Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

471쪽

deleretur luctificus calor. Innocentiam denique, post multas, quas eius laniatu cadaverum viderat sepulturas, ut benemeritam in silvas abire dimisit innoxiam. Dcop simile sedit IV. 1. Et haec quidem morum eius et propositi cruenti sunt documenta verissima: sollertiae vero circa rem publicam snJusquam digredientis, neque eum vel obtrectator pervicax incusabit: illud contemplans, quod maius pretium operae forsitan regendis verius milite barbaris quam pellendis. Et cum dedisset ' e speculis, si quis hostium' so commovisset, desuper Visus obruebatur.

2. Agitabatur autem inter multiplices curas id omnium primum et potissimum, ut Μacrianum regem auctum inter mutationes crebras Sententiarum, iamque in nostros adultis Viribus exsurgentem, vi superstitem raperet vel insidiis, ut multo ante Vadomarium Iulianus: et pro risis, quae negotium poscebat et tempus, cognitoque transfugarum indiciis, ubi comprehendi nihil opperiens poterit antedictus, tacite, qua tum concessit facultas, ne qui conserendo oniceret ponti, iunxit navibus Rhenum. 3. Et antegressus contra Iattiacas aquas primus Severus, qui pedestrem curabat exercitum, perpensa militum paucitate territus stetit, timens, ne resistere nequiens, irruentium opprimeretur hostilium agminum mole. q. Et quia suspicabatur venalia ducentes mancipia scurras, Casu illic repertos, id, quod viderant, excursu celeri nuntiare, cunctos mercibus direptis occidit. 5. Adventu itaque plurium copiarum animati iudices, castrisque ad tempus brevissimum fixis, quia nec sarcinale iumentum quisquam nec tabernaculum habuit praeter Principem, cui tapetes suffecerant pro tentorio: Parumpes Ob tenebras morati nocturnas, exsiliente Pro

cinctu pergebant ulterius, itinerum gnaris ducentibus, equitatu cumTheodosio rectore praeire disposit0 α'

472쪽

at erat tempore iaceat, e tento strρ-pitu suorum est impeditus: quibus adsidue mandans ut incendiis et rapinis abstinerent, impetrar non Pntuit. Ignium enim crepitu dissonisque clamoribus satellites exciti, idque, quod acciderat, Suspecti, carpento veloci impositum regem angusto aditu circumfractis collibus abdiderunt. 6. Hac Valentinianus gloria defraudatus, nec sua culpa, nec ducum, sed

intemperantia militis, quae dispendiis gravibus saepe rem Romanam adflixit, nil usque quinquagentesimum lapidem terris hostilibus inflammatis, rediit Treveros

maestus. I. Ubi tamquam leo ob corvum amissum vel capream morsus Vacuos conerepans, dum hostium disiecta frangeret timor, in Μacriani locum Bucinobantibus, quae contra Mogontiacum gens est Alamanna, regem Fraomarium ordinavit: quem paullo postea,

quoniam recens eX curSus Eumdem penitus vastaverae

pagum, in Britannos translatum potestate tribuni, Alamannorum praefecerat numero, multitudine viribusque ea tempestate storenti: Bitheridum vero et Hortarium nationis eiusdem primates item regere milites iussit: e quibus Hortarius, proditus relatione Florentii Germaniae ducis, contra rem publicam quaedam ad Macrianum scripsisse barbarosque optimates, Veritate tormentis expressa, conflagravit flamma poenali.

V. l. Abhinc inter proximo, haec narratione disseri continua placuit, ne, dum negotiis longe discretis et locis alia subseruntur, cognitio

multiplex necessario Confundatur.

2. Nubel velut regulus per nationes Mauricas potentissimus vita digrediens, et legitimos et natos oconcubinis reliquit filios: e quibus Zamma Comiti nomine Romano acceptus, latenter a fratre Fi., o peremptus, discordias excitarat et bella. Eius enim necem ulcisci impensiore Studio properans Comes, ad A M H I A X LI S s g

473쪽

466 AMMIAΝI MARCELLINI XXIX, I

insidiatoris perniciem multa ciebat et formidanda. Utque rumores distulerunt adsidui, navabatur opera diligens in pulutio, Romani quidem relationes, multa

et aspera congerentes in Firmum, libenter suscipi recitarique Principi, in earum favorem concinentibus multis: en Vero, quae contra Firmus salutis tuendaagratia docebat crebro per suos, accepta diutius Oz- cultari: Remigio tunc officiorum magistro, adsine umi- lcoque Romani, inter potiores Imperatoris necessitates haec velut minima et supernua non nisi opportune legi posse adseverante. 3. Quae cum ad Obruendam defensionem suam agitari animadverteret Maurus, ultimorum metu Iani trepidans, ne amandatis, quae praetendebat, ut periniciosus et contumeliosus condeninatus occideretur,

ab impserit ditione descivit, et adiumentae tium

ad vaestandum.

4. s are ne J hostis implacabilis incrementis virium adolesceret, ad abolendum cum comitatensis auxilio militis .pauci Theodosius magister equitum mittitur, cuius virilites ut impetrabilis ea tempestate prae Caeteris nitebant: Domitii Corbulonis et Lusii veterum simillimi r quotmni prior sub Nerone, alter Traianorem r gente Romanam, pluribus inclarueri sortibus factis. 5. Proinde ab Arelate secundis egressus auspiciis, emeatoque mari cum classe, quam ductabat,

nullo de se rumore praegresso, defertur ad Sitifensis Mauritaniae littus, quod adpellant accolae Igilgita-nunt. Ibique inventum casu Romanum leniter adloquutus, misit ad vigilias ordinandas et praetenturas, parum super his, quae Verebatur, increpitum. 6. Quoad Caesariensem digresso, Gildonem Firmi fratrona 'et Μaximum misit correpturos Vincentium: qui curans Romum vicem, incivilitatis. eius erat particeps et surtorum. I. Rec pio itaque tardius milite, quem amplitudo morabatur maris, Sitifim properans, Roma

474쪽

tium cum domesticis Custodiendum Protectoribus committi mandavit: agensque in Oppido sollicitudine diducebatur ancipiti, mulidi cum animo Vers&ns, qua via quibusve commentis psr exustas caloribus terras pruinis adsuetum duceret militem: vel hostem caperet discursatorem et repentinum, insidiisquo potius clandestinis, quam proeliorum stabilitate confisum 8. Quod ubi Firmo levi rumore, dein apertis est indiciis cognitum, spectatissimi ducis adventu praestrictus, Venium ConseSSionis praeteritorum missis oratoribus poscebat et scriptis, docentibus eum non sponte sua ad id erupisse, quod norat scelestum, sed iniquitate grassante licentius, ut monstrara pollicebatur. 9. Quibus lectis paceque obsidibus acceptis promissa, dux ad recensendas legiones, quae Africam tuebantur, ire pergebat ad Pancnarianam stationem, quia convenire praeceptae sunt. Ibi magnificis verbis atque prudentibus spe cunctorum erecta, reversus Sitifim, concitato indigena milite cum eo, quem ipse perduxerat, aegre Perpetions moras ad procinctus ire ocius sestinabat. 10. Inter residua autem multa et clam, id amorem eius au erat in immensum, quod a provincialibus commeatum exercitui prohibuit dari, messes et condita hostium virtutis nostrorum horreis

esse, fiducia memorans Speciosa.

I l. His ita cum laetitia posssessorum dispositis, Tubusuptum progresSus, oppidum Ferrato contiguum munii, legationem secundum Firmi repudiavit,. quao Obsides, ut ante statutum est, non ilia Xerat secuIn. Unde omnibus pro loco et tempore calfius exploratis concito gradu Tyndensium gentem et Mussissensium petit, levibus armis instructas, quas Mascietet ut Dius fratres Firmi ductabant. 12. Cum essent hostes iam in contuitu membris omnibus celeres, post missilia hinc inde crebrius iacta, committitur certamen aspPrrimum: interque gemitus mortis et vulnerum audie-

475쪽

468 AMMIAM MARCELLINI XXIX, 5.

bantur barbarorum ululabiles stetus captorum et ca forum: pugnaqtie diremptin plures agri populati sun e . ot incensi. 13. Inter quos clades eminuere fundi P trensis, excisi radicitus: quem Salmaces dominus, Firmi frater, in modum urbis eXstruxit. Hoc suecessu Occupavit, inter gentes positum antadictas, ubi abundo rei cibaifiae copiam condi effecit: ut, Si pergens in t rius alimentorum ostendisset paenuriam, iuberet Q propinquo convectari. 14. Quas dum ita procedunt, MasciZel reparatis viribus nationum confinium admisnicula ductans, conserta manu cum nostris, fusis Eparte suorum pluribus, ipse equi Pernicitate aegra discrimine mortis exomptus esti 15. Fessus uerumnis gemini proelii Firmus, imoque aestuans corde, ne quid ultimae rationis omiti rei, Christiani ritus antistites oraturos pacem cum

obsidibus misit. Qui quoniam suscepti lenius, pollicitique victui congrua militibus, ut praeeeptum est,

victor elatus, mira velocitato Lamfoctense oppidum

476쪽

aam noster dux introiret, legatis Mazicum, qui se

consociaverant Firmo, suppliciter obsecrantibus vomani, animo elato reSpondit, se in erea ut perfidos amma protinus commoturum. 18. Quibus imminentis periculi metu defixis, revertique itissis ad sua, Caesaream ire tendebat, urbem opulentam quondam et nobilem , cuius itidem originem in Africae situ digessi. mus plener eamque ingressus, eum Omnem paene i condiis Iate dispersis vidisset exustam, horridasqua nitie silices, primam et Secundam legionem ad tempus ibi Iocari disposuit, ut favillarum egerentes acer

vos, agitarent ibi praesidium, ne repetito barbarorum

impetu vastaretur.

19. Quae cum rumores veri distulissent, provinciae rectores tribunusque Vincentius e latibulis, quibus sese Commiserant, egressi, tandem intrepidi ad ducem Ocius pervenerunt. Quibus ille gratanter visis utque susceptis, agens etiam apud Caesaream, fide rerum diligentius explorata, comperit Firmum per speciem faventis et supplicis tectiore consilio id moliri, ut nihil hostile metuentem exercitum in modum tempestatis subitae conturbaret. 20. Quamobrem conversus hinc venit ad municipium Sugabarritanum Transcellensi monti adcline: ubi inventos equites quar- ae sagittariorum cohortis, quae ad rebellem defecerat, ut contentum se supplicio leniori monstraret, Omnes contrusit ad infimum militiae gradum et eosque es Constantianorum peditum partem Tigavias venire iusserat cum tribunis: e quibus unus torquem pro diademate capiti imposuit Firmi 21. Dumque haec aguntur, reverterunt Gildo et Maximus, Belle non e principibus Maeticum et Fericiunt gentis praesectum ducentes, qui factionem im erant quietis publicae turbatoris producerent vinctos. 22. Quo ita, ut statu cum est, facto, lucis Primo exortu ipse egressus, cum invenisset eos in exercitu circumsaeptos: Quid

477쪽

de istis nefariis, inquit, proditoribus feri oportere,

contubernales devoti, censetis' Sequutusque acclamationem rogantium sanguine vindicari, eos, qui inter Constantianos merebant, prisco more militibus dodit occidendos: Sagittariorum vero primoribus manus incidit; residuos supplicio capituli multa rite ad aemuIasionem Curionis acerrimi illius ducis, qui Dardanorum ferociam in modum Lernaeae serpentis aliquotiens renascentem hoc genere poenarum exstinxiti 23. Sed obtrectatores ni alivoli vetus factum laudantes, hoc ut dirum vituperant et asperrimum: Dardanos hostos memorantes internecivos, et iuste, quae sustinuere, perpessos: hos vero subsignanos milites debuisse Ipitius corrigi, ad unum prolapsos errorem. Quos Scientes forsitan admonemus, hanc cohortem et facto et exemplo adversam. 24. Antedictos Hellenen ot Fo-ricium, quos duxerat Gildo, tribun unique sagittariorum Curandium ea re iussit occidi, quod nec ipse uinquam cum hostibus congredi voluit, nec suos, ut pugnarent, hortari. Agebat autem haec Tullianum illud advertens, quod salutaris vigor vincit inanem speciem

clementiae.

25. Exin profectus, fundum nomino GaIlonatis, muro circumdatum valido, recepinculum Maiarorum tutissimum arietibus admotis evertit: et caesis omni bus incolis moenibusque complanatis, ad Tingitanti meastellum progressus, per Ancorarium montem, ΜΑ-Εicas in unum collectos invasit, iam tela reciprocant volitantia grandinis ritu. 26. Et cum esse trimque dis cursum, agmina Viris armisque incitatu nostrorum non, perferentes Mazices, licet bellicosum genus et dumini

diversis stragibus implicati foedo dimuxei se terroro rruentesque in fugam caesi sunt, absque iis, qui reperta . copia discedendi, supplici prece veniam, quam dari tempus flagitaverat, impetrarunt. 27. Suggen eorum ductorem Romano successerat, ii Sitifensem

478쪽

Mauritaniam ire disposito ad agitanda praesidia, ne provincia pervaderetur, ipse praeteritis et Gor casibus

gentem petit IIusonem: quam conscientia rapinarum et caedum actibus congregaverat Firmi, ut spersi tur maiora moΣ adepturi. . 28. Progressusque aliquantum iuxta Addense m et pium comperit, dissonas cultu et sermonum varie. late nationes plurimas unum spirantibus animis, immanium exordia concitare bellorum, adigento hort-- teque maxima Sps praemiorum Sorore Firmi nomina

Cyriar quae abundans divitiis et destinatione feminea, nisibus magnis instituit iuvare germanum. 29. Ru circa Theodosius Veritus,ne Marti sese committeret in pari, congressusque multitudini immensae cum paucis tria enim armatorum nullia ductabat utque quingemtos) amitteret universos, inter pudorem cedondi Pugnandique ardorem gradiens retro paullatim, trudente Pondere plebis abscessit. - 30. Hocque eventu barbari nimium quantum fetatiJ sequentesque pertinaciter 't

certare necessitate compulsus, semetipsum.et ud imternecionem perdiderat cunctos, ni gentium turbulenta concusSio, procul MnZictim visis auxiliis,quos anteibant quidam Romani, Obitrata in se impetum agminum ferri complurium, Versa in pedes aperuisset nostris exitus antehac intersaeptos. 31. Exinde cum militem ducens incolumem Theodosius ad tandum veniaret nomine MaEucanum, exustis desertoribus paucis, alii que ad sagittariorum QXemplum, quibus manus adem-Ptae Sunt, contrusi cutis, 'Iipatam mense Februario venit. 32. Ubi diutius agens, ut antiquus ille cunctator pro negotio consultabat, commentis potius et prudentia, quam periculosis Congressibus, . hostem pugnacem et impetrabilen actu teli 1 una, si sors coplaam dederit, oppressurus. 33. Mittebat tamen adfladue suadendi quosdam peritos ad gentes circumsitas, Baiuras, Caniniurianos, Avastomates, CataVes, Da

479쪽

resque, et finitimos alios, nunc timore, nunc numina eos ad societatem alliciens, veniamque petulantias interdum promittendo, cum tultorius per amba ges et moras hostem frangentem suos impetus Oppres.surus, ut quondam Pompei alithridatem. . t M. Qua causa declinans perniciem proximam Firmus, licet praesidiorum magnitudine communitus, relicta plebe, quam coegerat magna mercede, quom iam latendi copiam nocturna quies dedit, Caprarie es montes longe remotos penetravit, et diruptis rupibus inaccessos. 35. Cuius abitu clandestino murulitrido dispersa, sine rectore particulatim dimuens, in vadendi eius castra nostris copiam dedit. Himus direptis, et interfectis, qui resistebant, vel in deditionem a ceptis, regionum Baaxima parte Vastata, gentibus, Per quas transibat dux consultissimus, adposuit fidei compertae praefectos. 36. Hac inopina sequendi confide tia territus perduellis, servis comitantibus paucis, diis gressu celeri consulturus saluti, ne quo praepediretur obstaculo, abiecit pretiosarum sarcinas specierum, quas avexerat secum. Exorem namque lassam Iab re continuo et perancipitis ' 3I. Theodosius, nullique adeuntium parcens mundiore victu stipe dioque milite recreato, Caprariensibus Abanniaqua eorum vicinis Maelio lavi sublatis, ad municipium

propera te v . . . enser verisque nuntiis doctus,

binaros assε iam tumulos, per amfracta undi- spatia in sublime porrectos, nullique pervios, ni

si indigenis locorum perquam gnaris, repedando dedit hostibus facuItatem per indutias licet breves Aethiopum iuxta agentium adminiculis augeri vel maximis. 38. Qui concatervatis copiis fremituque minaei .

sine sui respectu ruentes in pugnam, inerterunt evin . inaestini ilium turmarum specie dira perterrefactum: statimque redintegratis animis, commeatus Vehens ,

unde, revertit, 't conglobatis suis mutaque rodi

480쪽

midabilem moventibus gestuns Ireontroversas iisdem opposuit manus. 39. Quamquam igitur immite quid. dam barbaricis concrepantibus armis manipuli suren. tium imminebant, ipsi quoque parmas genibus illidentes: tamen ut pugnator ille cautus et prudens, militis paucitate dinisus, audacter agmine quadrato incedens, ad civitatem nomine Contensem flexit iter intrepidus, ubi captivosJ nostros Firmus ut in munimento abis . struso locarat et celso: cunctisque receptis ; in proditores satellitesque memorati animadvertit acriter, ut

solebat.

40. Hoc ei magni numinis adiumento gerenti pro sperarime, Verus indicat explorator, confugisse ad Isanensium populum Firmum: ad quem reposcendum una cum fratre Mazuca caeterisque necessitudinibus Πluc ingressus, cum adipisci non posset, genti bellum indixit. l. Et praelio utroci commisso, ferocientibus barbaris ultra modum, aciem in rotundo habitu figuratam opponit; adeoque Isassenses pondere cater. varum urgentium inclinati sunt, ut plurimi caderent, et ipse Firmus serox, et saepe in suam perniciem Praeceps, equo auferretur in fugam, per Auxa et m. pes discurrere citius adsuetor Maetuca vero frater eius caperetur letaliter saucius. 42. Qui Caesaream mitti dispositus, ubi saeva inusserat monumenta facinorum pessimorum, dilatato vulneris hiatu discessit.

Caput tamen eius avulsum, residuo corpore, cum

magno visentium gaudio urbi illatum est antedietae. 43. Post haec Isaflensium gentem, quae obstitit, mi peratam dux nobilis incommodis multis, ut aequitas poscebat, adnixit. Ibi - Evasium potentem municipem, Florumque eius filium, et quomam alios, per ηε- cretiora consilia temeratorem quietis iuvisse cons talos apyrte, nam mis absumpsit. qq. Exindeque pergens interius, nationem Iubal

nam spiritu adgressus ingenti, ubi natum Nubelem