De sexti decimi saeculi in Francia artibus poeticis ..

121쪽

Quod vero ad tragoediam spectat, argumenta e SacriS historiis petita nunquam poetae omnino deseruerant. V dragesimo saeculi anno Buchananus in Burdigalae collegio duas docuit sabulas, quae, quamvis ad imitationem graecae Scaenae accommodatae eSSent, ex Scriptura tamen materiam hauserant una enim Ioannes Baptistug, altera autem Iephte inscripta erat. Undecim post annis, Theodorus Bega mysterium quoddam in Lausannae Universitate, Scaenae

mandavit, cui titulus bris humus. Jodellius quidem justae legitimaeque tragoediae parenS, non jam ex christianae religioni monumenti argumenta petiit, Sed ex graeca latin quo antiquitate. At quindecim post annis, quam Cleopatrum ipse docuerat, tres tragoedias MaSuriu compoSuit, quae Duoid pugnanS, fugiens, ictor inscriptae sunt. Eodem seretempore Florens Christianus Buchanani tragoediam gallico Vertit. Septuagesimo Secundo saeculi anno Iacobus a Talia sabulam docet, cui Saul furiosumtitulus est, et in commentatione, quam in prima operis fronte praeposuit, argumenta ex sacris historiis hausta valde commendat. Octo post annis amerius Sedeciam theatro committit. In primis denique proximi saeculi temporibus, Antonius a Monte christiano Duridem, sive adulterum, et Amanum, SiVeranitatem, Scaenae mandat.

ceterum Graecae Latinaeque tragoediae imitatio, qualem effinxerat Iodellius, dramatica medim aetati genera non penitus exstinxerat. Pervenit ad nos fabula quaedam de CaIn a Thoma Gallo, octogesimo Saeculi anno, compOSita, quae, quamvis tragoediae titulum erat, nihil aliud est, nisi mySterium Normannia provincia, in qua natus erat Valkωlinus et totam aetatem egit, christianarum sabularum Si diosissima tunc etiam permanSerat, postquam graecae lati

rant nec dubitari potest, quin poeta mysteriis agendis saepius interfuerit. Non tamen ejus generis formam retinere velit veterum

122쪽

romanorumque rationi gallica poemata non aptare jubeat. Sed illud optat, ut christiana argumenta christianaeque personae ad persectam antiquae tragoediae emgiem accommodentur H quel plaisi serott-ce a ceti heure de voirΝos poetes chrestiens te sacon recevoir D tragique ancien et Oi amo miStereSLe payen Servi Sous lectoi salutatres De nos minis et martyre, et du Vieux testament

Vol une tragedio extruite proprementi l)Jam vero multa indicat ipse argumenta, quae Oetae, Vel ex Scriptura, vel ex christianarum rerum antiqua memoria. haurire possunt Allieula'uno Andromede au ocher attachee Un sain Georges veni bie arme bien montέ, La lance a son arrest, repe a Son cOSte,

Goulumen devore la pucelle agreable.... O belle cat trophel . . ,

O voirmn Abraham, a soy Pange et soniis, Vol Joseph retrouve lesseuples deconlis Par te pasteu guerrier, qui, ainquev d'une Onde, Μοntro de Die les ait admirabies a mondet n. Non is sui Francis tragoediae cursus, quem aikelinuSoptaverat. 0Stri enim poetae magi atque magi a chriStianis argumenti abhorruerunt vel, quotiens sabulam aliquam ex sacris historiis haurire voluerunt, in spectatorum sustidia plerumque incidere. Cornelii Polyeuet ι minimum apud doctissima elegantissimaque septimi decimi saeculi

123쪽

ingonia valuit Racinii Esther publicae scaenae non mandata est a Maliae vero excellentiae sublimitatique admiratio hominum serius respondit. De epicis poematibus item uti de tragoediis. Non desuere quidem poetae, vel in XVII saeculo, qui christiana argumenta tractarent Sed, sive parum ingenio ii valerent, sive hujus generis opera nullam apud legentes gratiam haberent, taedium plerumque Vel etiam risus christianum pos movit; et, quamvis in Italia, in Anglia, multis laudibus idem genus jam floruiSSet, nullum ei in Francia domicilium Boiseus relinqui passus St, gallicoque arnasso, quem onSardus cuncti Olympi numinibus dudum consecraverat, quidquid ad christianam religionem pertinebat, in perpetuum excluSit. Omnia jam persecuti sumus, quaecumque aikelinum vel RonSardo, Vel Saepius ab audacioribus Ronsardi discipulis sejungere Videntur. Sed non est dubium, quin universa Artis poeticae ratio ac disciplina ex ipsius Ronsardi praeceptis institutisque pendeat : quod quidem satis ex iis apparet, quae in superioribus capitibus disserta sunt Pauca tamen de aikelini sermone VerSuumque pangendorum artisscio nobis sunt addenda. Quamvis quinto septimi decimi saeculi anno Ars edita sit, nihil tamen ex Μalherbae disciplina arcessivisse Val-kelinus videtur ipsa praefationis Verba, quae Supra rettulimuS, Sati per Se argumento Sunt. Illud vero torum ac saepius amrmandum eSt, ipsum Ronsardum Matherbae viam ostendisse. Quanquam enim Superiore poeta Summa contemptione hic prosequitur asperrimisque conVicit Saepe urget, RonSardi discipulus utique haberi debet. Haec ei gloria, quae Sati magna est, tribuenda, quod in gallica poesi, qualem Pleias informaverat, quidquid rectum legitimumque ipsi videbatur, prudenti subtilique ingenio praeditus, selegit, et poetarum venam liberiore lascivia inte

124쪽

dum corruptam ad sanitatem revocavit. ultum quidem Ronsardo ademit, nihil prope addidit. Quidquid autem correxit et emendavit, ad grammaticam praesertim et ad versilicationem pertinet. Valkelini oro neque in sermone neque in VerSibus est aliquid, quod Μalherbae severitatem praesignisscare videatur. Interdicit hic poetis hiatu sententiam ex Versu uno in alterius insetium transilire vetat nullum carmen recipit, in quo hemi lichii caesura sensum ipsum non suspensum teneat nullum probat rhythmetin, qui teretissimis auribus non aptus sit oculorumque ipsorum artissimae religioni non serviat omnem denique verborum inverSionem ex poetico sermone excludit. Nullam autem ex his legibus a Valkelino servatam esse vere dici potest. Etiamsi totum nostri poetae opus in duas partes dividi Oporteret, quarum alter RonSardi imitationi concedoretur, altera Vero, Satirae scilicet et Ars poetica, a magistri vestigiis paululum declinaret, non dubium est, quin haec ipsa ad meram RonSardi disciplinam pertineat. Hiatus mittamuS, quo nuSquam cavit ἰ saepissime in ipsa Arisit ut

SenSuS, quem proximu VerSu usque ad nem non e duxit, in primas alterius carminis syllabas relabatur. Innumera Sunt exempla

Ηomistichii caesurae nihil fixi certique est, quominu unu qualibet ex omnibu Versus syllabis insideat En recompunc insati memoiret Rembaud Lib. I). Mais depuis iis se soni polis a 'avantage Lib. II . Lucii a Romo mistes nouvelle en lumiore Lib. II .

125쪽

myt- - quidem Valkelinus non incuriosus est, Sed tamen licentiam aliquando sumit, quae, quanquam apud

amicum, atherbae indignationism profeci movisSet Verborum denique inversiones, quas RonSardus in Sermonem poeticum princeps induxerat, in Arte creberrimae occumrunt:

Ροur u si grandiuVrage en ranuois accomplis I). Autrement polo ne guidant potnt nos pasMonte a double mont ne nous Aoumiroit pas Rin. Et truchemon des dieux beaucou les appeloient h. Les autres plus legeriles actions legeres Milolent de premiers h. Ρarii parda est rion cy tu ne lis h. Quod ad linguam attinet, ex qua tot vocabula atherba xpulit, satendum quidem est non eodem scribendi coloro Artem poeticam imbui, quo pastoralia adulescentis aikelini poemata. Quidquid nimis ardui in primis Ronsardi cadiminibus erat, poeta noSter, ut jam dictum est, maturis praecipue in annis, caVit lenior et mitior, senecta accedente, actus est. Sed tamen eadem prope de lingua ipsa, quae Pleias, sentit. Inveniuntur in Arte poetica et propaginos i et diminutiva verba 2 et composita graeco more epitheta 3 et omnia denique RonSardici sermonis quasi

instrumenta.

Cum nulla de versilicatione praecepta Valhelinus tradat, exempla, quae omnia prope illi onsardoque communia esse ostenderent, ex eju Arte hausimus. Nunc vero locus ex hac excerpenduS, in quo, quid de tota sermonis

ratione judicet, aikelinus use lateque expromit. Nihil

126쪽

- 122 autem scribit, quod ad Ronsardi doctrinam non plane respondere videatur Tussu seindre des motidontini' potes use, Et puis te mota nouueau que les nostre invenient, Qui do ritatiencia langue repreSentent, O qui sonti mille de a Grece amenez, Seront receitS pourvuriu'aVec proprematiere La Franco rarementis soli ait heritiere, Et tous les mois qui soni proprement FrancoiSegrinous ceu qui ne soni disrancoi des=iSeg. Et les Vieu compose desquel tou our en France

In hoc Artis poeticae loco morari non necesse eSt eadem sere Sunt, quae apud Ρelletarium jam invenimus nullum Valkelinus illustrandae linguae modum omittit, quem RO sardus Bellatusque commendaverint Poetas denique eorum exemplo hortatur, ut ex variis omnibus dialectis verba

petant

L diome norman, l'angeVin te manceau, Le rancois te picard te poli tourangeau, Aprens, comme te mola de tous aris sicaniques,POur enirne apres te phrases poetiques n. dum quidem in aliquo Secundi libri loco, quem Supra reti limus, invectus erat Valkelinus adversus ho Vates, qui ex cunctis Galliae provinciis insolentia vocabula in linguam inserro tentabant sed non a se ipso dissentit hae enim criminationes ad primam Ronsardici sermonis asperitatem praesertimque ad audaciores magistri discipulos spectant, ex quibus unius, Edoardi Oninii nomen et exemplum citantur Gallicum sermonem, non sori se qualem On

127쪽

- 123 Sardus primum inirmaverat, at certe qualem et RonSa

clus ipse et quidam ejus discipuli, Portaeus imprimiS, emenclaverant, ad summum perveniSSe arbitratur La Franco aussi son langage lictuma, Pronant de so romanes langue delaissee

Et denouant te noeud qui laclenoit pressee, S'oslargit tellement qu'elle euva sonthoix Exprime toute chos en Son naIs stanilois, Nihil igitur in Artis poeticae praeceptis, judiciis, Sermone ipso ac versificatione, unde aikelinum atherbae quasi socium fuisse concludi possit vel potius septimi decimi

saeculi vatibus ipsum viam ostendisse confitendum est, sed odem sere pacto ac RonSardus, aut, Si melius placet, ΡΟ taeeuS, MUS aeque ac RonSardi, exemplaria acerbissima Censura vel etiam vehementissimis contumeliis atherba onerat. Non interest Valkelinum atherbae amicum et familiarem exstitisse, immo ad eum unam ex suis satiris scripsisse : nihil commune est inter amoenum, liberale, mite illius ingenium hujusque severitatem, auSterum judicium, superbissima denique astidia. Sed a superioribus poetis Matherbam plus aequo Bolaeus in Arte poetica di crevit non est intervallum tantum Valkelinum autem, moderato ingenio remissaque indole poetam inter Ron- sardum ac Malherbum medium fuisse concedi potest, Sed ea lege, ut a Ronsardo ortum esse Matherbam ipsum o

cedatur.

128쪽

QUINTUM CAPUT

VAL LINUS ET BOLAEUS INTER SE CONFERUNTUR

Nihil Bolaeus a Valkolino mutuatus est ab illo superioris Vatis poeticam orae tam osse quidem pro certo haberi potest. - Utriusque Artis conseruntur ordo, forma disciplina Bolae partitio, quamvis non satis justam intimarum rerum rationem ducat, vagae et incompositae Valkelini licentiae longe anteponenda est.- Iulus poema, multo gravius ac pressius, nihil laxamcnti severis didactici generiS legibus concedit in alvelini autem opere nitidus quidam color familiarisque licentia laudari possunt, quamvis ille non Satis Sanus esse, haec vero ultra modum lascivire soleat. - De summa poesis disciplina non multum poeti nostro Bolaeus adjecit, nisi quia, singulorum poematum leges certius expreviusque describendo, vatum ingenium angustioribus aliquando spatiis inclusit illa sui praecipua Bolae gloria, quod rancicae poesi rationem ipsam pro firmissimo undamento supposuit. - Pauca de utriusque Vatis sermone ac Versuum pangendorum arto disseruntur. - illud quidom obliviscendum, uuam paene auctoritatem a velini poeticae luisse : Bolaei vero Ars suproma quasi poesis norma, ut edita est, ah omnibus poetis criticisque judicata fuit, et nunc etiam summo in honore habetur. Vallielinus saeculi aut lasciviam ac tumultum prae se fert sed in omnium rerum certamine ac controversia i tam fructus nati sunt, quos felicioris aetatis postae olim decerpent.

Continuus est a Ronsardo admatherbam, arualherba ad Bolaeum gallicae poesis tenor Vere dici potest aikelini Arte ipsius Bolae Artem quasi anticipatam esse. Immo critici quidam contenderunt plurima Bolaeum a Valkelino

mutuatum suiSSe, eumque accusaVerunt, quod nullam Superioris poetae mentionem fecit. Nullum vero argumentum asserunt, unde Boissus ab hoc aliquid hausisso manifeste appareat duorum enim vel trium VerSuum cognati quaedam non tantam vim habere potest, ut septimi decimi saeculi poeta et surti et ingrati animi crimen merito Subeat. Do Vergilio hoc aikelinus scripserata Nulla peut en in langue atteindre a schauteus l). Bolaeus ver primi libri initio

129쪽

D scaenae disciplina haec aikelinus Le theatro amat ne doli ostro rempli D'un argument plus long quei'unbour accompti l . Illa autem Boiseus en undisu, qu'en undour, umseul ait accompli

Ambo haec exempla, praeter quae nullium aliud alicujus Saltem momenti, referri poteSt. non ad id alere arbitramur. ut Bolmus aikelinum vel imitari, Vel etiam OSSe r clatur tota enim Versantur in locutione quadam, quam sibi unico aikelinum arrogare absurdum esset, et in du

hus rhythmis, quibus nihil tam exquisiti reconditique

inest, ut eos Bolaeus sponte invenire non potuerit. Quod vero ad locos attinet, in quibus eaedem prope sententiae cliversis verbis ab utroque Vate expromuntur, crebro qui-clem eos esse non infitiandum est; sed illud ex his tantum inferri debet, non aikelino Bolaeum sed Horatio et B laeum et aikelinum obsecutos esse. Alii tamen loci referri possunt, in quibus ambo, quamvis Flaccum non imitentur, eadem paene disserunt. Primi libri initio, ut unum saltem exemplum proferamus, Bolaeus suum cuique Vati genus RSSignat, et omne omnia non tentare posse docet quod quidem aikelinus in primo quoque libro jam scripserat: Dos poδtes ainsilian ait, etc. Nihil vero mirandum est, quod duobus Artium scriptoribus indem aliquando occurrant. Ut ipse aIt aikelinus, Qui, mesme Gemin et sat meam Voyage Queique is se rencontre enis meSmei Sage 4). Ceterum, etiamsi ab ingrati animi crimine sui Boissum

3 A tertio decimo versu usque ad Vicesimum Septimum.

130쪽

mores non Vindicarent, illud prosecto non modo nihil a Valkelino hunc excepisse, sed ejus Artem ne nOVim quidem ostendit, quod domesticae mediam per aetatem poesis historiam penitus ignorat, minimam vero et pravissimam saepius sexti decimi saeculi notionem habet. Fieri quidem potuisset, ut etiamsi aikelini opus legisset, non tamen poesim nostram altius quam a Villone repeteret; sed quamVis omnia, quaecumque ante atherbam nostri poetae, praeter illonem ac Marotum, composuerant, nulliuS Me pretii ratus, non saltem in poesis historia tam graviter aut tam Saepe peccavisset. Quomodo enim credi possit al-kelini Artem Bolae notam fuisse, cum nostro majore a theatro abhorruisse, Vel mysteria a si peregrinis l quibusdam acia esse doceat Ceteros errores, in quos delabsetur, arguere non pus est tanta superiorum aetatum

imperitia non intellegeretur, si Valkolini penitus insolens et ignarus Bolaeus non fuisset. Sed amborum Artes poeticae jam comparandae quarum ordinem primum ac dispositionem perpendemus deinde

tota utriusque operis forma, tum universa disciplina conserentur pauca denique de poetic sermone ac Verauum pangendorum ratione dicenda erunt.

De ordine in Valkelini Arto aliquid jam attigimus. Quod

poeta ille, qui multis naturae muneribus instructus ornatuS-que erat, in Summam hominum oblivionem tam cito venit, nulla manifestior causa est, quam quia, velut artisex de quo Flaccus et ipse noster meminerunt, totum ponendi nescius operisque Summa infelix, nihil prope unquam, nisi incompositum ac consusum condidit Bolaeus contra ordine ac via procedit. Haud negandum quidem est ejus divisi nem quae nec OeSi hiStoria, neque naturali quorundam generum inter Se cognatione nititur, non satis ad veritatem accedere et ex poetae arbitri saepius pendere. Non eno