uniuersalis praeiacens cum termino excluso in subiecto , scilicet, Omne animal aliud ab homine est irrationale: Secunda uniuersalis actinatiua , in qua praedicetur subiectum Exceptiuae de termino excepto, scilicet, Omnis homo est animat: Tertia uniuersalis negativa, cuius subiectum sit terminus exceptus , & idem praedicatum
Exceptiuae, scilicet, Nullus homo est irrationalis. Contradictorio
92쪽
dictorio autem modo fiebat in negatiua ,scilicet; Non omne animal praeter l,omine est irrationale exponitur per Disiunctivam ex partibus contradicentibus. At quando est negativa de copula, non de signo, ut, Omne animal praeter hominem. non est rationale,tunc copulati uὸ per tres uniuersales, pr manegativa, secunda & tertia assirmativa de eisdem subiectis &praedicatis, sicut prius , scilicet, Nullum animal aliud ab homine est rationale, Omnis homo est animal,&, Omnis homo est rationalis Huius autem negativa per dis luctivam ex Partibus contradicentibus, ut, Non omne animal praeter hominem non est rationale.
Q L A M v I s autem hoc verum sit, clarius &distinctius
resolutio fiet, si per duas tantum Exponentes resoluantur, omissis nempe secundis: na cum Exceptiuς proprie non fiant, nisi cum exceptus terminus continctur sub eo a quo fit exceptio, non opus est hanc Exponentem addere. POTERvNT autem tales Exponentes his dictionibus facilius retineri, Date, Prompti, Peuam, Pigro,quae eade via procedunt,sicut in Exclusuis, ut prima sit pro prima Exceptiua,& ita reliqua: suo ordine: similiter prima & secunda Contradicant,tertia etiam, & quarta: At prima & tertia sint Contrariae, secunda& quarta Subcontrariae,ut facile erit cuilibet experiri. De Rediplicatiuis. CAP. XI. Glutis
SV N et aliae propositiones, quae Reduplicatiuae dicun- Transistur, eo quod aliquod signum habeant, quod aliquid su- R dupo aper terminum praecedentem superponat, ut, Homo, inquan 'tum rationalis , est risibilis. Haec autem signa dupliciter V - s; is, msurpamur. Aliquando termini praecedentis aliqu/m ratio- d .d.ῶnum manifestant, secundum quam aliquid ei denotatur con- leue -- uenire, Ut, Ens, inquantum ens est obiectum Metaphysicae, Color, quatenus color, est obiectum visus:& tunc dicuntur specificatiue teneri. Aliquando causam praedicati important, Vt, Homo , quatenus rationalis , est risibi is , id
est, causa cur homo sit risibilis , est, quia rationalis est : M tunc quadruplex constituitur Reduplicatio arum species, si- η cui in aliis. Prima est pure assismatiuarum. Homo, inquan '
tum rationalis, est risibilis. Seeunda negatiuarum de signo, Non omnis homo, inquantum rationalis, est rusibilis. Tertia negatiuarum solum de eo pula, Homo, inquantum Iari omnalis, noa est risibilis. Qis arta emin qua totum negatur Non f 1, ' omnis
93쪽
yo ' LIBER. omnis homo, inquantum rationalis,no est ri tibilis .Et quam uis a multis harum quaelibet per quatuor Exponentes manifestari soleat, id tamen inutile videtur. Commodius aurem dc distinctius erit ad causales reducere ,& secundum has in omnibus de illis iudicare. Reducetur igitur prima ad eaus lem affirmativam, .u a homo est rationalis, homo est risibilis. Secunda ad causalem negatiuam, Non , quia homo e strationalis,homo est risibilis. Reducitur tertia ad causalem aD firmativam de solo consequenti negato, ut, Homo, inquantum rationalis, non est ri sibi lis, id est, quia homo rationalis non est risibilis. Quarta vero ad causalem negativam de consequenti negato, ut, Non omnis homo, inquantum rationalis, non est risibilis,id est, non quia homo rationalis est,risibilis non est. iSi c igitur exponi congruE potest Reduplicativa, quando causaliter tenetur: nam quando specificatiue tenetur,tue nullo modo per causalem exponi debet, sed aliquo voeabulo clariori explicari ut,Homo,inquantum homo ,est speetes, id est, homo communiter sumptus,& in generali est species. ALI A N D o Reduplicatio fit non in eausa, ted secundum consequentiam solam,vi, Homo, inquantum ris bilis, est rationalis: sed hoe raro,& tunc non per causalem, sed pesconditionalem fiet expositioicilicet,si homo est risibilis,homo est rationalis. De Exponibabin quibusd am verbis.
CAP. XII PRAετε a fgna syncategorematica sunt aliqua eateνς
remata,quae,cum obscuru reddant propositionis sensum, expositione egent. Inter ista est verbum Differt, Aliud & Diuersum. Duplex harum propositionum constituitur species. Prior affirmativarum, Homo differt ab equo, vel Ast alius seudiuersus ab equo:& talis per tres exponentes exponenda est, duae priores sunt affirmativae, per quas extremorum existentia significetur,tertia negatiua eorumdem extremorum inter se,ut, Homo est,st equus est,& homo non est equus. Posterior species est negatiuatum,quae dis unctive contradictorio modo exponi debent,vt,Homo non differt ab equo, Homo nouest,uel equus non est, vel homo est equus. SuN T etiam alia duo verba,quae propositiones Exponibiles & affirmativas, & negativas constituunt,quae sunt, Inci
pit &Desinit,Hete iunguntur rebus,quet'aiso instanti totum suum
94쪽
suum esse habent, aut perdunt, vel rebus quae sp aeto temporis & successive esse acquirunt, & deperdunt. Primi generis sunt substantiae, secundi sunt multa accidentia: & secundum hoc vari E talia verba exponenda sunt.Verbum Incipit,quando iungitur termino significanti substantiam ,est reto luedum s per copulativam, cuius prior pars sit de praesenti affirmativa, dc posterior negativa de praeterito cum isto adverbio Immediat ἡ, per quod denotatur temporis illius praeteriti propitiquitas cum tali praesenti, ur, Homo incipit esse, homo est, Mimmediat ξ ante hoc non fuit. Quando ver δ iungitur termi- risse se no significanti rem quae successiud habet suum esse, est resol-gεηινι.uendum etia copulative per hypotheticam, cuius prior pars si de praesenti negato & futuro affirmato cum illo eodem ad- uel bio: Calor incipit esse, calor no est, & immediath post hoe erit. Si vero talis propositio fuerit negativa, disiunctiuἡeon tradictorio modo exponetur, ut calor non incipit esse, calor nunc est, vel, non immediath post hoc erit. Verbum autem Des it in Desinit, iunctum termino significanti rem, quae totum esse ξρο ' 1 suum simul habet,exponi debet per copulativam, cuius prior pars sit de praesenti negato, & posterior de praeterito affirmato eum illo eodem adverbior Petrus definit esse, Petrus non , sisti est,& immediat ξ ante hoc fuit. Pari ratione quando iungitur orire. rebus successi uis, in hoc enim non est discrimen, motus desinit esse,motus non est & immediat E ante hoe suit: si negativa autem propositio disiunctive contradictorio modo est exponenda sicut in aliis omnibus. Horum rationes Ec causas quae- Aere, altius est, quam nostra praesens patiatur speculatio : est enim negotium Phy si eum. Satis sit Dialectico modum exio,
nendi noscere: caetera supponantur. De comparativis γε Superlativis.
CAP. XIII. SVN τ etiam aliae propositiones quae aliqua indigent expositione,quales sunt propositiones de Comparativo, & Superlativo. PR opo s r Ti o igitur de Coparatino tres habet Exponen- res. Prima est, in qua subiicitur subiectu potitiuo coparativi. 4
Secunda, in qua lubilcmu terminus comparatus. Tertia. In qua unu cum altero respectu Positivi eonsertur, eum aduerbio denotante excessum: verbi gratia,Leo est sortior homine, Leo
95쪽
Leo est sortis,& Omnis homo est sortis,& Leo est magis sortis. Aliquando Comparativum sumitur abusive, & tunc non ponit Positiuum, ut, melius,aliquando dicitur,minus malum. Quando autem propositio est negativa, ut, Leo non est sortior homine, disiunctive contradictorio modo est resol
Su PERLAT ivvM vero aliquando lumitui negat u e, aliquando positive Cum positive tenetur,resolui debet per Copulativam, cuius prior pars sit propositio ex subiecto & termino superlativi composita, posterior assirmativa de Comis parativo cum termino comparato uniuersaliter sumpto: verbi gratia, Aristoteles fuit doctissimus Graecorum, Aristoteles fuit Graecus, & quocunque Graeco doctior. At ciuando tenetur negatiue, posterior propositio erit uniuersalis negativa,
in qua subiicitur terminus superlativi cum Comparativo: εcterminus comparatus est ipsum subiectum, ut, Cicero suit eloquentissimus Latinorum, id est, Cicero fuit Latinus, de nullus Latinus suit illo eloquentior. PLVRE s possent propositiones adduci, quae expositione indigere videntur, sed obseruanti modum resoluendi praedictas,& sensum locutionis,non erunt dissiciles.
96쪽
De gumentatione uesna mala formali, ioe materiali.
RGUMENTATION v M partibus materialibus, nempe propositionibus,& ipsarum partibus & accidentibus hactenus discussis,
nunc tandem ipsam Argumentationem explicare aggredimur. Est igitur Argumentatio, quae Consequentia dici solet, oratio in qua unum ex alio inferri de novitur, ut superius declarauimus. Haec autem duplici parte constat, & Antecedenti, &Consequenti. Antecedens, est illa propositio, ex qua altera infertur. Consequens vero, ea ipsa quae infertur. Dictio, illa, qua talis consequutio unius ex altera denotatur, Nota illationis dicitur. SOLET aliquando Consequentia vitiosa fieri, cum id, quod inferri denotatur, non ita sicut denotatur inserturioppositum autem in Consequentia bona accidit. Haec omnia in primo libro explicuimus, nunc ad alia, quae illic propter incipientium captum inexplicata omisimus,transeamus. CON sEQVEN TIA, seu Argumentatio bona, duplex est, quaedam formalis, quaedam materialis. Materialis est oratio, in qua pars altera vere ex altera insertur ob rerum solam coniunctionem,ut, Petrus est homo,ergo Petrus est sub - stantia: quia enim homo necessario cum substantia coniungitur,ea sola causa fit,ut ςx tali antecedenti consequens colliga
97쪽
litatur. Diximus autem, ob eam solam causam, quia non propter modum colligendi ,sed propter rerum connexionem
cluntaxat illa fit illatio: si enim in eonsequenti aliud eolligeremus de Petro cum quo non necessario homo coniun- feretur, Consequentia vitiosa esset, ut si dixeris, Petrus estomo, ergo Petrus est albus. Potest enim anteeedens verum, & consequens falsum esse: ex quo sit, ut illa Consequentia non sit bona propter illam formam & modum colligendi, scilicet ex uno alterum inferre,sed propter connexio nem rerum fignificatarum in Consequelati, & Antecedenti: Vnde talis Conlequentia valebit in omnibus his solum, in quibus talis connexio fuerit reperta: propterea licebit argumentari eadem ratione qua inferebatur, Petrus est homo, ergo est substantia, ita scientia est habitus ergo est qualitas, Iustitia est virtus,ergo est habitus, Arbor est vivens, ergo est eorpus: in his enim omnibus eadem est connexio consequentium eum suis antecedentibus, nempe superior. Aata rum cum inferioribus. Tales igitur Consequentiae,& aliae huiusmodi Materiales dicuntur. Argumentatio vero For- malis, est oratio, in qua unum ex alteio infertur non solum propter rerum connexionem, sed etiam propter modum eolligendi, ut si dicas, Omne bonum est appetendum, Omnis virtus est bona: ergo omnis virtus est appetenda: in hae enim argumentatione etiamsi nulla esset rerum connexio propter totam formam talem inserendi , unum ex altero inferretur. Vnde fit, ut si talem sormam applices aliis rebus
quantuneunque inconnexis, firma sit, & constans illatio, veu dixeris, Omnis lapis est animal, omnis homo est lapis: ergo Omnis homo est animal, optim E ex tali anteeedenti consequens colligitur.Talis Consequentia Formalis est,quae in omni materia,in omni propositione simili applicata, semper est bona. Dico autem, in omni simili propositione, quia si applicetur dissimilibus propositionibus, apparebit quia ιιιιtidem eadem, sed non erit. . similitudo autem duarum pro-ρνὴρ lai, positionum in his praecipue consistit. Primδ, ut sint eiuldemnῶ in επι- qualitatis, id est, si una est affirmativa, & altera sit affirma-- 'tiua, si una negativa,& altera etiam negatiua: hoe intelligere oportet quantum ad copulas principales. Vnde istae in qualitate similes sunt, Animal quod non est rationale, est risibile, Homo qui eurrit mouetur et est enim utraque affirma- , t tua. Seeundo, ut sint eiusdem quantitatis, id est, si unax niuersalis, α altera uniuersalis, si una partieulatis, indefinita
98쪽
ima, aut singularis, & altera eodem modo. Tertio, ut in s. v traque eadem sit acceptio terminorum, scilicet eadem Suppositio, Ampliatio, Appellatio : & sub hoc intelli 'itur, ut si vita fuerit Modalis, & altera similiter eiusdem Modi, vel aequi ualentis; si una Exponi bilis,& altera; si una desubiecto complexo, & altera. Haec omnia eatenus dicta sint, ut cum formam Argumentationis aliquam, quae in aliquibus propositionibus hona erat, velis aliis propositionibus applicare, ob serues, vitales propositiones in his tribus prioribus assimilentur, alias talem formam Argumentationis mutabis. Non enim eadem est fotma, quae est in istis , Omnis homo est animal, omne risibile est nomo, ergo Omne risibile in animal; & ea, quae est in istis, Omnis homo est animal, Tantum risibile est homo ; ergo Tantum risibile est animal, cum propositiones huius non sint similes alterius. Idem in aliis oportet dicere. De Regulis gentralibus bot a
CVNτ aliquot generales Regulae, quibas Consequentia Orum & Argumentationum vis in inserendo maximEmanifestatur,quae aliquibus prinei piis innituntur. Primum iam est, Ex vero non sequitur nisi solum verum, id est, in bona γ, Consequentia,si Anteeedens verum est,oportet Consequens verum esse, in quo principio fundatur. . PRIMA Regula. Si Antecedens est possibile aut contin- i.
gens, Consequens etiam contingens aut possibile, aut necensarium: si vero Anteeedens necessarium,Consequens erit necessarium. Verbi grati , Homo eurrit, ergo mouetur: huius Argumentationis Antecedens contingens est, pariter etiam & Consequens: ut enim homo potest currere, dc non curre re, ita moueri,& no moueri.Praeterea,Homo est animal,ergo est substantia: huius Antecedens necessarium,& Consequens etiam nςcessariu: si enim daremus oppositum, Antecedes esse necessarium di Consequens non necessarium, tune posset Verum inferre falsum,quod fieri non potest.& patet mam si Antecedens necessarium verum erit semper,sie Consequens non necessarium poterit e in falsum. tune igitur Antecedens veru inferct Consequens falsum, ut,Homo videt,ergo bomo
99쪽
est animal Anteeedens quidem possibile,Consequens necentarium, ex possibili vero vel contingenti nunquam sequitur impollibile. SEC v NDUM principium. Falsum non sequitur nisi ex sal-
.Huic innititur altera regula,Si Consequens est falsum, Antecedens erit falsum, si Consequens impossibile,etiam Antecedens erit impossibile, si Consequens contingens, Antecedens nQn erit necessarium:aliter enim si Antecedens estet necessarium,esset semper verum, si autem Consequens contingens posset esse falsum, & tunc Antecedens verum in serret consequens salsum,contra primum principium.
TERT iv M principium. Ex salso potest sequi veru, vel sal sum,id est, fieri potest ut in bona Consequetia ex Ant edetifalso sequatur aliquando Consequens verum, aliqua do Con sequens falsum. V g. Ista est Consequentia bona . Homo est lapis, ergo est corpus, ubi Antecedes falsum inseri Consequens verum : similiter te ista est bona, Homo est lapis, ergo caret sensu,ubi utrunque salsum,cui principio innititur. TERTIA Regula Ex Antecedenti impossibili potest inserri Consequens aliquado impossibile, aliquando contingens, aliquando necessarium,ut patet in his Consequentiis, Homo est equus, ergo homo est animali h: c enim ex impossibili insertur necessarium. Similiter, Homo volat,ergo homo mo- .uetur,ex impos sequitur contingens. Similiter etiam,Homo est leo,ergo homo est rugibilis: utrunque est impos V ARTu M principium Verum insertur ex vero,vel salis, id est, Consequens verum potest in serri aliquado ex Antecedenti vero, aliquando ex Antecedenti salso. Ex quo sequitur quarta Regula, Consequens necessarium inferri aliquando ex Antecedenti impossibili,aliquando ex necessario,aliquando ex Contingenti; ut patet in his Consequentiis, Homo est leo, ergo homo est animal, Homo est eorpus, ergo homo est substantia,Equus est albus,ergo equus est corpus. Q r NTA Regula. In bona Consequentia contradictorium
Consequentis infert contradictori u Antecedentis, non autecontrL Valet enim, Homo currit, ergo homo mouetur, Non mouetur,ergo non currit. Non tame ii valet a contradictorio Antecedentis mon enim valet, On currit, ergo no mouetur.
SL x et x gegula Quicquid insertur ex Cosequenti,insertur etiam ex Antecedenti, & ex quocuque insertur Ante cedens, insertur etiam Coosequens. V. g. Homo est .animal, ergo est et tuens. Si ex hoe Consequenti inferamus,Homo est corpus,
100쪽
poterit etiam inferri ex ilio Antecedenti, scilicet, Homo est animal, ergo homo est corpus. quae Argumentatio dicitur, de primo ad ultimum. Similiter in cadem Consequentia , si illud Antecedens,Homo est animal infertur ex altero Antecedenti , nempe, Homo est rationalis , ex eadem poterit inferri idem Conscquens, nempe,Homo est rationali, , ergo homo est corpus. H AE sunt Regulae pro Consequentia bona obseruandae: τημ rtis. post quarum explicatione ad species ipsus Argumentationis discutiendas transeannus. Habet enim Argumentatio quatuor
sub se species, Syllogismum, Enthymema, Inductionem,& . .,
Exemplum: de quarum singulis ordine trademus,ac primum rubri 'de Syllogismo, qui omnium prima species est. Cum autem ex syllogismis quidam sit hypotheticus, qui partem aliqua Antecedentis propositionem habet hypotheticam, quidam Categoricus,qui ex simplicibus propositionibus conficitur,initium ab hoc sumemus,qui simplicior est. ve Deogismo Categorico, π eius priucipiis. CAP. III. SYLLocis Mus , est oratio,in qua quibusda postis,nece L QPu;Asario aliud sequitur per ea quae posita sunt. Dicitur,oratio, min. loco generis . Additur,quibusdam, ut intelligamus non unam propositione,sed plures neces artas esse ad Syllogismum: non enim Syllogismus est Argumentatio quae ex unica propositione alteram infert, sed quae ex pluribus. Dicitur, postiis, ut notum sit,iales propositiones , ex quibus syllogismus conficitur , aliquem inter se ordinem, & dispositionem habere, quam inserius trademus. Dicitur etiam, positis, issest, concensis, quia vis Syllogismi tanta est, ut si semel quis Antecedens admiserit,cogatur & Consequens admittere ex virtute ipsus Antecedentis praeconcessi:& hoc sgnificatur in illo,quod dicitur, aliud sequitur per ea quae posita sunt. Dicitur tande , aliud, quia conclusio,quae insertur, semper est Enunciatio aliqua ab Antecedenti distincta: non enim est Syllogis- te iamus, cum idem insertur, quod erat in Antecedenti. Constat δε νε autem Syllogismus materia & sorma. Materia quidem du- .plex est,remota, & propinqua. Remota sunt Termini: Pro- I --.pinqua, si 'ph s Propositiones,quarum subiecta,vel praedi- tres. cata Termini dicuntur. Hi vero Termini, ex quibus syllogis- g mus Θοο μ