Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

221쪽

simis globis, nihil metuentes huiusmodi circumvenit rexcitatosque hostilium fragore urinorum, dum gladios

circumspectant et tela, celeriter involavit: et quosdam occidit, Orantes alios Praedamque osserentes dediticios cemi: reliquis, qui remansere, Pacem Precantibus dedit, quietem po licitis firmam.

U. l. Quae dum mentibus aguntur erectis, eoni clans, quantas intestinae cladis excitaverat moles, nihilque tam convenire conatibus subitis quam celeritatem, sagaci Praevidens mente, professa palam desectione se tutiorem fore existima at: incertusque de militum fide, placata ritu secretiore nessona, clas

stu insistens, iamque, ut adparebat, fidentior, haec clarius solito disserebat. 2. Iamdudum tacita deliberatione ros aestimo, magni commilitones , gestorum eaeitos amplitudine, hoc opperiri consilium, ut eventus, qui sperantur, per pendi possint, et praecaveri. Plus enim audire quam loqui militem decet, aetibus coalitum gloriosiar nec

alia spectatae aequitatis sentire rectorem, quam ea,

quae laudari digne potuerunt et probari. Ut igitur, quae proposui abiectis absoIram, adcertite oro benivo-Ie, quae sermone brevi percurram. 3. Arbitrio Dei caelestis vobis inter ipsa iurentae rudimenta permistus, irruptiones Alamannorum adsiduas et Francorum, populandique iugem licentiam fregi: et vigore communi Romanis agminibus, quoties libet, Rhenum perrium feci: contra rumorum fremiaeus, gentiumque validarum violentos excursus stando immobilis, virtutis restrae nimirum Frmamento cons-rus. 4. Et haec, laborum, quos exhausimus, Galliae Ieetatricea, post funera multa iactura8que recreatae

ivturnas et graves, po8teritati per aetatum examina commendabunt. 5. At nunc, cum auctoritate vestri iudicii, rerumque nece33itate compulsus, ad augustum

222쪽

elatus sub cumen, Deo sobisque fautoribus, si fortuna coeptis adfuerit, altius adfecto maiora: id prae me

ferens, quod Qxercitui, euius aequitas armo rumque imelaruit magnitudo, domi moderatus risus sum et tranquillus, et in crebritate bellorum contra conspiratas gentium copias consideratus et cautus. 6. Ut igitur adder8a praereniamus mentium societate semctis3ima, aequimini viam eoAsilii mei salutarem, ut pum, Cum integrἰtas rerum intentioni nostrae voluntatique respondeat: et dum maioribus vacant praesidiis regiones Illyricae, impraepedito cursu tendentes, Daciarum interim sues extimos occupemus, eainde, quid agi Oporteat, bonis successibus inatruendi. 7. At vos ex more sdentium ducum, iuramento quaeso concordiam spondete manavi am et sdem, operam mihi navaturooedulam et solitam, ne quid agatur inconsultum et aegne; et producturo, si quis exegerit, incorruptam conscientiam meam, quod nihil voluntate praeter ea, quae in eOmmune conducunt, adgredidr aut tentabo. S. Illud sane obtestor et rogo, aservate, ne impetu gliscentis ardoris in privatorum damna quisquam ve-

atrum easiliat: id cogitans, 'uod haud ita nos illustrarunt hostium innumerae strages, ut indemnitas propinciarum et salus, exenslis virtutum pervulgata 9. Hoc sermone Imperatoris vice alicuius ora cisti comprobato, mota est incitatius omnis concio trum cupida nOVandarum, unanimanti consensu voces horrendas immani scutorum isagore miscebia, magnum elatumque ducem, et, ut experta est, fortunatum do torem gentium adpellans et regum. 10.. Iussique univorsi in eius nomen iurare sollemniter, gladiis cera icibus suis admotis sub exsecrationibus diris, verbis iuravere conceptis, omnes pro eo casus, quoad vitam profuderint, si id necessitas exegerit, periaturos: quae sequuti rectores, Omnesque principis proximi fidem simili religione firmarunt. 41. So-

223쪽

Ius omnium, licet proposito stabili, audacter tameo Praesectus repugnavit Nebridius, iurisiurandi nexu

contra Constantium nequaquam se constringi posse commemorans, cuius beneficiis obligatus erat crebris 'et multis. 12. Quibus uuditis, cum stantes propius milites acriter inflammati eum adpeterent trucidandum; ad genua sua prolapsum Imperator paludamento protexit: indeque reversus in regiam cum antegressum eum vidisset, supplicemque lacontem orare, ut levandi causa timoris ei porrigeret dexteram: Ee- quid, ait, praecipuum amicis serrabitur, si tu manum tetigeris meam 3 Sed kine, quo libet, abi securus. Hocque audito, ille innoxius ad larem suum recessit in Tusciam. 13. IIiis Iulianus, ut poscebat negotii magnitudo, praestructis, expertus, quid in rebus tumultuosis anteversi O Valent Et praegressus, Per tesseram edicto itinere in Pannonias, castris promotis ut signis, temere Se fortunae commisit ambiguae.

A. C. 361.

VI. l. Replicare Uno convenit tempore, et narra re summatim, quae sesim aguntur in Galliis antedicta Constantius hiemans Antiochiae, domi militiaequo

perfecit. 2. Inter complures alios honore conspicuos,ndoraturi Imperatorem peregre venientem Ordinanis tur etiam ex tribunis insignibus. Cum igitur a Mesopotamia reversus Constantius hoc exciperetur oni-eio, Amphilochius quidam ex tribuno Paphlago, quem

dudum sub Constanta militantem discordiarum sevisisse causas inter priores fratres, suspiciones Montiguao

veritati pulsabant, ausus paullo petulantius Stare, ut ipse quoque ad parile obsequium admittendus, agnitus est et prohibitus: strepentibusque multis, et intueri lucem ulterius non debere clamantibus ut Ρe duellem et obstinatum, Constantius circa haec lenior solito: Desinite, ait, urgere hominem, ut eaistimo

224쪽

cONSTAΝTIUS ET IULIANUS. 361. 2Iet

sontem, sed nondum aperte eonvictum: et mem tote,

quod, si quid admisit huiusmodi , sub obtutibus meta

conscientiae ipsius sententia punietur , quam latere non poterit: et ita discessum esh. 3. Postridie ludis Circensibus idem ex adverso Imperatoris, ubi commeverat, spectans, repentino clamore sublato, cum Certamen opinatum emitteretur, diffractis cancellis, quibus una cum Huribus incumbebat, cunctis cum Eo in vanum excussis, laesisque leviter paucis, inte na compage disrupta emasse spiritum repertus extaolus r unde Constantius futurorum quoque praescius Exsultabat. q. Eodem tempore Faustinam nomine Eortitus est coniugem, amissa iampridem Eusebia, cuius fratres erant Eusebius et Hypatius consulares, corporia morumque pulcritudine pluribus antistante, et in euumine tam celso humana: cuius favore iustissimo e

-ptum periculis, declaratumque Caesarem retulim

Iulianun .

5. Habita est iisdem dictus etiam morentii ratio, e Galliis novitatis metu digressi, et Anatolio recens mortuo praefecto praetorio per Illyricum, ad eius mittitur locum: cumque Tauro itidem praefecto Pra torio per Italiam, amplissinu suscepit insignia mas

stratus.

6. Parabantur nihilominus externorum atque cis vilium instrumenta bellorum, et augebatur turmarum equestrium numerus, parique studio supplementa Iogionibus scripta sunt, indictis per provincias tirociniis: Omnisque ordo et professio vexabatur, Vestem Inaque exhibens et tormenta, aurum quin etiam ea argentum; multiplicisque rei cibariae copias, et diver- sa genera iumentorum. I. Et quia, Persarum re oti disticultatem hiberni temporis aegre contruso, T. aerata caeli temperie validior impetus timebatur, ad Transtigritanos reges et satrapas legati cum muner,

225쪽

bus missi sunt amplis, monituri cunctos et hortaturi nostra sentire, et nihil fallax tentare vel fraudulentum. 8. Ante omnia tamen Arsaces et Meribanes, Armeniae et Hiberiae regQs, cultu ambitioso indumentorum emercabantur et multiformibus donis, damna negotiis Romanis illaturi, si rebus tum etiam dubiis descivissent ad Persas. 9. Inter tot urgentia Hermogene defuncto, nil praefecturalia Promovetur Helpidius, ortus in Paphlagonia, adspectu vilis et lingua, sed simplicioris ingenii, incruentus et mitis: ndeo ut Cum ei coram innocentem quemdam torquere Constantius praecepisset, aequo animo abrogari sibi potestatem oraret, haecque potioiribus aliis ex sententia Principis agenda permitti. VII. l. Rigore itaque instantium negotiorum anceps Constantius, quid capesseret, ambigebat, diu multumque anxius, utrum Iulianum peteret et longinqua, an Ρarthos repelleret iam transituros, ut minabantur, Euphratem: haerensque, tandem cum ducibus communicato saepe consilio in id nexus est, ut finito propiore bello vel certe mollito, nullo post terga relicto, quem formidaret, Illyriis percursis et Italia, ut rebatur, Iulianum inter exordia ipsa coeptorum tamquam Venaticiam praedam caperet: hoc enim ad leniendum suorum metum Subinde praedicabat. 2. Tamen, ne intepesceret, aut Omisisse belli videretur aliud latus, adventus sui terrorem ubique dispergens, veritusque, ne Africa absente eo perrumperetur, ad omnes casus, Principibus Opportuna, velut finibus Orientis egressus, Per Inale notarium misit Gaudentium, quem eXPloratorem actuum Iuliani per Gallias est quamdiu fuisse praestrinximus. 3. Hunc enim Ob- aequio celeri cuncta consideratione gemina ellicere posse sperabat, quod adversam partem metueret ODfensam, et properabat, nactus hanc opportunitatem,

commendari Constantio, quem credebat procul dubio

226쪽

cONSTANTIUS, ET IULIANUS. 361. 219

fore victorem: nemo enim Omnium tunc ab hac comstanti sententia discrepabat. q. Qui cum eo venisset, mandatorum Principis memor, per litteras Cretiona Comite, quid ageretur, edocto, reliquisque rectoribus, recto undaque milito fortiore, translutisque ab utruque Mauritania discursatoribus expeditis, Aquitaniae et Italiae obiecta littora tuebatur artissime. 5. Νeque Id consilium fefellit Constantium. Eo enim superstite nussus adversorum illas tetigit terras, licet oram Siebtiensem a Lilybaeo protentam et Pachyno, multitudo servabat armata, si patuisset tacultas, Ocius transitura. 6. His pro rerum ratione, ut sibi prodesse existismabat Constantius, aliisque minutis et levioribus O dinatis, ducum nuntiis docebatur et litteris, Persarum copias in unum coactas rege turgido praeeunte, iam Prope margines tendere Tigridis, incertum, quonam erumpere cogitantes. I. Quibus percitus, ut propius agens futuros possit anteveniris conatus, quampinnium hibernis egrassus, accito undique equitatu Peditumque robore, quo fidebat, per Capessanam Euphrate navali pontu transcurso, Edessam petit ub rem commeatibus et munitam: ibi parumper opperiens, dum exploratores aut perfugae motum castrO- . rum hostilium indicarent. -

VIII. l. Discedens inter haec Iulianus a Rauracis,' peractis, quae docuimus dudum, Sallustium praefectum promotum rumisit in Gallias, Germaniano iussoricem tueri Nebridii: itidemque Nevitae magisterium commisit armorum, Gumoarium proditorem antiquum timens, quem, cum scutarios ageret, latenter prodidisse Veteranionem suum principem audiebat; et Iovio quaesturam, cuius in actibus Magnentit meminimus; et Mamertino largitiones curandas r et Dagalalphum praefecit domesticis, aliosque plures ex arbitrio suo militibus regendis adposuit, quorum me

rita norat et fidem. I. Profecturus itaque per Mar

227쪽

a20 AMMIANI MARCELLI ΝΙ XXI, 8. s.

cianas silvas, viasque iunctas Histri numinis ripis, i ter subita vellenienter incertus id verebatur, ne con-lomptus ut comitantibus paucis, multitudinem Ossenderet repugnantem. 3. Quod ne fieret, consilio sollerti praevidit: et agminibus distributis, per itinera Italiae nota quosdam properaturos cum Iovino misit et Iovio; alios per mediterranea Raetiarum magistro equitum Nevitae commissos, quo distasi per varia opinionem numeri praeberent immensi, formidineque cuncta complerent. Id enim et Alexander Magitus et deinde alii plures, negotio ita poscente, perfiti se re ductores. q. Mandubat tamen egressis, ut tamquam hoste protinus Occursuro Ocius graderentur, Blationesque nocturnas agerent et vigilias, ne improviso invaderentur excursu.

IX. 1. Quibus ita, ut videbatur, apte dispositis,mDre, quo tractus perruperat Saepe barbaricos, contextis successibus sidens, porrectius ire pergebat. 2. Cumque ad locum Venisset, unde navigari posse didicit numen, lembis adscensis, quos opportune sors d derat plurimos, per alveum squantum fieri potuit) f rebatur Occulte: ideo latens, quod toleranter et laribter nullius cibi indigens mundioris, sed paucis contentus et vilibus, oppida sorinsecus transibat et castra rimitatus egregium illud Cyri veteris dictum, qui, cum delatus ad hospitem, interrogaretur ab eo, quid ad convivium parari deberet, Panem responderat solum rsperare enim utebat, Prope rivum se coenaturum. 3. Fama vero, quae mille sut aiunt linguis rerum misere exaggerat fidem, per Illyrios omnes celebrior fundebatur, Iulianum strata per Gallias multitudine regum

et gentium, numeroso exercitu et successibus Lumi dum variis adventare. q. Quo rumore perculsus prae fectus praetorio Taurus, ut hostem vitanη exterum mature discessit: voctusque mutatione celeri cursus

publici, transitis Alpibus Iuliis, eodem ictu Florentium

228쪽

stidem praefectum secum abduxit. 5. Levibus 1men indiciis super Iuliani motu Lucillianus percitus C

mes, qui per illas regiones rem curabat ea tempestatu Castrensem, agensque apud Sirmium, milites con gans, quos ex stationi s propriis acciri celeritatis ratio permittebat, venturo resistere cogitabat. 6. Sed ille ut fax vel incensus malleolus vulucriter add atinata festinans, cum venisset Bononiam, a Sirmio milliario nono disparatam et decimo, senescente Iuna, ideoque Obscurante noctis minimam partem, e navi exsiluit improvisus: statimque Dagalaiphum misia cum expeditis ad Lucillianum vocandum, trahendumque, si reniteretur. I. Qui tum etiam quiescens, cumstrepitu excitatus turbulento vidisset ignotorum hominum se circulo circumsaeptum, concepto negotio, et imperatorii nominis metu praestrictus, Praeceptis Paruit invitissimus: sequutusque alienum arbitIium magister equitum, paullo ante superbus et ferox, immentoque impositus hepentino, Principi ut captivus offertur ignobilis, Oppressam terrore vix colligens mentem. 8. Verum cum primitus visus, adoranda. Purpurae datam sibi copiam adveriisset, recreatus tandem suique securus: Incaute, inquit, Imperator, et temere cum paucis alienia partibua te commisistr Cui amarum Iulianus subridens, mee verba prudem ita serra, inquit, Gnatantior maiestatis enim inatos non ut eonsiliario tibi, sed, ut desinas pavere, porreis

X. l. Nihil deinde amoto Lucilliano differendum, nec agendum segne ratus, ut erat in rebus trepidis audax et confidentior, civitatem, ut praesumebat, dediticiam petens, citis passibus incedebat: eumquis suburbanis propinquantem amplis nimiumque protemus, militaris et omnis generis turba cum lumine mulis 'et floribus, votisque faustis, Augustum adpellans ea dominum, duxit in regiam. I. Ubi eventu laetus et

umine, BAata spe venturorum, quod ad exemplum

229쪽

urbi uni matris et populosae et celebris, per alias quoque civitates ut sidus salutare Susciperetur, edito p xstridie curuli certamine cum gaudio plebis, ubi lux excanduit tertia, morarum impatiens percursis aggeribus publicis, Succos si emule auso resistere) pra 'sidiis occupavit: iisdemque tuendis Nevitam praefecit

ut fidum: cuius loci situm ex nunc convenienter ostendam. 3. Consertae celsorum montium summitates Aenii

in Rhodopes, quorum ulter ab ipsis Histri marginibus, alter ab Axii fluminis citeriori parte consurgit, in angustias tumidosis collibus desinentes, Illyrios interscindunt et Thracas, hinc vicinae mediterraneis Dacis et Serdicae, inde Thracias despectantes et Philippopolim, civitates amplas et nobiles: et stamquam

Natura in ditionem Romanam redigendas nationes circumsitas praenoscente) ita figuratae consulto, inter artos colles quondam hiantes Obscurius, ad ma-mitudinem splendoremque postea rebus elatis Patefactae sunt et carpentis: aditibusque aliquoties clau- sis magnorum ducum populorumque repulere conatus. q. Et pars, suae Illyricum spectat mollius edita, velut incauta subinde superatur. Latiis VPro e regione oppositum'Thraciis, prona humilitate doruptum, hincque et inde fragosis tramitibus impeditum, di incile scanditur etiam nullo vetante. Sub hac altitudine aggerum utrobique Spatiosa camporum Planities iacet, superior nilusque Iuli aes Alpes extenta, inferior ita resupina et panda, ut nullis habitetur obstaculis nil usque frutum et Propontidem. 5. His, ut in re tali tamque urgenti, compositis, magistro equitum illic relicto, imperator revertitur Naessum copiosum oppillum, quo impraepedite cuncta disponeret suis utilitatibus profutura. 6. Ubi Victorem apud Sirmium visum scriptorem iiistoricum, exindeque venire praeceptum, Pannoniae secundae

230쪽

eonsularem praefecit, et honoravit aenea statua, virum sobrietatis gratia aemulandum, multo post Urbi praedictum. T. Iamque altius se extollens, et numquam credens ad concordiam prOVocaro posse Constantium, Orationem aerem et invectivam, probra quaedam t. eum explanantem et vitia, scripserat ad senatum. Quae cum Tertullo administrante adhuc praefecturam recitarentur in curia, eminuit nobilitatis cum speciosa fiducia benignitas grata. EXclam .

tum est enim, in unum cunctorum sententia congruente, AUCTORI TUO REVERENTIAM ROGAMUS.

8. Tunc et memoriam Constantini, ut novatorfisturbatorisque priscarum legum et moris antiquitus recepti, Vexaxit, eum aperte incusans, quod barbaros omnium primus adusque fasces auxerat et trabeas consulares: insulse nimirum et leviter: qui, cum Titis'

re deberet id, quod in stius obiurgavit, frevi postea

Μamertino in consulatu iunxit Nevitam, nec splendore, nec usu, nec gloria horum similem, quibus magi, stratum amplissimum detulerat Constantinus: contra inconsummatum et subagrestem, et, quod minus erat ferendum, celsa in potestate crudelem. XI. l. Haec et talia cogitanti, sollicitoque super maximis rebus et seriis, nuntius metuendus intimatur et insperatus, ausa indicans quorumdam immania, impeditura cursus eius ardentes, ni vigilanter haec quoque, antequam adulescerent, hebetasset equae breviter exponentur. 2. Duas legiones Constantiacas, addita una sagittariorum cohorte, quas invenerat apud Sirmium, ut suspectae adhuc fidei per speciem necessitatum urgentium misit in Gallias: quae pigrius motae, spatiaque itinerum longa et Germanos hostes truces et adsiduos sormidantes, novare quaedam moliebantur, auctore et incitatore Νigrino, equitum turmae tribuno, in Mesopotamia genitor reque digesta per secretR colloquia, et alto roborata