장음표시 사용
281쪽
Ephraim usque ad portam anguli , quadringentis cubitis. I . Tulitque omne aurum & argentum, de uniuersa vasa, quae inuenta sunt in domo Domini , & in thesauris regis obsides , & reuersus est in Samariam. is. Reliqua autem verborum Ioas quae fecit, & fortitudo eius qua pugnauit contra Arnaliam regem Iuda, nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Israel I6. Dormivitque Ioas cum patribus suis, &seputius est in Samaria cum regibus Israel t& regnauit Ieroboam filius eius pro eo. 37. vixit autem Amasias, filius Ioas, rex Iuda, postquam mortuus est lora filius Ioachaκ regis Istae l. quindecim annis. i8. Reliqua autem sermonum Amasiae, nonne haec scripta sunt in Libros monum dierum regum Iuda3 I9. Factaque est contra eum coniuratio in Ierusalem: at ille fugit in Lachis. Miseruntque post eum in Lachis, ct interfecerunt eum ibi. ao. Et asportauerunt in equis, sepultusque est in Ierusalem cum patribus suis in Ciuitate David. ai. Tulit autem uniuersus populus Iudae Az
riam annos natum sedecim, & constituerunt eum regem pro patre eius Amasia, ar. Ipse aedificauit AElath, ct restituit eam Iudae , postquam dormiuit rex cum patribus suis. 23. Anno quintodecimo Amasiae filij Ioas regis Iuda, regnauit Ieroboam filius Ioas regis Israel in Samaria, quadraginta de uno amno: 14. & fecit quod malum est coram Domino. Non recessit ab omnibus pc catis Ieroboam filij Nabat, qui peccare secit Israel. as. Ipse restituit terminos lsrael, ab introitu Ematii, usque ad mare solitudinis. iuxta sermonem Domuni Dei Israel, quem locutus est per seruum suum Ionam filium Amathi prophetam qui erat in Geth, quae est in Opher. 26. vidit enim Dominus afflictionem Israel amaram nimis, S: qudd consumpti essent usque ad clausos carcere, & extremos, de non esset qui auxiliaretur Istaeli. 27. Nec locutus est Dominus ut deleret nomen Israel de sub caelo, sed saluauit eos in manu Ieroboam filij Ioas. 28. Reliqua autem sermonum Ieroboam , ct uniuersa quae iacit, & sortitudocius qua praeliatus est, de quomodo restituit Damascum de Emath Iudae in Israel, nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Israel 3 2'. Dormivitque Ieroboam cum patribus suis regibus lsrael,®riauit Zacharias filius eius
pro eo. N AnNo suevNr m I s viti I IOAcum AREGis ISRAEL REGNAvi T AMAsi AsJ D-ces. hoe videtur repugnare capri pNecedenti versio. ubi dicitur Ioas rex Israel regnare coepisse anno 37. Ioas regis Iuda qui Ao. annis regnauit: cui mortuo demum Lecessit filius Amasias : ergo Amasias non secundo . sed quarto anno Ioas regis Istaei regnare coepi . Respond. Ioas rex Israel regnare coepit anno 37. Ioas regis Iuda sed cum patre suo Ioachanae post biennium mortuo patre solus regnare coepit anno 39. Ioas regis Iuda, ab eoque a no hic anni eius numerantur. Quare moriente Ioas rege Iuda anno sequente, puta ηo. regni sui, qui erat annus secundus Ioas regis Israel,
quo solus post patrem Ioachaz regnauit, Amasas patri Ioas in Iuda succedens, ibidem regnare coepit suus anno secundo Ioas tegis
NOMEN MATRis vrvs IO DANI Multas rationes hie congerit Abulent. cur in lib. Regum Regibus Iuda semper addantur nomina m trum, nunquam autem regibus Israel. potis luma est, quia regnum Iuda potius erat, & cel brius templo veroque Dei cultu, dc Messia ex eo nascituro. Adde regnum Israel filis te schismat, cum do idololatricum, Iuda vero legitimum &diuinum. ET PECIτ RECTvΜ CORAM DOMisoJ quia scilicet Amasias initio regni solum Deum verum coluit. V vMTAMEN Noa rviet o Davi* PAT Rxivst qui non tantum idola non eoluit , sed
nee ea subditos colere permisit, quod tamen socii Amasias, permittens populum immolare in excellis, quod a Paralip.as a. dicitur: nam in Domini , mumtamen ηm is corden secto. Iux τε o Mui A πια FECiT IOA s rATER suus, cirJ quia iicut Ioas inuente Ioiada Pontifice solum Deum coluit, eo veto mortuo deflexit ad
idosii se fecit & Amasias eius filius, qui sub Mnem declinauit ad Deos Idumaeorum, ut palus
TvLiri haec verba non ad proxime piαeeden- - tia r iuxta omita πιμι is Iovi patre eis, quia Ioas quoque excelsa non abstulit: sed ad superiora: B Et sicis ractam referenda sunt.q. l. Amasias recte Deum coluit, sed non recte per
misit populum in excelsis immolire. Quare illa verba iuxta omnia qua mit ιμι patre s-, siati
parenthesin continent ut aduertit Sanchis, sequasi parenthes inclusa a sequentibus seiunge
da sunt. ipse PERCvssiT EDOM IN vALLE SALI. vos. s.
NARvM J Idumaei enim rebellai aut Iudaeis ante sexaginta annos, scilicet a sexto anno I ram restis Iuda usque ad duodecimum Amasae aiunt Hebraei in Sedet Oiamin qui eos rursum 'debellauit β: Iudae seruire coegit. vide a.Parati
2I. 3. A cap. 2 s. ii. Porro post hane victoriam
Amasias lapsiis est in idololatriam , coluitque Deos Idutineorum , ideoque citari captusque
282쪽
est a Ioas rege Israel, ut dicitur a. Paralipom.2s. vers. ET APpREnENDιτ PETRAM IN PRAELiolidest cepit rupem hostium cessam ct munitam,' ex qua praeeipitauit alia decem millia Idumaeo. Tum, ut dicitur a. Paralip. 2 s. ia. ita Caietan. licGabaitae e si fugerunt ad petram Remmon I
Alii per petram accipiunt, Petram Arabiae v bem quae postea a Ples. Philidelpho restaurata dicta est Philati his.
ex Dei ma dato aeque ac auxilio vicerat & p ni erit rebelles Idumaeos. ita Ca etan. Aliter Va- tabl. Vocavit eam Iectis,inquit. quia sic vocab tur is qui eam expugnaui Pagnin. Iecto,s,vertit, confretatis Dei.
. . TvNc scium gestiens & exultans, imo se exalb' talis de victoria Idumaeorum putaret se pari tum dodontiturum Israelitas)Misi T AMA si As NuN-τios AD IOAs regem litae l) Dic Erus. UENi Vi DEAM vs Nost in praelio, id est duelleinus Zep tiemur ut videamus utet sit sertior: ita Chald. iisi, inquit ruimmis ad inuisem faciei in tam id est Veni de statuto die confligamus. Uatabl.
Hebraei teste Valabl. censent causam belli satis e. quod vi narratura. Paralip. 2s. Amasias conductos a se milites ex Israel contra Id maeos tys Iu prophetae dimiserit: illi dimissi , ii dignantes spoliarunt regnum Iudae: spolia ergo C e a Ioas & Israelitis itallo repetere voluisse Amasiam. Verum nil tale indicat Script. qu:n potius Ioas Amasiae obiicit, qudd victoria de Idumaeis elatus , ex fastis se prouocet ad praelium. Audi Ioseph.lib 9. p. io . a se satitatem sinum. ι uia tamen aushorem Deum neniin capiem , se sustu lalisin. scripsit Ira iugi
ratararum . ut ipse imperata sauret cum putila sua , sinat auiubac idem popHis maiori eiis Da cio mori par ιιὼ ι quiasi lis inno fureec in bem es iaci nodum re Imper j uiribis. Sic de A L Hinor. Scholiast.Salianus re alij. Sperabat Amasias,se victorem sol med quod propheta sibi dixisset a Parat .as. Deum non ei se cum Israele: sed idem cogitare debebat de se, utpote iam ap . stata re coletue Deos Idumetorum, praesertim quia Deus voluerat regnum Israel diuidi a regno Iuda, ut audiuimus lib. 3. cap. ia. α seq. Q re Amasias volens rursunt illud sibi unire di subij-Tere,ficiebat contra voluntatem Dei, ideoque in bello succubuit. vos d. CARDvVs .Li2ANI MISIT AD cEDRvM' iure usi is LasANO , DICENs : DA FI
ologo Ioas retundit iastum Amahae prouo vantis se ad bellum. Contemptim enim Amasam vorat cardinim humilem, vilem dc aculea tum libam tamen, quia ipse ex Iudaea ct semiane regio erat oriundus ; se ver δ vocat cedrum e
celsam, nobilem & pretiosam, quam humilis camiam id est Amasias, vix queat aspicere, multo minus es se viribus aequare, ut dicere audeat a D
m tuamDa mea uxorem. q.d. regnum tuum Israel iunge de subde regno meo Iuda , uti olim Lib Davide ei iuvistum α quasi coisiugio copulatum fuit.
raelitas sper manum enim intelligit totam Pa-Iaestinam, scilicet tam Israel quain Iudam) so
tes A: seloces quasi leones. ET CONCULCA-vERvNT cARovvn i scilicet conculaabunt te, o Amasia, capient & spoliabunt. Ita i istum est, uti hic minatus, ct ominatus est Ioas, quia Deus per eum volebat castigare superbiam, aeque ac idololatriam Amasiae, ut dicitur a. Parat p. a .
Unde Apologo hute hoe Epimythium addit
Ioseph.lib. y. c. io. Hoc exemplum, ait, u Meat NB maiora quam par est a et vi, neue prepter recentem mamomu potius Id uitiae is) rictoriam elatin, O teo retnam tuum incerta committas aliae Similis Apolligus est Iudic9 D. ubi Ioatham filius Gedeonis Abimelech tyrannum compa rat rhamno, bonos vero primipes ficui, vul&oleae. vide ibi di sta. AMAsI M vhm RcGEM IvDA , &c. CEPiτ VLM. ret.
gus Ioas: sic enim merentur puniri, qui alios bello lacessunt. Sic videmus non raro eos. qui alios prouocant ad duellum, in eo succumbere Se occidi , Deo eorum audaciam de superbiam castur me. vix T AvTEM AMAsias, &α vo T AM VERs. ID MORTvvs EsT IOAs visis Ti in QVE ANNI J Corrige cum Roman. ald & Septuag. 13. --
Elis τε strici RusT EvΜJ Iustum hoc fuit Vrxxio: Dei iudiciu in , ut sicut Ioas pater deflectens ad idola oecisis suit a suis, si e & Amasias ir-
vi LivM AMATHi J Hinc patet Ionam praedixisse Ieroboam regi, quod ipse restituturus edet Israeli urbes illas, quas Syri et adeustrant ab Em,si usque ad mare mortuum; et si hoc braeu-U luat in prophetia Ionae non exter. Est autem E. math in tribu Nepi, talim, contigu/ yri , longe a Damasco, quae Syriae erat caput. En alberat ingressus de quasi porta in terrani tinctam. Eadem postea ab Antiocho Epiphane in ea reinnante dicta est Dipharia, vide dicta Amos 6.v. a. Audi nunc Iosephdib. 9. cap. ia. I. Mauri Πα eralarias marixit, quMAtiuris S uduierim suam Gr
Hinc patet Ionam prophetam prophetasse
Commentaria in librum IV. Rerum. Cap. XIV.
283쪽
1 is Commentaria in lib=m IV. Regum. Cap. XV.
sub Ieroboam rege Isi ael.& Azaria siue Ozia re- Age Iuda, ac proinde coaeuum iusse Isaiae quem Hebraei Amasiae reg s stat rem , vel si altis filiuni Giisse tradimi teste S. Hieron. Osee,nieli Amos:& Nahum.Quare non recteRbolens .censet I nam hune esse diuersi, in 1 Iona qui est quartus inter o inores prophetas. QuoHono assTir viT DAMAscvM TU EMATH Ivo et i N i, RAEH QMomodo erant hae ei uitates Iudae in Israelὸ aliud enim erat regnum
Iudae, si in Israel. Omissis Abulentis di aliorum sententiis, dico breuiter, Dauidem has urbes cepisse & attribuisse suae tribes Iudae, quia ipse is
ex ea erat oriundus. indeque hae urbes. licet ψextra sortem Iudae seae , vocabantur tamen Iudae. Diuiso autem regno Isael a regno Iudae, urbes hae utpote vieime cesserunt Israeli , sensus ergo est. q. d. Ieroboani fecit ut Damascus &Emath a Davide subiugatae , de tribui Iudae attributae. sed deinde a bris occupatae, restitii direntur Isiraeli, cuius ipse erat rex. ac aliis ciuis ratibus Iudae, quae erant in ditione Israelis, rur
sum annumeraremur, uti a Davide annumer
tae fuerant. q d. Ieroboam fecit ut Damastu, de Emath olim subactae δι tributariae Dauidi, iam sibi δ: Israeli forent tributariae. ita salianus de
Resp. haec verba non esse Amos, sed Amasiae pseudoprophetae, qui ut Amos prophetam traduceret apud Ieroboam . mentitutde fingit Amos id dixis e. Non enim dixerat Amos: Insadio misistin Iersi m. sed, consuetam s. r domum Ier am in gladia, scilicet occide
do non ipsum Ieroboam, sed filium eius Zacha.
λ boam, Zacharias, Sellum, tinia hem, Meia, Phacee sevisimm Osee. Nam Phules
Neothpha arreges Asoriorum invadunt puriem, o panem rim fransferans in Ἐθ- i. Λ Nno vigesimo septimo Ieroboam regis Israel, regnauit Azarias filius Amasiae regis Iuda. a. Sedecim annorum erat cum regnare coepi siet, dc quin quaginta duobus annis regnauit in Ierusalem e nomen matris eius Iechelia de Ierusalem. 3. Fecitque quod crat placitum coram Domino, iuxta omnia quae fecit A maZias pater eius. q. verumtamen excelsa non est demolitus: adhuc
populus sacrificabat, de adolebat incensum in excelsis. s. Percussit autem Dominus regem, & fuit leprosiis usque in diem mortis suae, & habitabat in domo libera seorsum: Ioathan verb filius regis gubernabat palatium, de iudicabat pinpulum terrae. 6. Reliqua autem sermonum Aetariae, de uniuersa quae fecit, nonne haec scripta sunt in Libro verborum dierum regum Iudat 7. Et dormiuit AZarias cum patribus suis: sepelieruntque eum cum maioribus suis in ciuitate Dauid , & regnauit Ioathan filius eius pro eo. 8. Anno trigesimo octauo AZariae regis Iuda,regnauit Zacharias filius Ieroboam super Israel in Samaria sex men-sbus: defecit quod malum est coram Domino, sicut fecerant patres eius non recessita peccatis ieroboam filij Nabat, qui peccare iacit Israel. Io. Coniurauit autem contra eum Sellum filius labes: percussitque eum palam, & interfecit,regnauitque pro eo. I. Reliqua autem viarborum Zachariae, nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Israeli tr. Iste est sermo Domini, quem locutus est ad Iehu, dicens: Filii tui usque ad quartam generationem sedebunt super thronum Isirael. Factumque est ita. 13. Sellum filius Iabes rcgnauit trigesimo non
anno AZariae regis Iudae regnauit autem uno mense in Samaria. IAE. Et ascendit
Manahem filius Gadi de Thersa: venitque in Samariam,& percussit Sellum filium
Iabes in famaria,& interfecit eum regnauitque pro eo. is. Reliqua autem VerbQ-rum Sellum, & coniuratio eius per quam tetendit insidias, n6nne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Israel8 16. T unc percussit Manahem Thapsam,& omnes qui erant in ea, de terminos eius de Thersa, noluerant enim aperire ei: Scinterfecit omnes praegnantes eius, & scidit eas. 17. Anno trigesimo nono AZariae regis Iuda, regnauit Manahem filius Gadi super Israel decem annis in Samaria. Is. Fecitque quod et i malum coram Domino: non recessit a peccatis Ieroboam filii Nabat, qui peccare secit lsrael cunctis diebus eius. as. veniebat Phul rex Assyriorum in terram,& dabat Manahem Phul mille talenta argenti, ut esset ei in auxilium
284쪽
Commentaris in liseum In Rerum. cap. XV. z73
lium ,& firmaret regnum et . 26. Indixitque Manahem argentum super Icrael cunctis potentibus & diuitibus, ut daret regi Assyriorum, quinquaginta siclorargenti per singulos: reuersusque est rex Assyriorum, de non est moratus in terrata t. Reliqua autem sermonum Minahem, re uniuersia quae fecit. non ς haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Isiraeit 22. Et dormiuit Manahem
cum patribus suis e regnauitque Phaceia filius eius proco. 22. Anno quinquagesimo AZatiae Regis Iuda, regnauit Phaceia filius Manahem ni per Israel inSaina
ria biennior Σ . 5c fecit quod erat malum coram Domino: non recessita peccatis Ieroboam filij Nabat, qui peccare fecit Israel. 21. Cbri iurauit autem adiauersus cum Phacee filius Romeliae, dux eius, 3c percussit eum in Samaria in turre domus regiae, iuxta Argob, ct iuxta Arie, de cum eo quinquaginta viros de filijs G laaditarum, &interfecit eum, regnauit ue pro eo. 26. Reliqua autem sermonum Phaceia, de uniuersa quae fecit, nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Israel 3 17. Anno quinquagesimo secundo AZariae regis Iuda, regnauit phacee filius Romeliae super Israel in Samaria viginti annis. 28. Et fecit quod erat malum coram Domino: non recessit a peccatis Ieroboam filij Nabar, qui peccare fecit Israel. 29. In diebus Phacee regis Israel venit Theglathphala, sar rex Assur. lc cepit Alon, de Abel Domum, Maacha de Ianoe, de Cedes de Asbtid: Galaad, de Galilaeam, o uniuersam Terram Nephtali i de transtulit eos in Assyrios. 3o: Coniurauit autem, δρ tetendit insidias Osee filius Ela contra Phacee fi
lium Romeliae. &percussit eum, de interfecit; regnauitque pro eo vigesimo anno Ioatham si ij OZiae. 3 i. Reliqua autem sermonum Phacee. 5c uniueis a quae secit, nonne haec scripta stant in Libro sermonum dierum regum Israel 3 31. Anno secundo Phacce, filii Romelias regis Israel, regnauit Ioatham filius OZiae regis Iuda. 33. Viginti quinque annorum erat cum regnare coepisset, ct sedeci in annis regnauit in Ierusalem nomen matris esus Ierusi, filia Sadoc. sq. Fecitque quod erat placitum coram Domino: iuxta omnia quae fecerat OZias pater suus, operatus est. 31. verumtamen excelsa non abstuliti adhuc populus immolabar, de adolebat incensum in excelsis: ipse aedificauit portam domus Domini sublimissimam. 36. Reliqua autem sermonum Ioatham, de uniuersa quae fecit, nonne haec scripta sunt in Libro verborum dierum regum Iudat 37. an diebus illis coepit Dominis, mittere in Iudam. Rasin regem Syriae,&Phacee filium Romeliae. n. Et dormi uit Ioatham cum patribus suis, sepultusque est cum eis in Ciuitate David patris sui, de regnauit Achaz filius eius pro eo.
ANxo vis Esivo sEPTisso IalloioAM RE- cis Isa AEL REGNAviT regnare coepit in AzARi As AMAsire vitiivs REGis IvDAJ Azarias hie alio nomine dictus est inius. Azarias enim Hebraice idem est, quod auxilism Dii, Graias, idem quod solisa Dei: ubi autem est auxilium Dei, ibi est sertitudo. Deus enim est nitissimus Se potentissimus.Vnd .Paralip. 26. .v. . de eo dicitiar: or adiuturam Lia contra Dialisthim, O contra Arabes, o centra Ammanitas, cte. Ex hoc loco Frane. Ribera in Amos cap. I. v. I. censet interregnum Disse tredecim annorum i
ter Aurasiam 5c Arariam, eo quM Azarias timmulus estit moriente patre Amasia. Id probar . M anno decimo quinio Amasiae uti dictum
est cap. praeced. veis 23. coepit regnare Ier boam, cuius anno vigesimo septimo, ut hie di. eitur coepit regnare Azarias. Amasias autem re gnavit annis viginti novem. Ergo 29. eius annus fuit decimus quartus Ieroboaoii. Ergo vacavit regnum Iuda ab anno I . Ieroboami usque ad . eiusdem, puta per spatium tredecim ann rum. Verum resp. annum hunc π. Ieroboam esse annum 27. ab eo tempore quo Ieroboana simul eum patre Ioas regnare coepit; nam regni,
quo ipse post patrem suus regnauit, erat hic a xus decimus quartus dii taxat, quo Amasias minriens anno regni sit vigesiuis nono, successore reliquit Mariam filium. Id ita est e liquet ex a.
Paralip m. 23. v. as. ubi Amasas post mortem Ioas dicitur vixisse quindecim annis. Mortuus est ergo anno i . finiente, oc is. inchoante Ieroboami, qui Ioas patri immediate successit. ita Sali an Caiet. de alij. Fugienda enim hic sint in
terregna, ne chronologiae scri scontinua turbe
tur, de inceria dubiaque reddatur. Unde Euse bius, Ioseph. de alij passim regno dc annis Am siae immediate subiiciun ,3: connectunt regnum
vi τJ Tempore Arariae vixit Sardanapsus,quem Gentiles Historici ultimum collocant regem AD
*riorum , alumque eum utpote es eminatum
ab Arbace Mediae praefecto obsessum in Ninitive, ibi seipsum cum para regia eo remasse. ire Arbacem se secille regem Mediae sub a num Aetariae decimum, regnante apud Latinos Proca Silura, apud Corinthios Agemone, M pud Spatianos legislatore Lycurgo ita Eusebii Diodorus, Iustinus, Ptolemaeus. Strabo, dc exij, Tomi ellus, Salianus, Gordonus, Samerius &
Verum paulo post restituta est Nititue, elucque regnum 3 i m ut mox audiemus , paulo
285쪽
1 Commentaria in tarum IV. Regum Cap. X V
post sub eodem Araria regnauit Phul rex Assyriorum, cui successi Themiphalasar huic Salumanasar, huic sentiacherib, huic Authaddon, quo ob caesos paulo ante AiI1 nos , Ezechiam Ierussem obii dentes, ab Angelo , BenMerodach Baistonius caput erexit laque regem Babylonis effecit, qui fuit avus Nabucho L
nosoris primi monarchae Babyloniorum. Oaianes enim hi reges iam nominati: vocamur rege Assyriorum, non Babyloniorum, nee ante Balam din quispiam in Scopi. rex Babylonis nuncupa
videtur ergo Phul Assyrius cum Arbace praefecto diuisiste Sardanapali imperium, ut Arb ees Mediae & Persidi, Phul vero Assyriae do Babyloniae dominaretur, sta ex Metisthene AnniuGene Mardus, Torniellus, samerius, Gordonus, Salianus do alij. Hule chronologiae censentit tempus prophetiae Ionae, qui ut audiuimus cap. praecedenti versa s. propherauit sub Ieroboam. cui coaeuus suit AEarias. Ionas ergo missus a Deo Sardan pali & Nini tarum luxum de luxuriam castigauis. Poenituit Sardanapalus cum Niniuitis, sed
non mulid piat in solita uitia relapsi. ab Arbace Medo obsessi di vastati sudie , ut dixi in
vos se Pεxcussit Avet EM Douisus REGEM AZariam) Ur rvix LEPRosvsu quia scilicet ipse Hsurpabat munus Pontificis, adolendo incensam si per altare thymiamatis, quod erat in Sancto,
ut dicit ut a. Varalip. 26. v. i6. de quo ibidem plura. Vtas. 3. ANNO TR GesIMO OCTAvo Aragi AE RE- cis IvDAE REGNA vi et ZACHARi As vlvius
ΙεROBOAM svpER ISRAELJ Hic suit abnepos Iehu ; unde Iehu stii ps regia finita fuit in Zacharia, quasi in quarta generatione , uti ei pr
miserat Deus cap. O. v.3O. Amo A ria, scilicet ex eo tempore, quo ipse regnare epit cum patre Amalia, nam ex eo tempore
quo post patrem siliis regnauit Azarias, erat hic
annus 26. vel 27. Si ergo annos 38. Azariae numeres ab anno a8. Amatiae patris eius. quo ipse eum in regnum lacnim ascivit. annus hic Aetanae 38. em 41. Ieroboami regis Israel, quippe qui anno is. Amasiae patris Azariae solus regnare Giserit. Hic enim annus quadragesimus primus fuit ultimus Ieroboam: unde eo moriente
successit ei filius Zacharias per sex mens ec ve-rlim quia Ararias post patrem Amasam solus regnauit sa. annis qui hic sigillatim consignan.
tui: nam vers. 37. numeratur annus Azariae 39,& versset Dannus so. Sc vers.27. annus sa.& vltismus ut sic consequct certaque chronologia temporum per annos regum Iuda contexatute hinc
melius cum Richaido a S. victore, Lyrano, bulense de aliis dicemus , Ieroboam regem Israel mortuum esse anno vigesimo septimo Aza. me regis Iudae: inde per undecim annos, scilicet usque ad annum 33. Azariae nisse inter regnum, de regnum Israel caruisse rege, quod Zach tias nitus Ieroboam, vel propter aetatem teneri rem, vel propter rebellionem subditorum, vel aliam ob caulam praeualere & regnum patris O tinere non posset. Ratio est quila qL anni ter
bomi computandi sint ab anno decinioquinto
Amasiae. ita ut cum Amasa qui 29. annis regini uit, Ieroboam regnarit annis quatit ordecim. quare reliquos 27. annos regnauit enim Ier Lacu I. annis regnare debuit cum Araria Glio Amaltaria ita ut in ortuus stanno vigesimoseintimo Azariae, tun que successerit ei filius Zacha rias. Itaque cum hic dicitur de aliquo regum I
da. quM tot annis regnarit. intellige solus post patrem , quia per reges Iuda esu ologia hietexitur, quae alioqui ibret incerta dc am uiguas velum alias cum dicitur , tali arimo regnauit talia
rex, praesertim in Israel, accipi potest non det gno, sed de corregno, quo scilicet non solus sed
Nota, sub Aetaria coepere computari Olym- πω piades, sed quoto eius anno id fimi, variant - chronologi , Eusebius lib. 3. de Praeparat de in '
chronico mitium Olympiadum collocat anno soAZariae , ac consequenter urbis Romae initium. cum eam Romulus condidit anno Achaz qua seto vel quinto: nam initium Olympiadum ante cedit mitium Romae M. annis, uti omnes Hist
rici de chronologi contentiunt. Iam adde duo Azariae siegnauit enim sa. anni,ὶ de sedecim filii eius Ioatham, ae quinque Achaet; habebis annos
Alii Olympiades coepisse censem amo
quatto vel qmnio Azariae. serarius anno v. eiusdem. Peterius lib. i I. in Danielem, quasi anno octavo Achaz. Tornichus, Salianus A: alij anno sa. Maiiae , vel potius anno primo Ioatham. qui Azariae patri successit. Exigua
enim est haec paucorum annorum in tanta temporum priscorum intercapedine disseremtia. Iuxta ta lana chronologicam quam praefixi Pentateucho, coeperunt Olympiades anno quadragesimo Azariae. Roma vero condita est anno
decimo vel undecimo Ioatham, de quo vos. Portli ante Olympiades nihil apud historicos profanos Graecos de Latinos est certum, sed omnia incerta Se consuti unde hoc seculum ipsi vocant μυγκιν, id est si bulosum : post
eas vero. aeque ac post conditam Romam, --nia suis annis inde deductis assignari coeperiant, uti testatur Eusebius lib. io. de Praepar. cap. 3. dc Censorinus lib. io. de dist natali cap. 21. Olympias autem sisti erat quatuor annorum, quod intererat inter duos ludos olympicos. qui Ioui Olympio totius Graeciae concursu, quarto quolibet anno, apud Pisam Ae Elidem ob mem riam diei inter calaris celebrabantur sub initium aestatis. siue solstiti j aestu luna undecima usque ad decimam sextam, teste Liuio, Censorino Maliis. Audi Solinum Polyhistori cap.2. Cert m n Olmpuum s quod otim Ismule, in tam
ta num ricto ν) intermissum i it in E G u instra. -is p st missium Troia anno Aori Roma d inde cui sta incipi πιι a 7. post cocidium Troia anno 433 Idem scribunt Diodorus Siculus, Dionysius Halicarnasseus, Eratosth nes apud Clementem Alexandrinum. dc ex his
ET A sc ENDiT MANANEM DE Tn Est aquam nomine regis sui Zachariae obsidebat,
ait Ioseph. α cua tu Samua Sellino , qvi occideiae
286쪽
Commentaria in Ebrum IV. TVum. Cap. XV. 1 s
iderat Zachariam legem, rapuit imperium; A ini AEJ Dico, Ioatham tantum sedecim annis
cum ue Thersam rediisset, nec Thersenses eum ut regem admitterent, in eos seruisti, de maxin ἡ in Thapsenses discindendo praegnantes in ea, ut
ET TERMiuos Eius Dg Tu ER J nam ager urbis Thapsae pertingebat usque ad Thersam,ait Varabl. Eet scini τ Ghoc est dissecuit praegnantes, ut suetum educeret,ait Abulens Magna fuit haec delitas de barbaries V iERAT PvvL Rrx Assvaioκvul Hieest Phul, qui alio nomine Bilochis dicitur, qui eum Arbace Medo Sardanapalum in Ninive per biennium obsedit, coegitque ut exstructa in restia pyra altissima, in eam se cum uxoribus de filiis ac mille myriadibus auri de decem mille
myriadibus argenti iniiceret & concremaret.
Durauit incendium ad quindecim dies. In eo disjt monarchia Assyriorum, quae a Belo usque ad Sardanapalum stetit annis mille trecentis. Porro Phul eum Arbace diuisit Monarchiam, ae sibi seruauit Assyriam & Babyloniam ; Arbaci concessit Mediam de Persiam. Porto pisHebraice idem est quodseba, ait Pagnin . sicut Romae a faba cognominati sunt F. . inter quos eminuit Fabius Maximus Romae liberator, &Hannibalis domitor. Notat scaliger Regum Assyriorum & Babyloniorum nomina alia esse simplicia, ut Phul, Asar, Teglat; alia composita, ut Teglathphalasar componitur ex tribus, scilicet ex Teglat, Phul , & Asar. Salmanasae componitur ex Salman , & Asar. Asirhaddon conflatur ex Asar& Haddon. Nabuchodonosbrex Nabo, qui erat Deus Babyloniorum. Chad, de Net feci vide dicta Isaiaeqs. v. I.
contra rebelles Theris, Thapse, dec. ut dictuni in v. iq. Haec fuit occasio cur Teglathphalasar siccessor Phulis invaserit Israelem, eumque abduxerit in Assyriam, ut dicetur v. 29. Phul ergo vocatus in auxilium fuit a Manahem , non a
Thersensibus, ut scribit Ioseph.
LASAR REx AssvκJ Rui fuit filius Phulis de
quo via 9. ideoque dictus est Phul, Assar,vel Te- a,Phul. Assar. Hie ecce vastavit Israclem, ac ex eo quinque tribus in Assyriam abduxit. nia mirum incolas Galaad. scilicet Rubenitas, Gadditas, de dimidiam tribum Manasse; & Gavia, puta Zabulonitas. & Nephtalitas, de quibus
Isaias cap 9 v. l.cum paulo ante vocatus in auxilium ab Achaz rege Iuda, contra Rasin regem Syriae, & Phacee regem Israel, venisset Damas cum, Ze occisis illis regibus, ut dicitur cap.seq.veis 6. dc 7. ipsum quoque Achaz , a quo vocatus fuerat, oppressit. eiusque ditionem expilauit.
2. Paralip. 23. v. 8. Hoc ipsum paulo ante Isaias cap.7. v. 17. ipsi Achaz praedixerat. Haec ergo
fuit prima Ista elis. id est decem tribuum captiuitas. Hinc appositu Theglathphalasar Hebr. cui assinis est lingua Assyriaca de Chaldaica) idem est quod raptis vi , ait Pagni min nomina ebri
Phaced vis Esi MO ANNO I et M vixit regnauit, ut dicitur reu 33. ouis est ergo hie a nus eius vicesimus 3 Res p. sitit vicesimus ab eo
tempore quo Ioatham retnare coepit eum p
tre Araria : hie enim a Deo pereussus Iep
ideoque a contubernio hominum separatus, regni regimen peransit Ioatham filio si . Hdictum est vers. s. ita Caietao. Ac alii. Dices,
Osee non potuit regnare cum Ioatham . nam Phacee eui successit Osee, sati seperstes Ioath mo per tres annos, ut patet hic vers. a . coluto cum v. i.cap. seq. Resp. Osee coepisse regnare Zeinuadere regnum Phacee , vivente Ioatham, tandem ue eo mortuo. post aliquot annos eum
omnino superaste , Scoccidisse anno quarto Acbaz regis Iuda, tumque solum plene regnaias: ita Caietan. Secundo. melius He ei in sedet Olam, Abulen Genebraid. intellus, S B lianus, sic exponunt: vicesimo anno I trum, id est, qui vicesimus fiaturus erat Ioatham solius post patrem regnantis, si ipse adhuc vixisset, qui ante
quadriennium erat mortuus. Erat ergo hi annus
vigesimus ex quo Ioatham regnare coepit a sed quia ipse sedecim tantum annis regnauit, hincreuera hic crat annus qua trux Achaa , quisu cessit Ioatham ; sed maluit Scriptura nominare Ioatham quam Achaz , quia necdum Achaetimentionem secerat. Porro Scriptum annos Osee bifariam numerati primo, ab hoc anno quarto Achaz vt. hic fit; secundo, ab anno Achaz duodecimo, uti fit A. Reg. i 7. versi. Ratio est, que dprioribus octo annis Osee non Merit rex pacificus, sed eum familia Phacee adhuc Ioctans. aut C Assyriorum potius seruus quam rex, aut alii de causis a regno impeditus. Itaque ab anno quarto Achaz precario magis quam pleno iure regnabat. ita Abulens Serar. Salian. & alij iam ci-Denique hie annus vigesimus tam erat regni Phacee hic enim am annis regnauit)finieritis quam Ioathami inchoantis. Ioatham enim si vixissset illo anno inchoasset annum regni ao. ipse enim coepit regnare anno secundo Phacee, ut sequitur. ANNO s xcvNDO P cra , &e. REGNA et r. v IT IOATRAM Filius Oam κε si, Iuvat Phacee enim c it regnare anno sa. de ultimo Oziae, quare hic primus sitit regni Phacee annus. secundus finiquo mortuo inia siccessit ei Ioatham,qui sexdecim annis regnauit: quare I7. D anno Phacee , mortuo Ioatham. successit ei filius Achaz, ut dicitur cap. seq. vers i. quia nimirum ultimus annus Ioatham non fuit integet sed dimidiatus, ita ut a ' Phacee siem simul vltimus Ioathami morientis , de Achazi ei succedemtis. Quocirca unus annus additus vel demptus
in chronologia, nullam facit diffrentiam, quia
anni dimidiati nunc numerantur, nunc non nu
Dur insalptura roinum. DE cIM ANNis REGNAviet J probe de Vis 33. unde prae aliis laudatura Script . Et ala lepho. Tempore Ioastam prophetavit Isaias
287쪽
1 6 Commentaria in Γbrum IV. Retum. Cap. XVL
&Michaeas,ut patet ex eius titulo. Anno unde- A quenter tardius vel serius assignant Abricam cimo Ioatham Romulus agens annum aera- Rome. unde Tomiellus& Salanus, quia inux . . tis i8. vllas Romae fundamenta iecit lx die tium Olympiadum combinam cum primo anno MMil. Aprilis cunde hic dies deinceps quasi Rome Ioatham. hinc Romae inirium combinant eum. I --. natalis quotannis celebratus e lὶ ipsis scilicet anno octauo uel nouo Achag. Sed in re tam
Palilibus, hoe est festo Palis Deae pastorum, antiqua post tot saecula exigua estauec tempo- quae pro selici pecorum partu illa die ab eis ris differentia colebatur. Hinc enim vocatum est Palilia vel ' Hinc illud Properti j Parilia. Factum id est Olympiadis sextae anno
terrio, ut vult intro; vel quarto, ut vult Cato, His priminc it maei ubis esse disti&eum secuti Cicero, Plinius, Tacitus, Gellius, Hinc quoque S Hieronymus in cap I. Isaiae v. i. Censerinos, Eusebius, S. Augustinus, Orosius, ait, Ezechiam regnare coepisse anno duodecide Cardin. Batonius. Quare Olympiades ante- mO Romuli et primus ergo Romuli annus imcedunt Romam 23. annis. ut dixi; tot enim odit in quartum annum AchaE , cum scilicet annos consciunt sex Olympiades iam dictae; ipse Romae fundamenta iaciens anno vnd quaelibet enim quatuor continet annos. Hoc cimo Ioatham, eiusdem fibricam per septem computu Olympiadum initium assignandum vel octo annos sequentes perfecisset , ac sinest anno Ao. AZariae, ut dixi, de iuxta eumdem lium regale in ea erexisset anno quarto Achaz. Roma condita est anno 7si. ante natiuitatem Sic & s. Augustinus libro 18. Ciuiti eapati
Christi. .m Ezechiam in inquit , insat mimum
Alii, quia paulo tardius verserius hoc ini- o p um ruem Romuli revius tempori. tium Olympiadum assignant , hinc conse- μ.
D Achaz filis Ioatham: comra eum conssirant reges Syria 6- Nael: ille in co/AT Alphatiών, usi ingens pond- auri es arrenti mittite qui inuocatus Siriamo Isaelem vasar. Interim Achazi oti colit, o te iam profanat.
i. Λ Nno decimo septimo Phacee filij Romeliae , regnauit Achar filius Ioa-
tham regis Iuda. 2. Viginti annorum erat Acha Z cum regnare coe
pisset, A sedecim annis regnauit in Ierusalem: non fecit quod eratriacitum in conspectu Domini Dei sui, sicut auid pater eius. 3. sed ambulauit in via regum Israel. insuper & filium suum consecrauit, transferens per ignem secundum idola Gentium : quae dissipavit Dominus coram filiis Israel. 4. Immolabat quoque victimas, & adolebat incensum in excelsis , de in collibus , &sub omni ligno frondoso. s. Tunc ascendit Rasin rex Syriae , dc Phacee filius Romeliae rex Israel, in Ierusalem ad praeliandum: cumque obsiderent Achaχ, non valuerunt superare eum. 6. In tempore illo restituit Rasin rex Syriae, Ailam Syriae,&eiecit Iudaeos de Aila:& Idumaei venerunt in Ailam , &habitauerunt ibi usque in diem hanc. 7. Misit autem Achaa nuntios ad Theglathphalasar regem Assyriorum, dicens : Seruus tuus, ae filius tuus ego sum: ascende &salvum me fac de manu regis Syriae, de de manu regis Israel , qui consurrexerunt aduersum me. 8. Et cum collegisset argentum δί aurum, quod inueniri potuit in domo Domini, de in thesauris regis, misit regi Assyriorum munera. y. Qui& acquievit voluntati eius: ascendit mim rex Assyriorum in Damascum, de vastavit eam: de transtulit habitatores eius Cyrenen, Rasin autem interfecit. Io. Perrexitque rex Achaa in occursum Teglathphalasar regi Assyriorum in Damascum, cumque vidisset altare Damasci, mi ut rex Achaz ad uriam sacerdotem exemplar eius, de similitudinem iuxta omne opus eius. II. Extruxitque Urias sicerdos autaret: iuxta omnia quae praeceperat rex AchaZ de Damasco , ita iecit sacerdosvrias, donec veniret rex Achaz de Damasco. I 2. Cumque venisset rex de Damasco, vidit altare, di veneratus est illud : ascendi triue dc immolauit holocausta.
Et sacrificium suum, i3. ct libauit libamina , di sedit sanguinem pacificorum, quae obtulerat super altare I . Porro altare aereum , quod erat coram Domino, transtulit de iacie templi, de de loco altaris, de de loco templi Domini: posuitque illud ex latere altaris ad Aquilonem. Is. Praecepit quoque rex Achaz Uriae sacerdoti, dicens : Super altare maius offer holocaustum matutinum, de sacrificium vespertinum, de holocaustum regis, ec sacrificium eius, M
288쪽
Commentaria in Lib. IV. Retum p. X et
holocaustum uniuersi populi terrae ct sacrificia corum, & libamina eorum: & omnem sanguinem holocausti & uniuersum sanguinem victimae super illud effundes
altare vero aereum erit paratum ad voluntatem meam. 16. Fecit igitur Urias sacerdos, iuxta omnia quae prae eperat rex Achaz, 17. Tulit autem rex Ach caelatas bases & luterem qui erat desuper: id mare deposuit de bobus aereis, qui suste-xabant illud, dc polluit superpauimentum stratum lapide. I 8. Musach quoque rabbati. quod aeuis cauerat in templo de ingrestum regis exterius conuertit in tem plum 'omini propter regem Assyriorum . in Reliqua autem verborum Achaz, quae fecit nonne haec scripta sunt in Libro sermonum dierum regum Iuda zo. Dormivitque Achracum patribus suis & sepultus est cum eis in Ciuitate David.& regnauit Ezechias filius eius pro eo.
comburendo: ritu a modumque recensui Leuit .is. ri. Secundo traducendo eos per ignem, tum ut eos igne expiarent a peccatis & immu .ditiis, tu in ut hoc ritu eos idolo Meloch initi rent de dedicarent. Ritum describit Theodor. , iri, inquit, in ali ruit vi civitati bis semel is a ra. ccc muro tos, ct trans msuor aliqvis, non solὴη ρασοs, sed etiam viros; issantes vii temper lammam ferri a matribae. Hisbatur autem tota gradam es expiatis, O purgatio. Exi lima autem hoc quoque Dio A. haeci peccMum. mare Theodoret.&ex eo Salia n. censent Achae filium non combus iisse sed traduxisse tantu in per ignem, it . que eum lustrasse,&dicasse idolo. Vnde a. Paralip. 23. versi. dicitur: Et horauit si s se i in line. Ex quo loco liquet Achaz non unum sed plures, ct forte omnes filios his ritu lustrasse: nee e. vnim verisimile est eum plures vel omnes combussit te; sisecessit enim ei in regno filius Eze-
Ioseph. tamen, de ex eo Abulen dc Adti tam . censent eum filium suum immolasse, de Gemasse idolo Meloch; Lyran. censet eum v. tiumque sectile, Lilicet unum e filiis cremasse. alios traducendo per ignem lustrasse. PQtubnon .dubium est plures Iudaeos hoc exemplo Achaa tegis sui excitatos filios suos consecrasse Meloch.
Vixs. 7. Misi et AvTEM Acu Aa svNTios An TEGLATHPnALAEAMVt se adiuuaret contra Rasin regem Syriae, dc Phacee regem Israel. id e quentist omne autum Sc argentum tam temini, quam palatii sui. Peccauit hae in re Achaz, Ceo quod Deus per Isaiam cap. 7. v. . ips opem promisisset cotta Rasin de Phacee sed ipse dinfisus Deo fisiis integi Teglat phalas. r. ideoque ab eodem spoliatus de oppressus est. Audi 2.
contra eum regia phalasar regem Uriorum, quil θῆ mit eum, o nuta resist. Me Ostauit. Igitur Minooliata domo D ini, o doma regum, a principam, dedit regi Asrinium munera, ct tamem nihil ei 'ο- fati. I, πιν π impetre angina siva avitat cante pium in Dominum. ipse perse rex Iuliud imm rures Damasci victimi percustis sus, o dixit: Mysium S i. oviciantur es, quM garrualobo .ct incl. in lib. IV. Regum aderunt mihi cum contraris is uer ni mira A, O uniuerso Israel. TRANsTu LiT NABiTAToags xivs s D v M. male iὶ CYRENENJ non illam quae est in AEthi pia . nee illam quae est in Astiea, sed in Cyrenenquet est in Media.Vnde Ioseph .ait Damittanos translatos in Mediam. CvMME vi Diss ET ALTARE DAN AsclJ vax s. im egreg a Dima, materia Sc arte elaboratum, pla-euit ei: unde iussit Uriae Pontifici , vi ad eiusidaeim simile fieri curaret Hierosolymis intemplo, loco altaris a salomone fabricati. An altate hoc idolis sui Damasceni) ei exerit, ijsque
sacrificarit Achaz, an veto Deo vero Scriptura non exprimit: verisimile tamen est ,eum
idolis illud erexisse ; quia illa colebat ipse aeque ac Damasceni , eisque ubique aras erigi iubebat, ut iniret gratiam Teglat phala- sat , eumque sibi deuinciret colendo eius deos Scidosa, sed frustra: ideirco enim ab eo expilatus Iesubactus est, uti dixi. ita Abulens. B: alij.
κsJ Pectauit Urias Pontifex, impium hoc altare erigens, malens placere regi Achaz quam Deo: secus secit S. Ambrosius, nam ut ipse reo seri libr. s. Epistol. 32.Cum est impositum ri r clilia vasa iam irasremui imperatori , hoc ν φωσσι vidi: me, fli de meo aliqvid'siceretus, aut s-dis, aut domin, aut aurum, aut argentum quod
mre iuris est; libouer : templa Dei nihil podecerpere: nec tradere Elad.quod coosetidum, non tradendam acceperim . Deinde cis inre me etiam Imperatoris saeuii. quia nec miti expedit tra Gra, nec illi aut pere. Accipiat enim vocem Eberi sa-
PORRO ALTARE A via a Salomone vi fissilicatum)--AT coaAM DOMi Nos id est coram Sancto, de Sancto sanctorum,in quo residebat Deus das oracula TRANs Liri
per contemptum, ut dicitur a Paralip.28. v.19.
za. quia Achaz fuit impiissimus, idecique eo temptor Dei eiusque altans de templi, Idcirco enim altare Dei suo loco mouit, illique sinam Damascenum substituit, ae inare Dei ad latus sui altaris, quasi vicarium de precarium in angu lo collocauit.
289쪽
1 8 Commentaria in tib IV. punu . cap. VI.
s. is. svpER ALTARE MMvsJ l quod ego amoto ASilomonico, instar altatis Damasceni erigi curaui) OFFER no LOCA vsTvM JET P vir sv PER P Avi MEN TvM recit Achaχ haec omnia ad contemptum, ut dixi. altaris huic enim luteres & mare aeneum
subseruiebantὶ utque illud ad usus suos, puta ad sacrificia seret inutile. itaque Iudaei non in eo, Deo vero. sed in suo idolis iactificate eo
praeced. tulit,&d positit, hoc est sustulit Sedet ' cit. Quid fuerit Musais, variae sunt semetitiae, sed duae probabiliores: prior, Ma b HebraicEidem est quod siue t is .in. si nificat ergo vel solium opertum, in quo sabbatho aliis Bque festis diebus sedebant reges, ut sacrificiis
interessent ac legem Dei audirent; unde ca. 23. vers. 3. gradiu vocatur, ut vult R. Salomini. Hinc Septuag. vertunt .suudam utum cartim sabbash
rum, per quod videntur accipere basin cui ini- ponebatur cathedra regis, cum veniret sabbatho ad templum maturus & legem auditurae . EZech. qG.v. I. Musachsabbastu, ergo Hebraic Esignificat tentori u sabbathinum conopeo splendido coopertii , quod erat iuxta atrium lacerdotum, sed extra illud, in quo rex sabbatho& festis sedebat jectans sacrificia. Et hoc est tribunal in quo sedit Ioas cum creatus est rex a
sach significat paepitum ut vertit vatab.siue sug-pestum opertum & tectum, in quo sedebant Levitae & sacerdotes dum legem & propbetas Cpopulo interpretabantur, ut vult Villat pandus, uti secit Esdras Nehema.vers 1.Posterior sen- teptia est, quod Musacberat tegmen,puta velum vel tabulatum paratum pro Leuttis aliisq; templi custodibus , qui singulis sabbathis per vices inunia sacra obibant in templo, ait Vata b. Autuis liberat locus contectus in atrio populi e visub illo tuti ab aestu , pluuia & ventis degerem homines, qui ad temptu oraturi vel legem audituri consuebant. Vnde Matinus in Lexico Asilach vettit, particum. Omnes hi sensus probabiles sunt. Iirpius enim Achae videtur haec I stulisse. Unde a. Paralip. 2o. v.2 . dicitur clam
sisse templum Domini. Verum quia Misen βλιatis pertinere videtur ad ingressum retri qui
hoc eodem versu continetur, hinc alius semius quem mox subiiciam videtur probabilior. I
GEM Assae RiollvNJ Primo nonnulli sic expliacant q. d. Achaz profanauit tem um,cum illud
secit esse quasi vestibulum regii sui palatii, ut in
illud non pateret aditus nisi per templum ; ut scilicet ipse esset tutior a rege Assyriorum, qui templum prius expugnare debumet, antequam pergeret ad expugnationem palatii. verum alia ex parte quae templo non auiacebat, poterat
ranari palatium, . α sicilius expugnari qua
SecundR Theodoretus & Luranus censent Asia2 obstruxisse iter quo E palatio ibatur ad templum, hoc fine ri rex Assyrionam intelli. peret ipsum plane deseruille Deum verum
Deique cultum, ur eius deos sequeretur & co teret. Fauet Chald. qui pro coumit, vertit, ιrtit cmoriture enim est ali si vel in contrariam partem veri ere) Hebr. est , id est ι iri uiresecit, ut mini rhin s quis e regia intemplum ire vellet, magno circuitu descendere cogeretur ex monte Sion, ct traiicere totum Ophel. ut veniret ad radices momi, Moria. ii deque in templi:m yoo. gradibus ascenderet.
ut haec molestia tam longi circuit m & molem ascensus, eos qui erant regii familiae, a templo
adeundo auocaret, ait Silian .verum τι conuerι itina non auertere, sed venere in te
plum,significat. Vnde terii planius sie nonnulli exponunt, q. d. Achaz velitibulum palatin sui .pet quod ibatur in templum, quodque erat extra teu plum,adiecit templo, secitque ut quod
pilus erat exterius templo , iam esset intra templum, ut sic imitaretur regem Assyriorum, qui palatium habebat ita innexum templo ut pars templi esse videretur; quae erat quaedam templi vilitas & profanatio. Sic enim fiebat,ut in palatium ingredi nemo posset nisi per templum ita Valabi Denique hic videtur maximE obvius Se c5
gruus totius huius versiculi etae sensus, ut per Musach sabbathi, accipiamus tentorium dc con
mum in quo rex sedebat in sabbathis&festi, in atrio laicorum , sed primo loco vicinissimus
atrio sacerdotum, ut proxime spectaret sici ficia.& audiret hymnos quos canebant sacerdote, & Leuit et in suo arrio, ut patet Ezechiel. s. v. i. Nemini enim laico, ne regi quidem, atritim
sacerdotum ingredi fas erat, sed suis sacerdoti bus & Leuius. Achaz vero in gratiam regis As syriorum, qui vile di indecorum sibi esse existimabat sotis stare cum vili plebe. Mus ob hoc, iuue tentorium coire tit in imgum D mi, id est diruto muto intermedio iunxit atrio facetia tum,ut vicinum esset Sancto& Satusto sanct rum, ut iam non it ter laicos N plebem, sed i
ter sacerdotes rex uterque coninere vel consudere posset;quasi separatusa vulgo & sacerdoi
bis annumeratus,vt proximὰ omnia sacra quae sacerdotes peragebant tam in atrio, quam ita Sancto, cerneret 8e audiret. Porro , quia aa
hoc res Musub, siue tentorium & tribunal ingressius patebat ex ipsi domo regia per interia media atria, hine Achaz hunc quoque innec sum qui domus suae regiae pars erat, qua rex Eregia ad Masich descendeiat, quae ideir eo hievocatur Har F, quaeque quasi domus laica
ρntea erat extra atrium sacerdotum, iam dei cto septo intermedio intra ipsum atrium saceria dotum concluderetur, cum e ue pertinget etue ad Sanctum de Sanctum lanctorum. Huc sensim exigit ia cremuit in templum Dominii,
quod tam ad ingruum qui ad ad a b μι-
citi pertinet. Ita Gaspar sancher ex R.Salomone, LPran.&alij; nec improbat Abulens qui tamen aliam expositionem adiicit, dicem, duas suisse E regia vias ad templum, unam patentem dc publicam, per quam spectante populo rex ibat ad templum; alteram occultam re clausam. ree
290쪽
perquam rex sectet cum videri nollet, adibat templum: publicam viam clausit Achaz, ut regi Assyriorum scurus gratiam ambiebat) videt tur patriae religionis desertor, di idolorum esus
cultor: occultam vero seruauit, ut peream o
culte templum ingredi posset, nee regem Assy- m,utpote id ignorantem ostenderet,ide Oe de eo hie diei quod tur sim ν eris exto
his hic ad templum iam ant Eerat quare nequit dici,quod Achaz eum conuerterit in templum
Minus verὰ quoque Glossa.quam sequuntur Dionysin Hugo, censem msubsa mihi fuisse aedificium in templi vestibulo. in quod reges s Miliis ad templum venientes et emosynas coniicerent : Muliab ergo fuisse gazophyl
cium regum,sicut Criboa.erat ginos hilacium laicorum.
Commeninia in Lib. IV. CapanL 1 9 CAPUT DECIMUM SEPTIMUM.
vltimin regnat inIsrael: Ho enim negante tributum Sal a su rei quin pumque tribau Israelis transfert in , ae infrios colonos mittit in Samariam, qαι in ea tam Deo Iratas,qu suis diis idolis seruiunt.
r. A Nno duodecimo Achaz regis Iuda regnauit Osee filius Ela in Samaria su
per Istael nouem annis. i. Fecitque malum coram Domino. sed non sicut reges Istaei qui ante eum suerant. 3. Contra hunc ascendit Salmanasar rex Assyriorum.&factus est ei Osee seruus, reddebatque illi tributa. q. Cuinque deprehendi siet rex Assvriorum Osee, quod rebellare nitens misisset nuntios ad Sua regem Dypti ne praestaret tributa regi Assyriorum, sicut singulis annis solitus erat, obsedit eum.& vinctum mist in carcerem. 3. Peruagatusque est omnem
terram: &ascendens Samariam obsedit eam tribus annis. o. Anno autem nono Osee.cepit rex Assyriorum famariam. dc transtulit Israel in Assvrios: posuitque eos in Hala & in Halior, iuxta suuium GoZan. in ciuitatibus Medorum. 7. Factum est enim. cum peccassent fili j Israel Domino Deo suo. qui eduxerat eos de Terra Egypti de manu Pharaonis regis Egypti,coluerunt deos alienos. 8. Et ambulauerunt iuxta ritum Gentium, quas consumpserat Dominus in conspectustiorum Israel. & regum Israel. quia similiter secerant. 9. Et offenderunt si- vj Israel verbis non rectis Dominum Deum suum: & aedificauerunt sibi excelsa
in cunctis urbibus suis, a Turre custodum usque ad Civitatem munitam. IO. Feceruntque sibi statuas, & lucos in omni colle sit blimi, id subser omne lignum nemorosum: Ii . & adolebant ibi incensum super aras in morem Gentium quastrastulerat Dominus a facie eorum: seceruntque verba pessima irritantes Dum i-num. I 2. Et coluerunt immunditias, de quibus praecepit eis Dominus ne sacerem verbum hoc. 13. Et testificatus est Dominus in Israel de in Iuda; per manum omnium Prophetarum ' Videntium dicens:Reuertimini a viis vestris pessimis, &custodite praecepta mea. R ceremonias. iuxta omnem legem quam p aecepi patribus vestris: & seut misi ad vos in manu seruorum meorum Prophetarum. I 4. Qui non audierunt, sed indurauerunt ceruicem suam iuxta ceruiu in patrum suorum. qui noluerunt obedire Domino Deo sum I . Et abiecerunt legitima eius. & pactum. quod p*igit cum patribus eorum, testificationes. quibus comestatus est eos: secutique sunt vanitates. & vane egerunt: & secuti sunt Gentes, quae erant per circuitum eorum, super quibus praeceperat Dominus eis. H non sacerent sicut ' illae faciebant: i 6. Et dereliquerunt omnia praecepta Domini Dei sui: seceruntdue sibi conssatiles duos vitulos, ct lucos. de adorauerunt uniuersam militianti caeli: seruietumque Baaz ' i . ct consecrauerunt filios suos, ct filias sua .per ignem: ct iij uinationiblis inseruiebant 2 au.
guriis r& tradiderunt se ut facerent malum coram Domin et irritarent elim. i8. Iratu ue est Dominus vehementer istaeli, de abstulit eos a conspectu suo.& non remansit nisi tribus Iuda tantumni Mio. is. Sed nec inse Iuda custo divit mandata Domini Dei sui a verum ambulauit in erroribus Israel. uum ope. ratus fuerat. 1o. Proiecitque Dominus omne semen Israel. Sca filixit eos, .ec tradidit eos in manu diripientium. donec proiiceret eos a facie sua: α I. cx