Caroli Alexii Pisani ... Dissertatio De fideicommissis

2쪽

CLEMENTI XIII

CAROLUS ALEXIUS PISANUS.

Uum BenediMs XIV. P. O. A. me nihil tale Dera

re , ac ne cogitare quidem

ausum in Amplissimum ordinem Sacri Con biorii

Advocatorum retulisset ;

jamque, ut eis in more postum , disertationem de Fideicommissis ejussub auspicii propediem essem editurus, accidit, ut Optimus , sapientisimusque Pontifex extre

mum diem objerit. Sed maerore, quem tam

ti Pontiscis amissione concepimus, haudita multo pos singulari DEt benescio le-

3쪽

vati sumus , cum Tu, BEATissi ME PATER universo orbe plaudente, Pontifex eg renuntiatus, cujuS eximiae virtutes, in pri-ntisque adversus DL 1 religio, comitas, in pauperes liberalitas, in omnes virtute, ae morum honesate praeditos amor tu omnium ore versantur: Patere igitur, ut,

dum delatam Tibi dioinitus hanc dignitatem ,summumque in terris honorem omnes gratulantur, mea haec dissertatio Tuo inscripta Nomini lucem adspiciat. Diss-cile eis, fateor , arSumentum pro dignitate tra re, quoa apud eos, qui in forenis palmira versantur, aut e sub iliis de jure respondent, pervulgatum quuH sit, re in quo explicando Juris Interpretes etiam magni nominis bene multi infu-daverint; tamen illud ad penitioris Jurisprudentiae cognitionem pertinere omneSconsentiant. Id quod ad me excusandum,s forte erravero ,sat esse censeo. Exiguum

profecto es munus hoc, quod Tibi opero,

PATER BEATissiME, nec dignum sapientia Tua,

vel Summi Pontiscis iussotate; sed inter communia vota feliciter mihi successit, ut ego quoque publica hac declaratione Tibi

gratulari Daleam.

4쪽

Ιqua sunt in Iure Civili aut operosius

investiganda, aut excutienda uberius,& accuratius, ea potissime videntur esse, quae Hominum decedentium vinluntates ad benemerendum de superstitibus comparatas amplectuntur. S, ve enim sit amor sui, sive liberalitas, quibus impellantur Universi, ita comparatus est Μorta. Iium animus, ut dum imminere mortem sentit ad cete-TOs convertatur , quos vult ea habere, in quibus dum vivebant suae felicitatis partem , Vel totam collocaverant. Quum enim perpetuo superesse nequeant, vitam quodammodo producere cogitant , dum in posterorum memoria versantur, atque adeo Amor sui ipsius in causi est, quare ad superstites res suas delatas velint: Ad ibberalitatem quoque exercendam erga alios Natura duc, mur; quare & illud efiicitur, ut erga eos, quos cartiasmos, dum vivimus, habemus , propediem morituri

eamdem exerceamus.

Itaque constituta inter Homines ab initio rerum proprietate, seu ab industria primi Occupantis , seu a communi Gentium consensu ad jurgia, & contem

5쪽

tiones inter Homines amovendas, & ad humanae societatis columen, atque tutelam repetenda, nullum luculentius erga alios lunevolentiae signum exhiberi potuisse perspicuum est, quam ut proprio labore , industria parta a singulis Bona in eos transferre postent, per quos ad se se redire quodammodo viderentur. Statim igitur in id conversa suerunt consilia , pervasitque animos ea in primis sollicitudo, ut quamdiu ubvi , hominesque sumus , nostra nobis sarta tecta servemus . Desunisti autem non ea quidem jam tum , cum vitae nobis usura deest, quo tempore nec amplius velle, nec posse amplius, qui decessere exploratum est, deseramus, sed in antecessum, & adhuc incolumes statuamus deserri postmodum ad superstites, sub una, & altera conditione eo desectura, aut extitura momento , quo mors contigerit, quaeque, ut extitit, aut defecit, retraehatur oportet ad sui initium, nulla obducta fictione juris , sed ex qualitate, ac natura actus, agentisque animo sic affecto, ut vel ab ipso rei gestae exordio , sub

conditione altera ademptum, sub contraria datum omnino velit.

Suprema enim judicia hominum sedulo si perscrutemur, statim apparet obnoxia eadem esse tribus potis simis conditionibus, quae tacitiὶ inesse dicuntur aestui, &quibus pendentibus in ancipiti, is quoque pendet, impersestus quidem ex incerto adhuc eventu rei, qui con sensui moram sicit, at non ideo prorsus iners, & inanis : Quia sicuti consensus deesse penitus, conditione desecta potest, ita ea existente adeste, & expleri actus ex rei exitu, quae vis est , ac natura insita conditioni. Nam

6쪽

Nam ea quoque accedente actui, vuli sane quilibet seiens prudens, quia vult, nullo coPnte , ut velit, & hoc non alio modo vesit , atque adientitur deliberato animo in id , quod agit ; Is ergo , qui per Testamentum in actum Bona transfert sua, adsentitur quidem; sed nisi contingat eum paenitere suae voluntatis , nec voluntatem . sed voluntatis esse stum differt in incertum tempus futurae mortis , quae duae casus , temporisque adjectiones , quarum utraque pendet ab incerto exitu rei suturae, ait ro incerto I ticiter ut loquuntur , altero incerto secundum quid, conditiones perspicuὸ sunt, atque ut a ficiunt , ac morantur consensum ita quum primum eintitere, perficiunt, actumque hactenus fluctuantem inter consistentiam, & nullitatem , ita vestiunt, ut ex- . pletus ex parte agentis omnino sit; nihilque aliud ad absolutum sui robur , firmitatemque exigat, quam ex parte altera assensum ejus , in quem dirigitur, ut ex utroque in idem elicito , & quasi in unum coalescente utriusque placito, in conventionem mox abeat, & c jus hactenus suit expers , nanciscatur utrinque pondus, obligationi pariendae aptum. In quo nemo non videt, versari tertiam sequὰ dilucidam, quae postremae voluntati inest, incerti exitus conditionem, quia incertum pera, que est, an exitum quoque sit habitura voluntas ex pa te heredis, perstitura dumtaxat, eo adeunte, defect ra vero, ac cessura in irritum, eo praedestincto , seu repudiante . Et haee potissima est causa, cur tempus subsequens aditionis retrahatur ad antecedens, quo mors contigerit ; hoc enim momento solus obeuntis actus ab luitur,

7쪽

heredis pergit manere anceps , adedque ut primum Is

quoque emergit, coeant oportet hi duo consensus, revocato altero ad momentum, quo prodiit alter, ut ex utriusque concursu res conficiatur, atque ex ea oriri obligatio possit, seu quod unum, idemque est, redeat con ditio ad exordium suum , & perindὰ ac si adjecta non

esset, evanescat, ac dilabatut ab eo momento, quo desediis aliis, ea sola superesst, ratione in primis, ac natura actus conditionalis , ita exigente, ne per interval- Ium , quo ab obitu aditio distat, contra voluntatem dolancti desit, qui jure capiat ab eo relictum, ejusque accessiones, & incrementa, quique etiam subeat incertam aleam decrementorum, & decessionum. Porro homines, ut natura imbuti plerique omnes, ductique sunt, ingruente primum vitae discrimine, dein- . de ut assolet experrecti cogitatione mortalitatis, caepere identidem sua , dum probe norant, haud retinere diutius ea posse, modo praesentibus, modo absentibus elargiri , prout occasio tulerat nulla stata condieta forma, ad tuendam patefactam voluntatem, sed freti tantummodo adstantium fide, ut tum innocui mores salii, &fallere prorsus nescit . Quaecumque autem peragebantur erga praesentes, quae donationes ex causa mortis vi sua sunt, alia nomen pristinum rei conveniens retinueret , abiere alia deinceps in Testamenta, quae vero relinquebantur absentibus , procedente tempore Fideicommissa U Romano Jure sunt appellata, propterea quod necesse erat alienae fidei committere exitum voluntatis, atque uno verbo rogare adstantes , ne paterentur spe sua decidere moriturum , eo praesertim ignorante, in quem liberales se se praebere volebant.

8쪽

Quemadmodum vero Fideicommissi verbum haudita pridem, quam abiisset in usum legis, invectum est,

ita nil mirum si apud vetustissimos Exoticarum rerum Scriptores, ne demptis quidem Sacris Codicibus Haebreorum , nulla quoque mentio incidit Τestamenti, eo sensu usurpati, quo suprema decedentis vota complectitur, quia inoleverat quidem vel ab ineunte dominio usus, ac rei substantia , insculpta animis a natura ; deerat tamen incongrua adhuc subitantiae vox , inducta posterius ex rei forma, quam necessitas ipsa expressit. Nam simul ac gliscentibus vitiis desertaere pristini mores, atque increbescente malitia, ab innocentia , &ab honestate descitum est, incessit animos quoque aviditas potiundi rebus , bonisque alienis, quibus clanculum diripiendis, nullus paratior patebat aditus , nulla expeditior perfidiae via, quam intercipere morituri Sententiam, aut uni sibi remotis Arbitris nuncupatam, aut aliis etiam accitis proditam, sed his quoque cum nuncupante e medio sublatis, adduetis scilicet rebus in eum casum, quo nemo i uste occupantem perfidiae, di mendacii posset arguere Haec in causa suere, cur sapientissimi omnium, ac peritissimi Conditores Civilium Legum, qui sensa hominum probe noverant, Maturale arbitrium rerum nostrarum, collatum in tempus adeo technis, dolisque obnoxium , ne in criminis occasionem, quam sicile iniquio τω arriperent, prosiliret, coercendum duxerint intra senes , quos praetergredi non liceret. Factum ergo est, ut voluntas explicaretur deinceps certo modo, certisque

adscitis in id persenis , quarum religio , fidesque s

ret , veluti tessera veritatis. Quae inita ratio Τestamento nomen a testatione, formamque a verbis, rituque praebuit.

9쪽

Haud ergo cuilibet vesantati, quae Eliceretur in casum mortis, sed legitimae, & justae tantum accessit pondus Civilis Iaris , jussis reliquis contineri firmo pudoris , & honestatis, quo antea selo pleraeque omnes comtinebantur .

Quoniam vero Romanorum Iurisprudentia alia quanto , ut fit, ab initio tetrica, & scrupulosior; mystica tamen , ac roomentosa, utpota raro a ratione d via , 8c ad sensa Hominum penitiora, gentisque indolem mire exacta , inniti coepit, coaluitque quibusdam primcipiis , ac sundamentis, qua philosephicis , qua politicis , a quibus tamquam tutissimis Iuris regulis , vel hilum desciscere nefas esset, atque eo in primis certo principio, quo rite conditum Te lamentum universam eo pistiteretur hereditatem , ita videlicet, ut nemo decedere , qua te latus, edi qua intestatus, ac nemo esse pro parte heres pro parte non esse de jure risset . Hinc necessitate cogente obtinuit, ut voluntas collata in alterum , tam seorsim a Testamento, quam non eo modo, quo leges jusserant, commendaretur haeredis fidei, cujus arbitrium pro lege fuit , ne eo adacto ad obtemperandum, subverterentur jura Τestamentorum, ac potentior lege volumias esset.

Accessit subinde Censura Iuris arcentis sanδ muItosa sicultate capiendi aliquid , aut capiendi solidum ex Testamento , quibus propterea, quum intercedente semctione Legum, nec deserri hereditas posset, nec Iegari

quicquam ex ea decerptum , quicumque ad eos pervenire vellet , aut universam hereditatem, aut ejus partem, is verbolenus, ne in leges committere videretur, scribere coepit ex asse heredes, qui rite institui, palamque capere tuto possent, rogatos tamen , ne, Ut cum

bonis bene agier oportebat, interpositam fidem fallerent.

10쪽

sed ejus sequestres, de quasi vades, restituerent aIteri ex bono , & aequo, quod ut adscititia , fictique haeredes , non tam dominii jure, quam religione depositi percepissent. Sed his etiam eommendationibus mortuorum , O ut nondum invecto Fidei commissi nomine , dicebantur, abrogata non raro fides deinceps est , quousque temere, ac diu vagantes inter perfidiam, & honestatem, eas quoque Augustus abire jussit in auctoritatem Iuris Civilia , quo primum tempore Fideicommissi nomen conflatum est . Romani enim Juris Consulti, plerique imbuti

doctrina, ac moribus Stoicorum, quos Cicero Architectos Verborum vocat , ut ab iis plura sunt mutuati, invexere etiam in Iuris artem novum hactenus rei Vocabulum, non adscitum peregre, nec ineonditum ad rei proprietatem luculentius exprimendam.

Quae ergo hactenus commissa in dies alienae fidei,

nullo juris extemi vinculo obnoxia suerant, nullamque civilem obligationem, actionem nullam, in invitos prinditam , diu pepererant, ea quoque quum nacta essent persectum robur, concessere in L is necessitatem, ex

quo ut legitimὰ, ac plene debita praestarentur. Ex his itaque , si quis rem sedulo animadvertat, satis opinor , superque patet , Fideicommissa , nullo

praeeunte eorum cunabulis jure scripto , usurpari coepta naturae vi, moribus gentium inolevisse , adeoque excitata , ac prosecta este ab eo omnium communi Jure, quod naturalis ratio constituit, quodque explicarunt dein de Gentes, ut recessere primum a Communione, quam negativam plerique appellant. Nituntur enim hominum