Josephi Eyerel Commentaria in Maximiliani Stollii Aphorismos de cognoscendis et curandis febribus

71쪽

maxima certe sanitatis momenta pertinet. uinque autem generibus alienos hos in corpus iligellos stinuitos schola complestitur. Non autem existimes in stomacho solum &intestinali tubo corpus alienum aere vim suam exercere potiti inaum, non itidem in secundis,

ut Munt, viis, quas modo non uno contra

hostilis cujuscunque materiae ingressum benigna praemunire Natura Voluit; nam humorum blandissimum, lac niatricis a potu fermentato temulentae, in lactente pusione veneni adinitur aerimonis sua intolerabili convulsionem lethalem eXcitasse, exempla habentur; alii etiam assumpti odor in lacte per ei pitur ; purgantis remedii nutrici exhibiti vir.

tus una cum lacte in infantis eorpusculum traducitur; ut dubium supersit nullum, acria quaedunque ingesta & primis viis, & secuna dis etiam esse inimica. Videamus praecipua talium stimulcrum eXempla., quem assumimus , etsi, si solum spectes, acer non sit, subinde tamen , ob de biles ventriculi coe ricis vires, brevi mora, y0stquam fuit ingestus, aerimoniam acquirit. Cito e. g. lae assum pinam acescit in hominibus debili ventriculo praeditis. Tanto ci. tiuβ, pejusque laeditur ventrieulus, ii acta

72쪽

geria assumas alimenta, carnes piscesque saluos, vetustum caseum, aut pinguia, oleosa, corporis calore in rancidam mox acrimoniam degenerantia. Frequens inde origo sordium systema gastricum graVantium. a) se alimenta dissicilius subigenda, praeeipue autem pinguia, quae in loco calido humidoque, qualis Ventriculus est, cito rancescunt, & si adidis jungantur, in pessimam aerimoniae corro- silvae, lirentisqlle speciem Abeunt. Hinc enim Est, quod lardum , cui quis vinum superbiberit, longe citius ' gravius vitium in ventri. culo contrahat, quam si eundem cibum aquae Potor commederit. o Non autem sulliuit alimentum haud notabili acrimonia praelitum e Gla, sed ita cinsuper esse debet comparatum, ut a viribus cod tricibus facile possit labigi, & liquidorum inquilinorum admistione reliquis humani corporis humoribus assimulari, iis, qnae mutari ultra non possunt, suo tem pore, Viisque congruis e corpore eliminandis. Mutua tamen in cibis coquendis digerendisque alimenta inter atque vires coctrices ratio intercedit; durus enim arator carisne bubula , pingui lardo, fumo induratis impune vescitur, atque Optime nutritur: debi lis autem puella ab iisdem assumptis gravatur,

73쪽

Ianguetque: at ex Opposito exquisitior inntronae delicatae victus robusti hominis 1tomacho

Parum conveniret, utpote nimium tenuis, ut vires coctrices ad reactionem eiu eaeius sollicitaret. Non autem prava tantum ciborum conditio , sed ipsa alimentorum copia, si tanta est, ut ventriculus iis subigendis impar sit , & viseera chylopoletica bonae indolis chylum elaborare haud queant, febrim non raro Ua- Iidam in praedisposito homine excitat. Quotidie in magnis urbibus febrilas morbos ab ingluvie invitari quis medicorum neseit contingit id praeeipue, si alimenta sponte ipsa

mora in putredinem Vergant, vita otiosa, inersque accedat, ut sub ipsi, Onere alimentorum: assimi latrix natura debeat succumbere.

Stoli Ratio medendi. P. I. p. 6 q.

uae de cibis , ea ferme de potu valent, aut nimia copia ingurgitato, aut nimis igneost mulo cor atque arterias irritunte. Haec indoles sermentariis praecipue liquoribus inest, i quorum immodico ulli febres crapulares di- , quod tamen inter minima mala ponen , dum est, & sat frequeuter actitissimae febres oriuntur: sic grammatici puer dum vehemen ii siti cruciaretur, nec adesset aulia, Vinum

74쪽

antiquum liberaliter potavit, atque inde reliquo tempore vigil permansit; postea correptus febre, una cum vigiliis , oborto delirio periit. a)

a Gal en cle lotis assectis, in fine capit. ultimi. Char. T. VII. p. 4 3.

Ad causas excitantes largus etiam, qui nune latissime patet,condimento um usus pertinet , quo, uti nune est artis coquinariae luxuria, famem arte excitare, & dejectam otio, ingluvie lue ventriculi vim erigere student homines. Ρertinet hue , praeter pauca, nostro solo indigena condimenta, uti allium, cepa, acetum, sal &c., quae corrigendis potius, quam in sanitatis perniciem depravandis esculentis inservire deberent, omnia ex Indiis allata aromatum genera. Inest omni aroma.ti inflammaias vis, quae acutissimas saepe febres excitat. Vulgo usitatum remedium est, ait

ili. Oau teten, ab ad Ventriculi languorem curandum piperis grana deglutire; neque multum inali inde fiet, cum integra assumuntur, alvo enim exeunt ViX mutata; sed vidi calidissimam & perieulosam admodum febrim eX- citatam , dum contriti piperis magnam copiam sumpserat homo; fervidissimum enim aroma piperis simul tam te a iter lIEret, ut neque odia.

75쪽

oetava coctione in aquae purae magna quantitate potuerim illud eluere; unde quamdiu in corpore haeret, pergit tuo stimulo age. re. Robustissimus in flore aetatis rusticus quartana diu laboraverat, cujus, quamvis jam

verno euiore mitescentis, pertaesus, temerario rudis agyrtae consilio magnam copigm seminum sinapi contritorum, & spiritu junipe ri dilutorum , sumpsit tribus ante par OXysmum horis, sed funestissit no eventu ; innocua enim quartana in febrim ardentissimam versa tridui spatio illum e medio sustulit.

Melieamina etiam, quibus frigidis lentisque morbis medemur, excitata artificiali quadam febre, quae spistas humores attenuat,stque inertes fibras exstimulat, sunt talem restituunt. Ob id ipsum, si ab emetico aut cathartico medicamento magnas, easque nimiκs turbas metuimus, hanc nascituram sanguinis agitationem secta vena praecavere Sudenhamus suasit, o Ita in febre biliota , etsi san guinis missio per se non indicetur, corpus tamen venae sectione ad emesin praeparandum

est. Q sydentiamus. Epistola responsi prima, p. 39 . Sin schedal. monitor. de novae febris ingressu. p. 677.

76쪽

Ea est oeconomiae corporis humani Iex,

ut omne id, quod intra humorum mast.minu, tile, aut utiam nocivum habetur , per vias congruas moκ eliminetur. Huic negotio tres praecipue Viae inserviunt, quibus eg cernen- da evacuantur; viae nempe urinae, stivi, & perspirationis cutanee. Non impune diutiugfertur harum evacuationum, quaecunque ea fuerit, suppressio; accumulatur enim indigesta i acrisque, febris irritamentum, materies. De

perspirabili sanctoriano hare praecipue dista

sunto, quae evaeuatio & per universiam cor-

poris supersietem , & continuo, largiori nune aut paretori copia, peragitur. Pessime mul- tantur homines, dum calenti corpori frigus subito admittunt; fallax enim hoc refrigerium acutissimas pleuritides producit. Levissima inunctio levissimi etiam olei in quibusdam Crysipelas ct saepe febrem accendit. uentum perspirationis libertas ab animi tranquillitate adjuvetur, vel ipse hominis hilaris sua lite forte beati conspectus docet; plenior enim faciei, & torosior musculorum habitus a lar- giorum humorum tenuiorum in patula cellulo se telae interstitia; roseus genarum color a

sanguine in eam telam trulis sudante ; nervorum

Vigor, celerum pulsuum micationes, univer-

77쪽

sim grata vitalium virium intensior at in homine longis praesertim moeroribus affecto, collapsa siletes, pallor, musculorum languor, frigus, virium cordis debilitas, verbo, ani-RuS, corpusque marcet ; uti in hilari homine largior ad corporis superficiem humorum appulsus, ita in tristi animi assectu humorum versus interiora reeursus ue fieri igitur nequit, quin in tanto virium vitalium languore cu-tanea etiam perspiratio langueat, quae & obe piam, & aeritudinem febrim exciture putis est. Id certissimum, metum & maerorem homines ad febres maxitae reddere praedis positos.

Eam esse ciborum quorundam ct potuum generibus proprietatem, ut magna copia ingesta perspirationem insensibilem plurimum minuant, Sanctorius observationibus confici mavit ab Hinc esst cur victus, quem Ventriculi vires nequeunt subigere , vel ob ilipsum minuendo nempe transpirationem insensibilem , homines reddat febribus reeipiendis magis aptos. Idem efficiunt medicamenta drasti ea, atque venena , nimium evacuando, atque corpus vehementius turbando, atque inducta virium prostratione.

78쪽

68 Insigne autem Iiberioris transpirationis impedimentum in aeris humiditate habetur

Aliquando tales nebulae observantur, quae ad parietes & pavimenta marmorea haerent, &collectae pinguibus quasi striis decurrunt; 'aliquando & in10litus illa anni tempestate Aeris tepor adest, tune que omnes homines majo- rem corp oris gravitatem, & lassitudinem per- cipiunt, quae certissima imminutae perspiratio- nis signa sunt. Coenosum vocat talem aerem Sanctorius: aὶ in caenoso prohibetur perspiratio ς meatus implentur, sed non densantur , brae laxantur, non roborantur, di Pondus perspirabilis petenti laedit re sentitur. In fri-

gido autem, A salubri aere perspirationem

quidem prohiberi monet, verum perspirabilis retenti pondus nec laedere, nec sentiri, quia frigore densantur meatus, & roborantur fibrae. ab Aph. T. 8. Ad minuendam transpirationem exercitia solita remissa faciunt; ut enim aucto so. lidorum & fluidorum motu excretionum om- latum libertas pei det, ita eXercitiis solitis; re- missis ultima elaboratio ingestorum impeditur. & expulsio illorum, quae naturali lege de cor-

pore eliminari debent, retardatnr. Exercitio corpora leviora fieri, & pQrs, rabile ad exha-

79쪽

Iationem praeparari monet Sanctorius; & contra quietem longam efiicere corpora aegro tantia ponderiosiora, quia cibi & potus non digeruntur, ' perspirabile excrementum non

praeparatur ad eXcretionem, unde omnia mala , & sepissime mortes eveniunt. a a Aph. 386. 8'. Uim animi in corpus demonstrant animi pathemata. In sanissimo e. g. homine ob atrocem contumelium illatam, summa ira saepe naseitur, & febris, & a sola mutata cogitatione totum corpus mutatur. Magis nocent nimii animi motus, quam nimius corpOris molns, uti optime notavit Sanctoxius, a quia quiete & somno corporis motus compesci potest , animi non ita.

Verum & validi corporis motus, si diuturni fuerint, praecipue in non assuetis, febres accendere possunt. Unicum exemplum ex Hippocrate adduxisse sufficiat. ab Adolescentem ex lassitudinibus, laboribus & cursibus praeter consuetudinem, febris prehendit, a qua septima die periit. Jamque prima die urinae tenues, subnigrae, Vigiliae, alvus turbulenta 'aderant, secunda die mens pertur.

80쪽

7obata, tertia die anxietas lamma, & er trima corporis frigida erant, ne livida.

ab Hippocrat. Epidem. 3. aegror.

Calor & aestus aeris frequentissima febrium causa est. Ita phreniti des oriuntur ab inso' lati0ne; atque biliosarum epidemicarum febrium genesis ab aesti vis praecipue caloribu*derivanda est. Sed etiam ab acribus externe adplicatis febres oriri observatis constat. Candiari des

adplicatae pluribus locis simul toties febrim, sitim summam, stranguriam , mictum sangui neum feeerunt, unde & in languidis frigidia. que morbis saepe tanti usus sunt. Dum miserae puellae arsenteum butyro mistum capiti illinea batur, saevissimi dolores oborti sunt,& frustra caput aque abluebatur: supervenerunt vigiliar, totius capitis intumescentia, deliquia, febricula, delirium&e; &sexto die periit. a) Dum rudis agyrta sublimatum cor rosivum magna copia emplastro inspersum, tumori eX terno , quem erodere volebat, applicuerat, IIurrenda mala, & miserrima mors sequebantur. bb