Ammiani Marcellini quae supersunt accedunt auctoris ignoti de imperatoribus excerpta

61쪽

nacem, EX commotione pristina saevientem: difficilisque ad pavorem recte tetendit, adeo ut eum Obs quentium pars desereret, licet in periculum festinantem abruptum. q. Insidens itaque vehiculo, cum speciosa fiducia contuebatur urribus oculis tumultuantium undique cuneorum Veluti serpentium vultus : perpessusque multa dici Probrosa, agnitum quemdam inter alios eminentem, vasti corporis, rutiliquo capilli, interrogavit, an ipse esset Petrus Ualvomis

res, ut audierat, cognomento: eumque, Cum ESSE Smno respondisset obiurgatorio, ut seditiosorum ante gignanum Olim sibi comperium, reclamantibus multis, post terga manibus vinetis suspendi praecepit. 5. Quo viso sublimi, χribuliumque adiumentum nequi, quam implorante, malos omnΘ paullo ante conseditum , per varia urbis membra dissusum ita evanuit, ut turbarum acerrimus concitor, tamquam in iudiciali secreto exaratis lateribus ad Ρicenum eiiceratur: ubi postea ausus eripere Mirginis non obscurae pudorem, Patruini consularis sententia supplicio est capitali

6. Hoc administrante Leontio, Liberius Christi

nae legis antistes, a Constantio ad comitatum milia praeceptus est, tamquam Imperatoris iussis et plurimorum sui consortium decretis obsistens, in re, quam brevi textu percurram. I. Athanasium episcopum eo tempore apud Alexandriam, ultra professionem al-

ius se efferentem, sciscitarique conatum eXterna, ut prodidere mimores adsidui, .coetus in unum quaesitus

eiusdem Ioci multorum synodus ut adpellant) remO- .vit a sacramento, quod Obtinebat. 8. Dicebatur enimi satidicarum sortium fidem, quaevst nugurales portem derent alites, scientissime callens, aliquoties praedixisse futurae super his intendebantur ei alia quoquare proposito legis abhorrentia, cui praesidebat. 9.Hune per subscriptionem abiicere sede sacerdotali,

62쪽

paria sentiens caeteris, iubente principe, Liberius

monitus, perseveranter renitebatur, nec Visum homInem, nec auditum damnare, nefas ultimum saepe eX- clamans, aperte scilicet recalcitrans Imperatoris a

bitrio. 10. Id anim ille, Athanasio semper insestus, licet sciret impletum, tamen auctoritate quotve, qua potiores aeternae urbis episcopi, firmari desiderio nitebatur ardenti: quo non impetrato, Liberius ne spupuli metu, qui eius amore flagrabat, Tum magna dissicultate noctis medio potuit absportari. VIII. 1. Et haec quidem Romae, ut ostendit teXtus superior , agebantur. Constantium vero eXagit

bant adsidui nuntii, deploratas iam Gallias indicantes,

nullo renitente ad internecionem barbaris vastantibus universa: aeStuansque diu, qua vi propulsaret a=rumnas , ipse in Italia residens, ut cupiebat: pericu-Iosum enim existimabat, se in partem contrudere lom ge dimotam 3 reperit tandem consilium rectum: et Iulianum, patruelem fratrem, haud ita dudum ab Achai eo tractu accitum, etiam tum palliatum, in societatem imperii adsciscere cogitabat. 2. Id ubi urgente m Iorum impendentium mole confessus est proXimis, succumbet e tot necessitatibus tamque crebris unum se, quod nUmquam fecerat, aperte demonstrans: illi in adsensationem nimiam pruditi infatuabant hominem, nihil esse ita as purum dictitantes, quod praepintens eius virtus, fortunaque tum vicina sideribus, non superaret ex more. Addebantque, noXarum Conscientia stimulante complures, deinceps caveri debere Caesaris nomen, replicantes gesta sub Gallo. 3. eis adnitentibus obstinate, opponebat se Sola r gina, incertum, migrationem ad longinqua pertime. Scens, an pro nativa prudentia consulens in Commune,Dmnibusque memorans nnteponi debere propinquum.

Post multa tuo per deliberationes ambiguas actitata, stetit fixa sententia: abiectisque disputationibus irrb

63쪽

tis, ad imperium placuit Iulianum adsuniere. - . Cum venisset accitus praedicto die, advocatu omni, quod aderat, commilitio, tribunali ad altiorem suggestum erecto, quod aquilae circumdederunt et signa, Augustus inscendens, eumque manu retinens dextera, haeo sermone placidia puroravit: b. Adsistimus apud vos , Optimi Reip. defensores,

causae communi uno paene Omnium spiritu vindicandae, quam acturuε, tamquam apud aequos iudices, succinctius edocebo. 6. Post interitum rebellium tyrannorum, quos ad haec tentanda, quae moverunt, rabies egit et furore velut impiis eorum manibus Roma no 3anguine parentantes, persultant barbare Gallias

rupta limitum pace; hae animati sducia, quod nυε

per disiunctissimas terras arduae necessitates adstringunt. 7. Huic igitur malo ultra adposita iam prO- serpenti, si, dum patitur tempus, Occurrerit nostri vestrique consulti suffragium, et colla superbarum gentium detumescent, et imperii snes erunt in laeti. Re-8tat, ut rerum 3pem, quam gero, secundo roboretis effectu. 8. Iulianum hune frasrem meum patruelem, ut nostis, verecundia, qua nobis ita ut necessitudine carus est, recte spectatum, iamque elucentia industriae iurenem, lin Caesaria adhibere potestatem exopto, coeptis, si videntur utilia, etiam ve4tra consensione

si mandis. 9. Dicere super his plura conantem interpellans concio lenius prohibebat, arbitrium summi numinis id esse, non mentis humanae, velut praescia Venturi praedicans. 10. Stansque Imperator immobilis, dum silerent, residua fidentius er licavit: Quia igitur ve-δtrum quoque favorem aderae fremitus indieat laetus, adulescens vigoris tranquilli, cuius temperati moreae imitandi sunt potius quam praedicandi, ad honorem proveratum exsurgat: cuius praeclaram indolem bonia artibus inatitutam hoe ipso plene videor expo/ui

64쪽

co 3 STANTIUS ET IULIANUA. 355. 5

- , quod elegi. Ergo eum praesente nutu Dei caela. alia amictu principali velabo. 11. Dixit: moxque indutum avita purpura Iulia.

Irum, et Caesarem cum exercitus gaudio declaratum, his adloquitur contractiore vultu submaestum: 12.

Recepisti primaenus originis tuae splendidum forem, amantissime mihi omnium frater: aucta gloria mea consteor , qui iustus in deferenda superiori potestate nobilitati mihi propinquae, quam ipsa potestate videor esse sublimis. 13. iadesto igitur laborum periculo rumque particeps, et tutelam ministerii suscipe Galliarum, omni benescentia partes ieraturus adsictas: et, si hostibus eongredi sit necesse,saeo gradu consiste inter signiferos ipsos, audendi in tempore considera.

tus hortator, pugnantes accendens praeeundo cautis.

sime, turbatosque subsidiis fulciens, modeste increpans desides, verissimus testis adfuturus industriis et ignavis. 1l. Proinde urgente rei magnitudine, perge vir fortis, duetvrus viros itidem fortes. Aderimus vo bis vicissim amoris robusta constantia, militabimus stimul, una orbem pacatum, Deus modo velit, quod Ora. mus, pari moderatione pietateque recturi. Mecum ubique videberis praesens, et ego tibi quodcumque acturo non deero. Ad summam i, i, propera sociis omnium notis, velut adsignatam tibi ab ipsa Rep. stationem cura pervigili defensurus. 5. Nemo post haec finita reticuit: sed militares Omnes horrendo fragore scuta genibusillidentes squod est prosperitatis indicium plenum: nam contra cum hastis clypei seriuntur, irae documentum est et doloris) immane quo quantoque gaudio praeter paucos Augusti probavere iudiciuria: Caesarem quo admiratione digna suscipiebant, imperatorii muricis fulgore flagrantem. 16. Cuius Oculos pum venustate terribiles, vultumque excitatius gratum, diu multumque contuentes, qui futurus sit, colligebant, velut scrutatis

65쪽

veteribus libris, quorum lectio per corporum signa ' pandit animarum interna. Eumque, ut potiori reverentia servaretur, nec Supra modum laudabant, nee infra, quam decebat: atque ideo cenSorum Voces sunt aestimatae, non militum. 1 . Susceptus denique ad consessum vehiculi, receptusque in regiam, hunc ver-

Haec die Octavo Iduum Νovemb. gesta sunt, cum A betionem consulem annus haberet et Lollianum. 18. Deinde diebus paucis, Helena virgine Constantii sorore eidem Caesari iugali laedere copulata, parati que universis, quae maturitas proficiscendi poscebat, comitatu parvo Suscepto, Kal. Decembribus egressus est: deductusque ab Augusto adusque locum dua uscolumnis insignem, qui Laumellum interiacet et Ticianum, itineribus rectis Taurinos pervenit: ubi nuntio percellitur gravi, qui nuper in comitatum Augusti pur- latus, de industria silebatur, ne parata dimuerent. 19. Indicabat autem Coloniam Agrippinam, ampli

nominis urbem in secunda Germania, Pertinaci basebarorum Obsidione ruseratam magnis viribus et det iam. 20. Quo maerore pereulsus, Veliat primo. adventantium malorum auspicio, murmurans querulis vocibus saepe audiebatur: nihil se plus adsequutum, quam ut Occupatior interiret. 21. Cumque Viennam Venisset, ingredientem Optatum quidem et impeti i- Iem honorifice suscepturu Omnis aetas concurrebat et dignitas: proculque visum plebs universa cum vicin late finitima, Imperatorem clementem adpellans et faustum, praevia consonis laudibus celebrabat, avidius pompam regium in principe legitimo cernens: communiumque remedium aerumnarum in eius loca bat adventu, salutarem quemdam Genium adfulsisseeonclamatis negotiis arbitrata. 22. Tunc anus quae

dam orba luminibus, cum percontando, quinam esset

66쪽

ingressus, Iulianum Caesarem comperisset, exclamavit, hunc deorum templa reparaturum. IX. l. Proinde, quoniam sui Mantuanus vates Iraedixit excelsus) maius Opus mOVeo,'maiorque mi-i rei uti nascitur ordo, Galliarum tractus et sit imostendere puto nunc tempestivum, ne inter Proelii ctus ardentes praeliorumque varios casus ignota quibusdum expediens, imitari videar desides nauticos, adtrita lintea cum rudentibus, quae licuit parari s curius, inter fluctuA resarcire coactos et tempestates. 2. Ambigentes supor origine prima Gallorum scriptores vetores notitiam reliquere negotii semiplenam: sed postea Tamagenes, et diligentia Graecus et iii gua, haec, quue diu sunt ignorata, collegit ex multi. plicibus libris: cuius fidem sequuti, Obscuritate dimo. la, eadem distinete docebimus et aperte. 3. Abori. gines primos in his regionibus quidam vilaos esse fir-niarunt, Celtas nomine regis amabilis, et matris eius vocabulo Gulatus dictos: ita enim Gallos sermo Graecus ad pellat. Alii Dorienses, antiquiorem sequutus Herculem, oceani locos inhabitasse confines. g. Drysidae memorant reVera fuisse populi partem indigonam : sed nilios quoque ab insulis extimis confluxisso et tractibus transrhenanis, crebritate bellori , et a Iuvione serridi maris sedibus suis expulsos. 5. Aiunt quidam, paucos post eXcidium Troiae, fugitantes Graecos ubique dispersos, loca haec occupasse, tunc vacua. 6. Regionum autem incolae id magis omnibus adam erant, quod etiam nos legimus in monumentis eorum incisum, Amphitruonis filium Herculem ad Geryonis et Taurisci saevium tyrannorum perniciem festinasse, quorum alter Hispanias, ulter Gallias in. festabat: superatisque ambobus coisse cum generosis seminis, suscepisseque liberos plures, et eos Partes, quibus imperi tubant, suis nominibus adpellasse.

I. A Phocaea vero Asiat cus populus Harpali ines

67쪽

mentiam vitans, Cyri regis praefecti, Italiam navigio petiit. Cuius pars in Lucania Velium; alia condidit

in Viennensi IIassiliam: dein sequutis aetatibus Oppida aucta virium copia, instituere non pauca: sed declinanda varietas, saepe satietati coniuncta. 8.Per haec loca hominibus paullatim excultis, viguere studia laudabilium doctrinarum, inchoata per Bardos, et Euhages, et Druidas. Et Bardi quidem fortia

virorum illustrium facta heroicis composita versibus cum dulcibus lyrae modulis cantitarunt: Euhages vero scrutantes seriem et sublimia naturae pandere e nabantur. Inter hos Druidae ingeniis celsiores, uis auctoritus Pythagorae decrevit, sodaliciis adstricit consortiis, quaestionibus Occultarum rerum altarumque erecti sunt, et despectantes humana Pronuntia. runt animas immortales.

X. l. Hanc Galliarum plagam, ob suggestus montium arduos, et horrore nivali semper Obductos, orbis residui incolis antehac paene ignotam nisi qua littoribus est vicina) munimina claudunt undique, natura velut arte circumdata. 2. Et a latere quidem australi Tyrrheno adluitur et Gallico mari r qua caeleste Suspicit plaustrum, a feris gentibus fluentis distinguitus Rheni: ubi occidentali subiecta est sideri, Oceano ea altitudine Pyrenaei cingitur; unde ad solis ortus adtollitur, aggeribus cedit Alpium Cottiarum: quas rex Cottius perdomitis Galliis, solus in angustiis latens, inviaque locorum asperitate confisus, lenito tandem tumore in amicitiam Octaviani receptus principis, molibus magnis exstinxit ad vicem memori ilis muneris, compendiarias et viantibus opportunas, medias inter alias Alpes vetustas, super quibus comperta

paullo postea referemus. 3. In his Alpibus Cottiis, quarum initium a Segusione est oppido, praecelsum erigitur iugum, nulli fere sine discrimine penetrabile. . Est enim e Galliis venientibus prona humilitate de

68쪽

cONSTANTIUS ET IULIAΝUS. 355. 61

vexum, pendentium snXOrum altrinsecus visu terribile, praesertim Verno tempore: Cum liquente gelu, nivibusque solutis flatu calidiore Ventorum, per dii mptas utrimque angustias, et lacunas pruinarum cong rie latebrosas, .descendentes cunctantibus plantis hinmines et iumenta procidunt et carpenta: idque ram dium ad arcendum ΘΣitium repertum est Solum, quod pleraque vehicula vastis funibus illigata, pone coli. bente virorum vel boum nisu Valido, ViX gressu r ptante paullo tutius devolvuntur. Et haec, ut dirimus , anni Verno Contingunt. b. Hieme vero hunuus

crustata frigoribus, et tamquam levagata, ideoque t bilis, incessum Praecipitantem impellit, et patulas

valles per spatia Plana glacie Perfidae vorant nomnumquam transeuntes. Ob quae locorum callidi, eminentes ligneos stilos per cautiora locn defigunt, ut eo mim series Viatorem ducat innoxium: qui si nivibus operti latuerint, montanis defluentibus rivis eversi, agrestibus praeviis dis licite pervaduntur. 6. Α summitate autem huius Italici elixi, planities adusquo stationem nomine Martis, Per septem extenditur mi liat et hinc alia celsitudo erectior, aegreque super bilis, ad 'latronae porrigitur Verticem, cuius Tocab Ium casus feminae nobilis dedit. I. Unde doeIivo quidem iter, sed expeditius adusque castellum Virgantiam patet. Huius siepulcrum reguli, quem itinera struxisse retulimus, Segusione est moenibus proximum: manesque eius ratione gemina religiose coluntur: quod iusto moderamine reXerat suos, et adscitiis in societatem rPi Romanae, quietem genti praωstitit sempiternam. 8. Et licet haec, quam diximus viam, media sit et compendiaria, magisque celebris, tamen etiam aliae multo antea temporibus sunt constructae diversis. 9. Primum Thebaeus Hercules ad Geryonem exstinguendum, ut relatum est et Tauriscum lenius gradiens, prope maritimas composuit AI-

69쪽

pes: hicque Graiarum indidit nomen: Monoeci similiter arcem et portum ad perennem sui memoriam consecravit. Deinde emensis postea Saeculis multis, hae ex causa sunt Alpes excollatae Poeninae. 10.

Superioris Africani pater P. Cornelius Scipio Saguntinis memorabilibus aerumnis et fide, pertinaci destinatione Afrorum obsessis, iturus auxilio in Hispaniam, traduxit onustum manu valida classent: sed civitate Poenorum Marte deleta: Hannibalem adsequi nequiens, triduo ante transito Rhodanu ad Italiae partes contendentem, navigatione veloci intercurso spatio niaris haud longo, degressurum montilvis apud Genuam Observabat, Liguinae Oppidum, ut cum eo, si copiam fors dedisset, tuarum aspeiritate fatigato decerneret in planitie. 11. Consulens tamen rei communi, Cn. Scipionem fratrem ire monuit in Hispanias, ut Hasdrubalem exindo similiter erupturum arceret. Quae Hannibal doctus a perfugis, ut erat expeditae mentis et callidae, Taurinis ducentibus accolis, per

Tricastinos et Ornni Vocontiorum extremum, ad Sullus Tricol4Os venit. Indeque exordius, aliud iter antehac insuperabile secit: excisaque rupe in immensum et ita, quam cremando Vi magna nanimarum acetoque infuso dissolvit, per Druentiam numen gurgitibus vu-gis intutum, regiones occupavit Etruscas. Hactenus super Alpibus, nunc ad reηtantia Veniamus.

XI. l. Temporibus priscis, cum laterent hae partes ut barbarae, tripartitae fuisse creduntur, in Celtas

eosdem e Gallos divisae, et Aquitanos, et IIelgas, lingua, institutis, legibusque discrepantes. 2. Et Gallos quidem, qui Celtae simi, ab Aquitanis Garumna

sterminat numen, a Pyrenaeis Oriens collibus, post- qtie oppida inulta transcursa in Oceano delitescens. 3.Λ Belgis vero eamdem gentem Matrona discernit et Sequana, amnes magnitudinis geminae: qui stuentes Per Lugdunensem, post circumclausum ambitu insu-

70쪽

Iari Parisiorum castellum, Lutetiam nomine, conso. ciatim meantes protinus prope castra Constantia funisduntur in mare. q. IIorum omnium apud veteres Belgae dicebantur esse fortissimi, eapropter, quod ab humaniore cultu longe discreti, nec adventitiis esseminati deliciis, diu cum transrhenanis certavere Germanis. 5. Aquitani enim, ad quorum littora ut proxima placidaque merces adventitiae convehuntur, moribus ad mollitiem lapsis, acile in ditionem venero Romanam. 6. Regebantur autem Galliae omnes, iam inde uti crebritate bellorum urgenti cessere Iulio dictatori, potestate in Partes divisa quatuor: quarum . Narbonensis una, Viennensem intra se continebat, et Lugdunensem: ultera Aquitanis praeerut universis rsuperiorem et in seriorem Germaniam, Belgasque duae iurisdictiones iisdem rexere temporibus. T. At

nunc numeruntur Provinciae per Omnem ambitum

Galliarum: secunda Germania, prima ab occidentali exordi 'ns cardine, Agrippino et Tungris munita, civitatibus amplis et copiosis. 8. Dein prima Germania, ubi praeter alia municipia Mogontiacus est, et Vangiones et Nemetue, et Argentoratus barbaricis cladibus nota. Post has Helgica prima Mediomatricos praetendit, et Ta'eviros domicilium principum clarum. 10. Huic adnexa secunda est Belgica, qua Ambiani sunt, urbs inter alias eminens, et Catelauni et Remi. 11. Apud Sequanos Ilisontios videmus, et Rauracos, aliis potiores Oppidis multis. Lugdunensem primam Lugdunus Ornat, et Cabillonus et Senones, et Uiturigae, et moenium Augustuduni magnitudo Vetusta. 12. Seemidam enim Lugdunensem RothO- magi, et Turones, Mediolanum ostendunt, et Tricassini: Alpes Graiae et Poeninae, exceptis obscurioribus .... habent et Aventicum, desertum quidem civitatem, sed non ignobilem quondam, ut aedificia semiruta nunc quoque demonstraui. Hae provinciae, ur-