장음표시 사용
11쪽
catio. Eudemus enim& Phanias ac Theophrastus eius discipuli praeceptoris exemplo praedicamenta,&de interpretatione, & resolutoriam scripsere. tertia huiusmodi est, Ptoleni sum. Philadelphum Aristotelis conquirendorum operum perinde ac reliquorum perstudiosum suisse tradunt, pecunias iis persoluisse qui philosophi ad ipsum libros afferrent. quo factum est,
ut quidam lucri spe libros Philosophi nomine inscribentes comportarent. Sane libros in magnahibliotheca Resolutoriorum quadraginta. Praedicamentorum duos inuentos affirmant. sunt phiae praedicamentorum Resolutoriorum autem quatuor ueri legitimiq; Aristotelis iudicari ab interpretibus, tum ex sententiis uerbisq; , tum q uod huiusce libri Philosophus alibi identidem meminerit. Lectionis ordinem exquirimus ne maiora primum attingamus,atP ea quibus co gnoscendis alia praecedere anticipanq, oportet, ignari quae nobis cognosci in primis debeant. Diuisonem uero in partes, quoniam totius discere exacte naturam uolenti, huius partes dili gentius inspectandae sunt. ut si hominem nosse exquisitius uelis, huius caput, & pedes, εc manus partesq; caeteras incognoscere perinde debes. sic ergo & operis partes cuiusq; prius in quoraequalia dividantur opers precium est intelligas. Ceteriim id sciendum,non ubi*omnibus iis explorandis opus esse, utrum in quibus occulta est perspicuitas. saepe enim cum intentione iuxta utilitas dilucescit . uerbi gratia in commentatione de Caelo uel de Anima manifesta inten/tio est. 8c utilitas, ais inscriptio. in topis locis ue ne unum quidem ex iis conspicuum est. sed nes illico simul quoq; utilitas cognita patet intentione . nam eius in Topicis intentio est dialcim/cam nobis tradere methodum. Est porro Dialectica, uti ipse definit, methodus qus de pro posito omni problemate ex opinabilibus ratiocinatur. quod si de omni proposito, non solum autem uera, sed salsa etiam in quaestionem uocantur. qualis hoc loco utilitas methodum nosse qua salsa etiam colligemus. Itaqi pergens ipse utilitatem nobis detegat, commentationem altria utilem esse inquiens,ad exercitationem, ad uulgares disputationes colloquia ue, ad philoso/phiae methodos . at in praedicamentis ac libro de interpretatione emicat simul cum intentione
utilitas, ut deinceps ostendemus .a hac quidem de Aristotelica omni philosophia prodita sint. Sed dicamus S de proposito Praedicamentorum libro quae intentio, quae utilitas, quae in scriptionis ratio sit, quis ordo lectionis utrum suus iustusq. Philosophi liber existat, quae divi sio in capita. Haec, uti diximus, Aristotelis tractatibus singulis p mitti oportet dicenda. Quidam de Praedicamentorum intentione in diuersas abiere sententias. atqi alii de uocibus solis intentionem esse prodiderunt, qualis sit Alexander. nimirum ex Aristotelicis dictiunculis docepti sic habentibus. Eorum quae dicuntur alia per complexum dicuntur, alia sine complexu quod si uoces sunt quae dicuntur. patet esse ei de uocibus intentionem. Qui uero de solis re hus esse intentionem putarunt, qualis Eustathius fuit, de rebus a Philosopho diuisionem fieriis aiunt dirente, Entium alia de subiecto dicuntur. quod si entia res sunt inquiunt, ergo de rebus ipsi intentio est. At de solis conceptibus disserere philosophum rati, qualis fuit Porphyrius, dedecem generibus sermonem esse ais ant. haec autem considerati in multis, posteriusq; esse genita, quae scilicet animo nostro inhaerent . proinde hoc libro uerba de conceptibus ab Aristoteleis fieri. Caeterum salsus quoqi is est ex Aristotelis uerbis ad finem positis dicentis, De propositis ergo generibus hodicta sussciant. genera autem ubi* Amstoteles uocat qus sent in pluribus, ac mente concepta, Verum qui exactius loquuntur, inter quos uel Iamblichum censeas, ne pde solis ci conceptibus esse, ne* de uocibus solis, ne* de rebus duntaxat sermonem ferunt, sed
de uocibus res conreptuum interuentu significantibus praedicamentorum intentionem esse.UNrumenimuero non recte priores definiuisse, sic licet perdiscamus. Dicant ii qui de rebus ipsam disserere aiunt, quoniam rerum nonnulls in sola cogitatione positae sunt, ut Centaurus,& Hir/c eruus, quaedam a natura producuntur, de quibus ei sermo est de iis dicturi proculdubio sunt quae in natura existunt. Utrum ergo capta harum notione nos ita per uoces de iis edocet omnino sane confitebuntur. fieri enim haud potest, quin a uocibus res per medios significentur conceptus. ergo θc de omnibus disputabit. Dicant θc qui tractare eum de uocibus lolis aut solis conceptibus perhibent. quoniam uoces conceptus* partim aliquid significant. partim ipsum esse uore tenus obtinent ac cogitatione de quibus agere ipsum censebitis c nimirum de iis dicent quςm significant . nullius enim philosophis uel de uocibus uel de conceptibus sermo est significaturarentibus. ergo cum de uocibus res significantibus uerba faciat, res quos ipsas per medios conceptus attingit. cuns de conceptibus agat res indicantibus, de ipsis per uoces conceptus in
12쪽
IN PRAEDICAMENTA.terpretantes disputabit .nudi enim si animi essent,nec corporibus impediremur,nudis inter se agerent conceptibus congrederenturq, nunc coerciti corporibus non aliter quam per uoces suos mutuo significare conceptus ualent. Quoniam uero res quaedam simplices sunt,quaedam compositae simplex res Socrates est, composita Socrates ambulans eodem modo mentis quo* conce ptiones δc uoces partim simplices,pariam compositae sunt. simplex enim uox est Socrates fim υciter. dc conceptio simplex de Socrate. composita autem uox, quae dicit Socrates curiit. de con ceptio composita. de Socrate currente, utrum de simplicibus hoc loco disserit rebus uocibus , an de compositis atq; de simplicibus inquam. Iccirco pretedicamentorum intentionem exquisite definientes hic disputati de simplicibus uocibus affirmamus. qus simplices res per medios smplices conceptus significant. Verum ut luculencior sermo noster euadat, quaedam nobis utilia ad eorum quae dicturi sumus dilucidam repraesentationem assumamus . Quoniam enim Philosophiae sicuti prodidimus pars altera contemplativa est, altera activa, comtemplativae finis est uecitatis cognitio, activae bom adeptio. utruy autem obstant contraria ueritati falsitas,& no malum, noster uero animus ut qui impersectus est, epe pro ueritate mendacium eligit, ue
rum id esse existimans, de pro bono malum, quod bonum esse id putet . Philosophis igitur est quo instrumento opus suit quo ueritatem a falsitate, & bonum a malo discernerent. Sed quosnam est hoc demonstratio. quidquid enim bonum esse demonstratum suetit, id ex necessita re est bonum. & quidquid malum probatum euidenter suerit, id malum est. Similiter εe u rum ac salsum . Quo enim pacto materiarius faber regula, sdificator perpendiculo rectis ac non rectis utitur distemcndis, ita philosophus demonstratione, ut ueritatem salsitatem*, S bo num 5e malum discemat. Porro demonstratio syllogismus est scientiam pariens. amplius enim scientiatio syllogismo patet is qui simpliciter est syllogismus . nam simpliciter syllogismo accedens certa aptaq, materia eodem modo perpetuost, se perinde habens demonstrativum syllogismum constituit. Uerum quoniam docere de demonstratione non poterat, iusi ptius quid esset simpliciter syllogismus docuisset . quemadmodum nec rectam aut curuam figuram describere qui se quam ualet nisi scistere simpliciter prius didicerit. rursus uero simpliciter syllogismus sine pro/positionibus tradi non poterat, ex iis enim collectio quaedam constat orationum multarum , uturi nomine ipso indicatur. propositiones autem sine nominibus ac uerbis, nam ex iis compositgsunt. at nomina de uerba citra simplices uoces, etenim significatiua uox ea nomen & uerbum. de uocibus prius simplicibus iure disserit. Universaliter enim contemplationis finis fit aetionis principium. contraq; actionis finis principium contemplationis. aedificator uerbi gratia domo
proposita secum ait, domum institui fabricandam, quod operimentum est imbribus aestibusq; arcendis. uerum hoc nisi tectum fiat aedificati non potest. hinc igitur contemplationem incho/at. procedens uero inquit, sed hoc fieri nequit non extruetis parietibus . neo extrui possuntii non iactis sundamentis . nes haec rursus iaci non effossa terra. Hic contemplatio desiit. inde ergo initium capit amo. nam primum terram desedit, tum sic iacit indamenta, dehinc pa/rietes erigit, postremo fastigium imponit, quod finis est actionis . at actionis principium, finis est contemplationis. Perinde igitur & Philosophus facit. Nam demonstrationem conficere cogitans secum inquit, libet de Demonstratione dicere. uerum quoniam demonstratio syllogismus est scientiae opiis, non potestis de eo uerba facere qui antea quid syllogismus sit non m diderat. nes simpliciter syllogismum edocebimur,nisi quid pmpositio sit didicerimus. propositiones enim orationes quaedam sunt, quarum collectio est syllogismus. Quare non cognitis propositionibus syllogismum perdiscas nequaquam licebit. siquidem ex iis constat. sed ne I propositionem sine nominibus ac uerbis, ex quibus omnis constituta est oratio. nomina autem 5e uerba sine uocibus smplicibus. squidem horum quodlibet significatiua uox est . proinde ante de simplicibus est uocibus dicendum. Hic ergo cessauit contemplatio, fit q. hoc actionis initi/um . nam in Praedicamentis de simplicibus primum agit uocibus, tum ita in libello de Interprotatione, de Nominibus, Verbis, Propositionibus p. postea de Syllogismo simpliciter in resolutoriis prioribus. demum in posterioribus Resolutonis de Demonstratione. Hic ergo finis est actionis quod erat contemplationis principium. Iure igitur primum hoc loco de simplicibus vo lcibus disputat, Homines enim uulgo cogresti suum cuiq; rei nomen ex composito indiderunt, id solum nimirum curantes, ut res inter se per uoces significarent, non tamen dicerent quid no/men sit aut uerbum. De iis igitur in Praedicamentis edictetit. Sed quoniam non de uocibus agit
13쪽
significatu carentibus cneq; enim harum rationem habent Philosophi ullam in constat de uoci γhus conceptus significantibus haberi sermonem . necesse est enim ut si sit res, eius quom nomen existat, de ante hoc quam rei habemus notionem. ut Socratis nomen, est uox Socrates. res au/tem, Socrates ipse . notio quar in animo haret, coῖnitio de Socrate. Est igitur intentio Aristoteli de simplicibus uocibus res smplices per medios simplicesconceptus significantibus dicere. at phaec quidem de intenrione. Quod autem utilis Liber ad panem philosophiae contemplari uam activamq; sit ex praedictis dilucet, si demonstratio quos ut ostendimus citra smplices uoces nequit cognosci. ac quoniam de communitalibus in quas entia omnia diuiduntur edisserit, Causa uero inscriptionis id genus est. Praedicamenta, siue, ut meci dicunt, Categoriae inscriptus est Liber . non quod de Categoriis hoc est accusationibus quae in foro agitantur disputet . non enim Rhethorem agere instituit. sedi uelut in introductonibus quiny didicimus, duplex est generum differentia. nam quaedam generalissima sunt, de genera duntaxat. nonnulla subala terna, quae species generaq, dicuntur, superiorum quidem species, genera autem inferiorum. ac praedicantur solum quidem generalissima, subalterna uero Prioribus subiacent de Posteriorubus praedicantur. hic autem de decem generalissimis agit generibus, quae praedicantur tantum subiacent nunquam. ob id igitur Categoria: idest Praedicamenta Librum inseripsit, quasi dicio rude generibus iis quae duntaxat praedicantur. Ordo lectionis ex intentione clarescit . quom/am enim contemplatio huc uti diximus terminauit, inde inchoanda est amo. ac quoniam sim/pliciora oportet compositis anteire, simplicior autem est decem Praedicamentorum praeceptio, si ut proditum est de decem uocibus tractat quae simplices res conceptuum simplicium intera uentu significant. Librum omnes Aristotelis legitimum esse testantur, id quod oc locutio do- clarat, quod I in aliis commentationibus Philosophus libri meminerit. Enimuero duobus in uentis ut dictum est Praesicamentorum uoluminibus, tum in caeteris, tum in exordio prope consimilibus cest enim alterius initium, Entium quaedam aequivoca sunt, quaedam Vm uota: quod idem serme est cum huiusce libri principio hic uerus iustusqi esse Philosophi iudicatus r o est Liber ab interpretibus Omnibus. Diuiso libri in capita tripartito distincta est,m Antepraeditamenta, Praedicamenta, Postpraedicamenta. In prima Sectione docet utilia ad praedicamento/rum doctrinam. Ut enim consueuerunt Geometri utilia speculaminibus tradendis quid pun/ctum, quid linea, quid circulus sit prius docere, ne inter docendum aut perigrinis uti nomi/rubus aut de iis quidquam prscipientes digredi ac propositi seriem abrumpere cogerentur peritide quos hic Philosophus, quoniam futurum erat ut in Praedicamentorum doctrina dictiones
quasdam aut uoces nobis ignotas commemoraret, eam ob rem de iis primum edocet ne sermo nem turbare ac confundere uideatur. In secundo segmento de ipsis docet Praedicamentis. In tertio rursus de quibusdam agit uocibus quarum in Pridicamentorum praeceptione commeminit, ut de uerbo simul, prius, at y habere . Ac quam ob causam ante Praedicamenta non una de omnibus docuit c quoniam inquam uoces hae partim incognitae omnibus sunt, ut aequium cum, univocum. horum enim notionem nullam habet bona pars hominum partim nota quidem ex usu, sed quae aliqua tamen articulata declarati ne egeant, ut simul, priusq. . Quae ergo ignota plane sunt, doctrins prs dicamentorum necessario praemisit. quando si ignoraren/tui illa, uti eramus ea quae de Praedicamentas traduntur haud quaquam intellecturi. utitur enim iis ad Praedicamentorum praeceptionem. reliqua uero, inarticulate inquam nobis cognita, post praeditamenta edocemur , ne longum faciat exordium,at instituto opere accessorium prolixius reddat. Porro adinventa est in partes diuisio ad operis perspicuitatem. ubi enim quot liu
bri capita sint, ac de quibus uerba fiant didicerimus, dicta assequemur facillime
nec ea confuse atq; Indistitaste capiemus.
E Q U I U O C A dicuntur quorum nomen solum commune est, secun
sum nomen vero , substantiae ratio diuersa. Ut animalis homo, o quod pi frum est. Horum enim solum nomen commune est, secundum nomen vero, si κstantiae ratio diuersa . Si enim quis Usignet quid sit eorum utrunque quo animales , pruriam Usignabit utriusq, rationem.
14쪽
E QUI UOCA dicuntur quorum nomen soIum commune. ιS I nui nota essent solutiq; corporistus animi, res inter st signifitare per ipsos lconceptus ualerent. uerum quoniam deuincti corporibus nebulae instar intelle, pictricem uim suam obtegunt, indiguere nominibus,quibus mutuo res indicarent. l , . Sciendum itas est, nobis inuicem res uel per nomina uel per finitiones innotesco I . ' VT te. uerbi gratia 5c per uocem homo, 6c per finitionem dicentem animal rationale mortalςhomi aenem declaramus. Sed cum per uocem homo desgnamus hominem, totam simul ipsius intelligi damus naturam. cum notamus finitione, quae particulatim homIm adsunt contemplamur. r, .s es igitur inter se aut communicant nomine, definitione uero disserunt, uocanturq; aequiuo ιμ' cica Q cμ' . aut communicant definitione, disserunt nomine, quae multivoca nuncupantur, aut Be rose et
Amine, εἰ finitione conueniunt, haec appellant univoca. aut demum finitione ac nomine dissi Mident, quae diuersi uoca nominantur. glaeterum aliud diuersum esse aliud diuersi vocum opoἡ comm in 'Utaret intelligas. Sunt quidem diuersi voca, res quae circa unum idemq, subicctum consideran/
- Itur, nomine autem impartiuntur diuerso, ut ascensus in scalis descensusq;. ais aliter quidem' ascensus definitur, aliter descensus. nomina quo p diuersa sunt. ascensus enim ais descensus. haec igitur proprie diuersu a nominant. diuersa autem quae in omnibus alia sunt tum subicicto tum nomine, ut homo ic equus . LPorro de solis aequi uocis ac univocis risceptionem facit, is, quod solis iis in praedicamentorum explicatione egeat. nimirum in hoc quo amulans geome --δε ris, incum genus docendi . nam dc illi sola ea a quibus in proposito libro iuuantur uel theoremate - ' anticipare consueuerunt. Nel etiam aliter dixeris, nempe cum amator sit perpetuus breuitatis, Per haec de caeteris quos nos potestate edocere. siquidem cognitis iis manifesta & reliqua erunt, utpote opposita. est enim oppositorum scientia eadem. Nam qui aequivocum quid sit nouit, huic quom oppositum nouerit, multi vocum inquam. s enim aequivocum id est quod communicat immine, re autem est differens, ut mus, & marinus, dc terretas, ergo multivocum est id quod huic exaduerso est positum, quod re scilicet idem est, nomine discrepat, ut ensis, gladius spatha. Similiter qui etiam quid univocum sit intelligit, nempe quod finitione consentit ac nomine, ut homo Socrates, ta Plato, is etiam quid sit da uersu um callebit, nimirum quod finitione nomineq, discordat, ut ascensus ac descensus. etenim dc nomine, dc re distat, ra/metsi idem utriq; subiectum rei sit . ut enim esse aliud frumento est, aliud semini, aut fructui, ita esse aliud statae est, at iudascensui descensuiq,:certum enim respectum cirra talas actionis hseinditant nomina. i P posuit autem in docendo Aristoteles aequium, quoniam simpliciora sunt, communicintq; uno duntaxat nomine cluod y priora natura sint aequium umuocis.ens
enim aequivoce depraeditamentis dicitur,nec univoce. 1 terum nisi haec conuenerint omnia nequit aequivocum fieri, identitas nominis, toni, generis, insus, spiridis, terminationis . nam, uis η ci
s aliud atra aliud nomen si, constat non esse aequivocum, quod si idem sit nomen, tonus a ltem diuerrus, nes id aequa vocum est, ut απκ 5c D . primum enim penultimam acuit & VI Isis canem significat . alterum acuta ultima socordem designat. 6c si masculinum sit signissimi uel ι canem Vissis uti diximus,uel Herois nomen. sin neutrum, nomen ciuitatis . similiter L κ dc S ios .ms.enim habente tonum penultima, vita est. autem est arcas si ultimam acuas. Et rursus si sint haec, idem uero casus non sit, non facit aequivocum, ut 6c Mo illud enim rem est, & aurigam signi stat, aut alium quempiam agentem. hoc uero dc Deminini generis est, cum illud masculini, fic genitivi sit casus. nam o i r M. ests amotis nomen. Spiritum quom eundem habeat oportet. si enim diuersus sit spiritus, non erat aequivocum, ut in uerbo. μ. id enim qualis significit. sed εc solus fgnificit, ac cum qualem inditat, aspirationem habet . eum solum tenuatur. Eadem quo Opus est terminatione, id quod perspicuum amis tror. ιλα- enim Sc ἰ o terminatione differentia, non sunt aequiuota. Quaerunt uero non nulli ciu non aequivocum, sed squiuota dixerit. quoniam squivocum inquam non est unum3 'non enim ipsum sibi ipsi quidquam esse aequivocum dicitur, uerum plura. nam aliud alii aequiluocum est. quoniam ergo unum est nomen, res autem multas declara iccirco pluraliter dictum
est. Sed rursus addubitant cur graece scriptum sit , idest aequium dicitur, noni P- Mirer , hoc est dicuntur: quoniam aequiuora inquam & si multa sunt, quatenus tamen aequi s. t.' nota, sunt unum. unum enim est quod de multas praedicitur nomen. propterea dicitur singu/η- se
Ianter protulit, plurale est enim dicuntur. Alia ratis . Graias mos est in neutra nominibus ' Mi so U
15쪽
tertiae personae uerbis iungantili singularem numerum pro plurali usurpare ut sexo πα- idest currit pueri γναλταναβιλια hoc est libri deprauatus est. et ινα - ναμ δεα, non geramimo arbores. causam produnt grammatici, sic plurali quos hic recto qui est aequivoca sin/gulare illatum est uerbum quod est dicitur. Ne p uero nos praetereat tria ham esse inter se disserentia, aequivoca, aequivocat , a qui voce. Sunt aequivoca ires ipse. aequi uocatio respectus is secundum quem nomine communicarunt. aequivoce, ipsa quae de rebus est praedicatio. Illud quo intelligendum, starim declaratam ex prooemiis libri intentionem. ait enim aequivoca discuntur . nam per uerbum aequivoca, res. per dicuntur, uoces significat. res autem a nobis per medios considerantur conceptus. Aequivocorum autem praeceptionem per aequivocas uoces confecit. nam id ipsum quo aequivocum,aequivocum est: cum pluribus modis dicatur. Sunt enim aequivoca quaedam a fortuna, nonnulla a consilio. A fortuna, ut cum in locis quis eam diuersis idem nomen habentes fuerint, ut Alexander Patis, dc Alexander Macedo. Aco silio, ut sicut libo at seruos quouis nomine appellare.
electione consili * proficiscuntur, Aliqua a memo ria fiunt, uti cum quis filium suum
uocauerit. Alia a spe ueluti ubi fili, suum Philosophum fore quis
quam expectans Platonem nominauerit. Ac inpenu mero usu uenit ut
quod factum amemoria est, indito a spe nomini con currat: utis cum compertus Avus suetit tale studii genus tractasse. Alia ab analogia, seu proportione,cu; ab alicuius rei Proportione quidquam nuncupabimus, ut pedem Iecti, ac montis uerticem.quam enim
pes ad hominem, eam quom pes Ie/ad lectum ra tionem obtinet. Sunt etiam quae ab uno dicantur, uerbi causa cum
id milius appellatione quaecunq; ab eo deducuntur uocabimus. ut mediscum uolume, medicus pharmacu3.
Sunt de quae ad unu3,sicuti quando ad finem quennam futurum res
PIGentes ad illum ea nominabimus,
ut salubris exerci tatio ac potio salubris. rerum disserunt haec ab iis quae ab uno denomInantur, quod ab aliquo prini pio dicantur illa, haec ad finem albquem spectent. Quae autem ab uno proueniunt, partin ut ab exemplari caula appet lantur, ut homo in tabula depictus ab aliquo uero homine et partim abessiciente,ut medicum scapellum. Porro qu roedus hoc loco est quo nam Aequauoco ru3 significatu de aequauocis doceat Atistoteles . Ita eo dicimus qui ab
16쪽
tus enim pictius a uero est homine. Quidam autem cur aeqi oco a proportione usus non sit. indagarunt, id quod esse melius uidetur. α inquam, quoniam quod in proportione est, id in s quatuor minimum spectatur. Dicimus enim si sorte contingat, duo ad octo proportionem hahere, ut decem ad quadraginta. quadruplam enim rationem utra* obtinent. squivoca autem uel in duobus. iure igitur de aequivocis secundum proportionem non disputat. Sunt uero qui dicant multi uocorum mentionem non ideo factam, quod eadem nomine squivoca inueni/antur, definitione disserant: contra multivoca. proinde Philosophum quasi de rebus diserem rem nomina neglexisse, quippe cum ea scriuari grammaticos deceat. Aliter quop. de solis agit his in praesentia, id quod iam dixi quae ipsi ad praedicamentorum doctrinam sunt utilia. DIC V N TU R. Subaudiendum est res:ut ita si aequivocae res dicuntur quarum nomen so lum commune. At cum dici ea inquit, apud ueteres quiny circunferri nomen indicat, neq; suam eiusmodi esse nominis impositionem. etenim Plato quosi eorum meminit.& Poeta de Aiacibus dicens, aequali nomine dicti. Vbi autem nomen ipse imposuerit, ait uoco, uel sit: ut in res lutomis. Terminum aut uoco. 8 in libro de interpretatione, sitq; hoc cotradictio. QUORUM
SOLUM NOMEN COMMUNE. Nuquid igitur no est i uerbis aequivocatio atqui
est dicimus enim sero significatq, hoc sic porto,& dico.Quona pacto ergo squivoca esse ea inquit m Q 'quae solum nomen commune obtinent Respondebimus ad hoc, dici dupliciter nomen et alto F μιη rum ad uerbi distinctionem: alterum communiter de omni dictione appellatum, quo intellecta uox omnis significativa nomen uotatur: ut in libro de interpraetatione, ipsa igitur, inquit,qus per se dicuntur uerba, nomina sunt, at s aliquid significant. Hic ergo nomen dicit, non quod aduersus uerbum distinguitur, sed quod de uoce omnn significa tua praedicatur communiter. Quamobrem sero quod tum porto tum dico significat,aequivocum est. habet enim sero nomen comune, finitione diuersam. Ergo timuerbis aequi uocatio est. SOLUM COMMUNE. Bisariam dicitur solum: uel unicum, ut cum solum dicimus solem, aut solam lunam et uel quod ediuerso a conrugato distinguitur, uti cum dicimus relictum in praelio hastam solum habentem: tametsi nihil pwhibet quo minus 8c calceos habeat,dc uestem:sed ad scuti uel armorum aliorum differentiam . dc in prandio panem habebant solum: quanquam nil vetat S uestem haκ te: sed ad obsoniorum distinctionem hic ergo ut ad coniugatum, uerbum solum, reddidit finiis tionem inquam. 7 Dictio autem Commune quatuor dicitur modis: uel ut id quod citra diui/sionem impartitur, uti cum seruum dicimus communem. est enim hic substantia indiuisus usu uero diuid uus: uel quod sectum in partes a pluribus habetur, ut commune prandium dicimus,& agrum communem. non enim sumus omnes totius participes, sed quilibet partis. uel quolestinanticiparione, ut in theatro locus communis. praeoccupantis enim fit. uel quod simula participibus ex aequo capitur, ut praeconis uox communia uotatur. hanc enim Omnes pariter audiunt:neq; unus hanc systabam, alius illam. humana etiam mi ura comnaums participantium omnium est eam siquidem promistue particulares obtinemus homines.hic ergo commune acce/pit eo significatu quo uox aequaliter exauditur. SECUNDUM NOMEN AUTEM RATIO SUBSTANTIAE DIVERSA. Cum ea exposuerit quae insunt aequivocta,
nunc quς eis noc5petunt apponit inora solutatam unitate ualeamus sed ex disserentia quoq3 dignoscere.Crterum qusrendum est,cur no quom nome solum comune dixerit ratio uem suu stantiae diuersa, sed secundu nomen aure ratio substantiae diuersas Dicimus posse aequivoca alio etiam alios respectu esse univoca quippe Aiaces in quo sunt homines univoci sunt: siquide hominis nome finitionem* ambo sibi uendicant.na ipsoru uterq; animal est rationale mortale: qua uero Aiaces, squiu .ne ergo finitionem quamlibet,sed nomini in quo coucniunt cosentaneam . capiamus, recte secundum nomen autem ratio dixit. Aiaces enim ipsum hoc nomen commune habent, rationem uero secundum id ipsum non etiam eandem, uerum alter ex Salamine, Tela/lamonas fili us,cum Hectore singulari certamine congressus: alter Oilei, ex Locride, pedes celer,
Sagittarius. S E C V N D U M NOMEN AUTEM RATIO. Cur non, nomen aut
finitio sed ratio dixit m non in rebus aiunt omnibus suppetit nobis finitionum lacultas: sed -- interdum descriptione utimur, ubi per finitionem res expromere non licet. Ergo generalissimo . rum generum assignara finitio minime potest, siquidem constat finitio omnis ex genere Sc coistitutivis differentiis, genus autem quod haec superet nequaquam reperiatur, ut ex eo ac disse rentus, ipsorum finitionem reddamus. quapropter necesse est ea,tametsi destriptione, explicare.
17쪽
propterea igitur non dixit secui. in nomen autem finitio, quoniam quae per descriptionem designantur omisisset. hanc enim usurpare in omnibus licet, quam ex iis quae rebus per acciκdens insunt accipimus. illud tamen affirmauerim,superuacuum esse in quibus exponi res finitionibus ualent, eas descriptaone declarare. Ac quam rem igitur non dixit secundum nomen autem definitio uel descriptio quoniam inquam breuitatu amator id quod de iis communiter praedicatur.quod cst ratio,protulit. ratio enim tum finitio tum descriptio subtantiae dicitur. Utrum ergo non est 5c in accidentibus aequivocatio atqui hoc videmus. Praedicatur nan a cutum de sapore dc uoce . dicimus enim acutum saporem, & uocem acutam, & acutam molem.
no secus graue quoil; de de uoce praedicatur, ec mole dc animi more,ut cum grauis homo dici/mus. quomodo ergo substantiae dixit quoniam duplex inquam Aristoteles significatum no/uit substant . unum quod ab accidentibus ex opposito distinguitur, ac per se subsistit, illis esse se in alio habentibus, in substantia inquam. alterum penes quod omnem simpliciter esentiam substantiam uocat: in quo significatu usus est substant nomine, accidentibus quoς assum/ptis. Quid igitur tandem omnino adiecit substantiae, nec dixit, secundum nomen autem ra/tio diruersa Respondemus ne quis finititione uocis de prompta dicat aequivoca esse univoca. licet enim huius uocis Aiax finitionem uel descriptionem assignare, si dicamus, Aiax est uox disyllaba tenuis masculini generis atq; hactenus uni voci erunt AiacesJob id subtiliter addidit secundum nomen autem substantiae, hoc est eius quae a nomine indicatur. Quidam etiam scisci /tantur num qu Indoq3 8c squivoca sint uni uoca. communicant enim inter se tum nomine squivoci tum finitione . nam praedicatur de Aiacibus de aequivocum ipsum. net id solum, sed fini/tio quoq; aequivoci. quippe uters eorum habere cum altero nomen commune perhibetur, rationem uero substantiae competentem nomini diuersam. sic igitur ostensum est de aequivoca es, se univoca. Quid ergo dicemus primum, haudquaquam ab re esse si secundum aliud at aliud eadem aequivoca sint & univom :&uero magis necesse. Aiaces enim qua homines unis uoci sunt. qua Aiaces, aequivoci . sic Ac hoc loco quatenus Aiaces, aequivoci. cum enim solam hane uocem quae est Aiax communem habeant, finitioneri congrua disserunt. quatenus autem aequivoci, univoci sunt. cum non aequivoci appellatione duntaxat, sed finitione quoui ei addicta conueniant. Alia solutio. Non possunt haec univom nuncupari: quandoquidem uni uocorum tum communiter nomen ac finitio, tum peculiariter de quouis per se ais in nullo re/spectu praedicatur: ut animal, dc communiter de subiectis ei dicitur omnibus 8c de quolibet priuatim. sertur enim Socrates esse animal, equus animal. sed Bc definitio, substantia animata sen/su praedita, quae finitio est animalis, praedicatur εἰ de omnibus communiter particularibus mismantibus. 6c seorsum de singulis. etenim Socrates, substantia animata sensus compos. dc equus similiter . in aequivocis autem non Ita: non enim potest de quos singillatim citraq, respectum nec nomen nec finitio praedicari. nam aequivocus per se Aiax non dicitur . sed ne I solum no/men habet commune, secundum nomen autem diuersam substantiae rationem, uerum aequi uocus alii dicitur. minimumqt de rebus duabus aequivoci praedicabitur appellatio, quoniam dc ex eorum numero est quae in respectu habentur. Secari uero squivocum porest non secundum diuisonem duntaxat superius traditam, sed di magis uarie, nimirum quo subiectum est modo. Α Fortuna, uls vi
A coolio, tum ad quempiam respiciens
A quo denominattiis,interse antem inquiuota ut a meὀicina medica instrumentataenominative enim ab ea
Et a qua et inter se a quin ca , uestati cum quit patrii nomine filios
tiente. Fac ab uno dicuntur,ut a m ditina medica instru,
A fηρ .er dicuntur ad unum, ut salubris
causa, et Hercitatio, et uictus ad unum. n.
Aequaeue inter se,non cum ea a quo.
18쪽
Qualem igitur hoc loco Aristoteles aequivoci significationem assumit c nempe forma similem. quidam eam putant quae est ab uno. est eni3 ab homine uta causa imago. utrumn autem uerum
est. UT ANIMAL, ET HOMO ET ID QUOD EST PICTUM. Horum
enim communis nominatio est. nam utruns animes dices,non est autem finitio eadem. quandi quidem si alterum definias,dices substantiam animatam sentiente m. alterum, simulacrum sub
nantis animais sentientis. SIQUIS
ENIM ASSI. GNET QUID EORUM SIT UTRIQUE ESSE ANIMALI, P ROPRI AMUTRIVSQUE RATIONEM ASSIGNABIT
Cum haec tria sint, materia et sorma et compositum, fini/tiones rerum quandos a materia conficimus, nonnumquam a forma, in terdum a composit . ais ex materia
quidem, iram esse dicimus, sanguinis cor ambientis fer/uorem . hic enim materia est irae . a forma autem, apperitum dicimus ulciscendi. a commisto, sanguinis seruorem cor ambientis ob ulciscendi appotitum. Ceterum
quae proprie habe/tur finitio, a forma
desumitur,na societatis auctor est re/bus materiai maautem, differentis. nos uero finitionis bus res a se dister nere mutuo uolu/m .Quamobrem cum hic etiam a forma ipsarum finitionem promere a ristoteles uelit,nota quid sit eorum mirumy esse animal dixit.hocen compositum significa
am ac sormam. sed quid eorum sit ,rtis esse animali, hoc est quid in vitros eorum sit in
quo sunt animalia, ut finitiones ex forma declararet. hu ius enim ratione sunt animalia. qui aute3 quatenus hora utruncy animal ditatur exposuerit, propriam utrius nasiignabit ratione, ut supra diximus.
N I U O C A uero dicuntur, quorum'nomen commune est, eraecun dum nomen eadem substantiae ratio,ut animal,ο homo sis; bos. communi enim nomine horum utruns animal nuncupatur,o est ratio substatue eadem.Siquis enim assienet vimust rationem,quid inmnq; est quo animal est,eandem assienabit rationem.
UNI VOCA AUTEM EA DICUNTUR, QUORUM ET NOMEN COMMUNE EST, ET RATIO SUBSTANTIAE NOMINI CONU NIENS EADEM, UT ANIMAL, ET HOMO ET BOS.
Absoluto de aequivocis sermone deinceps de univocis disputat. Patet autem 5e univocorum praeceptio ex aequivocis eadem enim dicenda quε& in aequivocis recensuimus.nempe quod non
19쪽
DE DENOMIN ATIVIS. in nominibus tantum univocatio sed in uerbis quos consistit. quod item sit uel in accidentibus uni uocatio. lum uerbum alterare una vocum est.alterare enim dicitur et qui dealbat, dc qui deni grat eandem uero de finitionem admittunt nam ipsam alteram definientes id esse dicimus quod in aliud mutandi qua aliud est in seipso principium obtinet. Hoc εἰ in dealbante dicere dc in denigrante conueniet. siquidem quodvis alteram, eorum in seipso principium habet quae alteram tur mutandorum, estq; aliud ab iis qua alterantur . nam nisi aliud esset, ne alteraret quidem. iccirco, qua aliud, additum est. Porro exemplo eodem animalis data opera utitur, ut idem posse alia at* alia ratione dc aequivocum de univocum esse uideatur. in homine enim uero iapi isto aequivocum animal est, in homine autem dc boue, univocum.
DE DENOMINATI UIS.'E NOMINATI UR uero dicuntur quaecunq; ab aliquo , dis
serentia casu,secundum nomen habent appellationem. Vt a grammatica grammati
DE NOMINATIVA VERO DICUNTUR QUAECUN, Oud'AB ALI QUO, DIFFERENTIA CASU, SECUNDvM N MEN AppELLATIONEM HABENT.
Postquam de aequivocis praecepit atq; Uniuocis de Denominatiuis merito disserit. siquidem hec dissiciliorem minusq; extricabilem habent coplexum .cu enim solo nomine socientur aequivoca finitione uero dissideant:ru reus uiuu a,6c nomine & finitione comunicent hic nec semel conueniunt nomine,nec plane dissentiunt.similiter de finitione partim comunicant partim differunt. Enimuero haec sub quatuor coniugationum quas enumerauimus coplexum haudquaqua redi/guntur: equi uocoru inqua & multivocorum,5 univocOm, de diuersi uocorv. nam illa cu uel in nominis ac finitionis societate, uel utrius y disserentia, uel unam comunitate, alterius ditarentia propriam notam sortiantur,haec nec in utroq; omnino conspirant,nec penitus discrepant. sed nec in altero exacte conueniunt, in altero dissident. uerum in utro aliquatenus congruunt, qua/dantenus diuariant. Quidam statuenda ea censent inter aequivoca 5 univoca. si quidem cum nomine solo concordem aequivoca, finitione discordent, tu a autem utroq; consocienturyse nec nomine simpliciter nec finitione consentiunt. uerum iis commodaus inter univoca εἰ diuer/si uoca locum dabimus. cum enim in utriny concurrant univocasIuerituma in utroq; uarient, haec modo quodam in medio sunt, atq3 in ut S partim communicant, partim diuersa sunt. . Porro in Denominatiuis quatuor haec adsint necesse est,communitas rei, disserentia rei, communitas nominis, circa finalem syllabam disserentia. si enim horum unum aliquod desit, denonis natiuum non erit amplius. Sit communitas circa nomen ac differentia, sit circa rem quom com munitas, disserentia ne sit, denominatiuum non esse aio. ut in de , idest platanus&παρε νος& hoc est uirgo.res enim ab ambobus Indicatur eadem.estq. - sem, τ-i-- poeticum, autem M prosae Orationis. Rursus caetera omnia ordi ne sint ne sit circa rem communitas, pariter quiny Denominatiua non erunt, ut in Helena MHeleno. Sint iterum deinceps omnia, absit finalis disserentia syllabae, ut in masica&musica maeliere . nam haec sunt aequivoca, non Denominatim. Rursus alia sint, ne sit aliqua in nomine communitas, nec erunt Denominatiua, ut in uirtute εἰ studioso. net enim a uirtute dicitur virtuosus. siue ut graeci dicunt enaret . propterea st huius ueteres ne in uestigio quidem sonumeminerunt. sed contra, nomen inauspicatum norunt poetae.Quisnam alius te sit iunior quati
Fν quam ille, iuvabit Inaret e. hoc est compos in malam partem uirtutis. Sed neq; a studio deduci tur studiosus, quod similiter de uitio ac uirtute dicitur. studiosus autem solus est uirtute pridit . quamobrem studiosus, quod ad uocem attinet, a studio derivatum est. quod uero ad fgnificatum,noit .sed a uirtute est detonum. GPer id aute quod dixit SECUNDUM NOMEN APpELLATIONEM HABENT, communitatem declarauit nominis iuel hoc modo. Cum quanda ea cu illo: quod dixit ab aliquo societatem habere pronunciauerit, penes rem communicationem ac diuersitatem aperuit. nam si ab aliquo constat quandam ea cum illo, quatenus ab eo prodeunt, societarem obtinere. quod si omnino ab aliquo, ea quos disserre comperium est. nam nis dicterrentpninimem aliquo dicerentur.cum duudacterentiacas finx
20쪽
DE lIS Q. V IE DICUNTUR. lis syllabar transfigurationem indicauit. Docet autem de innominatura Aristoteles, quod ea quos ad dinstrinam de Pudicamentis usum afferant. '
O R U M quae dicuntur alia quidem secundum complexionem dicuntur, alia vero sine complexione. Ea igitur quae secundum complexionem dicuntur ,sunt Iut homo currit, homo vincit. Ea vero quae sine complexione dicuntur , suntlvs
REORVM QUAE DICUNTUR ALIA PER COMPLEXIONEM DICUNTUR, ALIA SINE COMPLEXIONE.
Hinc ad diatrinam de Praedicamentis ingreditur. Veru quoniam Praedicamenti nomen, dc de Vrebus.& de Conceptibus,& de Vocibus intelligitur nam Praedicamentu, dc res ipsa, de Coceptus de re, de ipsa uox dicitur uocis prius diuisionem tradit. Quod si de Vocibus hoc loco disputa ἡ N Vocibus no significatione tarentibus, ulOpost aute de rebus,cum ait, tium alia de subiecto dicuntur de Coceptibus quoq; qui in medio sunt sermonem haberi perspectiam est. quare uel ex ipsis auctoris dictis perspicua est libri intentio.Diuidit autem uoces in simplices ais compostas. simplices eas dicit quae rem simplice declarant,uel labrintiam,vel actione,uel passione copositas quae copositum quidquam substantis,uel actiona uel passioni significant, ut Socrates curriti hoc enim copositum est.& Socrates uel bos. hic enim simplicia. Porro non simplex uox omnis re simplice notat nee coposita duplicem. Coposita uox est Areuspagus, idest Marciusuicus.de Corui /tra de Neapolis,hoc est No ciuitas, sed quod ab iis significatur est simplex. Vox aute simplex ut curro curris omnia prims ac secuds Plans uerba,ac qui tertis de certa Psona seruntur,ut tonat, fulgurat, pluit, Iuppiter enim uidelicet. nam hic omnia pronunciatione simplicia significato coposta sunt. significant enim substatiam quanda actioni coplexa. Enimuero aiunt in tertiis planis noadmodu apparere substantiam iob uerbi infinitudinem. proinde ea sola accepimus quae praefinita certamq; personam indicarent. uerum tametsi non definitam substantiam tertiae personae uerborum designent, significant tamen prorsus aliquam agentem uel patientem substantiam. Quapropter indicatiuorum tertiae uerborum personae uoce omnino simplices sunt,significatu copositae. .
na siquis dicat currit uel uincit,nimiru de aliquo praedicat id quod est uincere aut currere. Prora sus ergo Sc in tertiis personis, quanuis indefinite,substantia dilucet. at Aristoteles tamen eiusmodi personas assumpsit uti simplices, quoniam non distincte in iis apparet substantia. Proprie autem simplicia suerint uerba qus uel actionem solam uel passionem declarant citra id quod Mgit aut patitur,ut uerberare,uerberari. Ergo nec uocum copositione aut simplicitate res simpli/ .ces aut copositas oportet,sed ex ipsis significans istimemus.Quin de uoces ipsae tametsi copositae sunt si rem simplice ostendant,simplices appellandae.no secus 6c simplices compositae si compositam declarent. si enim de solis ageremus uocibus, ac syllabarum quantitate compositionem iuxta quantitatem iure definiremus, quomodo εἰ grammatici faciunt. at si ceu de significantibus disserimus, opus est uoces ad significatum iudicare. Eques enim non simplex quidquam deis gnat. equum enim significat, insidentemq; hominem, aissi equitandi artem. non simplex ergo uox appellanda, sed composita, uti Neapolis quom . quoniam unum quid non compositum, uerum simplex declarat. 7 porro uerbum DICUNTUR, in rebus,dc coceptibus S uocibus
quadratinam dc res dici perhibentur,sed quasi significentiar.& conceptus dici,sed quas enuncim tur. uoces quoip dici aiunt, sed quas proserantur. Quam ob causam igitur per completionem O eser fdusta praeponit complexione carentibus Dicimusq, humanae naturae ex uoto esse ab imperso motibus ani compositis ad simpliciora pertastiora: progredi. nam composta familiaria no/his notiora , sunt. sit ergo εἰ puer orationem nectere, ac dicere Socrates ambulat nouit: cael rum resoluere eam in nome dc uerbum, atq; haec in syllabas, tum illas in elementa no etiam nouit. sic ergo nos quom ambulantem intuentes hominem, prius totum hoc, hominem ambulantem cognouimus ipsumq, ita in substantiam atm actione resoluimus. Acquomodo ergo incipe/ re a simplicioribus oportere superius pron unciabamus, quasi latum non sit,ut simplicibus non praecognitis tognoscantur composita: proinde opus ese ut simplicium vocum praeceptio docicinam antecedat syllogismorum c in imus igitur in quibus aeq; , simplicia compositaq; ignoran