장음표시 사용
291쪽
- 28o Commentaria in Libmm IV. Regum. p. XVII.
eo iam tempore. quo scissus est Israel a domo David. R constituerunt sibi regeni Ieroboam filium Nabat : separauit enim Ieroboam Israel a Domino. & peccare os fecit peccatum magnum. 22. Et ambulauerunt si ij lsrael in uniuersis peccatis Ieroboam quae cerat: & non recesserunt ab eis. 23. usquequo Dominus auferet Israel a facie sua , sicut locutus fuerat in manu omnium seruorum suorum prophetarum i translatusque est Israel de terra sua in Asi)rios. usque in diem hanc. Σ . Adduxit autem rex Asiγriorum de Babγ Ione. R de Cuilia. ct de Avah. & de Emath . R de Sepharvaim: Sc collocauit eos in ciuitatibus Samariae pro siliis listaei : qui possederunt Samariam, & habitauerunt in urbibus eius. 23. Cun que ibi habitare coepissent, non timebant Dominum: ct immisit in eos Dominus leones . qui intersciebant eos. 26. Nunti. atumque est regi Assyriorum.& di istum: Gentes. quas transtulisti.&habitare secisti in ciuitatibus Samariae. ignorant legitima Dei terrae: dc immisit in eos Dominus leones , dc ecce intersciunt eos, eo quod ignorent ritum Dei terrae. 27. Proxepit autem rex Assyriorum .dicens: Ducite illuc unum de sacerdotibus, quos inde captiuos adduxistis, Avadat.& habitet cum eis:& doceat eos legitima Dei terrae. 28. Igitur cuin venisset unus de sacerdotibus his qui captivi ducti fuerant de Samaria. habitauit in In thel, a docebat eos quomodo colerent Dominum. 29. Et unaquaeque Gens fabricata est deum suum posuerumque eos in sanis excelsis, quae secerant Samaritae. Gens& Gens in urbibus suis in quibus habitabat. 3o. Viri enim Babyloni j secerunt Sochothbenoth: viri autem Chutaei secerunt Nergeli & viri de Emath secerunt Asima. 3 i. Porro Hevaei secerunt Nebaliaet & Tharthac. Hi autem qui erant de Sepharvaim, comburebant filios suos igni. Adramelech Sc Anai et idiis Sepharvaim, 3Σ. & nihilominus colebant Dominum. Fecerunt autemsbi de nouissimis sacerdotes excelsorum , & ponebant eos in sanis sublimibus. 33. Et cum Dominum colerent, diis quoque suis seruiebant iuxta consuetudinem Gentium . de quibus t ansati suerant Samariam: 34. usque in praesentem diem morem sequuntur antiquum: Pon timent Dominum . neque custodiunt ceremoni .as eius. iudicia. & legem.& mandatum, quod praeceperat Dominus s-liis Iacob quem cognominauit istael: 3s. ω percusserat cum eis pactum,. Amandauerat eis.dicens: Nolite timere deos alienos.& non adoretis eos, neque colatis eos, & non immoletis cis: 36. Sed Dominum Deum vestrum . qui eduxit vos de Terra Terpti in sortitudine magna.& in brachio extento, ipsum timete.&illum adorate α ipsi immolate. 37. Ceremonias quoque, id iudicia, legem. ct mandatum, quod scripsit vobis custodite t faciatis cunctis diebus i ta non timeatis deos alienos. 38. Et pactum quod percussit vobiscum nolite bliuisci: nec colatis deos alienos, 39. sed Dominum Deum vestrum timete,& ipse eruet vos de manu omnium inimicorum vestrorum. o. Illi vero non audierunt.sed iuxta consuetudinem suam pristinam perpetri ibant. 4 I. Fuerunt igitur Gentes istae timentes quidem Dominum,sed nihilominus & idolis suis seruientes e nam ecfiiij eorum,dc nepotes, sicut secerunt patres sui, ita faciunt usque in praesentem diem.
va . i. ANNO DUODEClMo AcmΣ nucis I.DA AE REGNAviros EE Fimvs ELA INS/MA-Ri AJ Hic annusta. Achis ercet octauu post moriem Phacee Phacee eniim restrauit ac n-tiis,& inortinis est anno quarto Achaz, ut patet ex dictis cap. is. vers i . Quare suit hic interregnum Si annorum in Israel, scilicet ab anno quarto Achaz. quo mortuus est Phacee, usque ad annum duodecimum Achaz,quo Phacee siccessit Osee. Videtur ergo regnum Osee in Israel interruptum armis vel Syrorum , vel a mulae familiae Phacee, ait Abulens.q.i7.pet annos idonec octauo anno Osee iterum 'iuribus resumptis coepit regnare anno Ia. Achaz. ita Richardus de S.victore in concordia a morum regum Israel de Iuda, iet.&alij. vide dicta cap. 3I. 3O.us . M FEci: E MALVM viaeli sellium,scilicet A eolendo vitulos aureos a Ieroboam ibidem rectos, quasi Dem petiates siue Israeli proprios& patrios ic ORAM Douiso, SED NON
Osee licet ipse coleret vitulos aureos, permisit tamen suis qui vellent ite in Ierusalem, ibi ueadotare Deum Iudaeorum in templo, quod caeteri reges Israel noui permiserant, imo per disposio, , si custodes, euntes intercipiebant. Hinc Osee permisit Israelitas ab Ezechia i uitatos Ierosolymam ad celebrandum pascha, eodem pcrgere, ut patet a. Paralip 3 o.versit.& is.
nebrar. putat Salmanasat este eum. ipii a Pt lemaeo Nabonassar vocatur. velum Sabm-
292쪽
Commentaria in LibIV. Regum. p XVII. etsi
nasit suit Afrius. Nabomisar verbChaldςus, Aut nomi ira ipsi indicat. ita Serarius. Quare N
bonassat sui: Baladan. de quo c. 2o. v. I a. ET PAcius Esr Ei in E E sERvvs, RE DEA AT E a LLt τRisur AJ per quinque vel sex annos. quibus exactis negauit tributum, De
tui ope regis AEgyp: i. mire Saluianas at inuasit iraelem, ac Olee vinxit. dc Samariam per tres annos obsedit, ac anno tertiis cepiti qui fuit nus nonus 3e vltim in Osee, quo Saliarum at eliquas quinque tribus Israelis abduxit in As
briain de Media sicut Theglithphalaiar pater
eius ante quatuordecim annos quinque viciuniores tribus eodem abduxerat. Fuit .secum
da plenaque captiuitas Israelis, siue decem tribuum,ex qua numquam redierunt, ficta anno sexto Ezechi e regis Iuda, idque ut testimonio esset Christum, expectatum esse Messiam sibi Biam olim ex libris veteris testamenti, ait Caiet. nulla enim eis spes restat restituendi rei ni terreni, cum lane sint dissipati & dispersi sed ita
tum spes regni spiti tualis, de tautis aeternae quam attulit Christus omnibus gentibus quae meum credere volunt.Porro tune ex Israel in As striam abductus fuit Tobias, erat enim ipse ex
tribu Nephtali: quare eius historia hic subnectenda eae hoc enim tempore sub Salmanauro contigit. 6. Posuima a tos iN HALA ET HABOR
nvs ME Ru M s Ioseph. ait abductos in Mediam &Persidem. Scaliger censet translatos ad Colchos & Iberos. Ego verbali Genebriputo veterem Tartariam este ad desertum Bel - cpiain in Orientis Septemtrionalis angulo.E qua illi sub annum Christi iri. Duce Cignis erurentes, cum antea ignoti essent, de loco Sc no mine, Imperium Cham Tartarorum, quod ii die memoratur, constituerunt. Nam in Hebraeorum annalibus apud R. Salomonem in a7. Isaiae, decem tribus in Oriente fuerunt perditae , ibique facile amplexae sunt Maho-tismum : quod iam ab aeuo rcumciderentur, α corrupta quadam Moysi cae religionis specie tinctae essent. COfirmat id Genebrar. ex eo quod hordae quaedam apud Tanaros nomina Dan, &Ner malim & Zabulon retinivsse dicuntur. aliaque apud eos extate legis & rerum Hebraicarum monumenta: ut non mirum sit
Rusiam, Sarmatiam, Liuoniam&Moscouiam Iudaeis abundare, qui etiam nunc, sicut re in Europa. patriae superstitionis retinentissimi sunt. Addit Genebrati plerosque in Americampe. lnetrat se; nam ibi sepulchra subterranea, cum litterarum Hebraicarum inscriptionibus ella Teperta, de eam prosectionem indicari 4. Esdri 3 v. o. Hasunt decem tribus, inquit , qua aptima facta sunt δε terra sua in dii biu Osie ν gis,quem cap. mam duxit Salmanasar rex Asrisum, orra' lit res trans fum n, ct tiaulati Ant in terram aliam dec. Denique censet Genebrar. hane Is raelitarum per Orientem dc Septemtrionem dispersionem di quasi in susionem Iudaeorum, fabulae quod Cabiis uiisntibus clausi teneam tur, occasionem dedisse. Hic ergo finitur regnum Israel siue decem tribuum, qin d a primo eorum rege Ieroboam, qui fecit schisma a Roboam rege Iuda, stetit petannos as; haec- cor L in D. M. Retam. que es h Assyriaca captiuitas, quae Babylonicam in qua abductae it tibii, Iuda. Sc excisa letus leni sub Sedecia rege. praecialit annis i 34. Porid uiuiti hane captiuitatem praeuidentes fugerant in alias prouincias. mulci etia veri Dei
cultores migrarunt in tribum Iuda, eique seiunxerunt, ut patet ex seq.Er instiτAvERvNT FILiI ISRAEL vo vix s. s.
rebus re operibus . puta idololatriis de. s. petastitionibus. Iribum enim saepe in Script .signita cat rem verbo significatam pet Metonymia D, uti hic v. II. A TvRRE cvsTouvii vina E AD CivITATEM Musi TAM J-, vocat turrim rusticanam, quae erigitur in agris &vineis, ut in ea degant custoue 3. qui uuas fructus& segetes custodiant, q. d. Israelitae statuerunt id ola in locis & municipiis tam par uis quam magnis . scilicet tam in pagis i cvillis, quam in oppidis & vi bibus munitis. ita
ET TEsTi Fic Ius protestatus ΕΠ Do Mi- VIR . 13. Nus iN lsRAEL ET . v I DA PER MAN v MOMNivM PROPHETARvM J tunc enia, Deus misii prophetas. scilicet Osee, Ilaia n, Ioclem, Amos, Abdiam Sc Michaeam, vi p.tet ex eorum prooemio. Nam sub Araria. sive Oaia rege cc
pit prophetare Osee de Isaias, qui ex parte Dei protest iti sunt Isiaeli & Iudae de iniuria de im- sietate in Deum commissa, quM scilicet relicto
eo cole rein idola, ac de eius castigatione, quia scilicet Deus eos per Assyrios vastaret, recaptiuos abduceret; hanc erum eis comminatici vaticinati sunta ET SECvri suNT GENTrs QvAE ERANT PER C iacui TvMJ Ecce haec suit istae luis occasio& ' 'causa idololatriae, qudd scilicet per comine cium, connubia,& iamiliaritasti cum gentibus vicinis , earum mores & superstitiones didice. t de imbiberint. Si e nostro saeculo Germania Gallia Suetia. Dama, Anglia, Scotia,&ca vicina Saxonia Saxonis Lutheri haeresim imbiberunt
per mutua commercia, praesertim mercatorum haereticorum. ET ADORAvinvs T vs v ERIAM MILI- vix s. 16.
TiAM CAELIJ puta solem, lunam, luci serum, tecaque astra. quae sunt quali militia de ordinata acies Dei,quae semper circumit, & stati nes suas obit, militatque Deo, ac eius iussu ini infideles. c impios vibrat procellas, tonitrua&fulmina. PROisci TQUE DOMιNvs OMNE SEMEN v xs. ro. Isa Ap L scilicet tam decem tribuum, quam
tribus Iuda, de qua sermo praecessit in nos c
Notent hic Iudaei, scilicet se plane a Deo a
lectos Se proiectos esse,ut suae gentis e captiuutate, quam per i 6 .annos patiuntur , liberationem,& Synagogae restitutionem sperare non debeant, sed rite is gentibus immixti & permixti, cum eis in Christum credere debeant. si a seruitute tam temporali quam aeterna liberari velint. A Do Yiet AvTEM RET ASSYRIOEvu vias.
293쪽
Commentaria in LibIV. Igum Cap. X VII.
Vi Ros DE BAaYLON EJHinc pater Salmanasit Ado minatum sutile non tantum Assyriae, sed &Babyloni: nam inde colonos liani lulit in So
ET D Curu Jhinc coloni hi trans iti in Sa mariam dicti sunt Cothaei sicut a Samaria dicti sunt Samatitani Quare ipsi fuere Babylonii de
Allyrii. oon verb Iudaei vel Israelitae. v R . IGNORANT L Giii MA Dii TrxRAJ id est ignorant ritu vi& caeremonias, quibus legitime coli vult Driis Samariae: idcirco enim ipse iratus immisit in eos leones, ut praecessit. V R .s.. Visti Exi M BABYLON ii FEcERUNT SO-
corii BENoetu i quasi suum simulacrum Zeidolum. Norat Vatab.voces has esse Syriaca Zetani, qui simul colibam Deum Israel cum ido I s gentium, ide Eue Iudaeis Deum solum c
lentibus suete exori quasi anathemata. ut patet ex Samaritana cum christo colloquete Ioan . . Ex tota enim gentium Deorum ac religionum colluvie & permistione, religaonem qua tam ex multis compactam, qua ii temonem momstrosum csiecere. Quare et rores varios habuEre,quos recenset S. Epiphanius, Philastrius. de alij in eorum haeres. A iudaeis mutuati sunt ei euincisionem, sabbathi cultum. caerem ima Moyse praescripta Solum enim Moysis Pentateuchum admittebant, caeteros vero prophetas& Hagiographa spernebant. Ab aliis gentibus mutuati lunt eorum idola, ritus geli titulos, suis Chaldaicas, atque hae e significate: Succoth M- B perstitiones,&c. Addit Philasti ius.& ex eo G nrib, idem est quod iam pultis suu Nergilest Iastis gallinac .ssim hesibiu in silur rti. Neb
haz, et canis, eo od latrare soleat, aut iratus exerat dentes. Tharthac, est asturus. Actantileth ct Anani lech est mulsu Vide Sc mirare hie stoliditatem Curticorum siue Samaritarum, qui stolidissima animalia,vii sunt mulus equus & sinus pro Dus coluerunt: permisit hoc Dcus,viostenderet in quae absurda numina incidunt ii li,qui verum Dei numen deserunt.bi et Plateolus in haeres Samaritanorum, eos iiudicium suturum no expectare, a.resurrecti nem mortuorum negate, 3.mimae immortali
tatem inficiari, 4. I Esu M esse Christum Dei fi lium a prophetis promitium non Gedere, s. S. Epiphan. haeresi s. sub medium: Habnit, inquit, alia, quasti m rimentiaco uetudinis antiquau, quὸd vitilicetvrmast prolmιnt, Et ab externu rreerint, ρο uti. Et aquam se nia cum ristiat vi immeu unt, ubi contigomt .cium ex alia gente.
ET cvM Do Mi NuM COL RENT. D is Qvo- . De aliis famaritanoru erroribus vide Epipha- 4ovE scis sεκviεB Nri Noua luit haec Cu- si nium haeresi io. I i. Ia. 33. Porro Samaritae cum thaeorum stultitia quod Deum cum idolis suis colerent, quasi Deus ellit Dominus tetiae ILrael,quam ipti incolebant; idola vero essent dii patrii suarum terrarum lex quibus abducti erant
Hi erilo iunc Cuthaei siue Samaritae vel Samariis Iudaeis omnia prospere succederent, volebanteite Iudaei cum sinistrὰ eos auersibantur, instat vespertilionis Esiopici, qui cum auibus volebate illi auis propter alas quas habet. cum muribus mus; cor potesnim est mus,sed alis auis. Vnde Ioseph. lib. t i.Antiq. p. 8.& lib. i. p.7. sc bit Samaritas, cum viderent Alexandrum Magnum Iudetis amicum iactasse se esse Iudaeos,&eamdem cum eis religionem colere et cum veris
Antiochum Epiphanem eis insensum S: inse-stum conspicerent, negasse se esse Iudae eosque auersatos esse.
D Egnat E Vchias. idola subuertit. rebent regi Sennacherib, qui vers. I . mittit Rabsacen. His Decim blasphemat, e r L .chiae insultat, suasique Judaeis vise dedant
i. Λ Nno tertio Osee fili j Ela regis Israel. regnauit Erechias filius Achaz regis
Iuda. 2. Viginti quinque annorum erat, cum regnare ccepi siet:& viginti nouem annis regnauit in Ierusalem di nomen matris eius Abi filia Zachariae.
3. Fecitque quod erat bonum coram Domino, iuxta omnia quae secerat David pater eius. 4. Ipse dissipauit excelsa. ct contriuit statuas ct succidit lucos coni regitque serpentem aeneum . quem secerat Moyses: si quidem usque ad illud tempus si ij Is aes adolebant ei incensum: vocavitque nomen eius Nohestan. In Domino Deo Israel sperauit: itaque post eum non suit similis ei de cunctis regibus Iuda. sed neque in his qui ante eum suerunt: 6. di adhaesit Domino, Ac non recessit a vestigiis eius, fecitque mandata eius, quae praeceperat Dominus Moys. Unde id erat Dominus cum m. ct in cunctis.ad quae procedebat, sapienter se ageb. at Rebellauit quoque contra regem Assyriorum.& non seruiuit ei. 8. Ipse percus Iit Philisthaeos 1sq; ad Gaetam: &omnes terminos eorum. kTurre cust dum usque ad Civitatem munitam. 9'. Anno quarto regiis Ezechiae, qui erat
294쪽
Commentaria in Lib. IV. Tuum Cap. XVIII. 18s
annus septimus Osee filii Ela regis Israel. ascendit Salmanasar rex Assyriorum
in Samariam. ' oppugnauit eam. Io. dc cepit. Nam post annos treS. anno sexto Ezechiae, id vis nono anno Osee regis Israel. capta est Samaria: ri. do transtulit rex Allyriorum Israel in Assyrios, collocavitque eos in Ida &m Habor fluuiis Gozan in ciuitatibus Medorum. I 2. quia non audierunt Vocem Domini Dei sui,sed praetergressi sunt pactum eius: omnia, quae praeceperat Moy ses seruus Domini non audierunt neque fecerunt. I 3. Anno quartodecimo regis Ezechiae, ascendit Sennacherib rex Assyriorum ad uniuersas ciuitatates Iuda munitas: & cepit eas. I . Tunc misit EZechias rex Iuda nuntios ad regem Assiriorum in Lachis.dicens: Peccaui, recede a me:& oinne.quod imposueris mihi, feram. Indixit itaque rex Astyriorum EZechiae regi ludae trecenta talenta argenti Sc triginta talenta puri. I . Deditque Dechias omne argentum quod repertum fuerat in domo Domini & in thesauris regis. I 6. in tempore illo confregit Ezechias valvas templi Domini.& laminas auri, quas ipse aflixerat.' dediceas regi Ass)yriorum. i . Misit autem rex Asi riorum Tharthan. Z Rabsaris.& Rabsacen . de Lachis ad regem EZechiam cum manu valida Ierusalem: qui cum ascendissent. venerunt Ierusalem. ct steterunt iuxta aquae ductum piscinae superi ris, quae est in via Aerisuilonis. I 8. Vocaueruntque regem egressus est autem ad eos Eliacim si lius Helciae. nraepositus domus. 8c Sobna scriba.S: Ioahe filius Asaph a commentariis. I9. Dixitque ad eos Rabsaces: Loquimini EZechiae: Haec dicit rex magnus rex Assyriorum : Quae est ista fiducia, qua niteris ' ΣΟ. Forsitan inisti consilium. ut praepares te in praelium. In quo consi iis.ut aude.is rebel- Iare an si eras in baculo arundineo atque confracto .Egypto super quem. si incubuerit homo,comminutus ingredietur manum eius. de periorabit eam sidost
Pharao rex Igypti. omnibus qui considunt in se. Quod si dixeritis mihi In Domino Deo nostro habemus fiduciam: nonne iste est. cu us abstulit Dechias excella ' altaria: de praecepit Iudae & Ierusalem: Ante altare hoe adorabitis in Ierusalem3 2 3. Nunc igitur triinsite ad dominum meum regem Asse riorum.&R dabo vobis duo millia equorum.& videte an habere valeatis ascensores eorum et . Et quo modo potestis resistere ante unum satrapam de seruis domini mei minimisὶ An fiduciam habes in Egypto propter currus & equitest Σ3. Numquid sine Domini voluntate ascendi ad locum istum. ut demolirer eum Z D inus dixit mihi: Asbende ad terram hanc, 8 demolire eam. 26. Dixerunt autem, Ediacim filius Hriciae.&Sobna.& Ioahe. Rabsaci: Precamur ut loquaris nobis seruis tuis Syriace: si quidem intelligimus hanc linguam ' non loquaris nobis Iudaice, audiente populo, qui est super murum. 27. Responditque eis Rabsaces. licens : Numquid ad dominum tuum.&ad te misit me δominus meus. ut loquerer sermones hos ic non potius ad viros.qui sedent super murum . ut comedans stercora sua & bibant urinam suam vobiscum3 18. Stetit itaque Rablaces.&exclamauit voce magna Iudaice,' ait: Audite verba regis magni, regis Assyriorum. 29. Haec dicit rex: Non vos seducat EZechias: non enim poterit eruere vos de manu mea. 3o. Neque fiduciam vobis tribuat super Dominum, dicensi Eruens liberabit nos Dominus, ct non tradetur ciuitas haec in manu regis Assyriorum. 3 I. Nolite audire Ezechim. Haec enim dicit rex Assyriorum: Facite mecum quod vobis est utile. R egredimini ad me: & comedet unusquisque de vinea sua.& de ficu sua.& bibetis aquas de cisternis vestris: 31. donec veniam, Rtransseram vos in terram . quae similis est terrrae vestrae. in terram fructiferam , disertilem vini,terram panis & vinearum terram olivarum &oleiaC mellis: Si vivetis.& non moriemjni.Nolite audire EZechiam.'ui vos decipit,dicens: Dominus liberabit nos. 3 3. Numquid liberauerunt dij Gentium terram suam de nianuregis Assyriorum 3 3 . Vbi est Deus Emath. ct Arnhad 3 ubi est deus Sepharvaim. Ana.& Auat numquid liberauerunt Samariam de manu meat 3 s. Qui nam illi simi in uniuersis diis terrarum qui eruerunt retionem suam de manu mea. ut possit eruere Dominus Ierusalem de manu mea3 316. Tacuit itaque populus. non respodit ei quidquam: siquidem praeceptum regis acceperant ut non responderent ei. 3τ. Veni que Eliacim filius Helciae.praepositus domus.' Sobna scriba. & Ioahe filius Asaph a commentariis, ad Ezechi: un, seisiis vestibus, Rnuntiauerunt ei verba Rabsacis.
295쪽
18 Commentaria in Librum IV. RE . cap. XVIII
cedemi liquet, quoid Achaz vixerit dumtaxat sex annis. Ergo Achaz genuit Ezech: a
anno aetatis undecimo, nam cum lysemomnis
est anno aetatis trigesimo sexto, luccedens ei I Zechias eratas. annorum;tolle enim zs a 36. remanent anni undecim. Consequentiam adnuit it Caiet Sanchezra S Hieron.epistol. i 32.
ad Uitalem. ubi pluribus exemplis id fieri posse probat. Abulen tamen censet Achaae suisse quatuordecim annorum cum genuit Ezechiam. qilia, inquit, in Scriptura tacentur anni eius incompleti. Erat enim Achaz, inquit Abulens cum Cepit regnare viginti annorum scilicet copi torum.& vnius incompleti, quem Scriptura n5 numerat Rursum sedecim annis regnauit,scilicet completis, insuper decimo septuno incom- pleto: quare mortuus est anno aetatis trigesimo, octavo. BZechias quoque erat tantum 2 . an-rum completorum cum regnare coepit, ted ii
nim curasset a morsu serpentum. Addit Phil astrius Episc. Brixiensis coaevus S. Ambrosio li. de haeretibus cap. 2I .Ezechiam iussisse deleri deserro radi, penitusq; excindi impressiones siue insculptimnes quasdam, quas Iudaeorum populus faciebat in lapide quodam magno , velut obelisco, qui in templo loco columnae erectus erat: ex quo tollentes diuerias formulas velut quarumdam litterarum, & in lamina ponentes in collo baiulabant, quibus incantationes quas dam ct maleficia exercebant, atque percolebant ea velut tutamina quςdam, in pectore suo illa portantes, quae Dominus in lege passim fieri vetuerat, qud paganae caecitatis haec ellet
VOCA vi TuvE NOMrM Eius Non zWANJid est 'ulum, scilicet ex paruo,vili & tinnulo' aere conflatum. enim est nomen diminutivum, quo utitur Ezechias ad simulacri
contemptum,q.d. quid putatis o Iudaei patum oetis vilis sordidique habere diuinitatem p EGratis nil in eo est numinis, nil magni, tram non est aliud quam modica abiecti nigrique aeris
Addit Anastasius Nicaenus ex Eusebio: LLιros,inquit,Salomonis qui scripti erant dae Pr e vi,
o tractabatur de natura plantarum 2 omni genere de curatione omnia morborum . de medio sustulit Eetaechian propterea quis morborum med Iti inde ati et oe nitai s.
ET in Do Mivo mo Isa ADt se Ea AvietJ ideoque dieitur Vmli ct erat mmmm cum , ct in cunctu adque procedebat, sapienter star bit. Unde Scapposite vocatus est L his Hebr. citii ita , id est, sortitudo mea Dominis,
ait Pagnin quasi hoc eius fuerit lemma & b
vi 3.1. NO π vvlτ si Mi Lis EiJ Ezechiae, quoad hoc scilicet, quod abstulerit excelsa ac serpe tem aeneum confregerit, quae at i reges omnes ante eum permiseram. Nam alioqui Dauid via detur religiosior & sanctior fuisse Fzechia Dauid enim vir fuit secundum cor Dei, cui proinde a Deo ficta est prom:sso de Chi isto ex se nascitulo, adeoque David a Deo statutus est in exemplar quod imitarentur, regibus Ut nibus ex eo nasciturix ita Abulen Vel certe est Hyperbole,q. d. aded pius & 2elosus in Dei cultu tuendo fuit Ezechias. xt vix videatur habuisse patem vel similem, idem dicit ut de Abraham Eccles M. m. Non inquit, iuuent in inmitu illim erraiquic ei uis litem excelsi. vide
REBsLLAvi T mcQv E CONTRA REGEM 8 svRioavΜJ cui se pater eius Achaet subiece- U rat pendebatque tributum, quod negauit Ezechias, indignum reputans regem Iuda fidelem seriti re regi infideli,confidesque in Deo, quddipse se ab hac seruitute liberat et, vii dc secit, per miraculo iam victoriain. A Tvasta cusToovMJ rusticana, ut dixi vix s. v.
MEoostvM J Profluuiis, Serarius de alij censent legendum ur. Vnde Uatabl. vertit: iuxta I G, an Ae se vertit Noster cap. i7 6. Hebr. enim est nιι arti id est fluuii. in singulari; aut certes fluui j vocantur urbes adiacentes fluuiis per M tonymiam; nam in urbibus habitant homin non in fluuiis, nisi apud Sinas, ubi tanta est hominu copia,ut terra eos non capiat: quare multi in pontibus & muibus fluminum habitare coguntur, teste nostro Nicolao Tristiustio in hirustoria Chinensi.
ANNO QvARTO DECiMO REGIS EZEc Ain vaxs. iv AscENDiT SENNAcu ERisi qui iam Salman sar patri vita suncto, in regno Assyriorum se cesserat. Ascendit autum contra Iudam, eo quod Ezech as rebellasset & tributum negasset v. . id factum est ex Dei prouidentia,qui non obtante p etate Ezechiae volebat punire tribum Iuda. ob idololatria &scelera ab ea commissa. MISIT AvTEM. Rrx Assv RiostvMJ Nota hic perfidiam Sennacherib. qui acceptis ab Ezechia trecentis argenti talentis,& triginta auri nihilominus mittit contra eum exercitum, qui
proinde ab Angelo caesus est, ac dum aliena i uast sua domi amisit. Qv AbhsT IN vi A AG Rr Put Lo NisJ ita diis . ctus est ager, quddin eo fullones aqua piscimupannos abluerent. Do Mi Nus Dixi r Mini : AscENDE AD TERRAM HANC, ET DEMOLiRE EAMJ Mei
titur Rabsaces se Dei iussu inuadere ludaeos, ut eos terreat,de ad deditionem compellati ita Abulens Reliqua huius capitis transsiripta sunt ex Isaiae cap.36. ubi ea explicui: Isaias enim fuit internuntius inter Deum S: Eetechiam, eique victoriam corra Sennacherib praedixit &pr
296쪽
Commentaria in Lia IV. Regum. Cap. XIX.
. Nihilonquit, ad Matthei as i ι
ν - rex ad maiores provocaret. Respondet ter
fYNo PsIS CAPITIS. I ius pia sicis En scis victoriam de Sennacheriis: quare . Hus ex eius curris crii. O cum audisset Dechias rex. scidit vestimenta sup & opertus est sacco, Mingressusque est domum Domini. 2. Et mist se iacim praepositum do
mus & Sobnam seribam,&senes de sacerdotibus, opertos saccis,ad Isaiam prophetam filium Amos. 3. Qui dixerunt: Haec dicit Ezechias: Dies tribulationis Mincre tionis.& blasphemiae,dies iste: venerunt fili j usque ad partum & vires non habet parturiens. q. Si sorte audiat Dominus Deus tuus uniuersa verba Rabsacis,quem misit rex Assyriorum dominus suus ut exprobraret Deum viventem. ecargueret verbis, quae audivit Dominus Deus tuus: &sac orationem pro reliquiis, ruae repertae sunt. I. Venerunt ergo serui regis EZechiae ad Isaiam. 6. Dixit..ue eis Isaias: Haec dicetis domino vestro: Haec dicit Dominus: Noli timere a facie sermonum. quos audisti, quibus blasphemaverunt pueri regis Assyriorum nae. 7. Ecce ego immittam ei spiritum, dc audiet nuntium.& reuertetur in terram sua,& deisiam eum gladio in terra sua. 8. I euersus est ergo Rabsaces, Rinuenit regem Assyriorum expugnantem Do am: Audierat enim quod recessisset de Lachis. 9. Cumque audi siet de Tharaca rege AEthiopiae dicentes: Ecce.egressus est ut pugnet aduersum te: R iret contra eum. misit nuntios ad Mechiam , dicens: io. Haec dicite Ezechiae regi Iuda : Non te seducat Deus tuus. in quo habes fiduciam: neque dicas:Non tradetur Ierusalem in manus regis Aseriorum. I i. Tu enim ipse audisti quae secerunt reges Assyriorum universis terris , quomodo vastauerunt eas: num ergo solus poteris liberarit i 2. Numquid liberauerunt dij Gentium sinetulos,quos vastaverunt patres mei Gozan videlicet,&HaZan,& Rcseph,& filios Eden qui erant in Thelassar ii 3. Vbi est rex Emath.& rex Arphad & rex civitatis Sepharvaim.Ana.& Aua 3 14. itaque cum accepisset Ezechias litteras de manu nuntiorum,. x legisset eas ascendit in domum Romihi. &exp)ndit eas coram Domino I . & orauit in conspectu eius. dicens:Domine Deus Israel qui sedes super Cherubim, tu es Deus solus regum omnium terrae. tu secisti caelum &terram. I 6. Inclina aurem ibam. & audi: aperi Domine oculos tuos ec vide: audi onania verba Sennacherib, qui misit ut exprobraret nobis Deum viventem. i Vere Domine dissipauerunt reges Assyriorum Gentes . & terras omnium. x8. Et miserunt dem eorum in ignem: non enim erant dij,sed opera manuum ho- Rinum ex lignq&lapide di perdiderunt eos. I9. Nunc igitur Domine Deus nosse .saluos nos lac de manu eliis ut sciant omnia regna terrae. quia tu es Dominus Deus solus. xo. Misit autem Isaias filius Amos ad Ezechiam .dicens: Haec
dicit Dominus Deus Israel: Quae deprecatus .s me super Sennacherib rege Astyriorum. Rudiui. 1 i. Iste Asermo quem locutus est Dominus de eo:Spretiit te, R subsalutauit te. virgo filia Sion: si terquiritu im aput mouit, silia Ierusalem.
h. Cui exprobrasti.' quem blasphemasti contra quem exaltasti vocem tuam.& eseuasti in excelsum oculos tu 3 contra sanenim Istael. 'Σ3. Permanum servorum tuorum exprobrasti Domino. & dixisti: in multitudine curruum meorum
ascendi excessa montium in summitate Libani, ct succidi sublimes cedros eiu .l: cIedas abietes illius.Et ingressiis sum usque ad terminos eius. &saltum cari teli Ghis. α ego succidi. Et bibi aquas alienas. & siccaui vestigiis pedum meorum omnes aquas clausasi 2 . Num tuu non audist quid ab initio fecerith Ex die-lms antiquis plasnaui illud, se nite adduxi: erunt ii in ruinam collium pugnantisse tales munitae. 26. Et qui sedent in eis. humiles manu Contremuerunt Con
297쪽
186 Commentaria in Lib.IV. Re um Cap.XX.
quam veniret ad maturitatem. 27. Habitaculum tuum,&egressum tuum , introitum tuum,& viam tuam ego piaesciui,& furorem tuum contra me. 18. Insanisti in me. S superbia tua ascodit in aures meas: ponam itaque circulum in naribus tuis. & camum in labiis tuis. 6c reducam te in viam, per quam venisti. 19. Tibi autem Ezechia hoc erit signum: Comede hoc anno quae repereris : in secundo autem anno, quae sponte nascuntur: porro in tertio anno seminate 5e metite: plantate vineas, & comedite fructum earum. 3 o. Et quodcumque reliquum fuerit de domo I uda. mittet radicem deorsum . & faciet fructum sucum. 3 i. De Ierusalem quippe egredientur, reliquiae,& quod salvetur de monte Sion: zelus Domini exercituum faciet hoc. 32. Quam ob rem haec dicit Dominus de
rege Aisyriorum: Non ingredietur urbem hanc.nec mittet in eam sagittam , nec occupabit eam clypeus nec circumdabit eam munitio. 33. Per viam, qua venit reuertetur:& ciuitatem hanc non ingredietur dicit Dominus. 34. Proisgamque urbem hanc.& salvabo eam propter me.& propter David seruum meum. 3s. Factum est igitur in nocte illa venit Angelus Domini, de percussit in castris Assyriorum centum octoginta qui noue millia.Cumque diluculo surrexisset , vidit omnia corpora mortuorum: lc receciens abiit. 36. ct reuersus est Sennacherib rex Assiriorum.&mansit in Nini . 37. Cumque adoraret in templo Nesroch deum suum. Adramelech&Sarasar sit j eius percusserunt cum gladio, ingeruntque in terram Armeniorum,oc regnauit Asarhaddon filius eius pro eo.
T Oe caput pariter transscriptum est ex Isi Lae. 3 . ubi illud eplicui.
V R . 34- Pκορυκ DAviol in te cur non dixit. ympter Ε-Mam ct Isiam, quorum sine dubio preces Deo gratisilinae extiterumOptimE Glycas a parte Annalium citatus in Glosla: uic rem inquit, ita diuinit m ρ clata ιλι orati impia uilitiscaso, qtia prastinerat,
vers i. censent asa hau a esse sardanapalum. primo, quia sicut sardanapalus a gentilibus Historicis ponitur vltimus rex & monarcha D i Assyriorum, sic &. Scriptivitiatus Assyribrum rex ponitur Asarhaddo: post eum enim nominantur Baladan Merodacb, Nabuchodonosor, Euelmerodach Ze Balsasit, qui omnes suEte principes de reges Babyloniorum. Secundo, quia Sardanapalli nomen videtur conflatum ex Asar de Don vel Haddot addito nomine Phul, Ergo est idem eum Asarhaddon. Tertio, quia qui de mersione Ninives futura per eluuionem Tutis fluuii praedicunt Ionas de Nahum,ea sub
Sardanapalo contigit se testat ut Diodorus. verum Eusebius, Torniellus Salianus, et iique Chroniani Sardanapalum anterius cou. locant,scilicet sub Araria reste Iuda: tunc enim prophetavit Ionas, de Sardanapalo excidium Ninives praedixit,ut dixi cap. Is. a. dc Ionae c. 3. v.6.3c seq.
umbrae in horologio et mox v. I et . . Merodach rex mittit legatos-E
chiam. busi e omnessuos thesauros senilit,ideoque ab Isaia odit istos omnes a Bab Antii diripiendos.1 IN diebus illis aegrotauit Ezechias usque ad mortem di & venit ad eum Isaias filius Amos. propheta, dixitque et i Haec dicit Dominus Deus: Praecipe d
mus tuae : muriqris enirn tu, dc non vives. 2. Qui conuertit iaciem suam ad parieteria.& orauit Dominum dicens: 3. Obsecro Domine, memento quaesequbmodo ambulauerim coram te in veritate. 6c in corde perfecto, ec quod
placitum est coram te, fecerim. Fleuit itaque Ezechias fetu magno. q. Et intequam egrederetur Isaias med jam partem atri j. factus est sermo Domini ad cum, dicens: 3. I x amere, & dic Ezechiae duci populi mei i Haec dicit Dominus Deus David patris tuit Audivi orationem tuam. dc vidi lacrymas tuas. Ecccce sanaui te. lie tertio ascendes templum Domini. 6. Et addam diebus tui a quindecim annos . sed 'de manu regis: Asserit tum liberabo te. ct ciuitateni hanc. dc protegamur istam propter me propter David seruum meusta. 7. Pscitque Isaias, Asserie massam ficorum. Quam cum attulissent, se postis-
298쪽
sent super ulcus eius curatus est. 8. Dixerat autem Ezechias ad 1 aiam, Quod ii signum, quia Dominus me sanabit. &quia ascensurus sum die tertia tempsum Domini 3 9. Cui ait Isaias: Hoc erit signum a Domino, quod facturus sit Dominus sermonem,quem locutus est, Vis Hascendat umbra decem lineis. an ut reuertatur totidem gradibus' I o. Et ait Letechias: Facile est, umbram crethere oecem lineis: nec hoc volo ut fiat, sed ut reuertatur retrorsum decem gradibus II. Inuocauit itaque Isaias propheta Dominum. R reduxit umbram per lineas quibus iam descenderat in horologio Achaz retrorsum decem gradibus. I x. Ii tempore illo misit Berodach Baladan, filius Baladan rex Babyloniorum, litteras& munera ad Ezechiam: audierat enim quod aegrotasset EZechias. I 3. Laetatus in autem in aduentu corum EEcchias ct ostenciit eis domum aromatum & autum S ar3entum.& pigmenta varia unguenta quoque,& domum vasorum suorum, stomnia quae habere pinerat in thesauris suis. Non fuit quod non monstraret eis Ezechias in dom o sua,& in omni potestate sua. I . Venit autem Isaias propheta ad regem Eχechiam dixitque ei : Quid dixerunt viri isti Zaut unde venerunt ad te Cui ait Ezechias: De terra onginqua venerunt ad me, de Babylone. 13. At ille reumndit: Quid viderunt in domo tua3 Ait Eetechias: Omnia quaecumque sunt ind-inea, viderunt: nihil est quod non monstrauerim eis in thesauris meis. ID. Dixit itaque Isaias Ezechiae: Audi sermonem Domini: I7. Ecce dies veniet.& aut crentur Omnia quae sunt in domo tua, bc quae condiderunt patres tui usque in diem hanc, in Babylonem:non remanebit quidquam, ait Dominus. I 8. Sed Mde filiis tuis qui egredientur ex te. quos generabis,tollentur. c erunt eunuchi in palatio regis Babylonis. 19. Dixit Ezechias ad Isaiam: Bonus sermo Domini. quem locutus es: sit pax & veritas in diebus meis. ΣΟ. Rcliqua autem sermonum Ezechiae . ct omnis sortitudo eius. & quomodo iecerit piscinam. & aquaeductum Sc introduxerit aquas in ciuitatem, nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum Num Iuda3 2 I. Dormivitque Dechias cum patribus suis & regnauit Manasses silius eius proco. Hoc caput transscriptum quoque est in Lsaiae cap.3s.&39.ubi illud explicui. Multa de Ezechiae pietate Belso religionis adduntur a Parap.c-29.& 3o.dc 3 I. unde meruit ipse a Deo obtinere victoriam contra Sennacherib. & sanitatem miraculosam, in qua Deus ei adiecit Is.annos vitae. viiii. ii. IN TLMPORE 1LLO MIsiet MEston cu B aEM. I AD N, FILI Vs BALADAN J Baladan filii priumus princeps Babyloniorum: eorum enim n
men hucusque non audiuimus, sed Assyriorum dumtaxat. Quare videtur quia Baladan p sectus Habylonis, vel potius filius eius Mero. dach Baladan videns Sennacherib inii ipse erat subditus &vectigalis 1 & Assyriorum copias ab Angelo caesis in Iudaea, eiusque vires
attritas iugum excusserit, seque principem a
silutum te regem Babyloniorum Aecerit, imb Asarhaddonem regno de vita priuatit sub
annum Ezechiae vigesimum sextum,ut vult Salianus; tuncque Gesecit regnum Assyriorum unde deinceps in Scriptura nulli reges Assyriorum nominantur,sed omnes Babyloniorum,
Quorum primus fuit Baladan. Vnde Baladam Hebri idem est quod sine Domina, ait Pagnin. Porro Baladan patrem non esse Silmanasar regem Assyriorum. ut vult Genebrardus, sed Na- bonassar. qui a Ptolemaeo in Almagesto poniatur primus princeps Babyloniorum, censent ex Eusebio, tiroso, Iose o,scaliger, Serarius, Bella inus, Torniellus, Salianus in chronol. unde ab eo constituta fuit aera Nabo si area, aqua Babyloni j cxterique annos suos computant deinceps , sicut Perse a Cyro, Gneci ab A Alexandro, Romani ab Augusto. Hine Chaldaice dictus est Baraitin a Bal de Ha Gn. Balenim siue Bes de B l, erat Nemrod siue Iupiter
Belus, primus post diluuium turris Babel co ditor, ut dixi Genes io. qui vel cuius secius alio nomine dustus est Nabo, id est prophetia vel diuinati inuti dixi Isaiae eapA6.verui .ad illa:
confractis est Bes, cantri ιω .si N M. Nam ut ait Tertullianus Apolog.2o. Testim missi initatis, est veritas diuitiationis: Dei enim proprium est diuinare, praescire,& praedicere futura, iuxta illud Isaiae i 3. 23.annuntiate qua rotara sor,
Hinc a Nabo Deo Se Astar conflatus est dictusque Nabonailar.Rur sum filius Baladan, siue Nabonastis sit hie
Meredat, siue Berodach,qui primus se regem Baulonis nuncupauit misitque legatos ad Ezechiam. Merodacho sacceuit filius Ben Me-B rodach,vii asserunt Eusebius libr.9. de Praepat.
Berosus apud Iosephum, Methasthenes Ani ij, ae Iosephus, Scaliget libr. s. de Emendat.tempor. π
intellus, Salianus de alii, qui Baladan tribuunt 27. annos, Merodach sa. Ben Merodachia. qui in unum conflati faciunt I 23.
unde Chronologi a Nabonaffatusque ad Na- polassar, quem Berosus vocat Nabolassar, qua Ben Merodacho successit, suitque Nabuchodonosor senior , uti asserunt Eus:-bius. Berosus Scaliger. Bellar minus, Torni eulus,Salianus 3e alij. numerant annos i 23. Nabuchodonosori seniori post annos regni I9. defuncto successit Nabuchodonosar iunior. c omento Magnus, qui Ierusalem cepit, Zelacaeos in Babylomai a uetit, ac Monarchiam
299쪽
188 Commentaria in Librum IV. Regum Cap. XX.
chiam ab Assyriis ad Babylonios transtulit, re- Agn/unq; annis cui successsit filius Euel Merodach alio nomme dictus Balti sar. per 3q. 'nos, ut dixi Daniel. s. v. i. Haec chio nologia viruroru eruditorum est probabilis , licet alii aliam assignent in nonnullis a iam dicta disserentem. Nil enim cetii de temporibus tam antiquis, de historia certa caletibus, alteri potest. vide dicta Ezechielis i sub initium. Denique qui priuatus dictus est Baladan , assumpto imperio vocatus est Nabona sar Baladan, filius velo eius vocatus est Merodach Baladan. Porid primum annum Nabonaitit multi cum Ptolemaeo assgnant anno primo vel secundo octauae Olympiadis, siue anno trigesimo ab initio Oly piadum,
quem Tarniellus contendit esse annum refriachi Z i3 additae vero Romae sextum,Scal gerdc Serarius volunt esse annum Achaz nonum, BSalianus Achaz decimum quatrum; alii malunt esse annum Ioatham nonum. Nil enim certi in re tam incerta statui potest.Rursum Ptolemetus ab anno primoNa nassar numerat anno 123.
usque ad annum primum Nabopolassar, quem Eusebius. Berosus, Iosephu scaliger.Salianus feabi celent esse Nabuchodonosorem seniorem. Alii verbcensent esse iuniorem . qui cognomia natus est Magnus & Iudaeos in Babylonem a duxit Nee enim Monarcham tam potetem via detur omisiste Ptolemetus. Dissicile enim est de subinde impossibile historicos prophanos adaptare, de per omnia adaequare historiae sacrae
Scripturae, mox tamen eam illi adaequabo.
Porro Merodac h inchoans regnum Babylo- cnis milit legatos ad Ezechiam , quia audierat eum idem iugum regis Assyriorum excussisse, quod ipse excusserat, ut cum eo foedus iniret, iunctisque vitibus Assyrio resisterent. Ad extremum hos chronologiae limite de quasi canones ex Ptolemaeo de aliis statuunt, liguntque Soliget, Setarius , Salianus de alij. i. Nabonassati annus primus incidit in a num primum octauae Olympiadis, siue in annum vimsimum nonum ab initio Gympiadum. Id patet ex eo quod Ptolemaeus asserat
Alexandrum Magnum mortuum esse anno 24. Nabonassatis Constat autem Alexadrum
mori uum esse anno primo Olympiadis is q. anuo anno ad superiora regrediendo, primur Nabonassatis in primum octauae Olvmpiadis necessario incidit. Nam ii 3.Olympiades faciue annos a quibus si demas septem Olympi des iam deuolutas. id est annos i 8. reliqui erutΑΣ qui a primo Nabonassaris usq; ad mortem Alexandri fluxure. r. Hinc sequitur annum primum Na n L s. - sali esse sextum a Roma condita: haec enim co-dita est in fine Olympiadis sextae, siue anno 23. ab initio Olympiadum,ab hoc autem initio a nus primus Nabonassari est .iam 29. annus posterior est 23. sex annis, ut liquet. 3. Annusi si ab initio Olympiadum est am Trei . nus primus Nabo lassar, hoe est Nabuchod nosaris senioris, qui fuit pater Nabuchodon
soris Magni, siue primi Monarchae Chaldae
q. Annus Nabonassar ira. est annus primus Nabo lassar, ita Scal per do Serarius; negat tamen hoc satianus Sca orniellus, qui annum primum Nabonassati consignant anno II. vel 24. Achaz, annum vero primum Nabopolassae anno i 3. Iotiae, iam 1 ι . Achaz ad 13. Iosiae fi
xere anni centum dc unus dumtaxat, non centu viginti duo. Iuxta hos canones ita horum omnium anni
annis regum Iuda assignandi de eombinandividentur, ut initium Olympiadum assignemus
anno M. Azariae; Romae condit onem,anno Io.
vel a I. Ioathamannum primum Nabonassaris anno I s. Ioatham, annum primum Nabo lassi. saris siue Nabuchodonoseris senioris, anno IS. Iosiae. Nam ab anno Ao.Oziae usque ad deciamum Ioatham sunt et 3.anni.Inde ad i s.Ioathalant anni sexande ad 13.Iosiae fluxere anni ira. inde ad annum quintum a captiuitate Ioachini, sunt anni triginta, quando coepit prophetare zechiel,ut ipse ait cap. l . v. I.Videtur enim N
buchodonos, senior coepisse quidem regnum in Babylone moliri anno i 3. Iosue, sed anno i 3. Iosiae absiliat E regnasse, tua, iue cum Cyaxare rege Medorum obsedisse Niniuen,ad euerte dam Monatchiam Assyriorum, quam paulo
post rei a coepit Se euertit Nabuchodonos iunior senioris sius. itaque Monarchiam ab ALsyriis ad se de Chaldaeos transtulit, uti ostendi
300쪽
Iaasses impius revat re idola restituit ae 'betas occidit. Sinerit ei versi 8Jm-ssiis Amon, qui post biennium uuis occiditur, succedente sibi filio pio Josa.
TvVodecim annorum erat Manasses cum regnare caepisset. & quinquaginta se quinque annis regnauit italerusalem: nomen matris eius Haphsiba. Σ. Fecitque malum in conspeetu Domini, iuxta idola Gentium, quas deleuit Dominus asacie filiorum Israel. 3. Conuersusque est. & aedificauit excelsa, quae dissipauerat Ezechias pater eius: Scerexit aras Baal.& fecit lucos sicut secerat Achab rex Israel.& adorauit omnem militiam caeli ct coluit eam. 4. Extruxitque aras in domo D inini,de qua dixit Dominus: In Ierusalem ponam nomen meum. .Et extruxit altaria uniuersae militiae caeli in duobus atriis templi Domini. 6. Et traduxit filium suum per ignem : dc violatus cst, ct obseruauit auguria. & secit pythones , & aruspices multiplicauit, ut iaceret malum coram Domino.& irritaret eum. 7. Posuit quoque idolum luci. quem secerat, in templo Damini. super quod locutus est Dominus ad David. Rad Salomonem silium eius: In templo hoc,α in Ierusalem .quam elegi de cunctis tribubus Israel .ponam nomen meum in sempiternum. 8. Et ultra non faciam eo noueri pedem Israel de terra.quam dedi patribus eorum. si tamen custodierint opera omnia quae praezepi eis. & uniuersam legem quam mandauit eis seruus meus Moyses. 9. Illi vero non audierunt: sed seducti sunt a Manasse. ut sacerent malum. super gentes quas contrivit Dominus a facie filiorum Israel. Io Locutusque est Do minus in manu seruorum suorum Prophetarum. dicens: I.I. Quia secit Manasses rex Iuda abominationes istas pessimas. super omnia quae secerunt Amorrhaei ante eum.&peccare fecit etiam Ilidam in immunditiis suis: Ih. propterea haec dicit Dominus Deus Israel: Ecce ego inducam mala super Ierusalem S: Iudam : ut quicumque audierit. tinniant ambae aures eius. I 3. Et extendam super Ierusalem su-niculum Samariae. & pondus domus Achab : R delebo Ierusalem. sicut deleri solent
tabulae: & delens vertam. &dupam crebrius stylum super faciem eius. I . Dimittam veto reliquias hereditatis meae.& tradam eas in manus inimicorum citis:eruntque in vastitatem. R in rapinam cunctis aduersariis suis: I . eo quod secerint malum coram me. de perseuerarint irritantes me. ex die qua egressi sunt patres eorum ex Egypto usque ad hanc diem. I 6. Insuper & sanguinem innoxium sudit Manasses multum nimis. donec impleret Ierutilem usque ad os: absque peccatis suis quibus peccare secit Iudam, ut faceret maluim coram Domino. II. Reliqua autem sermonum Manasse, ' uniuersa quae fecit, ct peccarum eius quod peccauit, ni nne haec scri pia sunt in Libro sermonum dierum regum Iuda Ι 8. Dormiuitque Manasses cum patribus suis.&sepultus est in horto domus suae. in horto Oeta
ct regnauit Amon filius eius pro eo. I9. Viginti duorum annorum erat Amon cum regnare coepisset: duobus quoque annis regnauit in Ierusalem, nomen matris eius Messalemeth filia Harus de Ieteba. ΣΟ. Fecitque malum in conspectu Domini. sicut fecerat Manasses pater eius. χI. Et ambulauit in omni Via, perquam ambulauerat pater eius: seruiuitque immunditiis. quibus seruierat pater eius. & adorauit eas, ΣΣ. & dereliquit Dominum Deum patrum suorum, & non ambulauit in via Domini. 23. 'Tetenderuntque ei insidias serui sui,&inta Uecerunt regem
in domo sua. 24. Percussit autem populus terrae omnes qui coniurauerant con tra restem Amon : Rconstituerunt sibi regem Iosiam filium eius pro eo. 23. Reliqua autem sermonum Amon quae secit. nonne haec scripta sunt in Libro sermonum
dierum regum Iuda 26. Sepelieruntque eum in sepulchro suo, in horto Oeta ide regnauit Iosias si ius eius pro eo.