장음표시 사용
71쪽
lius adiecti subiectum restrictum est ι tale enim adiectum
Mo D v s duplex est. Alter , qui additur parti propositio-
nis, nempe nomini, aut verbo , quales sunt obliqui casus,de adiectiva nomina, quae Modi sunt nominum i simi liter ad umbia verborum significationes determinantia , quorum praecipua consideratio grammati ea est. Alter Modus, est ipsius propositionis compositionem determinans , ut verum, falsum, contingens: dicimus enim, Hominem esse animal verum est, Hominem currere contingens est: qui Modi totam ipsam propositionem veram, vel contingentem esse determinant. Et quamuis multi huiusmodi Modos Enunciationes Modales cie quibus est consideratio, constituere existimaue
rint, tamen adhue inter huiusmodi Modos distinguendum videtur: sunt enim quidam Enunciationis compositionem ita determinantes , ut simul etiam eiusdem Enunciationis materiam determinent ac indicent: & de huiusmodi praesens disputatio. ii eonha- Es T igitur Modus qualiter hic cosideratur, vox fgnifica
rot- . titia, Enunciationis compostione ratione materiae determi-M - nans Cum aute triplex sit materia, ut superius diximus, Ne- .ca - cessaria,Remota, Contingens:triplex etia Modus erit, nemped , ,es Necessarium, Impossibile, Contingensia etsi ponatur quartus, scilicet Possibile, re tamen eum Contingenti idem est. En igitur quid Modus,&quo tu plex sit. Moda, MODALt s aute Enunciatio , es quae aliquo ex his Modis
est determinata: qui; pari ratione tit plex est secundum modo- . ., is ruinum eruin, seu potius quadruplex , si Modi secundum vo- d. l. cem considerentur. Est autem obseruandum, Modos duplici furpatio. resiVsurpari: uno modo adverbialiter, nempe eum dicimus, Homo impossibiliter est lapis, Deus necessario est vo us , PE-trus contingenter, si u possilui iter disputat : altero moduno Imnaliter, ut, Hominem disputare est continhens, Deum esse virum est necessarium. Est autem discrimen: cum enim Bominaliter sumuntur, locum habent praedicati,& quae limplexerat Enunciatio in infinitiuum mutatur,& vnius habet tibi e-cti rationem:ut si dicas, Hominem disputare est contingens, Vna est Enuntiatio Categorica, cuius subiectum totum il-o δε--. lud est, Hominem disputare, quod dici solet, tactum: prae--, . dicatum autem residuum est, scilicet, Est contingens, quod dicitur Modus : & pati ratione in aliis huiusmodi. Cum vero adverbialiter tenetur Modus, Enunciationis Arma non
72쪽
utatur, ut si dicas,Homo necessario est animal, Equus pos- iliter est albus. UTCvN cia E autem,sive nominaliter siue ad uerbialitero flus sumatur, bifariam in Enunciatione constituitur: uno odo intra i psius extrema , seu .intra partes dicti, ut, Homo,ssibiliter disputat,&, Homine possibile est disputare:alte- autem modo extra totam Enunciationem vel dictum,suete, siue pδst, ut, Possibiliter homo disputat, vel, Homo diuta: pqssibiliter: similiter,Possibile est hominem disputare, i, Hominem disputare est possibile. Idem de aliis censenim est Modis. SOLET aEtem a quibusdam non parum discriminis in-r ista assignari. Cum enim Modus,sive nominalis, siue ad-rbiali s medius est, Modalem diuisam, cum vero extra est,
o allam compositam facit. Est autem Modalis diuisa , inia praedicatum denotatur inesse supposito subiecti, quod axime terminis connotatiuis accidit : ut si dicas, Album issibiliter est nigrum, sensum diuisum facit, nempe, Cors illud, quod album est , posse esse nigrum, sed diuise, . est, non ut quando album est, nigrum sit Similiter idem assis est in istis, Calidum contingenter est frigidum , Amitantem possibile est sidere, Scribentem contingit non scri-xe: in quibus omnibus praedicata suppositis, i seu mate-dibus subiectorum conuenire denotantur. Modalis com- sita, est in qua partes dicti, vel Enunciationis etiam se Andum sua formalia significata simul uniuntur: ut, Ambu-atem sedere est impossibile, sensus compostus est,nem impossib fleesse, quod ambulans, dum ambulat, sedeat. ς sensus est in aliis , scilicet, Calidum esse frigidum imia,ssibile est dum calidum est, seu , Impossibiliter calidum: frigidum, Contingenter album est dulce. At quamuis ista linctio sensus compositi, & diuisi sit verissima, & tales E-incia tionςs hosce sensus admittere recipiendum si,non t en refert quantum existimo qu6d Modus in medio, vel exi ponatur, sed utcunque collocetur, Vtrunque sensum ad-ittit, ac ideo distinguenda semper potius est : quamuis si res consulamus, modus in medio constitutus . sensum diuim iacere videbitur: sed id non semper est, nec in Aristoteleibet fundamentum. l
73쪽
C AP. II. DE Enunciatione de Modo adverbiali nune praetermi apostea dicemus. Interim de ca,quae Modo constat nominali tractemus, ac primum de eius qualitate, postea vero de quantitate.
et quia A MO. ALis igitur,&xera,& falsa dicitur. Eius tamen veri tas & falsitas secundum Modi natura in peia sanda est, & non seu veri- solum ab eo, quod res est, vel non est simpliciter: quod his leregulis fiet manifestum. L iuvi. PRIMA Modalis de Necessario vera est , cuius dictum rei. D. Νι- ducitur ad propositionem necessariam: vnde ista, Hominemeest o. elle animal est necesse, vera est, quia dictu illud reducitur ad propositionem hanc necessariam, Homo est animal .Fala autem est, cum eius dictum reducitur ad propositionem vel impossibilem, vel contingentem: istae enim falsae sunt l, Homin εP φρυλ' non et se animal est necesse,&, Equum esse album est nece D; ipsarum enim dicta ad propositiones reducuntur,quarum altera est impossibilis, scilicet, Homo non est animal , & altera contingens,quamuis vera st,scilicet, Equus est albus. Tales autem propositiones, in quas dicta reducuntur,dicuntur propositiones De inesse. x. τὸ In SE C ND A Regula. Enunciatio de Impossibili est vera,eu- p sibili. ius de inesse, nempe illa propositio, ad quam dictum resoluitur, est impollibilis. Vnde ista vera est, Hominem esse equum est impossibile, cum reducatur in illam, Homo est equus, quae est impossibilis. Illa vero salsa est, cuius de inesse vel est necessaria, vel contingens : ob quam rationem istae salsae sunt,
Hominem esse animal est impossibile, &, Equum esse album est impossibile. ir p i TERΥa A Regula Vnunciatio de Possibili vera est, cuius bio e de inesse non est propositio impossibilis siue sit necessaria, si
'a ' ue contingens : vnde ist .ae verae sunt, Hominem esse animal est possibile,Equum esse album est possibile, licet de praesenti nullus equus sit albus. unde aduerte,illud in praesenti dici postibile quod potestisse , sine sit , siue non sit, sue possit
non esse, siue non possit non esse. Illa autem falsa est, cuius de inesse est propositio nec necessaria , nec contingens , sed impossibilististae namque falsae sunt, Hominem non esse animal est possibile,&,Equum esse canem est possibile; utrun risi
74쪽
TERTIVS. 7 3orum impossibile est. Pro Contingenti vero no eonstitui-ix alia regula praeis r lianc eandem de Postibili,quia Continens, ut hic c5si dexatur, intex Modos idem re significat quod
ossibile,ut inscrius dica s. i N iasiuI N his autem propolitionibRs de inesse unum attendi de in ρνὴρ staei, ut seruetur idem tempus in ipsis, quod erat in dictis : va- diombin e ista, Petrum cucurrillecit coax ingeras , reduςζn μ ξ ix i0 . f. ..1nc de inesse,Petrus cucurrit bimiliter in aliis.temporibus. HAs tres regulas,de compositis opor et mi dilige V diuuae ... d. aim prius resoluendae tu ni ratione connotatio Di iumecti, dat b: .at, Hoc album postibi e cst elle nigili, resoluatur,Hoc, quod, te isti in-
vel potest esse album , pollitata esse se grum , cum Iam - liatione semper eηtremm iam , postea reducatur ad suam dei esse cum materiali subiecti, scilicet, Hoc eile nigrum ei tu sibile. Idem in a iis Modis , si enim ad suam: de inistere luere lux .immediato esset falsi scilicet. Album est e nigrum possibile:& tam cilla diuisa veta erat. Praeterea dipitales iusebet resolui in siligulares, quando est de thibiccto cqmmu- postea singulares ad de linei se reduci possint. . , . . QuART A Regula Mogales oma es suns verae necessariae ..ditida
iliae autem impossibiles, nunquam contingentes sunt. Qua - tibis. ι1ntii
is enim dicta us alibiti ali tua hecelsaria Mi qua impossibi- ι .a, aliqua contingentia reperiarur tamen ipsae Mociales ve-e, neeesi xiae, si ita cimpsessibiles sunt: v.nde ista necessaria , Equu est. album est curiosens, quia ita est, nec potest ali-
r esse, quin ni contingensis equum cile album : isty aut C. estia pol sibilis, Equum ei te album est necessariumH.S illa , HO- ,
ii ne esse doctum est impolis, de , par xςx ess. tiri possibilis. Ex
75쪽
copula Modi negatur, quantuncunque dictum assirmetur, vel negetur istae enim Negatiuae sunt, Hominem currere non est impossibile,Εquum non esse album non est necesse, & aliae huiuscemodi. I N Modalibus etiam quantitas inest: quaedam enim est V- niuersalis,quaedam Particularis. Dupliciter aute in his quantitas sumi potest. Altero modo ex parte ipsius Modi: ut illast uniuersalis, quς Modum habet uniuersalem,illa Particularis, tuae Modum sortitur particularem. Sunt autem Modi uniuerales duo , Impossibile, & Necesse : duo autem particulares, Contingens nempe,& Possibile. Altero modo ex parte dicti: quod si fuerit uniuersale, & Modalis dicetur Vniuersalis. Si milis est ratio, si fuerit particulare indefinitum,aut singulare. At qua inuis duplex haec quantitas in Modalibus inueniatur, praecipue tamen in Oppositione, & Aequi pollentia eatum, habenda ste ratio qualitatis Modi: ac propterea censenda est Vniuersalis,qusModum habe cuniuersalem, luant uncunque dictum sit singulare. Econtra Particularis crit, quae Modum habet pallicularem,quantuncunque dictum sit uniuersalit ex sumptinK.
CAP. III. CVM'isitur qu,tuor snt Modi, etiam erunt proposiviones Modales secud sim genus,quaedam de Possibili quo amde Contingenti,qu dam de Impossibili,quaedam de Necessario. Con iliges autem dupliciter accipitur:vno modo, vropponitur Necessuio, ut idem sit Confingens, te id quod potest esse,& Don esse: altero modo, ut idern dicatur quini Pollibile, scilicet quod potest esse; di si in est superius ad Necessarium: quod erit ni Necessariu est, pote'st esse, noli tamen omne quod potest esse , est Necessarium ' Et sic furimur' in praesenti iste M. diis non priori modo: ndetii non Uifferunt Contingensia Possibile, sed voce tantum. . . t tu lQWA ELIBET autem haru quatuor pro post ionii quatuor habet sub se pecies. Prima est: in qua Dictum NModus assi mantur, ut, Petru currere est possibile. Petrum currere est c5- tingeris, Petria currere est impossib, Id,Petium currere est necesse .Altera est, in qua dicturi ingatur; EC Modus assirmatur, ut, Petrum non' currere est possibile, Petrum non currere in contingens, Petrum non currere est impossibile, Petrum nori
76쪽
Modus negatur,ut Petrum currere non est possibile:& sie co- sequenter in aliis Modis. Quarta est, in qua v trumque negatur,vi, Petru non currere non est possibile: idem in aliis. Quacomnes propositiones sequens tibi figura manifestat, ubi singulet secundum suos Modos collocantur in singulis quadrangulis.
Pιirum currere es possibile. Petrum eurrere est contingens. Petrum non currere est possibile. Petrum no currere es conἰingenLPetrum currere non es pogibile. Petrum currere no es contiuens. Petru no currere non es possibιle. Petru no currere uo est comιΠge
Petrum currere est impossibile. Petrum currere est uecesse. Petru non currere est impossibile. Petrum non currere es necesse. Petris currere non es imposiibile. Petrum eurrere non es nec e. Petru no currere non es impossib. Petris non currere nou es necesse.
H is constitutis aduertendum est, singulas unius Modi ha- πιών bere singulas aliorum Modorum aequivalentes: una enim de a 'Iabia Possibili,quaecunque sit, habet alteiam de Contingenti, & a' iis liam de Impossibili, & aliam de Necessario sibi aequi pollen- . .. M, te s. Idem etiam fit in aliis aliorum Modorum. Oiae tamen de Psi- propositiones aequi polleant, sequentibus Regulis nianifesta- . o. bitur,quae licet de uno Modo sint,per eum tamen reliqui cognoscuntur. Pκ i M A Regula. Propositio de Possibili utroque assirmato, aequi ualet una de Cotingenti utroque affirmato,& alij de impossibili de Modo solum negato ,&alij de Necessario de v-troque negato: & sic omnes hae quatuor propositiones sunt aequi pol Ientes, Pettum currere est possibile, Petrum currere est contingens , Petrum currere non est impossibile , Petrum
SECvNDA Regula. Propositio de Possibili de dicto solum ε , negato, aequi ualet uni de Contingenti de dicto solum negato G uni de impossibili de utroque negato, & uni de Necensario de Modo sol sim negato : unde hq quatuor aequivalent, Petrum non currere est possibile, Petrum non currere est.co tingens , Petrum non currere non est impossibile, Petrum
77쪽
currere non est nece ste. 3 TER Ti A regula. Propositio de Pollibili de Modo sol uni negato, aequi pollet uni de Cotingeti de Modo solum negato Zc uni de Impossibili de viroque a i firmato,& vni de Necessario dedicto latum negato: unde istς sunt aequivaletes,Petrum currere non est postibile,Petrum currere non est contingens , Petrum currere est impossibile,Petrii non currere est necesse. R T A Regula. Propositio de Possibili utroque nega, to aequi ualet uni de Cotingeti utroque negato,& uni de Impossibili de dicto solum negato,& uni de Necessario de viro que affirmato: unde istae aequi pollet, Petrum non currere non est Possibile Petrum non currere non est contingenS, Petrum non currere est impossibile, Petrum currere est neceste. VN v M tamsi in his omnibus obseruandu est,ut quoties di- . iis ctum est de subiecto communi, varietur eius qualitas in propositionibus solum de necessario, ut si in aliis est particulare, in propositione de necessario fiat uniuersale, vel si in his est particulare,in illis fiat uniuersale: unde istae aequi ualent, Hominem currere est possibile, Homine currere est contingens, Hominem eurtere non est impossibile . Omnem hominem non eurrere non est necesse. Vel si in illis assumatur uniuersa- non aequi ualerent. Sequentes
Petrum eurrere est possibile. Petrum non eurrere est possibile. Petrum currere est contingens. Petram non currere est continges. Petris currere non es impossibιle. Petris no currere no es ipossibile. Petri non currere non es necesse. Petrum currere non es necesse.
AE SI POLLENT E S. AE QE I POLLENTES.
Petrum currere non est psibile. Petria non correre n. es possibile Petrum currere non est continges. Peι- uo currere non est cotinges. Petrum eurrere est impossibile. Petru non currere est impossibile. Petrum non currere es neeesse. Petrum non currere est necesse. AEQVI POLLENTES D 1 s B LECTO COMMVNI.
mmiuem eurrere est possibile. Homine non currere est pessibile. Hominem currere es contingens. Mamine non currere es cotingens
litas, in hae debet ile poni: alite figurae has omnes manifestant
78쪽
Nomἰne currere non est impostibi. Homine no eurrere nan es impos omnem bo. non cur. non es neces. Omnem hom. cur.non eli necesse.
AE . V I POLLENTES AE QVI POLLENTES
Hsmiuem cur. non es rogiabile. Nomiue non cur. Nest postibile. Homine currere non es eo tingens. Homine non cur. non es conting. Hominem currere es impos ibile. Homine non currere est impositb. mue homine non cur. est necesse. Omnem hom. currere es nece se.
S i tamen ista facilius cognoscere desideras, per quasdam Artisvera voces poteris ea in promptu habere, quae lunt ab antiquis ex-ιμι eogitatς, scilicer, mabimus, Edentuli, Iliace, Purpurea, in quibus continentur quatuor vocales ,Α, Ε, I, V. A designat Moda' e.Hl urilem cuiuscunque sit Modi, affirmativam de utroque: E, nega- c.
tiliam de dicto, affirmatinam de Modo: I, negativa de Modo, affirmativam de dicto: V, negativa de utroque. Adverte praeteres in illis singulis vocibuq esse quatuor vocales : prima significat de Possibili, se eundas gnificat propositio ite de Contingenti, tertia de Impossibi si,quarta de Necessario. Illae ergo sunt a qui pollentes, quae unica voce continentur,ut patet in i prima voce Amibim': Prima enirn est de Possibili,& quia est, A est tota affirmaritia, Petrii currere est possibile. Secunda est de Contingenti & quia est, A, est tota etia affirmativa, Petrucurrere est contingens.Terria est de Im possibili,& quia est, I. est negativa tantum de Modo, Petrum currere no est impossibile Quarta est de Necessario,& quia est, V, est tota negatiua, Pet si non currere non est necesse. Omnes hae q laruor inter se sunt aequi pollentes: similiter illae, quae aliis diti ionibus continentur, set uando enit de ordine. Quod si velis proposita aliqua Modali, eius aequi pollet tes, Ognoscere, colloca eam in sua voce,& tunc sume aliassecundu illam voce: pbtest autem cognosci in qua sucest, s fuerit de Posii bili considera-d O primas vocales, quae ei conueniant, si fuerit de Cotingenti considera do secundas, tertias vero si Detit de impossibili, quartas si de Necessario: verbi gratia, Petrum currere est impossibile , ciantinetur in Il late, ubi tertia est de Impostibili toto affirmato, tuc sumere oportet alias aequi polleres secudia Vocalium ordine,& quat ita: c. Prima est de Possibili de Modo solum negato,quia est. I: secunda de C Otingenti eodem Modo tertia est illam et:quarta est de Necessatio, de dicto latum negato quia est, Eadem in aliis Modis uniformiter.
79쪽
on, hi ,- Λ EQVI POLLENTI A Modaliu perspecta, facile est earummu -οι- IL Oppositionem inuenire: omnes enim propositiones quet trim ex sunt in Amabimus, de quibus suit prima Regula superior, ιώ . . sun sub cotrariae earum quae sunt in Edentuli,de quibus fuit .. Muta si cuda Regula.Praeterea omnes quae sunt in Diace,de quisus inurati . fuit tertia Regula, sunt Contrariae earum cluat sunt in Purpurea,de quibus suit quarta Regula Praeterea quae sunt in Iliace, ac in Amabimus, Contradicunt: similiter & illae quae sunt in Purpurea,& Eden tuli. Denique illae quae sunt in Purpurea, de Amabimus sunt Subalternae,& illae pariter quae sunt in Iliace & Eden tuli: quae omnia sequens figura manifestat.
Petrum non cur. non inpossibile. Petrum currere non es p ibile. Petrsi non emr.non es contingem. Pelrsi currere non est contingensisPet u non currere est impossibile. Petrum currere es impossibile. QPetrum currere es necti'. Petrum non currere est necesse.
Petrum eurrere non est possibile. Petrum non eurrere est possibile. Petrum eurrere es contingens. Peresi non currere es contingens. Petrum
80쪽
Petrum eurre. non es impossibile. Petri non euri no es imposiabile.
Petrum non cur. non eji necesse. Petru m currere non es necesse.
2E VI POLLENTES. IE QUI POLLENTES.
Quando autem Modales sunt de termino communi, tunc obse η in earum Oppositione obseruandum est, ut quoties clicta sunt Oppositae qualitatis, scilicet alterum est affirmatum, alterum in. M. negatum,tunc etiam mutetur quantitas subiecti,ut in una sit particulare, in altera uniuersale: unde si prima de Amabimus est haec, Omnem hominem currere est possibile,eius Contradictoria erit ista ultima de Iliace, Hominem non currere est necest e,& eius Subcontraria ista prima de Eden tuli, Hominem non currere est possibile. Quando vero dicta non sunt opposita secundum affirmationem,& negationem, no debet mutari quantitas .Haec autem regula semper vera est : tamen in contrariis licet manere eandem quantitatem uniuersalem, x in Subcontrariis particularem: unde istae sunt Contrariae; omne animal non esse hominem est necesse, quae est in Iliace,&, Omne animal esse hominem est necesse,quae est in Purpurea r & istae Sub contrariae, Hominem currere est possibile, Hominem non currere est possibile; prior est in Amabimus, posterior in Edentuli. Haec omnia intellige, quado dicta sunti oppositae qualitatis: aliter enim debet manere eadem quantitas in oppositis. In sub alternis vero,quarum una est de Ponsibili, & altera de Necessario, obseruandum est, ne dictum in Possibili sit uniuersale,& in Neeessario particulare; sed in troque uniuersale,vel in Necessario sit uniuersale:in propositione autem de Possibili particulare. unde istae subalternantur, Omne animal esse hominem est necesse, quae ςst in Purpurea, &, Omne animal esse hominem est possibile: vel, Aliquod animal esse hominem est possibile: non tamen istae, Omne animal esse hominem est possibile,Aliquod animal ene hominem est necesse.
CAP. V Nis et o TELEs seeudo Perihermidrias quavis Modum communem,quem hactenus secuti sumus in assignanda Modalium Aqqui pollentia, α Oppositione, non reprobet,