장음표시 사용
11쪽
Cornelius Iansenim. Cornelius ii Lapide.
Ao A ex A Apos Toxonv M. P. Ioannes Lotinus. Caspard. Sanctitas. AD Epis xo Las PAvx I. P. Benedictus Instinianus. P. Cornelius . Lapide. Franciscus Titelmanus. Ao Epis vox As CATHOLICA s. P. Benedictus lustinianus. Clauaiux Guilliandus. Franciscus Titet manus. An Aroe ALYps N. P. Benedictus poetius. P. Fianciscus Ribera. P. Blatius vlegas.
Meis fauete Commentariis Littetalibus, qui in totum Vetus ae Nouum Testamentum seripserunt. nempe Stiabus Fuldensis. Hugo Catensis. Nieolaus Lyranus. Dionysus Catthnsianns. Thomas de Vio Caietanus. p. Emanuel sa.
D. Ioannes Mariana. P. Stulianus Menochius. D. Iacobus Tyrinus. P. lacobus Gordonus.
F A C VLTA S R. P. PROVINCIALIS
Prouincia Castrifame Societatu IESU.
Eixus Pimentel in Prouincia Castellana Societatis I Esu Pr uincialis, potestate mihi facta a Reuerendo admodum Patre iam stro Cosv o Nic HEL Praeposito Generali, facultatem facio,ve
Commentaria in totum Vetus,ac Nouum Testamentum exceptis Sapiemtialium librisὶ Auctore P. ANTONIO DE E SCOBAR ET MENDUTA Theologo eiusdem Societatis, grauium, Doctorumque hominum iudicio approbata, typis mandentur. In quorum fidem has literas manu nostra subscriptas, nostioque sigillo munitas dedimus, Vallisoleti die i. Octobris anno 1613.
I E s V; Cemmentarios Liter ales se Morales in Sacram Scripturam nos insta-
scripti ex eadem Societate Thcologi legimus, de utiles, atque luce dignos iudicauimus. Lugdunt 8. Mart ij anno 1667.
EGO IOANNEs PLAT iERE Societatis I E s v in Prouincia Lugdunensi, Praepositus Prouincialis , Opus, quod inscribitur ANTON ii DE EscOBAR ET MENDO ZA Societatis ΙΕ s v Theologi Commentarij Literales& Morales in I.& II. Libr. Paralipomenon, in primum Sc secundum Esdrae, in Tobiam, in Iudith, in Esther, in Iob, in Psalmos, in Prouerbia, Ecelesiasten, Canticum Canticorum , Sapientiam , Ecclesiasticum, Maiores de Minores Prinphetas, in primum & secundum Machabaeorum , in Evangelia, in Acta Apostolorum, in Epistolas Pauli, in Epistolas Catholicas de Ioannis Apocalypso, eiusdem Societatis grauium Doctorum iudicio approbatum , iuxta Privilegium eidem Societati a Regibus Christianissimis HEN Rico III. io. Maij i 33.
quo Bibliopolis omnibus prohibetur, ne libros ab eiu idem Societatis hominibus compositos, absque Superiorum permissione imprimant. Permitto PHi L i PPO BORDE, ET LAvRENTio ARMA v D, Bibliopolis Lugdunensibus, ut ad decem proximos annos excudere ac libere diuendere possint. Datum Lugduni Io. Mart ij i667. IOANNEs PLAT iERE.
12쪽
umex Doctorum sententia Paulus ex Ecclesiae persecutore in egrea - giumEuangelij praeconem Deiparae precibus prostratus exurrexerit,
eidem piissimae Dei Matri debet Apostolus , quod egit praeclare, & uitli ει quod diserte scripsit. Ideoque primae Epistolae initio prima ferc verba gratitudinis ergo Virginis laudibus consecrauit. Invisibilia i in Dei ' IGa creatura mundi per ea, quae facta Iunt, intestem conspiciuntur. Rom. i. quam Dei
Quaenam, quaeso, haec mundi creatura, in qua, & per quam Dei magnalia inuisibilia conspiciuntur. Respondet D.Hildephonius Ieran. eonsipiet gade parturit Mar. hanc creaturam Deiparam esse. Sicut sierisoletis quo- - dum mirabili artificio dum quidquid in eo multis magnis laudibus stertur, totum ad gloriam in laudem manus artificis iure in 'ucitur: Vnde quidquid Dei Genitrici officiosi me impressitur, Deo impenditur. Contemplare in Maria pietatem,charitatem, misericordiam,reliquarumque Virtutum colligationem: eaeque pro imperfectionis humanae captu intellictate ducent ad inuisibilium Dei Artificis perfectionum cognitionem.
ium cenebrensi portu Vrbi corintho vicino esset Apostolus, hanc sDiablam Ucripsit ad Romanos per Pheben immisit anno ὰ morte Dominica rigesimo
13쪽
Liber I. Commentarij Literales & Morales,
sexto. At cum po Ierior fuisset una m altera ad Corinthios, ponitur primo loco inter omnes ob Romanae Ecclesia prominentiam , . quia gratiam fidei maximὰ commeniat, quae caput, in initium es cinctianismi.
Euangelo excellantiare demonstrat. Asserit Gentilesarauissimis criminibus obnoxios Iesu gratia indiguisse.
A v x v s, seruus Iesu Christi, vocatus Apostolus, segregatus in Evangelium Dei, α. Quod ant Eptomiserat per Pr tas suos in Scripturis sanctis. 3. De Filio suo , qui factus est
ei ex semine David secundum carnem, Qui praedestin ius est Filius Dei in virtute secundum spiritum sanctificationis ex resurrectione mortuorum lesu Christi Domini nostri: F. Per quem accepimus gratiam,& Apostolatum ad ob diendum si iei in omnibus Gentibus pro nomine eius, 6. In quibus estis de vos vocati Iesu Christi: 7. Omnibus qui sunt Rom. e, Sc dilectis Dei, vocatis sanctis. Gratia vobis de pax a Deo patre nostio , dc Domino Iesu Cluisto. S. Primum quidem gratias ago Deo meo pet lesum Christum pro omnibus vobis : quia fides vestra annuntiatur in uniuerso mundo. 9. Testis enim mihi est Deus, cui set uio in spiritu meo in Evangelio filij eius , quod sine intermistione memoriam vestri facio. Io. Semper in orationibus mei se obsecrans, si quomodo tandem aliquando prospcrum iter habcam in voluntate Dei veniendi ad vos. II. Desidero enim videre vos, ut aliquid impertiar vobis gratiae spiritualis ad confirmandos vos: it. ldest simul consolari in vobis, per eam quae inuicem est, fidem vestram atque mean . II. Nolo autem vos ignorare, fratres. quia saeph proposui venire ad vos, ioc prohibitus sum usque adhuc j ut aliquem fructum habeam de in vobis, sicut d in caeteris gentibus. I . Graecis ac Barbaris, Sapientibus de insipientibias debitor sum: as. Ita quod in me) promptum est de vobis , qui R Oinae estis, euangelizare. 6. Non enlinerubesco Euangelium. Virtus enim Dei et i iii salutem omni credenti. Iudaeo primum , 5c Graeco. 17. Iustitia enim Dei in eo reiiciatur ex fide in fidem : sicut scriptum est. Iustus autem ex fide vivit. 38. Rei aetatur enim ira Dei de caeso super omnem impicetatem de iniustitiam hominum corum, qui veritatem Dei in iniustitia detinent: 19. Quia quod notum cst Dei, manifestum est in illis, Deus enim illis manifestavit. 2o. Inuisibilia enim ipsius, a creatura mundi, per ea quae acta sunt, intellecta conspiciuntur: sempiterna quoque eius virtus, de diuinitas: ita ut sint inexcusabiles. 2'. Quia cum cognouissent Deum , non sicut Deum gloriscauerunt, aut gratias egerunt: sed evan uerunt in cogitationibus suis, scobicuratum est insipiens cor eorum t 22. Dicentes enim se ei se Sap:entes, stulti ficti sunt. 13. Et mutauerunt gloriam incorruptibilis Dei, in similitudinem imaginis corruptibilis hominiς, de volucrum, bc quadrupedum, de serpentium. 24. Propter quod tradidit illos Deus in desideria cordis eorum . in immunditiam . ut contumeliis assiciant eoi pota sua in seniet ipsis: 2 F. Qui conani utauerunt veritatem Dei in mendacium :& coluerunt, δί seruierunt crcaturae potius quam Cleatori, qui est benedictus in saecula. Amen. 26. Propterea tradidit illos Deus in passiones ignominiae. Nam foeminae eorum immutauerunt naturalem usum , in cum usum qui est contra naturam. 17. Similiter autem de masculi relicto natui ali usu ruinae. exarserunt in desideriis suis in inuicem, masculi in masculos turpitudinem p rante ,δc mercedem, quam oportuit , ctroris sui iii semetipsis recipientes. 28. Et sicut non probrauerunt Deum habere in notitia: tradidit illos Deus in reprobum sensum ut faciant ea quae non conueniunt, 2'. Repletos omni iniquitare , m Iitia , fornicatione, auaritia , nequitia, plenos inuidia, homicidio, Contentione, dolo , malignitate, susurrones , 3o. detriastor es, Deo odibiles, contui A. Iiosos
14쪽
in Epist. Pauli ad Romanos: e, ut j. ,
i istas, superbos, elatos, inuentores malorum, parentibus ii on obedientes, 3 i. Insipiente , incompositos, sine affectione, absque foedere sine misericordia. 3i. Ouichm iustitiam Dei cognouissent, non intellexerunt quoniam qui talia agunt, di gni sunt morte non solum qui ea iaciunt, sed etiam qui consentiunt facie
P- serum Iesu Christi, vocatus Apostolm, se4 Paulus Iesu Chri- ili seruus omnibus Romanis Dei amicis ab ipso vocatis ad sanctitatis viam, gra-r dicationi tiam. & pacem a Deo Patre, ac Domino no- stro Iesu Christo eius filio precatur. ' Seruiu, elem illum. ' inquit, B u C qti. Cur non addidit, Et Apo stolus 3 QMadocturus Euangelii virtutes hu-t militatenae, quae est carum fundamentum exem- In una se de pio conaniendauit. Praedicationi addit essea μο moran- ciam doctoris exemplum J ' Graii a vobu ct ρος - v mi Prius gratiam , mox pacem precatur.
'' Haud enim potest vera pace frui , qui peccati impugnatione incus assicitur. Pecca otu tuin & pax haud in una sede morantur.l M Pisae a Deo, non ab hominibus. Vt annotentPrincipes haud polle sine Deo pacem in Regnis statuere. Vnde primus bcllicus apparatus ei Iedebet, Dei sibi pacem conciliare. J Is, inquam, Mulus, qui caelesti vocatione praeco Euangelitam oria- nuncupatur , & diuino consilio electus est ad Qx i g gφ' praedieandi Euangeli, munus ' Segregatus, in-
I et quit, in Evangelium Dei. enim ad Euangeli
'κ eum ναξ cum rhinisterum vocatur , segregatus dicitur. 'sat distrahe- Nain a cunctis terrenis rcbus , quae illum ab iniuncto numere possunt retardari, vel distrahi,
segregari debet 4 Quod quidem Euangelium
iampridem Deus suorum Prophetarum oracutalis multi, modis in ve est Testamento promiserat,Prophetaru vaticiniis, & legis monumen ris. Et quod tanquam ad finem re serendum ad Christi filii Dei diuiti ammaiestarc exponenda, qui ut ii imanum genus a miscra diaboli secui
mis alesti reddit largitori.JTestor Deum, quem pura mente colo, cuius respectu Filii eius Euangelium pro virili promulgo; quod vestri meis ih
precibus nullo unquam tempore commemorationem desideraui. votis omnibus assidue I Deo contendo,ut mihi tandem aliquando faciat ad vos prospere veniendi facultatem. Prosperum enim erit iter, si ex Dei voluntate ineeptum, Pios mutDei voluntate terminetur. Prospera enim 'mpς φ is semper illi erit expeditio quam sola Dei voluiitas direxerit.J Magnopere vestro conspectu ex-'tas dilexeat, peto frui, ut nonnihil gratiae spiritualis , Debacceptae ad docendi ministerium in vobis exerceam , ut vos in fide suscepta confirmemini. Tum etiam vi familiari colloquutione, 'ac meae vestrae quae fidei collatione δc communicatione Reereassis utrimque recreemur' Spirituales enim viri piis spiritualium colloquiis maxime recreantur J virorum piari 1 i ,. 3Α. s. 6.i7. Nolo .ι suem vos ignorare, ςψi qui faires, &c4 Haud vos 5 statres , latere patiar, diutius, mihi semper futile in votis ad vos proficisci, ut quemadmodum ex reliquis Gentibus aliquem ex vobis Luctum referrem : sed permultiplices occupationcs tractenus non licuit. Graecis enim , ac Barbaris, sapientibus & iusipientibus debitorem me profiteor. Ille namque, quem Deus ad animarum ministeria voca uio ad proxi-uit, haud ultro & gratis eis doctrinam impen Q udi ς dit: sed docendi lese debitorem se debet agnos- bi cerc. J Itaque , quod ad me attinet, promptus iotem debec omnino sum, vobis, qui Romae degitis, Euan- ag UscςI gelij lucem uberius praeserre. Neque enim erubesco Euangelium ubique praedicare,quod mira quadam vi salutem credentibus affert, pri- mo quidem Iudaeis,tum vero etiam Graecis; siquidein iustitia, qua ab ipso nascentis mundi initio ad haec usque tempora imbuti sunt is
genus a misera diaboli secui- quos Deus i sceleribus cxpiauit, quaeque prius tute eriperet, ex Dauidis i Oie humanam na- in Vcteri lcge vaticiniis Prophetarum inuolueturam allumpsit Et cum vere homo inter mor- b tur, retecta palam in Evangelio proponitur, tales elset exortus, ab aet*rno praedestinatus suorat Deirilius humanae lihertatis assertor e unde homo ex Spiritu sancto de Virgine natus una 'cum Deo Patre,& eodem spiritu vere est Deus cadem potestate praestante praestans.Id quod sese ipse ab inseris revera excitans, manifeste probati it Dominus Iesus Christus. Cuius nos lingulari beneficio ad ipsius gloriam,& honorem Apostolatus munus accepimus : ut ad Euangelii fidem cunctae orbis Gentes opera
atque in omne aeuum quibusdam fidei veluti incrementis profertur : ut merito scriptum sita Propheta Abacuch: Iustus autem ex fide
vivit. Vos i s. s. ao. 3. 22 23. Reuelatur enim ira Asserit, cDci de caelo, GY.l Nihil enim aeque in Evangelio Hira Ir in s. Praedicatur ac supplicium iusto Dei irati iudieioses 4 V imminens impijs, qui veram de Deo notitiam, quae sese illis naturae ipsius ductu aperiebat, deuisse. ει ι quali c*cis Vitiorum nubibus repulerunt, ac nostra eius nomen agnoscant. De quatum nu- Veluti clausam detinuerunt, ne suo se fulgore mero estis o Romani, qui singulari Dei muni- proderet , in eorumque animos insinuaret. fictauia,nullis meritis praecedentibus ad Chri- Nam quod ad veram Dei notitiam percipiendam sti fidoni vocati e stis. Primum qu dem gratias Rixinet,eos nequaquam latere debuit,quibus exago. &e. t ut igitur hoc Epistolae meae initium admirabili mundi opificio ipse se Attifex de sit, vestia causa immortali Deo gratias ago, clarauit. Diuinae enim naturae plura arcana ex quod fidei vesicὰ sima uniuersum pene terra- ipsa tantae molis fabrica acartificiosa effectione Veis Eu,ta. rtim orbem peruaserit. η Quam Verus Euan- haud obscure indicantur : in primisque apparet geli, oreta- gel j minister Paulus,qui pro Dei benefiato sibi Via sumpiterna Conditoris & diuinitatis inale ux col laici duci, quod Romani in Christum cre- stas, ut nulla deinceps ratione, queam homines Peeeata im ... d. es' Giri. BO uis enim. Euangeli j operarius fide- e cusari. ' Prosecto noltra peccata impe pςdiunt Deilium quos docet, profectus sui ipsius este ducit, diunt Dei sese nobis in simiai item cogRitio-'
15쪽
Liber I. Commentari j Literales δί Morales,
cognoueriam, sed tamen debitum honorem tantae maiestati, abnegarunt et nee pro acceptis tota Conditore beneficiis gratias reddideret quin potitas inani quadam ratiocinandi cal liditate deliis , ipsi evania erunt , eorum que mens creeaetetorum caligine obducta, in multarum retum ad silutem attinentium ignoratione despuit. Diutique inatem mundi plauium sectantes Sapientes se esse ostentarent
vea sapJens suam ipsi instit: am prodiderunt. ' Nihil: - :- ςnim hominis insipientiam aeriit , quam
Osiris, ' ψc propria sapientia avectata praesumptio. V rus enim sapiens se tot Sapientiae arcana se itignorate , ut cogatut se ludem , & inseium m . pro steti. J Quid enim stultius excogitati potest, ouim gloriam , quae Deo bonorum Omianium fonti iure debetur, imagini corruptibilia. hominis litare t imo volucrum, quadrupedum, reptiliumque sinu laeto tribuere Propio hu,se. J Meti id olanὸ ob eiusmodi impietatem insinam, passiis est illos Deus in impuram viatae rationem turpiter prolabi, ut sua ipsorum corpora secum ipsi nentiis libidinibus desae
Centume- darent. In contumeliis . ait, agria, corporalloiu est ho--Nihil quidem humanitati magis contu
et meliosurii, qii iii seruire libidini, brutis agnarae. J illi prosect5 veram, quam de Deo mente
tolerant notionem capere , impio mendacio seu idololatria nefaria commutauere e & rebus creatis diuinum cultum exhibuerunt, contempto summo rerum opifice, qui omnium acclamatione sempite in is est laudibus cele hiandus. Hae e causa fuit. inquam, cur illos Deus seedis assectionibus eonstringi permiserit. Nam freminat illorum eum quein natura lex usum corporum praescribit, in alterum fine
naturae peruet te litem commutatunt. Neque
aliter mates usu a natura ad Sobolem propa-iandam instituto neglecto alius in alium exara erunt, dignam ettotis sui mercedem, & eomia Deus nec pcnsmonem referentes. ' Deus enim a solet peceata permittere in aliorum vindictam nea ta 'r: Euhcatorum. l ' Pondera illud: Gmoceu lamiam ire
viιait, .nori sui in scin ripsis recipio e . Quia
Auctoris naturae iura violarunt litantes cie, sκνὸ Tu
tutae Deitatis honorem, ided permittuntur in L p suum dedecus sempiternum leges naturae violare. lese enim diuinum supplicium peeeati
normam allislet aemulati. J Quemadmodam vero eam , quam de Deo cognitionem mente complecti poterant, ieglexere : se illos Deli, in detestabilem mentem tradidit: ex quo illud est iconseeutum, ut ea ipsi aggrederentur , ae perficerent, quae miniine oporta tet. Videtis illo, o mi iniustitiae scortationi, improbitati, au
ritiae, malitiae, inuidiae caedi coliteiationi,dolo, malignitati obnoxios. Notaueris eos susurro nes, Obtrectatores, Dei osores contumeliosos, superbos, gloriae inanis appetentes, Malorum inuentotes , erga patentes immorigeros, des pientes, foedi sagros,cliaritatis expertes, implacabiles. 1 misericordia prorsus alienos. ' Post- M shil inquam omnium vitiorum catalagum recensuit, in p um
se periodum terminauit: sne misericora a r vi eos omnino damirationi addictos ostendat. lolet enim erilitas, misericordia, eleemosyna multitudinem peccatorum operire. unde qui misericordia caret, non habet quo peccata se . explicate lieeatlealesti Numini operiat. Ideo in 'iudicio linpiis Dominus. Esurim o no a litiam inducarer quasi peccata operuissent, si studui. lent misericordiae. t Qui quidem cum naturalia iura diuinaque decreta probe cognouissent, assectatunt non intelligete, eos, qui iese hi a sceleribus inquinarent,senaseterno esse interitui
obnoxios δ non modo qui illa patiarunt elimina, sed di qui parraucibus consensi s.' Alij explicant, sui patroci mur. Deo Oenim .dmodum est inuisum , .delinquenti- .,lah. 4 linibus auxilium , fauorem , aut essensionem quelibus offerre.J it latiu
Sicut is sentium petratis hactenus est luculus etiam his uilaeorum crimina recensete ideoque fide , ae gratia Christi Domini
indigere idos, docet. R o p τ ε R quod inexcusabilis es ὁ homb omnis, qui iudicas.
: In quo enim iudicas alterum , teipsum condemnas: eademi enim agis quae iudicas. 2. Scimus enim quoniam iudici urni Dei est secundum veritatem in eos qui talia agunt. 3. Exi - stimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos qui talia agunt, dc facis ea, quia tu cffugies iudicium Dei Z q. An diuitiasi bonitatis eius, de patientiae, de longanimitatis contemnis ignoras quoniam benignitas Dei ad poenitentiam te adducit 1. Secundum autem duritiam tuam, oc imp enitens cor, thesaurizas tibi iram in die irae, de reuelationis iusti iudicii Dei, c. qui reddet unicuique secundum opera eius: . iis quidem, qui secundum patientiam boni operis, gloriam , dc honorem, ocincorruptionem quaerunt, vitam aeternam : 8. iis autem, qui sunt ex contentione, de qui non acquiescunt veritati, credunt autem iniquitati, ira de indignatio. Tribulatio de angustia in omnem animam hominia operantis malum, ludaeirrimum
16쪽
in Epist. Pauli ad Romanos. Caput II J
primum, M Graeci: Io. gloria autem, & honor, & pax omni operanti b'nunti, Iudaeo primum, &Graeco: i. non enim est acceptio personarum apud Deum. 12. Quicumque enim sine lege peccauerunt, sine lege peribunt: & quicumque in lege peccauerunt, per legcm iudicabuntur. I . Non enim auditores legis iusti sunt apud Deum, sed tactoros legis iustificabuntur. i . Cum enim Gentes; quae legem non habent, naturaliter ea, quae legis sunt, taciunt, eiusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex: II. qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente illis eonscientia ipsorum, M inter se inuicem cogitationibus accusantibus, aut etiam defendentibus: i6. in die, cum indicabit Deus occulta hominum, secundum Euangelium meum , per Iesum Christum. 17. Si autem tu Iudaeus cognominaris , & requiescis in lege, & gloriaris in Deo, I 8. M nosti voluntatem eius, & probas utiliora, instructus per Ie-gena, Ist. confidis teipsum esse ducem caecorum , lumen eorum qui in tenebris sunt, 2 O. erudito tem insipientium, magistrum inlantium, habentem formam scientiae x veritatis in lege. ai. Qui ergo alium doces, teipsum non doces: qui praedicas non furandam , furaris: zz. qui dicis non moechandum, moecharis: qui abominaris idola, sacrilegium facis : i. 3. qui in lege gloriaris, per praeuaticationem legis Deum inhonoras. M. Nomen enim Dei per vos bl sphematur inter Gentes. sicut scriptum est. 23. Circumcisio quidem prodest, si lcgem obseruos: si aut cm praeuaricator legis sis, circumcisio tua praeputium tacta et t. 26. Si igitur praeputium iustitias legis custodiat: nonne praeputium illius in circumcisionem reputabit ut 3 27. x iudicabit id quod ex natura est praeputium, legem consummans, te, qui per litteram & circumcisionem prinuaricator legis es; 28. Non enim qui in manifesto , Iudaeus est: neque quae in manifesto, in carne, est circumcisio: a. 9. sed qui in abscondito, Iudaeus est: tacircumcisio cordis in spiritu, non littera: cuius laus non ex hominibus, sed ex
--- ---- - poenitendi affecturn adducere.J Veram pro duritia tua , & corde a paenitudine abhorrente maiorem Dei tolerantis de expectantis' distiram tibi colligis, quae illo maxime extremo
ERS. I. 1. 3. 4. s. 6. 7.8. Pro ruitndi die, instar diu comparati thectuti affa esia inexcusabilis es I homo tim profundetur. Rao quidem die Christu αIudex hominum contilia in lucem proferet. η Dei enim patientia & longanisium in diuti- Dei νuSῖ ha expectatione , in grauitate supplicij coin-ia expcctan- pensatur.J Tunc unicuique pro qualitate meri Q g Q Ietorum vel aeternae vitae possiet siqnem , vel interminabilis supplicia Christus Dominus reddi lis, inquam qui patienter sistinuere labores,ut iuste operarentur ad Dei gloria- Je hono-Quapropter si Gentiles , qui
malitiam illorum criminum ii oram plene ut tu intellexerunt, digni tamen morte et terna reputantur: quantis magis tu o ludaee qui clari inmὰ ex Molatea lege intellexisti, ea elle Deo abominabilia, dignus eo supplicio eris ι si eadent flagitia ausus tueris perpetrare. Inexcitiabilis quidem es, qui alios teprehendis vi legunt, de rem, nec ullis actionibus prauis voluere coriurium, quae probe tenes. Hoc enim ipsis,qtio riampi, Vitam praestahit aeternam. Ij vero; Gentiles arguis ac dignos poena censes: tu te qui animi pervicacia veritati obluctantur, condem rias, quod aliorum Iudex iisdem sceleri- iniquitati habenas laxant, irata st indigrati Magna Dd-bus implicaris. - Magnadebet esse in eo pu- nem subire cogentur. vas esse de- ritas, qui prauas proximi actiones ausas suerit ι .ii , i. iQ Trinlatio sth iμ τψqq taxare.lscimus quidem perspicax atq; acre Dei angustia, o c. J Quin etiam illo ipso tempore AT iudiciunt absque errore ullo in eos Rui,qui ta- Deus effundet angustiam in eorum animos; lia agunti quamuis sortassε hominum opinio- qui ilagitiose vitain duxerint, ni Mn quidem solum dei ne ab omni labe censeantur immunes. ε Iudi--ῖd est, ri,eriori perna contundens ludaeos, de udi tum sit - cium hominum fallax omninδ sollini Dei iud -- de Graecos de omnes infideles.' Cur primum Malosi Misalbhi,' r cium est secundum veritarem, qui intimos animi- Iutat ribulatione. & ang lia asticientur, id est, & legis no eundum je motus iiuuetur.JExinimmaure,o homwc.JQtis riuare uberiorem experientur ultionem 3 Cer- ita:em. vero tibi persuadet 6 homo,qui damnas huius- tε quia maioribus ex cognitioine Dei & legis amodi scelerum patiatore, a quibus ipse non ab- beneficiis donati, fortiores ad retidienda vitia Vita reii via: horres, fore ut quia Iudaeus sis, Dei iudicium elle d. buere.J Coutita vero gloria, de hono- da. effugies 3 Num diuitivi, seu thesaurds eius beni- re sempiterno afficientur illi, qui recte vix gnitatist ac tolerantiae contemnis 3 Annon iΘ Ηnt: primo quidem loco Iudaei, deinde Grae- Dei patien- tellexisti, Deum sua illa tolerantia, dum de- ci, seu Gentiles, qui decepti aliquando, tan-xi 'φη sin iis, id Vnum aetere, ut te ad poenitudi- dem resipuerunt. Neque enim Deus ex gemdἴseduinii ε. nem ' Profecto, si Sapis, o peccator nere . ex patria , vel simili alia qualitate meti- sed mox να haec ineffabilis Dei bonitas & patientia, te de-- tur: nec u ilus est apud ipsuin personarum res. nixq/i influat b non d peccandi secMitatem, sed ad ni x rectus, qui plaramque apud homines cet
17쪽
Libera I. Commetitari j Literales 3c Morales,
Tolet. Illi namque, qui absque legis Mosaieae
cognitione deliquerunt, sue lege peribunt, hoe est damnabuntur , etiam si huiusmodi seripi legis notitiam non habuerint, quia naturalis legis iura violarunt. Qui autem legem a se cognitam steteratis moribus fuerint transgressi, ipsius legis praescripto damnabuntur. Non enita qui legem audiunt, sola eius cognitione contenti, iusti apud Deum erunt: sed 'qui praestant quod lega praescribitur, ludicis Dei sistentia inter iustos numerabuntur. Nam cum Ethnici, aliisque infideles, quos omnis notitia legis setiptae fugit, magistra n tura , ac oeeurto diuinae grati ae benefeio ad
tuti re ipsa piae stant , quod lege prati ipitur , legis praecepti, destituti sunt ipsa tibi loco te sis. Quippe qui honestas illas, ae laudabile,
actiones, quae lege praescribuntur, mentibus habent inditas , ut eas Christi tribunali expo Nant. Tunc quidem eunctae actiones & eogitationes eonscientiae hominum sese mutuo aecu- antes, de defendentes apparebunt. Idque, ut supra exposui , fiet in extremo illo pereuntis mundi occasu, cum Deus immortalis ut traditur in Evangelio, cuius ministerio ego
Christi bene fieto fungoid etiam de abditis cigitationibus sententiam reiciet. Vos i . 8. s. o. I a. o. 23. I . Si avium Tu Itidoti radi normnarti,se.J sed ne alloquam ut
speciatim Iudaeos : En tu o fiater, Iudaeus cognominatis , in lege placide conquiescis, in Deo stoliatis. Cuius voluntatem perspecta in habes, de exploras ea . quae vel a lege dissident, vel cum ipsa congruunt: de quae ipsa lege pedagogo. comperis utiliora esle, reeio iudicio probas. Hinc quas magistrum te reputans , confidis te quasi caecorum ducem este, & lucem praeserte iis , qui in tenebris
commorantur. Inspienti uin eruditorem, infantium paedagogum : eo quod est eas formam legis , ee tradenda veritatis rariori agnoscas, ut alios queas erudire. am ρο-go alium asces, sed Cur igitur qui alios doces, te iosum negligis edocere; qui praedicas a surto adstinendum, cui furatis 3 Qui libidini v candum non ei te dicis, cur turpiter inquinatis 3 qui abominatis inania idolotum smulacra, cui te impio sacrilegio obstringens vel sacra violas, vel idolotistis vesceris, vel idolis dicata, auri cupiditate vietiis, nciatie contreetis 3 Qui ob acceptam diuinitus legem gloriaris, legem ipsam violans, Deci latoti legis contumeliam insers. Nimiium hoc est illud,qii Od pridem sacris litteris proditum legimus, Isa.3LI. Pio-
ριὸν τοι Dei nomen Molauiar inire Gentes. Consciae enim vestro tum erimini Deum nostrum contemnunt quasi Deus vulgaris sit qui tam impios habet adoratores. Vnde illorum blasphestiae eae vestiis celetibas tanquam a fonte profluxere. ' Vt relisios, irreligiosi nautis. ediscam, eorum Geessus caula mea. ut saeculate, Blasphemias ipsi inserant Religioni,quae istavi' ius, tam indignos alit alumnos.J istit. Vos a s .is. 17.18.19. Cis meis o quidem
prori j. ere.J Cireuincisio 5 frater, dum ter Mosaica permittitur, prodest admodum, si le- si obtemperes: si vel 5 legis praescripta vio- es,praeputium saeti est, sue perinde est coram Deo, nee tibi plus proderit ad iustitiam de salu
tem quam si pi aeputiatus, seu incirci inacisus de Gentilis esses. Et e contratio si praeputiatus iustitias legis, praecepta se licet naturalia demoralia Gentilis custodiat, pra sitiri, at iis inciso risionem raptissi M. id est, incircumcisio non Ubetit illi, sed perinde eotam Deo reputabitur , ae si circumcisus esset. Nonne qui natus incircumcisus, incircumcisus manis sit, si legis naturae praecepta atque instituta
coluerit, te Iudaeum circumcisum merito dain
m abit, qui prosellione legis, de ipsa circumcisione quasi suffultus, legem non metuis violate 3 Damnabit quidem. Prose se neque is,
qui in manifesto Iudaeus est, neque tu co pore oculis cemi potest circumcisio Iuda s. circumcisonis vetae nomine coram Deia censeti debent. Sed qui clam mente, Ze spiritu Ia- .daeus est, quaeque iii abscondito est ei reuincisio
cordis, iure, ac proelie circumcisonis nomiane decoratur 2 ct magnam non quidem ab h
minibus, sed a Deo laudem, & gloriam a le-quitur. Hypocrisis operatur in publieo, quia Hypocila hominum laudes ambit: vera autem sanctita, n re ς',
quae Deo sola placere studet, operatura ad a, 'seondita te cedit. J , opsian
Liret aliqua diuersitas inter IuDos in Gentiles sit agnoscenda, tu hoc taMen utrosque Paulus asserit conuenire, ut simi sub peccato Christigratia inigeant.
1 V t D ergo amplius Iudaeo est; aut quae utilitas circumcisio.; nis 3 2. Multum pet omnem modum. Primum quidem, , quia credita sunt illis eloquia Dei. 3. Quid enim si quidami illorum non crediderunt 3 Numquid incredulitas illorumi fidem Dei evacuabit 3 Absit. q. Est autem Deus verax: omnis autem homo mendax, sicut scriptum est: Vt iustifice- ris in sermonibus tuis: de vincas cum iudicaris. s. Si autem iniquitas nostra iustitiam Dei commendat, quid dicemus 3 Numquid iniquus est Deus, qui insere iram 6. secundum hominem dico) Absit. Alioquin quom
18쪽
In Epist. Pauli ad Romanosi Caput III. V.
iudieabit Deus hunc mundum 7. Si enim veritas Dei in meo mendacio abundauit in gloriam ipsius e quid adhuc 5e ego tanquam peccator iudicor 8. &ni,n, sicut blasphemamur, re sicut aiunt quidam non dicere) faciamus mala ut ueniant bona: quotum dami alio ista est. 9. Quid ergo 3 praecellimus eos Nequaqoam. Causati enim sumus, ludaeos & Graecos omnes sub peccato esse, i . Stetit scriptum est i Quia non est l. istos quisquam: ii. Non est intelligens , non est requirens Deum. ia. Omnes declinauerunt, simul inutiles fact)sitiit . non est qui faciat bonum . non est usque ad unum. i Sepulchrum patens est guttur eorum, linguis suis dolo, E agebant: Venenum aspidum sub labiis eorum: i . Q oruuios maledictione, Λ amaritudine plenum eis: iii. Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem: as. Contritio, dc infelicitas in vii, eorum: l . 5c viam pacis non cognouetunt: i8. Non est timor Dei ante oculos eo tum. I9. scimus autem , quoniam quaecumque lex loquitur, iis, qui in lege sunt, loquit ut, ut omne os obstruatur, oc subditus sat omnis mundus Deoi 2 o. Qitia ex operibus legis non iustificabitur omnis caro coram illo. Per legem enim cognitio peccati. 1 . D. N unc autem sine lege iustitia Dei manifestata est, te lificata a lege Ie Prophe-tis. ix. Iustitia autem Dei per sdem Iesu Cluisti, in omnes & super omnes qui credunt in eum: non enim est dictio: 13. Omnes enim peccauerunt, & egent
gloria Dei. 1 . Iustificati gratis per gratiam ipsius, per redemptionem. quae est in Christo te v. 1s. Quam proposuit Deus propitiationem per sdem in sangui ne ipsius, ad ostensionem iustitiae suae, propter remissionem praecedentium de lictorum . 1 g. in sustentatione Dei, ad ostonsionem iustitiae eius in hoe tempore tui sit ipse iustus 3 & mitificans eum. qui est ex fide tela Christi. 27. Vbi est ergo gloriatio tua: Exclusa est. Per qnam legerat Factorum 3 Noni sed per legem sadeii 18.VAt bittamur enim iustificari hominem per fidem sine operibus legiti 29. Ait Iudaeorum Deus tantum nonne de Gentium ; immo de Gentium iso. Quoniam quidem unus est Deus, qui iustiscat circumcisionem ex sde, & prae putium per fidem. 3I. Legem ergo destruimus per fidem Abiit: sed legem staa ii
ti ut est. q io Iudaeus caeteris pra-
ies praecellat 3 vel quaenam demum est ei eireumeisionis utilitas 3 Porro ne
gati non potest iudaeos longo interuallo diu lana gratia superare. Illud enim primarium estiudaeorum priuilesium, quod eis Dei eloquia,
plurimaque vaticinia atque orae uia suerint Animi sa, ere 3 ita. η Dei enim verbum cordis aure au-
.ess. . Iditum siue erudiat. suε crimina taxet, animi aute ei tu si lutem operari quis abneget I ia enam , qai. o. dam illi tim. 4 Nonnulli, ais, ex Iudaeis in per sdia perstitete. An eorum infidelitas diui nam fidem de eloquij sieri veritatem irritam reddidit 3 vel esseere potuit vi Deus aut conia si ii imitatione. aut vitium imbecillitate pio-
missa non impleuerit 3 Absit Est equidem
Deus ut natura sua, se & nostra confessione verax : Omnis autem homo mendax , se ut seriptum est 1 ut iustitieetis in sermonibus tuis,& vincas, sue eum iudicia hominum subibis, sue eum tua exercebis. Quod s quis contendat Dei iustitiam , qua multos ex impiis piosessicit, vel qua plenas a peccatore exigit, aut qua promissorum fidem praestat, improbitate nostra commendari r quid, quaeso . dicemus 3 Num svi more hominum loquar iniustus appellandus est Deus, qui supplicium peccatis iussigat, ex quibus ipse gloriam consequatur robsit. Cum enim delinquimus Dei gloriam non quaeri mus, sed imp E eius lege ii contem nimus. ille velo pro sua ineisibili bonitate
ex improbitate nostra ansam attipit, ut in ingratos liberaliter agat, S ab impiis iustas poe- . tias exigat. Alioqui quomodo Delis ludeserit mundi, s iniustitiam exerceret saeuieus in eos, a 'nibus laudem Se gloriam aucupa tui. illustiatio itaque diuinae iust tiae, de fidelitati non dependet ab iniquitate nostra . nee nisi per accidens ab illa eo sequitur: nempὸ quia Deli, per insultam nam potentiam. Sa pientiam , de trusericordiam vult etiam omnia mala praeter eo tum naturam, de meritum: ad suem bonum ordinate, nemph ad iustitiae destioliae sies diu uiae collustrationem. Igiturnaee obiectio quam secundum Minanem moueo, id est, nou ex propria persona , sed ex persem insipientum, & carnalium hominum clare diis luitur. Tama Dei bonitas ut ex ipsis malis Tanta dilbona sequi e Melat i Si emis orium Dei. l bonitas ut est Etenim si . tuas de iustitia Dei meo mendacio de iniquitate illustrata per se, & non per acci- .fies tidens gloriosolosten .letet ir : quid causae erit, quod ego deinceps quas peceator eonde mi et ae non potius lauditius efferar, ae praemia reacipiam, qui mea improbitate gloriae diuinae afferam incrementum Cut non potius .d agimus, de docemus squod obirehaiores nona nulli, quorum iusta est damnatio) sal 5 tiobia imponunt, gerenda ede mala, ut inde boni aliquid consequamur.
19쪽
s Lilis I. Commentarii Literales & Morales,
quas innocentes anteeellimus 3 Quod ad iustificationem attinet, nullo modo; quia non euidenti ratione conciuilinus, propter acceptam
a Deo legem de tam ampla promissa promeritas suille prae Et linteis ad fidem & iustitiam Christi voeati. iam enim ante 'acaussi sumus, se in Graeco)seu causam attulimus cap. I. ubi prolatis lationibus ostendi inus, Iudaeos non minus quam Glaecos, seu Gentiles omnes sub peccato esse , & propter peccata damna. tioni obnoxios, sicut scriptum est variis veteris Testamenti locis. Non est, inquit David, iustus quisquam , non est qui recte vivat, ne unus quidem. Non est, qui intelligat, de si Itissens est, piat, non est, qui exquirat Deum. 8 Vera qui Deum enim Sapientia est, Deum rectis actibus inue- tectis actio nite. insipiens omnino debet reputari, quini ua ηοη non silum Deum iustis actionibus non exqui-
η μ' in . iniquis ab ipso elongatur. J Omnis, deflexere,simul inutiles Acti sunt l, non est, qui
Homo in bonum,non est usque ad unum. Nam Leea o exi. cum homo per peccatum quasi redueatur in eos, inuti- rubilum, inutiles omninδ ad cuncta bona sisti, ia)4' reliditur, dum in eo staIu impcxluten, pers tui' sit J Sepulchrum Opertum est guttur eorum,
dum verba mortifera tetrum odorem spirantia efformant.Lingitis ad dolum usi sunt: venenum
aspidum sub eorum labiis lethaliter dum proximum mordere curant. Quorum propterea Os amarulentia est plenum. Pedes eorum velo iaces admodum ad sanguinem dite prosti dendum. Conttitio, 3e calamitas in viis eorum. mpla om. Nam sicut iusto omnia erdunt in bonum sim nia in ma- pio euncta in malum videntur exundare.J Et iv ς v paeis non eognouerurit quia interno pra-- uae eonseientiae bello contunduntur. Non est quidem Dei timor coram oculis eorum. unde
tanquam equi sine fraeno ad iniusta quaeque Ex desectu praeeipites seruntur. Ex defectu enim timoris imotis Dei Dei iti hominibus pronitas ad peccata proce- he,i .i, diti scimus qiudem uniuersa, quae in lege &cedes. Prophetis praescribuntur,ad eos,qui subiici uti
tur legi,pertinete , ut Iudaeoruin ora occludati tui vana proserentia : de appareat, non modo
Gentiles, sed & Iudaeos , in dinuque uniuersum pectato obstrictum Dei sententiae,&dam nationi, dum in culpa per sistitur, este obnoxios. Quia ex operibus nisse legis Monteae et piari poterunt carnis sordes, Ae acquiri iustitia exter na politiea, ae civilis: sed nulla ratione interna spiti tu alis, 3e eseam Dra sussiciens ad iustitiam seu a peccato expiationem. Pet legem enim aequiritur sola peccati cognitio docet namque quid faciendum , quid cauendum sed non ae quiritur remedium peccati. quod per solam
Christi Domini statiam tolli potest.
1ὸ iasis a Dri oe4 Prosecti, nune sine anti quae legis respectu iustitia, qua Deus homines iusto, reddit si oso legis ac Prophetatum testi monio comprobata prodiit in lucem. Eaque rei iesu Chiisti fidem ad cunctos mortales peria tinet, omnesque homines absque distinctione,
qui rite credunt, tecteque operantur,complectitur. Etenim uniuerti mortales idempto Iesu
de pet i pium Maria Matre eius o peccauerunt, ut ex cap. i. ct i .patet) de omnes ided Qem D istoria, id est Clitiuo,inquit Christus . vel ut Augustinus, glori Invita Christi. Hae enim praeueniente omnes indigent: nec quisquam viribus solius naturae, vel solius legis adiutorio eam assequi valet Unde cum haec gratia sit prorsus ii his indebita, Dieti cogimur, nos gratis, id est,sne nullis nostiis metitis praeuiis, per Christum iustitieati. Illud expende : Egeni gloria Hom tali ἰὴ Dei d est,triuia. Quare gratia gloria appellat ut 3 s Cette quia de gratiam gloxia icquitur: S quia . . iiis . vel dum hie degimus, tui Dei gratia icuit ut ite pacifice incedit, ut quodammodo iam eae testi gloria nullis obnoxia laboribus potiatur.JG Ἀ-tis, inquam, iustificamur, redemptionis Christi beneseio. Quem Deus palam Omnibus proposuit , ut propcio sanguine se Deum alliceret,
ut diuina eius iustitia diuino eruote satisfacta. Omnium erimina condonaret. Eademque iusti ita nune pro se declaratur, tum ex Dei tolerantia , qua prater ita nostra erimina sistinuit, ae tandem extinxit: tum ex sacilitate, qua homines perditos partim inuitat, partim in gratiam recipit : ut ipse tum iustus de verax : tumve id iusti scare censeatut eum, qui Iesu Christi fide pereepta,abiectaque omni spe legis,ae meritorum inani confidentia. siniora aliquando consilia suscipit. Vos a . 18.1 s. o. r.misereogloriaris a ιλ.JQuae si vera sunt,ut certὸ negari non ponsunt; quid est o Iudaee,quod tibi blaudiaris,tua
que opera ac merita iactesὶ Omnis equidem o
casio exclusa est gloriandi. Qua veid ratione3 qua lege3 An lege Mosis, qua Opera praedicantur, & extolluntur, diuinum auxilium nullum
datura Haud quaquam; sed ea potius,quae fidem in Christum plo ponit, & ad ea peragenda, quae iusta sunt, auxilium gratiae praestat. Quaecum ita sint, recte colligimus , fide in Cui istum iustificili homines eunctos euiusuis genetis,ae nationis sint, idque absque legis Monte
operibus, An Iudaeorum Deus Lamum p An pu tamus Deum dumtaxat Iudaeorum esse, aut
illorum solummodo eurain habere 3 Numouid non etiam maximam suae prouidentiae de solici tudini, ad Centes deflectit 3 Etenim unus, aeidem Deus est,qui circumcisos quidem ex fide: de eos, qui circumcisone carent, per eandem
fidem iustis eat. Num igit ut legem tanquam inutilem de inanem Christi fide abolemus 3 Minimὸ : sed legem potius iacentem erigimus, de stabilite curamus. Nam cum lex passain doceat, debete nos s si siluari ae iustificari volumus 3 in Messiam credete : nos illud idem docendo, legem subs stere facimus. E contrario legem euertunt,quicumque fidem in Christum, quam
lex ubique inculcat, reiicere audent.
20쪽
in Epist. Pauli ad Romanos. Caput I V.
Iust rationem fieri non per opera legis, aut naturae, staper chri Mem ADMhae exemplo Apostolus probat.
V i D ergo dicemus inuenisse Abraham patrem nostrum se-icundum earnem Z 2. Si enim Abraham ex operibus iustificatus est, habet gloriam, sed non apud Deum. 3. Quid enim dicit Scriptura Credidit Abraham Deo:-reputatum est illi ad iustitiam. q. Ei autem qui operatur , merces noni imputatur secundum gratiam , sed secundum debitum.
ν F. Ei vero qui non operatur, credenti autem in eum, qui iustificat impium, reputatur fides eius ad iustitiam secundum propositum gratiae Dei. 6. Sicut Sc Dauid dicit beatitudinem hominis, cui Deus accepto fert iustitiam sine operibus: 7. Beati, quorum remisse sunt iniquitates, quorum tecta sunt peccata. 8. Beatus vir, cui non immutauit Dominus peccatum. 9. Beatitudo ergo huc in circamcisione tanidai manet, an etiam in praeputio Dicimu; enim quia reputata est Abrahae fide, ad iustitiam. io. Quomodo ergo reputata est' in circumcisione, an in praeputio ξ Non in circumcisione, leain praeputio. ii. Et signum acepit circumcisionis, signaculum iustitiae fidei, quae est in praeputio: ut sit pater omnium credentium per praeputium, ut reputetur Millis ad iustitiam: 12. M sit pater circumcisionis, non iis tantum qui sunt ex
circumcisione , sed oc iis qui sectantur vestigia fidei , quae est in praeputio patris nostri Abrahae. 13. Non enim per legem promissio Abrahae, aut semini eius vi heres esset mundi : sed per iustitiam fidei. iq. Si enim qui ex lege heredes sunt: exmanita est fides, abolita est promissio. I s. Lex enim iram operatur. Vbi enim non est lex nec praeuaricatio. 16. Ideo ex fide, Zt secundum pratiam firma sit promissio omni semini, non ei qui ex lege cit solum, sed&ei qui ex fide est Abrahae, qui pater est omnium nostrum I. sicut scriptum
est: Quia patrem multarum gentium posui te ante Deum, cui credidit, qui vivificat mortuos, id vocat ea quae non lunt, tanquam ea quae sunt: id. qui contra spem in spem credidit , ut fieret pater multarum gentium, secundum ouod dustum est ei: Sic erit semen tuum. I9. Et non infirmatus est fide, nec considerauit corpus suum emortuum , cum iam serE centum esset annorum,& cmortuam vulvam Sarae. 2o. In repromisione etiam Dei non hae litauit
dissidentia, sed confortatus est fide dans glariam Deo: M. planissime sciens Quia quaecumque promisit, potens est facere, χλ. Ideo M reputatum est illi ad iustitiam. a 3. Non est autem scriptum tantum propter ipsum, quia reputatum est illi ad iustitiam : 24. sed & propter nos, quibus reputabitur credentibus in eum, qui suscitauit Iesum Christum Dominum nostrum a mortui sias. qui traditus cst propter delicta nostra, ta resurrexit propter iustificationem
nostram. ---- uis iustis, sed unius fidei beneficio iusti fieationem diuinitus concedi ὶ Profectd Abraham ex operibus legis vel naturae seclusa Christi fide. iustitiam exilem habuit, externam scilicet politicam & humanam: de laudem , & gloriam
apud homines qui soli externa opera vident,dccommendant:sed non apud Deum , qui interna respicit, 3c requirit,nempe fidem,spem, &charitatem.Sed scio,vos tanta iniuria nolle tantum Patriarcham assicere.Sed neque scriptura id nermittit: cum Grη.i s. 6.dicat: Abranam credidit
Deo ipsi promittenti innumerabilem posteritatem,de Messiam ipsuin,saliem implicite,ex iso 3 nascitu
ERS. 3. 2.3. s. Quid ergo dicemus inuenisse Abrah vn, G.JQuid igitur dicemus nostri
generis parentem ac principem Abrahamum adeptum fuisse, si eius humanas actiones, aut ipsam circumcisionem, eorumque vim solum spectemusa siquidem constitutum , nobis est, non ex cuiusquam actionibus quantum-