Divi Thomae Aquinatis ... Opera Tomus sextus complectens epistolas D. Pauli ad Romanos, & ad Corinthios

11쪽

commate decim nono ad primum dc vicesimum et ubi commentatione expleta animadversiones adiunguntur ad priora verba spectantes : Nota super illud fuste iactum, Cui benefacitis attendentes ... Nora, quod quando vita est obscura , rubrica , praeceps ire. Consule caput secundum a commate quarto ad nonum : quibus explanatis, ad quartum redit Commentator: Quaeritur, inquiens, de hoc, quod dicit GAsa super illud , Si Angelis peccantibus in. Integrum demum in easdem septem Epistolas Commentari uim leger pluraque loca offendes, quae methodum hanc,m loco de quo agimus & in editis lub nomine Gorrani postillis in Epitiolas Sancti Pauli servata passim exhibent: ut iam idem huiusmodi omnium commentationum videatur auctor . At iam superius laudatos sterum codices MM. memoro, quorum

alii Commentarium in Epistolas Pauli sub nomine Petri de Tarentasia praestant , incipientem ab illis verbis , Dedi te in luce gentium : aliosque ab Echardo relatos , in quibus longe diversa Nicolai Gorrani poli illa legitur , incipiens , Vidi alterum

Angelum volantem per medium eaeti. Qua tamen de re sapientiorum esto iudicium: satisque mihi fuerit, candide lectorem admonuisse , veluti certa Aquinatis opera , certasque operum eius particulas a nobis non venditari, si quae sint , quae solidioribus argumentis in dubium revocentur. III. Hactenus vero de operis Auctore . Praecipua nonnulla doctrinae capita, quae tradit in opere Thomas, ad examen ut advocem, invidia cogit quam conflare m liti sunt Criticissimi Viri, ut videntur, Erasmus , & Richardus Simonius . Laudibus Aquinatem eiusque Commentationes ornat Erasmus , quae egregiae in eo sunt, qui parce laudabat: simuleue tamen censuram adhibet in Annotationibus ad Caput I. Epistolae ad Romanos. Verba illa V. q. qui praefestinatus est Falius Dei in vi tute ista exponens , sic ait: - Dictu mirum est, quam se torqueat hoc loco Thomasse Aquinas, vir alioqui non suo tantum saeculo magnus. Nam meo quidem animo se nullus est recentium Theologorum, cui par sit diligentia, cui lanius ingenium , se cui solidior eruditio : planeque dignus erat, cui linguarum quoque peritia , re- se liquaque bonarum litterarum suppellex contingeret , qui iis quae per eam rem is pestatem dabantur, tam dextre sit usus. Verius dixisset, ea verba Apostoli emponendo , non se torquere 4 homam , ut apposite reponit Echardus . sed modos omnes quibus hae voces intelligi poterant, & a variis exponebantur, afferre, ut ce tiorem, saltem Sancti Augus mi Lemcntiae consor miorem tandem eligeret: quod in re obscurissima eruditi iti accurati eli interpretis. Ipsum quaestionis momentum liceat paullo diligentius expendere, ut Aquinatem

non se torsisse , veluti ancipitem tibi figeret pedem , sed Interpretis ac Theologi partes omnes explesse, ipsumque Erasinium neque critica, neque Theologica peritia satis pollentem se ostendisse, perspicue constet . Quid ipse senserit Censor , verbis eius expressum accipe: is Qui praedestiuaius est. Magno consensu Graeci codices ha- is bent ομαθοῦ κ , idest . qui finitus seu definitus erat ; hoc est, iuxta Graecorumis Scholiorum interpretationum, certo prauunciatur, demonstratus, ae declaratus. ANis que ita legit Chrysostomus . & 4 heophylacius : ac legendum esse nominatimis etiam admonet Origenes, enarrans hune locum . . . . Dictu mirum est . quam sese torqueat hoc loco Thomas Aquinas dici Dubium nullum , plerosque Graecae Ecclesiae Patres in eo Apostoli loco legisse , bμαθί,γοή . & hanc vocem plurimis synon imis explantae, idem esse dicentes, ac ostensum, demonstratum, rudicat m,emnium sementia pro confesso habitum: totius ite demum loci senium esse, Christum qui factus est ex semine David secundum carnem , multis argumentis ostensum cognitumque Fitium Dei ex virtute seu vi prodigiorum , ex spiritu fanstificationis quem in i e credentibus Christus infundit , ex resurrectione demum qua se a mortuis excitavit.

In hanc interpretationem non ivit attamen Origenes , ut confidentius putavit Erasmus: idque contendit unum, ut destinatum Filium Dei dixerit Apostolus . non

praedestinatum. Disertissima prc lam , quae verba habet in idem caput I. L pistolaeal Romanos: is Observandiun est enim, quia non dicit, Trieristinatus cst Filiu is Dei

12쪽

. Dei ἐκ virtute fecundum Dir itum sauctificationis: sed qui destiarius es Filiis, mi ἐὰ- virtute .... Destinatur enim ille . qui est e praeaestinatur vero ille qui nondum ,, est : sicut de his quibus dicit Apostolus ibid. capite V1IL P. 29. Quos autem se praescivit, illos is praedestinavit . Praesciri ergo di prauestinari postant illi , qui ,, nondum sunt; ille autem qui est, & semper est, non praedestinatur . Haec dicta si fiat propter eos qui in Unigenitum Filium Dei impietatem loquuntur, & igno-- rantes differentiam destinati, & pr.edestinari, putant eum inter cos qui cuni an- ,, te non fuerint praedestinati sunt, esse numerandum. Origenianae sententiae su soli bit Hieronymus in caput r. ad Ephesios : Differentiam , inquiens, gr.eci serm mouix , χριορ νας seu προρροσγενυς , γ is opiisores, Iatinus seimo non explicat . Superior quippe sermo ad eos refertur qui aηιω non fuerum : Θ Wm tiam fierem . de bis cognatum est, ir postea substiterunt. Inferior Tcro de eo quem nul a cogitatio. voluntas nulla praecessite sed semWr fuit , icti nun/quam ut esset accepit exordium . de recte nune de bis ad Ephesi os cap. I. v. s. qui praedestinavit nos in adoptionem dcc. qui eum ante non essent, postea sub is erunt, dicitur προσριὴθ ἐννο:. De Filio vero, hoe es de Domino nostro Iesu Christo, in alio Aco ad Romanos cap. I. e. q. scriptum est ἰήια ἰ,νoe, quia semper cum Patre fuit , is numquam ut esset, voluntas

paterna praecessi. Hanc vidit Origenianam interpretationem, vocatque eam ad ex

men Thoinas : sensumque adprobat, qui elici inde potest , l)auli Apostoli menti consonurne .. Propter hoc, inquiens, Origenes dicit : suod littera non debet esse , is qui praedi sinatus est : sed qui desinatus est Filius αι in virtute ; ut nulla ante cessio designetur. Et secundum hoc planus est sensus, quia Christus destinatus , , idest missus est a Deo Patre in mundum, tamquam verus Filius Dei in virtute

,, divina. Prudens ac necessaria sequitur eius animadversio: Sed quia , inquientis , commu-riter omnes libri Iatini habent, Qui praedestinatus est, aliter alii boc exponere voluerunt. Latinos libros, qui hanc afferunt: lectionem, Vulgatae Biblia: Codices intelligit Thomas. Idem aetate sua adnotaverat Origenes loco citator In latinis Icodicibus is, exemplaribus, inquiens. Praedestinatus, sokt inveniri. Haec esse interpretis verba in Origenis textum intrusa , suspicatur Erasmus : at perinde nobis erit , si Hieronymus interpres hanc Praedestinati vocem codicum latinorum auctoritate fulciri t stetur. Accedunt Latini Patres, qui eo in loco idem vocabulum exprelsere : Vetus

interpres Irenaei Libro III. contra Haeresci capite xv I. M. xv m. num. 3. Hilarius Librc VII. de Trinitate in exemplis excusis , postrema Ascetarum Maurinorum

editione excepta, di in Codice C Orbeiensi ; Ambrosiaster in eumdem Apostoli l eum , Augustinus Trach. xc. in Evangelium Ioannis num. 8a ἐκ in Expositione inchoata Epistolae ad Romanos . Graeci aliqui Patres non desunt . Rufinus , qui Crigenis libros π.ρἰ ὰλῶν latine Vertit praedesinatum Filium Dei exprimit Libro

II. capite IV. nutii. 2. adeoque legisse προοπισθεντος videtur z idemque sentire licet

de Irenςo eiusque vetusto interprete loco citato . Ita legit etiam Epiphanius contra Theodosianos num. 6. dc Marcellus Ancyranus similiter, Eule bio teste Libro I. contra ipsum capite II. inquiente : A Quam ille sententiam Apolloli ad Rom. is cap. I. p. q. qua mente nescio, sed pervertit sane . Legit entiri m textu Ap M stolico, προοριογίννος, pr edis ἐν praedestinato: qui debuerat, a uir δενες, constitutori is determinaιo: in eum nempe finem, ut intelligatur Filius esse eo modo , quo - sunt illi qui per prascientiam designantur. ' Quo tamen loco perperam Eui

bius a. ulicratae Scripturae crimen obiicit Ancyrano, cum vox, Praedestinatus. ante eius aetatem iam legeretur; eamdemque vocem, veluti haereticae pravitatis notam, perperam ac nimia reiicit confidentia. Quid quod tametsi in Apostoli textu , legeretur πισ3 ἐνγος, attamen tum graeca

ορίω, & ωμορίζω, cum latina desinare & praedestinare pro eodem in huiusmodi uiurpari, callentissimi Viri adnotarunt ; ut iam mvecta ab Origene dilhinctio tu tilior mage sit, quam vera aς solida . Hinc verba illa Achorum capite II. P. 23. H M--λαι προγνάσω, perinde verto , hunc definito consilio seu praedem x Th. Oper. Tom. I. tisne

13쪽

tione praescientia Dei traditum esse: & Actor una capite x. s . qa. ούρισμέ=υ κρινοῦ , constitutus definitus , Praedonitus , praedestinat iudex mortuorum : & Actorum

cundum quod definitum seu pridefinitum est vadit. Consule Interpretes ac Theo

logos in s. p. Divi Thomae q. xx Iv. art. I. & II. Ipsitus Erasmi , qui etiam 1 Vet , verba refero: Caeterum s hoc nos offendit , quod 'ςdestinara ob additam is antecessionis praepositionem reseratur ad alio uid quod nondum sit, idem scrup si lus manet in verbo simplici. Quum cnim destinare sit non mittere , quemadmoisse dum vulgus illiteratum putat , sed certum aliquid in antino praefigere; nimirum is ipsa verbi natura rei suturae significationem habet , quemadmodum sperare , t is mere, decernere. deliberare, statuere. Nihil enim horum fit, nisi ad aliquid sutu se rum reseratur &c. Ubi animadverte, ad vulgus illiteratum referri , quod latina vox destinare sgnificet etiam mittere r quo sensu Origenianam intereretationem exposuit Aquinas . At in Glossariis eamdem verbo illi significationem iubiici, adnotavit Dionysius Petavius Libro IX. de Praedestinatione capite I. n. I. Idque s iis erat superque Doctori Aquinati, qui Theologica dogmata exponebat; vim V cis quae latinissimis hominibus placeret, scrupulosius non indagabat. Hisce praenotatis , ad rei suminam accedo . Probabilis ea quidem sententia sit . quam Graeci codices Patresque confirmant: Christum, aut farius es ex semine David secundam carnem, oste vin esse is agnitum demonstratumque Filium Dei variis indiciis& argumentis prodigiorum. At suerit nemo tam petulantis ingenii , qui Codicum

latinorum ac Patrum lectionem reiiciat, quae Cnrii tum effert praedestinatum aut de stinatum Filium Dei in virtute. Hinc alia commentatio quaerenda, quae menti Ap

stoli consilioque consona sit . Id eum agere pergat Angelicus Thomas, iniuria mirum in modum se torquere dicitur: qui nisi id egisset , accurati doctique Interpretis

ac Theologi munere functus non esset. Aliorum ergo interpretationes profert, VO-cat eas ad examen, seligit verisimiliorem. Fuerunt ergo nonnulli, se qui hoc expo-M nere Voluerunt secundum consuetudinem Scripturae , in qua dicitur aliquid fieri,

is quando innotescit; sicut Dominus post resurrecti mem dicit Matthei ultimo ca- is pite V. 38. ) data est mihi omnis potestas: quia post resurrectionein innotuit, ta-- lem potestatem sibi esse datam ab aeterno. Hano invexiise commentationem videtur Ambrosiaster, qui locum Apostoli enarrans: Hic ergo , ait , qui incarnatus , quid esset latebat : tune praedestinatus est secundum spiritum fandi rationis in virtute manifestari Filius Dei, cum resurgit a mortuis. Quae difficultates insunt , quominus haec sententidi adprobetur, patefacit omnes Aquinas: se Sed secundum hoc , inquiens , - quod dicit, praedestinatus , non proprie accipitur : quia predet tinatio est de eois quod pertinet ad gratiam; non autem in hoc gratia Christo iacta est, quod eius in Virtus divina innotuit, sed potius nobis : dc ideo etiam in Glossa dicitur . quod is secundum hunc sensum Praedesinatus large ponitur pro praescito ; ut sit sensus .is Christus pr.edestinatus est, idest ab aeterno praescistia, ut ιnnolesceret ex tempore esse se Filius Dei in virtute. Iamvero in antecessium tradiderat Angelicus Doctor e Praedestinationi, de qua hic loquimur, proprie ac Theologice acceptae, cum sit rei alicuius ordinatio ad rem aliam, illam ipsam rem quae ordinatur ad alteram, prae- intelligi iam constitutam , ac naturalibus omnibus , & necessariis ad id ut sit , instructa ira: adeoque naturalia proprie sub praedestinatione non cadere, sicut non dicimus proprie quod homo est praedestinatus habere manus. Tum deinde, praedest nationem diaci proprie eorum solum qua sunt supra naturam , in quae rationalis creatura ordinatur : esse Vero pupra naturam rationalis creaturae Deum solum , cui umtur rationalisereatura per gratiam. Sed hanc praeterea gratuitam rationalis creaturae unionem cum

Deo trifariam contingere : uno modo quantum ad actum tuas Dei , puta cum ρον gratiam pro retiae communicatur homini praecognitio futurorum , qu Mes propria Deo , is huiusmoui dicitur g otia gratis data : alio modo quantum ad imum Deum cui uni 'tur rationalis creatura, eommuniter quidem secandum a Jιctum dilectionisi quod qui eη-

14쪽

fit per gratiam grai m facie': m, qv.e , gratia aiUtiarii appellatur: alio malo, qai est singularis orasso, per urionem is esse pesonali, is hic iocur eratia unionis. Haec est vero illa gratia, eademque omnium ivprona, quae Chrisso facta est in tempore,& ad quam ab aeterno praedestinatus dici ille debet.

Hinc in ea Apostoli sententia , Qui s Christus praedestinatus est Filius Dei in

uirtute , subiectum quaeritur, quod divina praedestinatione ordinatum fuerit ad unis. nem is esse personali , seu ad filiationem Dei naturalem. Unde altera est apud Α- quinatem interpretatio illorum , qui prsasinarionem ad ipsam unionem reserentes , non attribuerunt eam persona , sed natur.e ; ut fit sensus , qui praedestinatus est Filius Dei in virtute; ideli, cuius natura praedestinata est, ut fit ei unita qui es Fihus Dei iuvistute . Quam plures novi Theologos, quos memorare non refert, qui huic sente tiae acquiescunt, sive demum naturam humanam Christi abstracte sumas pro humanitate, sive concrete, ut aiunt, pro isto homine, certoque naturae humanae individuo: no antque, singularem hanc naturam humanam concipi quidem νή ἐπι--, seu

ratione posse prius, quam Dei Filii personali proprietate alio: a subsistat ; re tamen

ipsa nec momento exstitisse , antequam Verta divino , Rilio Dei copularetur . At propriam hanc esse locutionem, pernegat S. Thomas: eamque ii mavis impropriam, haud renuit ille: Sed haec etiam expositio, inquiens, impropria est, is extorta . Cum enim praedesinatio importet ordimem in finem; eius est praedestruari . cuius est pest suam

operationem ordinari rn Dem. Agere autem propter finem non est naturae, sed personae.

Quam ergo verisimiliorem putat ille lententiam, his denique verbis profert: is Ideo is si proprie accipiatur , oportet quod praedestinatio attribuatur ipsi nersonae Cnria si sti. Sed quia persona Christi subsistit in duabus naturis, humana scilicet , dc diis vina; secundum utramque potest aliquid dici de eo. Sicut enim de homine potis est aliquid dici secundum corpus, ut tangi , & vulnerari ; aliquid autem secunis dum animam , ut intelligere dc velle : ita de Christo potest aliquid dici , de isse cundum divinam naturam, sicut ipse de se dicit Ioannis x. capite Q. 3o. is Ego is Pater unum sumus; dc aliquid secundum humanam , sicut cum dicimus

is eum esse erucifix- , di mortuum. Et hoc modo dicitur esse Waedestinatus secunis dum humanam naturam. Quamvis enim ipsa persona Christus temper fuerit Fi-- lius Dei: tamen non semper fuit, ut existens m humana natura esset Filius Dei; si sed hoc fuit ineffabili' gratiae. Quae polirema verba impietatem evitant & co

vellunt, quam ex invecto inter desinationem , dc praedestinationeis discrimme subtilius colligebat Origenes. Quaestiunculas annectit Aquinas, ut si quae videantur deis pellat difficultates. selectamque commentationem confirmet. Apposita illa est, quae

memoratur in Glossa : Utrum Christus , secundum quod homo est , sit Filius Dei . Et videtur quod fier quia bie est christus, qui praedesivatus es ut fit e sed secundum quia homo, es praeristinatus ut sit: unde secundum qnia homo, es Filius Dei . Solidissima

atque peti picua praesto est responsio. is Dicendum, quod si ly secundum quod deno is tet unitatem suppositi; verum est, quod secundum quod homo est Filius Dei: quia , unum est suppositum Dei & hominis. Si autem designat conditionem naturae, vel causiain; falsum est, non enim ex natura humana habet ut sit Filius Dei . In argumento autem est salsitas compositionis, & divisionis, ex eo quod tu secun-- dam quod potest determinare participium. Praedestinatas: & sic verum est, quod is secundum quod homo , est praedest matus. Vel potest determinare ipsum esse Filium is Dei, ad quod ordinatur praedestinatio: dc se tallum est, non enim praedestinatuso est, ut secundum quod homo sit Filius Dei ἔ dc in hoc sensu procedit ratio . ' Ita ille. Alibi vero diligentiore opera eamdem verat quaestionem, eamdemque definit sententiam, 3. p. q. XXIV. art. I. dc 2. In 3. dist. 7. q. m. art. I. Lib. IV. coni. Gentis

cap. ix. Subtiliores ac implexae non me latet agitantur in Scholis quaestiones a Theologis , sive quibus ea Thomae sententia minus arridet. sive qui eam pro virusi vindicare student. illas omnes si hoc loco ego praeteriem. mihi nemo vitio ver rat , cum satis fuerit id enarrasse, quod tum evincit, potuisse S. Thomam Graec

15쪽

XII.

Patrum interpretationem deserere. aliasque debuisse commentationes afferre quae Apostoli Pauli menti congruerent ἔ tuin etiam Censuram Erat in i , qui Thomam ceu Proteum quempiam semet in omnia vcrtcItem, si qua possis elabi, in scenam inducit, omnino profligat.1 v. λcerbiorem voco ad examen Soeinianismi notam, quam divo Thomae, prae destinationem iam expositam hominis Christi ex meritis praecedentibus pendulam d neganti, impingit criticus alius homo, Richardus simonius, aut nimia certe confidentia deceptus, aut ignorantia rei qua de agitur egregie laborans . Docet D ctor Angelicus citato loco, seu Lech. III. in caput I. Epistolae ad Romanos: Pr desinationem christi, qui est pridestinatus ut fit Filius Dei per naturam , esse mens ram pr sinationis nostrς, qui predesinamur in filiatronem adoptivam , ρος est quς-dam participatio is imago naturalis filiationis. Colligit vero: Sicut igitur homo Clariis stur pr desinatus non es propteν merita prccedentia , sed eae sola gratia, ut fit Filius Dei naturalis: ita ἐν nστ ex sola gratia , non ex meratis predestinamur, ut simus filii Dei adoptivi. Carpit haec verba Simonius, & ait: si Mais mur etre trop subtil, ilὐ semble appuyer les sentimens de Socinr Comme done . dit-il, Phomine Christ ire. Hoc est : se Prae nimia dii serendi subtilitate , videtur Thomas Sociniatitis commentis is favere: Sicat igitur, inquiens, homo Christus γα

Sic ille cum blateret, tum Socinianam impietatem ignorasse videtnr, tum verba ac mentem divi Ihomae certe non intellexit. Christum kcundum perlonam impie tradit Socinus, purum putum hominem esse : Deumque vocari , non ratione su flantiae vel personie; sed auctoritasis , potentiae , ac beneficentiae ; q ιi.s salutis nostrAE , vitςque aeter dux, is auctor, is consi maior extitit; divina dum in terris ageret , potentia is auctoritate preditus. Itemque Filium Dei appellari, tametsi purus homo esset, quatenus divini υιritur vi, fine viri ope , in Metinis utero contemus ἐν formatus svit. Ac denique dici Primogenitum omnis creaturae , quod ut lenitate , sic

tempore omnium novarum creaturaνum prima sit: nam i, conceptio ex Spiritu sancto , is ab omiu peccati labe immunitae , eum novum hominem is consequcnter novam

creaturam constituit. Haec Fausti Socini loca profert Natalis Alexander in Hiit. Eccles. SGuli XU. & XVI. capite tr. art. κDI. 1. q. Age vero haec impia commenta convellit omnia loco citato Sanctus Thomas; neque verbulum habet utilum, quod tantam impietatem sapiat . Purum putum hominem, quem Sociniani Christum habent , praedestinatum fuisse ad gratias gratis datas ad munera praestantistima, ad sublimia dona gratiae gratum facientis, fatentur illi, praetereaque ad nihil aliud. Fidem catholicam prosert S. Thomas. ipsoque loco citato docet: Hominem Christum p destinatum , ut fit Filius Dei naturalis . Paullo an te praemiserat τuniri Deo rationalem creaturam . communiter quidem fecundrem affectum dilectiouis ,

quod fit per gratiam gratum facientem, quς est gνatia adoptionis: at alium esse uni nis modum, singularem Obristo'. scilicet per unionem is esse personata . Quot nemp verba, tot iacula adversu in Sociniana commenta. An voces illae. Homo Christus, iniquae serendae censurae occasionem d derint, a

si bomo ille Christus , qui tum dicitur m destinatus Filias Dei, extiterit aliquandosne divinitate 3 Nec illi su leunt hanc censuram Theologi , qui tametsi humanitatem Christi aut individuum eius humanitatis λοῦ ι πινιια seu ratione cogitent Veluti prius, quam personali aifectum proprietate subsistat, illudque pronuncient praedestinatum, ut cum natura divina copuletur in per na Filii ; simul attamen catholicam addunt animadversionem, hominem illum singularem ita provectum pr. destinatumque ad gratiam uni-ἰs, ut non prius in natura rerum existeret , quam esse Deus inciperet . Lorgiu, abest a censura , commentoque Sociniano , doctrinRThoinae, qui non humat uatem Christi, si proprie loqui velimus , sed ipsam divinam personam, seccndum humanitatem tamen , in qua ea subsistit , dici debere adierit prae destinatam ad filiationem Dei naturalem. Quid vero ab haeresi Socini na magis remorum 8 Qiiod si aliqua mentis vel unum ab altero seiungentis , Veiunum prius alte: O cnuautis operatio admittenda sit in hac interpretatione, quam

16쪽

prae taeter s Thoinas adprobat ; non ea locum habet . quae individuum humanitatis Christi prius incepisse concipit, quam perionali asse tum proprietate subsisteret , ut nonnullis placuime Theologis memoravimus ; sed quae in una divina persiona Filii duo munera distinguit, alterum subsistendi in natura divina, dc alterum suta sistendi in natura humana. Hinc vero denique fit, hune hominem Christum . qui persona divina est , sub ea ratione qua vices gerit personae hominis , praedestina istum dici , ut esset Filius Dei: dc hanc illi quidem , ratione humanitatis , convenire praedestinationem ; sed ipsam tamen Christi perlonam praedestinationis emesubiectum. Luculentissima Divi Thornae accipe verba. quae numero superiore ali ta sunt: - Si proprie accipiatur , oportet quod praedellinatio attribuatur ipsi peruis sonae Christi. Sed quia persona Christi subsistit in duabus naturis, humana scilicet, ἡ & divina; secundum utramque potest aliquid dici de eo. Sicut enim de homine si potest aliquid diei secundum corpus , ut tangi ἐν vulnerari ; aliquid autem 1 is cundum animam , ut intelligere is velle : ita de Christo potest aliquid dici &is secundum divinam naturam, sicut ipse de se dicit Ioannis x. Ego ἐν Pater unum is sumus ἔ & aliquid secundum humanam , sicut eum dicimus eum erucifixum ἐγ- mortuum. Et hoc modo dicitur esse praedestinatus secundum humanam naturam:

A quamvis enim ipsa persona Christi semper fuerit Filius Dei; tamen non semperis fuit , ut existens in humana natura , esset Filius Dei ; ted hoc fuit ineffabilisse gratiae . Iam vero castimimam , omnique labe ac suspicione immunem , nemo non videt Aquinatis doctrinam . Censori Simonio parcamus potius . quam subirascamur, cui tam altius assurgere, ut videtur, datum non fuit, ut lublunem Angeiatici Doctoris Theologiam assequeretur. V. Commoveri vehementius in eumdem eriticum hominem quisque se sentiat , qui Thomam sutilia commenta, Origenianum de praeexistentia animarum , dc Pelagianum de meritorum praecedentia , ita enarrantem inducit, ut alterum cum altero consuderit miscueritque in loco , in quo utrumque nulla verborum ambage disertissime distinguit, ac utrumque appositissimis convellit argumentis . Theologica peritia si desuerit Simonio, oculi certe non deerant , ut attentius Thomae Vembis perlectis, latae censurae iniquitatem deprehenderet. Allegatum S. Doctoris locum ponderemus. Ait ille Lect. III. in caput Ix. Epistolae ad Romanos ad ea verba P. 1 . Quid ergo dicemus e Numquid iniquiras apud Deum si Postquam praemisit Apostolus, quod secundum Dei electionem unus se alteri praeseratur, non ex operibus, sed ex gratia vocantis ; hic inquirit de i si stitia huius electionis. Et primo proponit dubitationem .... Quid ergo dicemus , - numquid iniquitas apud Deum Infelices conatus Origenis profert , qui dubit tionem ut solveret, incidit in errorem, insano excogitato commento . se Origenesis hanc obiectionem solvere volens, incidit in errorem . Ponit enim in suo Periam si chon: Deum ab initio solum creaturas spirituales secisse. & omnes aequales, ne se ex eorum inaequalitate posset secundum rationem praedictam iniquitas Deo ad-ἡ scribi : led pollea creaturarum diversitas subsecuta est ex diversitate meritorum. A Nam illarium creaturarum spiritualium quaedam per amorem convertae sunt ad

,, Deum plus. minus: & secundum hoc distincti sunt diversi ordines Angelorum. ἡ Quaedam vero avertae sunt a Deo plus, vel minus : & secundum hoc alligatae,, sunt corporibus vel nobilibus, Vel ignobilibus ; quaedam quidem caelestibus co

., poribus, quaedam autem corporibus hominum. Et secundum hoc ratio condendi, - & distinguendi ereaturas corporeas , est peccatum spiritualis creaturae . Quod erroneum figmentum paucis demum refellit Thomas , inquiens : is Est contra id se quod Genesis i. dicitur: Vidit Deus euncta quae fecerat , is erant valde bona. Hunc locum examine versat Simonius: notatque Doctorem Aquinatem , acii Origenianum commentum imputaverit Pelagianis . Verba eius refero : o It combat

17쪽

si cae certe diversile qui est arti e dans la fuite, Gennae de la diversit de leurs me is rites. It lo utient, que cet te reverte d'Origene est l' heresie des Pelagiens , quiis ont cru que Diea accordoli la grace aux hoen mes en vue de leuta merite; mais is quoy qu' il luive en cela Saint Augustin , d est evident, que Pelage est tres o cloigne d 'Origene, contre te quel le Pelagiens se soni declareet iste ment . On- pe ut de plus defendre la prevision des merites sans tomber dans te Pelagianis me. NHoc est latine: si In Commentario capitis IM Epistolae ad Romanos, pugnat Thori mas contra Origenem, qui in libro πιρῖαρκων scripto reliquit: Deum ab initio δε-

is tam creaturas spiratua es feci se, ori omnes aequales , ne ex earum inaequalitate poseis set secundum rationem praedictam iniquitas Deo adscribi: sed postea creaturarum diis versitas subsecuta est ex diversitate meritorum. Putat ille, hoc Origenis figmentum is ipsain esse, quam Pelagiani invexerunt haeresim, arbitrantes: Deum largiri gra-- tiam hominibus, intuitu meritorum . Tametsi vero Augustinum in hac re si is ctetur, nihilolpinus perspicuum est, ab Origene longissime distare Pelagium . abis eiusque nomine abhorrui 1se Pelagianos . ini id ρ quod sustineri demum absqueis ulla Pelagianismi nota potest praevisio meritorum. Haec ille. Simonio itaque si credimus , figmentum Origenis de praeexistentia animarum meritorumque ac demeritorum in alia vita accepit Aquinas pro ipsa Pelagianorum haeresi. Ubinam vero haec dixerit ille In illis profecto verbis, quae Simonius attulit, ne vestigium quidem ullum. Addit plura , commentario suo mentem Ap stoli exponens Thomas: at Origenis ac Pelagii errores non confundit, imo alterum peripicue distinguit ab altero . Aut ipsum Thomae locum non legit censor Simonius , aut obtrectandi libidine percitus non intellexit . Reiecto commento Origeniano, legitimum Apostoli sensum patefacit Angelicus Doctor. Profert Ap stolus v. i4. Moysis verba , quae desumpta sunt ex capite xxx m. Exodi P. I9. B erebor cuius misereor , Or misericordiam praestabo euius miserebor : quae multifariam ab scriptoribus intellecta notat Aquinas: ., Exponitur autem , inquit , haecis auctoritas in Glossa dupliciter ; & secundum hoc ex auctoritate hac dupliciteris solvitur quaestio, & obiectio. Uno modo sic: Miserebor, cui misereor , idest illi iis qui est dignus misericordia ... Et secundum hoc licet misericorditer sua impe ,, dat, tamen ab iniustitia exculatur , quia dat quibus dandum est , & quia non si dat cui dandum non est. secundum rectitudinem iudicii sui. Sed misereri cui dia si gnum est, potest intelligi dupliciter . Uno modo, ut intelligatur aliquis dignus is misericordia propter opera praeexistentia in hac vita, licet non in alia, ut potuitis Origenes: quod pertinet ad haeresim Pelagianorum , qui posuerunt gratiam Dei is hominibus secundum merita dari. Sed hoc stare non potest: quia, sicut dictuinis est, ipsa etiam bona merita sunt homini a Deo , dc sunt praedestinationis eis - ctus αc. μ Caecus est , qui non videat errores duos.a Thoma diligentii sine distinctos: alterum operum praeexistentium in alia vita , ut posuit Origenes. 2 alterum verum praeexistentium in hac vita , quod pertinet ad haere ina Pelagianam . Ipsa r tio, qua Pelagianos refellit Thornas , haeresim eorum positam in operum praeexistentia in hac vita , satis indicat : Ied Me sare non potest , quia ipsa etiam bona

merita, quae in hac vita comparantur. Iuni homini a Deo, is sunt praedesinationis effectus. Structura verborum in Divi Thomae textu , quae cuique pervia ac plana est, decepit Criticum Simonium; qui paullo attentiore inente textum si ponderasisti, errorem eiuravisset, quem tam bonus hauserad.

Hinc iniquam censuram . qua Thomam afficit , eadem iniuria adhibet ille in Augustinum . Quid est praeterea quod ab Origene eiusque erroribus tam longo dissitos intervallo Pelagianos constituati Nonne trita sunt Hieronymi dicta , pr nunciantis in Epistola ad Ctesiphontem capite ii. Pelagii doctrinam esse ramusculum Origenis ; & Libro I adversus Pelagium capite via. Pelagianorum Magistrum esse τὸν - αῖον, auctorem nempe operis πινἰ ἀνα- ; & Libro IlI. eiusdem Lucubrati nis in fine postremi capitis , Pelagianorum amissium appellantis Origenem e Nonne viri docti, quos inter memoro Danielem Huetium in Origenianis, demonstrari ni,

18쪽

t XV.

ἰn negotio de divinae gratiae auxiliis haud recte sensisse Origenem , quamquam potius haeresim Semipelagianorum praeformavit, quam Pelagianam Invexit ille pra eterea impassibilitatem , leu impereantiam 2 quam etiam Pelagiani adoptarunt : alia tamen, & alia eiusdem rei consequendae permotos illos ratione . Quid est postreamo, quod Simonius ait: tuto defendi posse absque nota Peletianismi praevisionem meritorum es Saltem addidisset, merita quae praevidentur. Profici lci a gratia e gratiamque illam, quae Praeveniens dieitur, haud inniti praecedentium meritorum praevisione, ut

catholici omnes profitentur. Longe quidem neminem latet 7 ab Augustiniae Thomae sententia aberat Censor: at se refutatum ab Angelico Doctore sentiat Ioco citato : Alio modo, inquiente, potest intelligi, ut aliquis dicatur dignus miseria aordia, nou propter aliqua merita praecedentia gratiam, sed propter merita subsequentia: puta ut dicamus, quia Deus dat ahcui gratiam , is proposuit ab aeterno illi sedaturum, e mem praeseivit ea bene re usurum . . . . Sed videtur quod nec hoc eo

venientre dκερο st. Mani sum est enim, quod nihil potest mni ut ratio praedestinati nis, quod es pνaedestinationis effectus . etiamsi accipiatur prout est in Dei praescientiar quia ratio praedestinationis praeintel igitur praedestinationi , effectur autem in ipsa includitur . Manifestum est autem, quod omne Dei benescium , quod homini confert ad falutem, es divinae praedestinationis effectus : divinum autem beneficium non solum ex tendit se ad infusionem gratiae, qua bomo iustifcatur, sed etiam ad gratiae usum . Lege caetera, quae in hanc rem docere pergit, Elegantissima. VI. Eodem Epistolae ad Romanos nono capite, ad illa verba P. IV. Dicit etiam Seriptura Pharaoni Exodi cap. I x. v. I 6. quia in Me ipsum excitavi re, ut ostemdam in te virtutem meam; criticas adhibet, ac theologicas animadversiones Divus

Thomas. Admonet: fecundam aliam litteram apud Ambrosiast in legi , serva-mi te : dc nostram litteram loco citato Exodi habere, To ut re . Τum sententiae Planum affert perviumque sensum: is Considerandum est, inquiens, quid Deus ci se ca reprobos faciat, quod ostendit dicens: In hoc ipsum servavi te; idest , dignus cras mori propter mala quae seceras r sed tamen non statim tibi mortem indu- ,, xi, sed servavi te in vita eo fine, qui sequitur; ut scilicet ostendam in te virtu- ,. rem meam. Pari intelligi sensu posse Apostoli Pauli lectionem docet , In hoe sum excitavi te r o Et in hoc etiam sensu , inquiens , potest legi quod dicitur .

M Excitavi te ; idest , cum apud me pro tuis meritis mortuus esses , concessi tibi ,, Vitam, quasi te excitarem. In quo apparet , quod Deus iniquitatem in reprobis, , non facit; cum ipsi ex suis meritis essent digni statim consumi ; sed hoc ipsum ,, quod eos servat in vita, procedit ex nimia tua bonitate . Alia sequitur eius dem loci commentatio, quam diligentius vocat ad examen Aquinas : quid in ipsa praecavendum, admonet; quid etiam ei addendum , profert . Verba resem , quae subdola animadversione carpere videtur Simonius : se Alio modo potest intelligi , excitavi te in peccatum , ut deterior fias . Quod quidem non est intelligendum

,, hoc modo, suod Deus in homine causet malitiam : sed est intelligendum peris missime , quia scilicet ex iusto suo iudicio permittit aliquos ruere in peccatum ,, Propter Praecedentes iniquitates ; sicut supra primo cap. s. et . dictum est :,, Tradidit eos Deus in reprobum sensum. Sed aliquid amplius videtur mihi in hoe esse intelligendum : quia videlicet instinctu quodam interiori moventur hominesis a Deo ad bonum, dc ad malum. Unde Augustinus dicit in Libro de Gratia &M libero arbitrio cap. xx. quod Deus operatur in eordibus hominum ad inclina ,, dos eorum Toluntates quocumque voluerit, sive ad hona pro sua misericordia, siveri ad mala pro meritis eorum . Unde & Deus dicitur saepius suscitare aliquos adi bonum secundum illud Danielis v m. cap. v. 4 . Suscitavit Deus spiritum

veri iunioris. Dicitur etiam suscitare aliquos ad malum faciendum , secundum ,, illud Esaiae x m. cap. v. 17. Suscitabo Medor, quisagittis parvulos interficiant. ,, Aliter tamen ad bona, aliter ad mala: ut infra. Animadversionem Simonii iam accipe: si Surces autres mois du meme chapitre .

M In hoc ipsum excitavi te ise. ii embrasse te sentiment du S. Augustin , qui ne

19쪽

XVI.

- veut qu'on entend d'une simple permission, permissime , certe expression , Exenis taτι te ; parce que Dieu pOusse par un certa in instinct interieur les homines aut si bien & au mal. comme S. Augustin t 'assure dans son Livre de la Grace dc duia libre arbitre. Hoc eli e se In Augustini sententiam it Thomas, qui S verba , - Excitavi te, de simplici permissione intelligenda non vult; quandoquidem interio K re quodam instinctu movet homines Deus ad bonum malumve. Mala tam foris fides prodit se ipsam. Cur enim inprimis motionem Dei per interiorem insti ctum ad bonum malumque, veluti absolute ab Augustino ac Thoma adsertam pronunciat, cum aliter id contingere ad bona , aliter ad mala , di fertissitne Thomas animadvertati Fucum deinde facit ille, dum refert: Augustinum . ipsumque Thomam nolle, ea verba , Excitavi te in peccatum , de simplici permissione intelligi ; si in iis , qui sano & catholico sensu , ut insta dicendum . excitari dicuntur ad pecco tum, locum non habeat permissio Dei; sed interiore quodam id fiat instinctu

a Deo immita. Imo intestigendum id esse permisi is , docet Aquinas absque ulla

ambage : addit vero , emphasim Scripturarum si attentiore mente perpendamus , aliquid amplius intelligendum vidcri : quia videlicet, inquit, instinctu quodam interi

ri moventur homines a Deo ad bonum ad malum . . . aliter tamen ad bona , aliter ad maia.

Quod ipse latissimum docet intercedere discrimen , assero , ut mens eius perspi-

e demum innotescat. se Aliter tamen ad bona, inquit, aliter ad mala. Nam ad si bona inclinat hominum voluntates directe & per se, tamquam auctor bonorum: si ad malum autem dicitur inclinare, vel luscitare homines occasionaliter; in quan-- tum scilicet Deus homini aliquid proponit , vel interius , vel cxterius , quod si quantum est de se est inductivum ad bonum: sed homo propter suam malitiamsi rerverse utitur ad malum. Aptissimis rem omnem patefacit exemplis . Quod asteri Pharaonis exemplum, satis fuerit : Et hoc modo circa Pharaonem accidit, qui

cum a Deo exerraretur ad regni sui tutelam, abusus es bae excitatione tu crudelitatem. Itaque in ea , quam Pharao crudelitatem in Iudaeos exercebat, oneribus eos affligendo, ac indicta maiculorum caede & submersione , non solum divina permissio conlideranda est, Augustino dc Thoma auctoribus, qua ruere Pharao in peccata sinebatur : verum interiore quodam etiam instinctu movebatur in ea facinora Atagyptius Rex. Interiorem inicinctum Theologi docent positum esse in affectu inde liberato, quo volentes nolentes pertrahimur in aliquod bonum, etiam particulare. Tutelam V. g. regni sui libero deliberatoque amore sub iudicio mentis indissere te , Vcile poterat Pharao : sed etiam in eius corde nemo iverit iniicias, indeliberatum a Deo movente imprimi amorem potuisse quo se pertractum in tutelam relli sui sentiebat ipse, veluti in quoddam bonum. Hic interior vocatur instinct us. 'orro media non deerant, quibus licite uteretur Pharao ad illud assequendum bonum, quod amabat, incolumitatem regni : at perverse iudicabat , utilia mediλ , quae adhibenda serent, oppressionem elie Iudaeorum, masculorumque caedem : Uademque demum concludebat eligenda . Permittente utique Deo, errabat intellectus Pharaonis, eiusque voluntas in pravam incidit electionem: at praeter hanc eerini iasionem, aliquid amplius intelligendum est , interior nempe instinctus a Deo immitasus , quo ad incolumitatem regni tutandam pertrahebatur cor Pharaonis ; quOVeipse, veluti occasione bona data , perverse abutebatur in peccatum . FIinc Vero

verborum Scripturae emphasis satis declarata manet, quae Pharaonein excitatum pro nunciat in malum: scilicet occasionaliter: cum enim a Deo excitaretur ad regni sui tutelam, ob us ipse es hae eaecitatioue in erudelitatem. Quam, puto ego, commentationem adducere in invidiam Censor imprudens potest, nemo doctus non amplectatur . Motionem aliam Dei ad eam , quae dicitur entitas actus peccati , hoc loc

praetermittN.

Neque interiore solum instinctu , quo abutitur homo , contingere hanc moti nem Vel excitationem in peccatum, docet Angelicus Thomas ; sed etiam proposito oliquo exteriori, quod quantum est de se, es is luctidum ad bonum: quo tamen prπtcrsuam

20쪽

suam malitiam perverse utitar bomo ad malum. In eodem Pharaone rem elegantim me explicat Augustinus, beneficiis, quae populo Hebraeorum a Deo conlata noverat impius & invidus Rex, perverse abutente. Locum integrum prosero ex Enaria ratione in Psalmum e IV. Rex Propheta Q. 23. ait: Convertit ere eorum Phara

nis de AEgyptiorumὶ ut odirent populum eius, or dolum facerent in fervos eius. Peria inde est , cor AEgyptiorum converti a Deo, atque sulcitari vel excitari in odium Hebraici populi . se Numquid nam ait Augustinus J intelligendum est vel cres dendum, quod Deus eor hominis ad facienda peccata convertat e An peccatum is non est, vel parvum peccatum est, odisse populum Dei, dc dolum facere in ter se vos eiust Quis hoc dixerite Numquid ergo tam gravium peceatorum auctor est. Deus, qui nullius vel levissimi peccati auctor credendus est Quis sapiens , dcis intelliget haee Sapientis est, id intelligere permissme: ac sapientis est, ut emphasim Scripturarum assequatur, Hiquid amplius intelligere ; ut quemadmodum ad Ona inclinat Deus hominum voluntates directe is per se , tamquam auctor bonorum :ita ad malum dieatur inelinare, vel fuscitare vel convertere bomines occasio liter; inquantum scilicet Deus iamini aliquid proponit, vel interius , vel exterius, quod quantum est de se , est inductivum ad bonum : sed homo propter suam malitiam perverse utitur ad malum. Motionem hanc per interiorem instinctum iam exposuimus: eamdemque per aliquod exterius bonum a Deo propositum pergit loco citato explanare Augustinus. Ait quippe: is Ipsa est illa mirabilis Dei bonitas, sua bene utiis tur etiam malis. Vel Angelis , vel hominibus . Cum enim ipsi vitio suo maliis sint, ille de malo eorum bene facit. Non enim antequam odistent populum eius. o boni erant: sed maligni de impii tales erant , quod facile incolis suis selicibus se inviderent . In eo ergo quod populum suum multiplicavit , hoc beneficio tuo

se malos ad invidendum eonvertit. Invidia est enim odium selicitatis alienae . Sicti ergo convertit cor eorum, ut per invidentiam odissent populum eius, ἐν duum fati cerent in fervos eius. Non itaque cor illorum malum faciendo, sed populo suori benefaciendo, cor illorum sponte malum eonvertit ad ostium Non illos ma-- los iaciendo , sed istis bona quibus mali facillime possent invidere, largiendo.

Utroque modo malos homines reprobosque , interius , Set exterius , quandoque a Deo moveri & excitari , eosdemque tum interiori illa motione , tum excitatione exteriori, ex perversitate cordis abuti, veluti occasione sumpta , ad perpetrandum malum , vel ipso experimento constat: adeoque Scripturae verba , quae huiusmodi eucitationem ad malum exprimunt, par erat , lapientissimi Patres Augustinus αThomas ita intelligerent, ut simplicem Permi 1sionem non significarent dumtaxat ,

sed aliquid amplius , interiorem nempe instinctum a Deo in hisce casibus immissum, vel exteriorem alicuius boni propositionem , ac utriusque perversum usum . Quam longe vero haec Sanctorum Patrum doctrina ab eo calumniae colore distat ,

quo eam illinire censori Simonio placuit lVII. Tria superiunt ex eisdem Commentariis deprompta loca . quae lectoribus

anxmadvertenda proponit censor, nulla quidem adhibita censura, sed neque deci raris , qua id ipse egerit mente . Ait vero: se in Haeresi fusiore sermone pertractatis Lectione Iv. in caput xl. Epistolae primae ad Corinthios: ac haereticum definit,

, qui spernens disciplinam fidei Thomae verba sunt quae divinitus traditur, per

M tinacirer proprium errorem sectato : unde haereticum non mentis error tantum

,, facit , in voluntatis pertinacia . Id antea Augustinus se uentius tradiderat . Libro III. de Anima & eius origine capite x Iv. num. 2o. Modo proba , carissime ait non re fauariter ista dixisse, ut de tua indole non solum ingeniosa , verumetiam ca-ta, pia, modesta, gaudeat catholica Eeel a , mn de contentissi pertinacia baeretica σκαrdescat insania. Et rapite xv. num. 23. me fi pertinaciter fingula defendantur , tot bsreses facere e sunt , quot opiniones esse numerantur . Pertinaciae naturam &indolem exponit Libro IV. de Baptismo contra Donatistas capite xv I. num. 23. S. Th. Op. Tom. sum