장음표시 사용
11쪽
a) propter Christi exemptum l 'Eibu r ex c.tusis dies dominicus cul-re doctrinam. ι . seqq. tui diuino destinatus Z I Iseqq. . O propire doctrinam Aposto- i An ad ilium obseruandum sis obliga lorum. ras seqq. . t tio iuris diuini Z σ3. Is .er proin primitiua G- Obligat tanquam insistitum lauda-
ab. operibus abstinendam die δε- minico. s seqq. Conclussitis caput verbis CDUosio-
cte . Ut seqq. De origine diei dominici. UT. seqq. Atii etim ab Apostolis constitutum e se asserunt. Uy seqq. Alia hoc negant. o seqq. Noluerunt Chrisiani obligationem
Agnam semper religionis seu cultus diuini curam habuisse ipsoS etiam ethnicos populos, tam extra controuersiam est, Vt omni pr2batione supersedere queamus. Interno enim conscientiae testimonio conuicti erant, nullam , Vel publicam, vel privatam, salutem sperandam esse, nisi placato & conciliato Deo. Quam 2 in rem non possum non adducere exemplum Zaleuci, legislatoris Locrensium, qui in prooemio legum, referente
Stobaeo Serm. IV. de legibus , haec Verba habet: omnes , qui orbem ac regionem inhabitant, persuases esse oportet , exist- mareque, Deos esse, quod in Uestum sit ex cao s totius mundi iu- spectione rerumque in ipsis disposivione pulcerrima, s ordine.
mud ρη m fortuita aut ώumana huiusmodi opera Putare conuenit. Deinde colenda honorandique. sint, ut bonorum omnium nobis autor; , quae aliqua ratione Irunt. Singulos igitur habere Disi jam by Corale
12쪽
m OBLIGATIONE IN NOV. TESTAM. . 7
s comparare animam quemque suam oportet, ut ab omnibus maris puras. Nam ab improbo homine non honoratur DEUS, neis quesumit in colit ut, neque tragoediis capitur, instar hominis ma- , deduirtute , ac insituro bonorum operum is iustorum. Euocirca opus es unamquemquepro vir si bonum esse, rum facto, tum voluntate, qui modo futurus sit DEO charus, ET NON METVERE PECUNIARUM IACTURAM MAGIS, AVAM VITAE ET FAMAE DEDECORA: cae eluem meliorem exsimare, qui opes amistere mauult , quam honestate18 s justitiam. Inde ori- 3ginem habent festa varia a gentibus etiam introducta, Vt, sepositis aliis negotiis , homines eo tempore victimas suas Deo offerrent, ipsumque adorarent. Inter illos autem
festos dies cum ex praecipuis fuerit dies Sabbathi, apud Hebraeos celebris , nunc de Vera eius origine paulo fusius agere animus est . cum alias,quid circa Sabbathum iuris sit, nihil solide decidi possit. Sed prius vocem deinde rem consideremus. Vbi non morabor circa istam Moeragenis apud Plutarchum Sumposiac. IV. s. cauillationem, qui a Sabbo hoc est Bacho nomen derivat, Thraces enim & Phryges σας ν, Ba- chum , & σάββse Bachi Sacerdotes ac Bachanantes, VO- carunt, quos Graeci postea imitati furit. vid. T. Bb. a. ra
demonser. Gang. propos. ψ. e. H. Quorsum etiam facit illo- 1rum sententia, qui Sabbathum descendere dicunt ab Ηροhraeo N2d potare, geram. Saufeir I unde Sabbata potus est e frumentis coctus. Vid. Dactauer. Deus. Dec. 8. Disp. de Praeceptos. Quae vocis Origines illis sorte arriderent, qui ex deperdita hominum sorte diem. Sabbathi com- potationibus & commessationibus consumunt, &Bachum colunt, non Verum Deum : quorum numerus Vtinam non plane immensus seret inter eos etiam, qui se Christi-
13쪽
di a nos vocant. Neque approbanda est sententia Appio tis Alexandrini, quam refert IosephuS secundo aduersin eum δε-
ιγι his verbis: Reddit causam quare Sabbathum nominarumΝ Exacto enim, inquit sex dierum ιtrnere, inguinum ulceribus affictisunt: es hac de causa seeptima He quieuerunt, incolumes comm tuti , in regisve qua nunc Iudaea vocatur. Et anenauerunt eam diem, Sabbathum se Ma A Vtrorum voce. Nam inguinis morbum Aegrytis vocant SABBO. Add. BOecl. in Tacit. --
fer. Lib. s. e. 4. Cui Apsonis commento amnis est Iustinit Historici sententia quam ob. s. init. habet: Sed Aegyptii eum
scabiens s pertiliginem paterentur, responso moniti, eum, Mosen cum agris, ne pestis ad pluresserperet, terminis Aegypti pellunt. Dux igitur exulum factus, sacra A Iptiorum stino abstulit'. qua repetentes armis Aegyptis, domum redire tempe tibus compus sunt. Itaque Moses, Dinma sena antiqua Patria repetita, montem saxa occupat: quo eptem dierum ieiunio per deserta Arabia eu, populo Jo fatigatuου, cum tandem venisset, septimum diem, more gentis , SABBATHUM aneliatum, ru Omne aeuum ieiunio consis. erauit: quoniam inedies famem istas erroremque sinierat. Alias adhuc est derivatio vocis, quam habet Lactantius Firmia. nus, non tam absurda quam p cedentes, interim tamen non vera & genuina, quando ab Hebraica voce Suebharib, id est septem, Sabbatnum deducit, dum . . depraemio di
reis. cap. I . haec verba habet et Hic s. aueem dies Sabbathi: qui lingua Hebreorum a numero nomen accepis. Quorsum Ac 'eollimat Theophilus Antiochems Id. a. ad Antobcum, ita
statuens: Hie enim dies , qui ab Hesraiae Sab athum vocatur, Graecis , si quis interpretetur, septimana desitur. Veram ergo
' originem Sabbamum habet ab Hebraico et Sthabbam quod idem est ac desiit, seu, cessauit 3 quo significatu in cognatis etiam linguis, Chaldaea, Syriaca, Arabica idem ver hum venit. Pertinet huc locuS Gen. II. s. s Deus benedixit Hὸi sieptima , sanct cauuque -m, quia in tua quieuit in ra
14쪽
ΕΤ OBLIGATIONE IN NOV. TESTAM. 9
as omni opere suo, Ierem. XXXI. 31 desiuent esse gens , Nehem. VI.3. quare cesDret hoc opus' Exod. XX. Isery. Lei . TXLII. D. XXV. a. Unde σα ζζατον , quieS, cessatio ab Opere , eli
Ruhetag vocatur. Quae derivatio etiam conuenit cum rainstitutione diuina, siquidem inferius demonstrabitur, ideo diem septimum statutum esse a Deo per Mosen & praescriptum Iudaeis, Ut memoreS fuat operis creationis , di quod Deus septimo die quieuerit. Vox autem Sabbathi non uno seni capitur in lacris Is litteris, nam non semper pro quiete seu cellatione ipsis ac cipitur, quae vera signincatio est , sed etiam pro tempore, quo quies esse debebat , & quidem frequentissime pro die septimo quieti destinato. Exod. XX. io. U. qui dieS -τ χην
Sabbati ii voce intelligitur Exod. XVI. V. a. Reg. XI. s. Dici' i istur etiam Hebraeis annus quisque septimus totus Sabbathum ', quia Deus iusserat, ut eo anno terra otiosa relinqueretur , quo & ipsa quiescere possit, Vt debita non exigantur Sc. Leu. XXV. 3. M. Qui vocabatur annus remissionis Deutit. Sabbathorum etiam nomine veniebant O- i
mnia fesa, licet in septimum diem non inciderint. Erech. . ao. seqq. quia in illis, perinde ut in Sabbatho, ab operibus seruilibus abstinere debebant, adeoque non minus dies quietis erant, quam septimi dies. Nonnunquam Sab-1 6bathum pro tota septimana sumitur, quia septimana septem dierum numerum complectitur. Leu. XXIII. V. Luc.
XIIX. ia. Sed & dies ceteri in septimana Sabbatha Voca-i 1hantur. Septimanae enim dies non more gentili vocabant
Diem solis, lunae &c. sed primum Sabbathi, secundum Sabbathi Scc. non quod omnes sint quietis dies , sed quod
a Sabbatho denominarentur reliqui dieS. δ. Leu. XXIII. U. Sabbathum quoque seu annus remiSsionis Vocabatur En-I Inus quinquagesimus, Iubileum dictus, ubi septem Sabbatha annorum computanda erant Leuit.XXV. δ. s. io. Sabbath Um 1ο. B m
15쪽
to CAP. I. DE SABBATHI ORIGINE PROGREssu in festo, quod non una sed pluribus peragebatur diebus, peculiariter erat primus & vltimus dies illius festi Moiria o XXIII. 3ssi reliqui intermedii dies vocabantur prosesti. Sabbathum denique magnum vocabant Iudaei tria illa sblennis. sima festa, Pascha, Pentecosten S. festum Tabernaeulo-a I rum. Nos per Sabbathum intelligimus septimum diem cuiusuis septimanae, maxime hoc capite , Vbi de eius origine sumus 2liciti; quamuis in reliquis huius dissertationis capitibus eam vocem generalius accipiamus , etiam de die octavo, quem Dominicum vocamuS, quia hic in locum
quasi pristini Iabbathi successit.
a Nunc ergo ad indagandam originem propius accedemus, ubi id quidem omni dubio caret, Sabbathum institu- . tum esse a Deo ipso. Verum an hoc iam tempore primae creationis, an vero primum a Mose factum , postquam ex Aegypto eduxerat populum iudaicum , nondum expeditum est inter Doctores. Nos adductiS sententiis, earumq;a a rationibus, iudicium nostrum subiiciemus. Prima ergo classis eorum est, qui statuunt, Deum statim, post perfectum creationis opus, ut diem Sabbathi sanctificent, homines iussisse, hinc a Mose Sabbathi obstruationem non primum iniunctam , sed legem iam ante a Deo ipso latam,
repetitam esse. Et haec sententia cum communior sit, non opus est, Vt magnum autorum cumulum adiiciam: ingentem numerum ex solis Reformatis adducit Andreas Riue-a tus Dissert. de Origine Sabbathi cap. r. Eorum Uero rationes
potiores hae sunt. Prouocant r) ad teXtum Scripturae
Gen. II, cuius haec verba diuumque Deus ab oluisset in Heseptimo opussuum quod fecit: quieuit in Heseptimo ab omni opere suo quod fecit. Et benedixit Dein diei septimo s janctificauis
eum: quia in eo quieuit ab omni opere suo quodcreauit Deus faciis
endo. Quod urgumentum palmarium est , eX quo probant , statim eo ipso tempore Deum lanctificationem eius
16쪽
iniunxisse hominibus. Neque a) probabile esse Patriase a schas per tanta temporum spatia, scilicet ultra bis mille annos, nulla iliabuisse stata tempora, quibus Dei benefici rum in creatione caeli ac terrae recordarentur, aut Deo cultum publicum exhiberent, aut in quibus respirationem a laboribus permitterent seruiS, ancillis, ac iumentis suis. Consentaneum itaque rationi esse , quod Sabbathum insi- quoque obseruauerint. Mo 3 cum Moses diei Sabba- 16 mi obseruationem iniunxerit Iudaeis, in memoriam creationis & lquietis diuinae, Videtur exinde colligi posse, quod idem dies iam ait temporibus creationis fuerit obseruatus. Inde etiam Moses de Sabbatho, tanquam re certa δc 2 iam nota, loquitur ad populum Exod. XVI. u. Hoc est quod dixit Iehouae Cras est Sabbathumsancta quietis Domini. Quod si is enim s) a prima rerum Origine Sabbathum non fuerit institutum, quomodo creationis fides, & creatoris memoria Patriarcharum tempore retineri potuit, aut quomodo Sah-hathum in ipsum quietis diuinae diem MosiS tempore potuit incidere ἶ Cum autem 6 ex Historiis constet, gentes 2 '
quoque exteras diem septimum sacrum habuisse , verosta mile inde redditur, Sabbathum rerum initiis fuisse coaeuum , & illius notitiam a communibus mundi parentibus ad eorum posteros dimanasse. Ab hac sententia autem alii , non tanto quidem nu- 3 cimero, sed tamen. non infirmioribus quoque rationibus recedunt, statuentes, Sabbathum tantum institutum esse a Mose, postquam ex AEgypto educti erant Israelitae. Intenta
uos agmen ducunt IO. Spencerus de Legibus Hebr. rituatiisus f. r. cap. ψ. MEZ. I. seqq. Francisc. Gomarus tr. de Origine Sabbathi qui Cap. . g. G. seqq. ad conseissum Patrum plerorumque prouocat. Cuius sententiae rationes sunt sequen
17쪽
i 1 CAP. I. DE SABBATHI ORIGINE PROGRESSU
XVI. M. dicitur, diuies Sabbathumsanctum erit Ieboua σα, dcv. 23. Sabbathum Bode Ieboue est. dc U. 29. 'dete quod Iehoua
DEDIT VOBIS iuud Subbathum: idcirco dat VOBIS de sexto cibum bidui. Ceu 3c Nehem. IX. ιδ. Sabbathum a Mose intro- duinun dicitur: Sabbathum quoque sanctum notum fecisti era, quumpraecepta statutaque, Us seges praeciperes iis PER MOS seria 32 vum tuum. Nec minus 2 in aliis locis testatus est Deus, quod Sabbathum tantum dederit populo suo Mech. XX. Ia. Sabbathum dedi eis ut esset SIGNUM INTER ME ET IPSOS
ad iciendum, me Iehouam san I care ipses Exod. XXXI. I. Nam SIGNUM EST inter memυos ,per generationes vestraερ Ecognoscendum, me Iebouam esse, qui ranctifico υos. Quod ergo signum est inter Deum & populum suum, id non omnibus gentibus commune, & sic ab initio rerum non praeceptum.1 3 Deinde 3 Moses ipse Deut. V. a. q. dicit: Dem noster Pepigis nobiscum foedus in Gores : NON CUM PATRIBIT NOSTRIS pepigit Iehoua foedus iPud: sd nobiscum, qui ipsiste hodie omnes simus vivi. Atque postea v. ra. seqq. addit institutionem Sabbathi illo foedere contineri. Add. cap. IV. v. II. Sed i manifesto declarat Moses Deue. V. u. ideo Sabbathum institutum esse, ut meminerint Israelitae, se seruoS mille in Egypto, & potenti manu diuina eductos & liberatos esse:
Memento, quo eruus fueris in Terra AEgypti, eduxeritque te Ie- foua Deus tuus inde per manum fortem, cae per brata:um exce6sum: IDEO pracepit TIBI Iehoua Dein tuus facere diem Subbathi
Ex quo constat Sabbathum antea datum non fuisse, cum u-3 1 lias non potuisset huius causa datum esse. Cui accedit quod Gentes ob violationem reliquorum decalogi praeceptorum puniti passim legantur, Se reprehensii , nullibi autem ob non seruatum Sabbathum , quod tamen factum e stet, si ab initio creati mundi Sabbathum institutum millet, dc ita omnes gentes obligasset. Quin potius conqueri diu lamentationibus suis Ieremias, hostes deridere, dc ludibri
18쪽
ΕΤ OBLIGATIONE IN NOV. TESTAM. 3 3brio habere Sabbatha Israelitarum, idque impune rarena. 7. Nec minus s6 argumentum sumi Videtur a silentio scripturae, quoa quidem demonstrativum non est, sed tamen valde probabile; Scilicet non praesumendum esse, scripturam nullam Omnino Sabbathi mentionem ante Mosen facturam iuille, si Sabbatha fuissent obseruata. Alia argvimenta, quae pro hac sententia asterri solent, nunc taceo. Cui ergo sententiae nos subscribamus, dicendum est. 3
Sed praemissa protestatione, quod salua quorumvis dissentientium esse debeat autoritas & existimatio, pro libertate concessa mediam hic sententiam tueri animus est. Et eatenus quidem ampleetimin sententiam posteriorem , quatenus eadem asseritur , ante Mosen certa lege & praecepto nullibi insitutum esse Sabbathum, sed hanc legem,
.de Sabbatho obseruando demum populo Israelitico, postquam ex AZsypto eductuS esset, mandato diuino per M sen latam esse, ob rationes modo adductas: interim tamen concedimus fautoribus prioriS sententiae, probabile este , Patriarchas etiam interdum septimum in hebdomade diem specialiter coluisse, sed non perpetuo, neque necessario per modum legis, .sed ex libera voluntate. Quin potius, P triarchas aliis etiam diebus, omni occasione data, imo singulis diebus Deum serio coluisse , valde probabile est ;cum status Patriarcharum non fuerit legalis , sed quaedam quasi figura status Euangelici, per Christum resabiliendi. In quantum ergo posteriori sententiae stabscribimus , ις 'in tantum necesium est, Vt ad rBtioneS contrariaS, A .aδseqq.
adductas, respondeamUS. Quod ergo so teXtum Gen.ILa.3. 4o in quo cardo totius negotii consistit, adtinet, duplici modo respondent ad illum textum: primo, per anticipationem .ihi additum esse , eae Deus bene ixit Fchm septi
19쪽
lanctificare voluerit: Sed haec responsio, fateor, rem non conficit, cum textus de tempore praesenti loquatur, non . 4r de futuro. Magis ad rem facit altera responsio, qua D
ctores asserunt, Mosen haec Verba : benedixit Deus &α
addidisse, quia eo tempore, quo historiam suam conscribe-hat, Sabbathum iam institutum erat. Cum autem Sahb thum institutum esset in memoriam creationis & quietis divinae, visium ipsi, isto etiam loco mentionem faciendam clx fuisse. Et haec est sententia Spenceri & Gomari: quae si indubia esset, omnem vim argumenti ex isto loco petiti tolleret. Sed alii eam tantum coniecturis niti, non vero deesse grauissimas coniecturas in contrarium , statuunt. 43 Sed videbimus an adiuuare Spenceri S Gomari sententia am possimus ex noua ratione, ab illis adminimum non adducta. Scilicet si haec verba, s benedixit s sanctificauit, inserunt institutionem Sabbathi eo tempore die septimo primo factam, fluit inde, legem de Sabbatno homines etiam in statu innocentiae obligasse, tum enim adhuc in statu i nocentiae constitutus erat homo. Quod autem absurdum sit, usiim legis de Sabbatho ad statum innocentiae extemdere , facile concedet, qui rem accuratius pensitauerit: Nam ci) omnis externus cultus ad tempus & locum adstrictus tantum habet respectum ad statum hominis post 4 3 lapsum. Nec sa ) fuisset status innocentiae verae, si homines
Deum non omni tempore, Omni loco, ex toto & sincero corde coluissent. Erat homo imago viva Dei, non poterat ergo non perpetuo plenus esse laudis & gloriae diuinae. 46 Aceeuit 3 Sabbathum datum esse , ut corpus laboribus depresssum quiete reficeretur, & seruorum quoque labores relaxarentur. Ast quis crediderit in statu innocentiae hominem tot laboribus occupatum fuisse , quibus ob necessitatem hodie est; Et licet non diffitear, varia quoque negotia expedienda homini fuisse, nego tamen his ipsis nimium
20쪽
ΕΤ OBLIGATIONE IN NOV. TESTAM.
ipsum oneratum fuisIe ad debilitationem corporis , quod demum post lapsum accidit homini ; isti labores sane, cum
Deus ipse operiatus esset in homine , nunquam hominem a.cultu Dei integro abduxissent, nec seruitus fuissent. Non ergo status innocentiae secundum indolem status no- stri post lapsum describendus, qua in re non peccant modo
plerique ex Theologis, sed ipse etiam magnus Lutherus
aliquid humani passus est, dum in Comment. ad Gen. II. ad verba: ex omni hono Paradisi, ubi de statu innocentiae loquitur, haec verba habet: Haec arbor scientiae boni s magi fuisse
ecclesia, ad quam Adam cum posteritatesua die Salbatha conueni uet, post refectionem ex arbore vita praedic.set Deum, se. post aliqua: Hunc externum ritum, verbum, secum, cuisum, habuisset homo, pse a rediiset ad operationem custodiam, donec praefinitum tempus impletum esset, quo esset trans arus in cartamcumsumma suauitate. Cum itaque appareat legem de Sabba- stho tantum respicere conditionem hominis post lapsum, non potuit ante lapsum eandem legem dedisse Deus, ve his praesentis temporis , & sic eo loco Gen. II. a. s. non sun
data est lex de Sabbatho ab hominibus seruanda , sed haud
dubie ista clausula a Mose adiecta. Verum , sit etiam ita, 49 Mosen haec verba: benedisisse. non adiecisse, exinde tamen non potest derivari lex de Sabbatho. Non enim sequitur: Deus benedixit S sanctificauit diem septimum, e go , ut homines diem septimum cultui diuino destinarent, de ab omnibus laboribus desisterent, praecepit. Vtut enim concedam sanctificare Hebraeis idem esse quod separare a reliquis, nondum tamen inde ad Sabbathum obseruandum fluit argumentum. Ii1 hoC autem benedixit primo diei se- 1 aptimo Deus, & eum lanctificauit, quia septimus dies quo requievit Dominus, debebat figura esse Sabbathismi illius magni , & sumina: quietis restaurandae populo Dei, veticlEre latis docet Apostolus, Hebr. IV. .si. s. lo. Hoc myste