장음표시 사용
701쪽
DE NEGLECTA CvLTvRA STIRP. 23t sepes intelligo,quae deambulacra utrinque claudunt, quas Itali Spatiere, Galli Mosdorari, aut EP seres vocant. Sed haec exigua sunt prae iis quae antiquitus Romae fieri solebam:
nam quis unquam aves, animalia, atque elegantes picturas Cupressi arbusculis imitati tentavit, ut veteres Romanit Cur autem quoniam non experimur. Genuenses nunquam aedificant, quin foramina in muris relinquant, ad capparum non spinosarum radices excipiendas, ex quibus magnum quaestum faciunt. Sed haec omnia praeter instituraim, de quibus in Agricultura. Attamen ne quis fallatur, non ignoramus quasdam arboles, frutices, herbas ea quantitate minime inveniri ut iis uti posti mus,nisi silvestres propter loci commoditatem, ubi facilius proveniunt quam urbanae quovis locor nec etiam ignoramus, sinium quod coli potest, illi praestire quod ad pastionem negligentia quadam telinquitur. Sed in campestribus 8c planis alia est ratio: nam quae loca deserta relinquuntur ad animalium pastionem, nihil aliud alere possunt quam quod natura isti illis concedit, nisi seminatio juvaretur. In his verb rebus magna est plebis dissicultas, cum & in urbibus, lactis, pro ratione pagorum unde adsertur, ut delectus: quasi autem dimidii miliaris a pago ad p
gum distantia, lac melius aut deterius redderet, tanti nomenti est etiam in rebus minimis credulitas. Inde accidit ut quaedam loca, latae carentia ἀγαυκτα nuncupentur. Nam licet Cato passionis censum agriculturae censui praetulerit, credibile est, eum loqui de iis locis ubi tanta est seli abundantia, ut coli nequeat, vel propter incolarum desidiam, aut loci incommoditatem & naturam, quae adeo silvestris est, ut ea quae sua sponte proferre gaudet, producere permittendum sit, atque omnis ejus cura abiicienda. Conspicite etiamnunc Anglos apud Rhetos negociantes, & in eorum montibus, Taxi & Laburni arbores caedentes, quas certa longitudine in assulas findentes in suorum arcuum usum, in fasciculos deinde colligunt, atque lacu Valitatensi cymbis ad Rhenum usque devchunt, & deinde secundo Rheno descendentes in Angliam usque deportant, ubi arcus demum confistciunt. Cur igitur earum arborum semina non haberent, si ea siccum deserre constituissent ρ Guajacuna & Brasilianum lignum, aliaque similia, peregrinis SI procul dissitis regionibus delata, magni "idiani usus, istic λnte&sine cultura nascuntur: sed arbores supra propolitae, &quarum enutritio facilis promissa est, commodius postea declarabuntur: quoia ex prosesio dictum est, ne id secretum silentio obtegeremus: nam quemadmo. dum am eius rei experientia facta cst, videlicet ut seminariis arbores propagentur &alatitur: sic etiam facilitas earum semina adquirendi postea probabitur.
Ignorantiam cir mgstentiam Colonorum noctes temporis , argui ex scientia sed figentia veterum Agricolarum .
Hvrvs negocii caput est, ne expensarum faciendarum rationem doceamus, sed potius quo pacto utilitas, quae primarius scopus est, percipi possit. Earum rerum,
quae locis ubi silvae caeduntur,etiamnum observatur experientia,testimonii instat
esse poterit, 3e tanquam sufficientem omnibusque rusticis jam persipectam probationem suppeditabit,nempe quod semper arborem aliquam tanquam matrem illaesam relinquant, quae semina suggerat, e quibus similes his quae caesiae sunt arbores emergant. Vitio autem minime dari potest quibusdam qui arbores prorsus eruunt, ad sementem eodem loco faetendam : nam id fieri intelligenaum est, ubi silvae abundant, aut nimiae sunt: nee ea ratione improbatur lex quae jubet nullas arbores caedi, quin prius aliae istic educatae sint. Ex nonnullorum recentiorum scriptis quispiam existimare posset, omnia adeo nunc plana de elucidata esse, ut majores nostros longo intervallo superemus, praesertim in agricultura. Sed demonstrabimus ilicet praeter hujus instituti rationem nos prae illis admodum crassos rudesque colonos esse. Exstant in Provinciis edicta publica, ut juxta vias regias ulmi plantentur. Leges quidem sunt auctoritate praeditae, sed id agricultura non magni usus: nam longe praestaret rusticos edocere rationem eas educandi. Quid aliud id sibi vult, quis ut v lgari proverbio Gallico dici solet, Divum Petrum detegere, ut tegatur Divus Paulus hoc est, arborem e loco ubi sponte nata est, Sc ubi optime adolevisset,eximere, de in alium locum ad cicurandum transferre, ut istic pereat cistat insignis Latina inscriptio supra fontem in Vineto quodam Romano magnifica pollicens, nempe hortum instructum esse plurimis varii generis arboribus: attamen nihil istic conspicitur quam vulgata per eam regionem instruendorum hortorum ratio. Perinde faciunt qui templa spoliant ad praedium aliquod riisticum exornandum, ac recentiores quidam interpolatores, qui majorum sum V V 1 rum
702쪽
13x BELLONII LIBEL. rum centonibus sese amicientes, tandem inopia desciunt. At venerandi antiqui longὸ
aliter : nam eam constantiam & diligentiam in agricultura praestabam, quam nostri vix
imitari queant. Audite quid dicat Plinius: Ulmorum, Ir piam filio vectiantur Janiara sea est Vimi semeti restigemia ect circa Martiaι--vescere inchis. Ivinde biduo iis
' .p, cibari piatam una quampupartem. Sed parum est Vlmorum serendi rationem docere. Audite quae idem de Populis dicat: rapiau, inquit, eadem ratis femine, qua Vlmos serena ; trafferreia seminam eadem se sitis. Sed an non nostri ridendi occasionem pra buissemus eum
suoru . docemus rationem Alnorum, Vimorum, Populorum&Salicum seminaria faciendi, nisi
' probassemus veterum nostrorum Doctorum esse inventum uae facilior certior e comparatio eius rei quae proposita est in ulmi aliarumque albor una sena inariis conficiendis inveniri potuisset, quam eius experimento qui gloriatur se prolem praestate posse ut habeat, qui alioqui sterilis sit An non ad eam rem necessaria erit loci praeparatio ad excipiendum semen Nobstacula tollenda st Si quis adeo impatiens cst, ut nullam moram ferre possit: tamen etiam invito ferenda crit, cum non sit ignotum id quod primo anno absolvi nequit, subsequente posse,ut ex iis liquet qui multa animantia se posse consequi desperantinam
intelligimus boves, sues, oves, equos, & Musimodi alia animalia ex Europa in novum Orbem delata, tandem adeo multiplicata, ut nimia abundantia etiam illis sit molesta. Considerate qua tolerantia, & quanto tempore nostri parvuli educandi sint. Integro serὸ anno in utero gestantur, antequam nascantur; & Rm nati tam multa solicitudine&cuta egent, dum tolluntur, ut perpetuo sere sit circa illos versandum. Sed praeter haec, mille adhuc impedimenta in iis conservandis Malendis occurrunt. Sic licet in huius culturae ratione facilitas adsit, temporis tamen oportunitas exspectanda est, locus praeparandus, Eccaeli etiam temperies sive calida sive humida auxilium subministrare debet. Et tandem
continget, ut quemadmodum aedes numerosa sobole ita implentur, ut alter alteri impedimento sit, atque temporis successu nepotes accedant frequentio ies quesu interdum cuperemus: Sic Etiam Colono, ut alias proles consipiciat e mis seminibus natas. adeo numer sis, ut suis vicinis eas distribuere cogatur, nec opus sit aliunde eas ac tiere, quin imo tandem multas etiam eruere, ut reliquae iam rariores factae, commodius adolcscere S auctiores consurgere queant, necesse erit: nam tempore sensim labente, icitus, minimo otiosa, perpetuo producit, nec deterior aut magis etfixta idcirco redditur,s ipsa scmper pubeis scente, ea quae profert senescunt. Ad seminaria in silvestribus facienda, sive locus nauris cinctus sit, sive silvosus, sive campester, aratro duntaxat terra vertenda erit, non autem ligonibus, ut quam minimum sit impendii. Mira est hominum ignorantia, qui e suis operibus utilitatem quaerentes, vivaria in tam amplam longitudinem muro concludere quidem norunt; attamen quibus ea axplere possint non haiant, nisi ab iis accipiant qui vix millesimam partem soli quod isti muro incluserunt, possident. Eam obc iusam pauperes seminaria conscientes, in opulentorum desidum. &rem domesticam male curantium usium nati plerumque sunt. Sed quos obsecro nunc umbraculis frui suis aedibus vicinis,aut vivaria probe consita obtinere videmus, nisi eos qui curam & diligentiam in ea re adhibuerunt Taedio, omnis boni hoste, multa praeclara opera impediuntur. Nam ut singuliptiesentibus fructibus uti vellem, sic assem praesentem habere malunt quam aureum cor natum diutius expectando: aliter tamen sentiendum in hujus culturae pertinaciai neque
temporis mota quenquam ostendere debet, quandoquidem etiam nepotum habenda est ratio.
Ceuo anni tempore paranda sint necesseria adst Arium
PL R a fatentur arbores quarum fiuctu vescuntur, ab avibus habere consitast nam & iuglandium potissima pars, quae ex vineis eruitur, a eotnicibus istic sata fuit.
Sic etiam sturni per deserta convenientes, occasionem praebent ut multi istic oleastri nascantur ex Olivarum nucleis quos eum excrementis eiiciunt, hi deinde in oleas insitione cicurantur. Idem contingit multis locis in ipsis etiam turribus, ubi Turdi S: Merulae excernunt, ut nuclei integri remanentes, & istic germinantes, in arbores deinde ad Iescam. Quis ignorat nostras Cupressos & Lauros, aliasque similes in nostris hortis nune
vulgares,investribus ori nem habere Quis unquam credidisset Oremmariarum adeo
703쪽
DE NEGLECTA CULTURA STIRP. 133
tractabilo fore, ut semper virestens, hortos claudere queat, de omni liao proveniat, ubi ista fuerit In memoratarum rerum considerationem, quae duntaxat laminum conquifi-tione dissiciles sunt, etiam provisum est ne quid deficiat. Itaque docebimus,quando jam enatae erunt. eas conservandi rationem necessario sequi debere. Idem accidit ei qui supra memorata semina habere vellet,ac illi qui uvas aut nuces decerpere: nam si vineta accedat ante quam maturae sint uuae,agrestam duntaxat invenit; sin serius, jam putridas deprehendit i sic de nucibus, quas si praec ius decerpas, virides ac molles: si veth tardius, putamina duntaxat in arbore invenies. Et quemadmodum annus unicam aestatem habet sic unicum semina colligendi tempus est,& unicum ver ad ea serenda. Quisiquis igitur stato tempore non adveniet, nempe autumno,sibi in proximum annum exspectandum esse statuat. Ne omnibus quidem Regis, aut Caesaris, imo etiam Turcarum Imperatoris facultatibus
unica seminum Pinastri, Laricis, Abietum ,&similium uncia aestate redimi posset: eum
tamen illorum emundatorum ea quantitas quaequus onerari queat, minoris quam aureo
coronato redimi possit autumno,si quis tempore in hanc rem incumberet: nam cum in siluvestribus, S bunde tristantur, nullum nisi in iis colligendis fit impendium. Inde fit ut oportunae tempestatis meminisse oporteat qui suas res commode peragere velit. Legitimum serendi tempus est ver: est tamen & aliquod distrimen, secundum vulgare proverbium, quod omnia tempus habere nos monet. Sic etiam pleraque semina germinare non videmus nisi ante hiemem consita. Sed quemadmodum Bellum arma explicat, omniaque perturbat, diruit, &corrumpit, & agriculturam cessare facit: sic pax aediscat, restituit, leges stabilit, lites dirimit, dissicultatesque earum rerum quarum demonstratio in contemplatione consistit, discutit, quo tempore vera est agricolandi occasio: nam quemadmogum dictum est, cum omnia tempus habeant, Colonos requirunt qui ea dirigant, etiam in hac cultura quae tantundem belli quam pacis usibus necessaria est, & tantundem voluptatis quam quaestus adsert. At quis nescit, qudd ut natura non est Armosa, nisi ob operum si1orum varietatem: sic etiam rerum rusticarum pulchritudinem a sola diversitate ciuae oculis obiicitur, procedere ρ Deinde qui consistere potest ea diversitas, si utilitas ab ea inungatur
sore difficiis, Cedros iis nares qua in Cilisti. cr Suria nasiuntur,
Atque alia pleraque arborum genera, etiamsine impen o
educare,si quis id negotiumsumpis
D se εντ ATIONEs de hac Cultura, comparari possunt cum iis quae de Architectura sunt: nam quemadmodum Architectus vel loco dissicili vel plano exaedifieans, ad loci naturam sese accommodat, sic etiam Colonus. Ut item ineptus censetetur Architectus qui ubi ligna desunt, & latomiae abundant, lateribus excoquendis operam daret: sic etiam non conveniret censem & pulchritudinem labore dissicili comparare, eum alias facile adquiri possint. Sed utrumque Be loci naturam, & Architecti ingenium, sequi necesse est. Nam S: Principes viri apud antiquos, mercatores habebant, qui navibus ad id fabrefactis marmora porphyritica & serpentina undique conquisita convehebant, ad sua palatia Romana exornanda, neque latomiis stis, neque lateribus uti volentes. Illorum etiam exemplum sequi possent, qui sitis praediis Nasticis exornandis per agriculturam in-eumbunt. Nam qui seminaria conficiunt ex earum arborum generibus quae in proximis silvis nastuntur, contemnere videntur singulares eas arbores ouas aliunde habere possent, At quae magnum ornatum suis praediis adrerrent. Et ne jam uicta repetamus, cum brevi. tali studeamus, certum est Trypham albam quae nunc vulgaris est in multis Franciae hortis, 3c , vulgo oleaster perperam nuncupatur, aliunde advectam esse, mirum tamen est in Italia non conspici,hortumque Florentinum & Pisanum 3e Patavinum ea carere. Plinius Zirypham Cappadociam nominat lib. 2I . p. s. - , inquit, oratis ad μου remmuar varietate μυρία . mo eam mera, q-do alia lore coarctor, aliasolis. Furem diserim Mia suamq-o is decerpitur uiu)item Rudodemiro :i me phagi cst Canais v
eamuri bu/ώrat mil. O--μμι. Sed quis nobis auctoritatem istud asserendi dedisset, nisi ab ipsis Cappadocibus edoctiessemus Considerate illum apte dixisse ejus fiorem odoratum, similemque Oleae flori. At cem ejus folia singulis annis sint decidua, oleaster esse nequit. Verum de his commodius alio loco. Sic etiam Sabina E montibus
originem traxit: quae licet jam omnibus hortis vulgaris sit, in Olympi montis Phrygiae
704쪽
vertice missa est arbor frequentior. Atque si earum quae apud nos conspiciuntur iurn GAstincta esset, e silvestribus eam restituere non esset difficile, uandoquidem maritima itinera commoditatem ad eam rem praeberent. Quemadmoaum igitur hoc Sabinae genus ramis propagatum est, sic & alterum posset, cujus veteres toties meminc re. & tanta ab unia dantia sponte in Asiae montibus nascitur, quanta primum in Olympo. Accommodetur hoc exemplum ad reliqua arborum genera. Possemus autem etiam his pluta polliceri, quae in si heda Regi exhibita contineri diximus, si de rebus longe petitis quaestum ab aucupibus sive aliis mercatoribus factum in excmplum adduceremus. Nonne oportet aucupes in Septentrionem, de Meridiem, occidentem & Orientem vela facere, Europam, Asrieam, & Asiam peragrare, atque istic sua retia in silvis expandere, ad buteones, aquilasmatarias, aesalones accipitres stellares, aliasque rapaces aves capiendas, atque illas hucusque devehere Conspiceremusne eas, nisi certi essent, parata pecunia illas vendendas: Ad genus tamen propagandum non emimtur,sed duntaxat ut Principibus viris delectationem adserant. At si quisliujus voluptatis impendia considerabit, atque cum expensis quae in hanc culturam faciendae sunt comparabit, nonne longe excedere coperiet Quemadmodum autem nostrae silvae plerisque locis Ostryis sunt consita alibi vero Abietibus, alibi piceastris de Piceis,& alibi aliis: sicTaurus mons Cedris, iis quae in Libano monte proveniunt similibus,abundat, quarum quantam cuperemus seminum quantitatem halbere licerct,viliori etiam precio quam quis aestimaret. Nam si mercatores E aucupus qui cana regioncm adeunt, instituerentur, cum suis avibus ea reserre possent, per Tripolim, quandoquidem singulis mensibus naves inde soluunt in Italiam. Sed quemadmodum naercatores ea duntaxat adserte solent quae brevi vendituros se sperant: sic nunc pleraque ignota manent, quoniam in usu non sunt, veluti altae arbores in montibus Tauro, Olympo. & Amano, civisque in quibus aucupantur nascentos, de veteribus notae , quarum semina advehera possent, si certi essent ea sese venditurosi ut Iuniperi majoris de Acacalis fructiis, & Tama. ricis nuces. Quis crederet Acaciae gummi in Arabia lectum,& Gualacum e novo orbe petitum, Brasiliu in atque alia pleraque peregre delata, adeo vili aestiniari posse, ut singulorum pondo panis ut aiunt) fragmento redimi queax t Adhuc supcrsi int qui aliquando seminae Cedri strobilis Asia delatis excusseriint, atque tolluri commiserunt, Zeinde natas Cedros conspexerunt: quascum fur quidam non commodo tempore cruisset, casque negligentius curasset, tandem perierunt. Cum igitur Cedrus istic in altis frigidisque Seopertis nive montibus nascatur; nostrum caelum non sore illi magis adversum quam illud, credibile est: exemplo Arboris vitae, quam Rex in suo horto Fontis Bellae aquae alit e in ..1ειν. das novi Orbis delatam. Ipse Theophrastus testatur majorem Cedrum in Cilicia perinde provenire at ciue in Syria. Cupra enim ιH, inquit, exubereat, in Crcta videlicet, σιρο .esa S i- Cea . dc s. cap. lib. 4. ait: unaem materiam Cedrum S Miaque ad triremes Misatur. Si igitur nulla dissicestas obsit quo minus in hoc regno nasei queat etiam levi impendio, illa ipsa, inquam Cedrus, cujus Salomon in sacro codice me minit, an non esset arbor quae structuras potentissimi de celebratissimi Regis exornaret
quaeque paulatim, bicui tamen Nulgaris fieri posset, non modo in ipsius atque aliorum hortis, sed etiam in hujus regni silvis iram si tanta facilitate &tam parvo impendio, magna ejus seminis copia comparari potest,& sine dissicultate terrae commissum cnascatur, quid quaeso obent Olim cum pinearum nuclei selecti suo putamine exempti Ze recentes,quinque aut sex dumtaxat assibus apud aromatarios in singulas libras venaerentur, omnes mirabantur: Sed postquam rescitum est, silvas cum apud Aquas mortuas, tum apud Ravennam ad bina in circuitu miliaria Pini arboribus constare, desitum est mirari, imo nimis grande precium eorum existimatum est. Si quis Massiliae esset, εe equorum onera comparare vellet, singulas libras nuci carum, integrorum videlicet, & non confractorum, qu
tuor ter unciis, aut ad summum sex squi dimidium assem Gallicum conficiuntὶ malinere posset. Quid ergo in hac re praetervecturam aestimandum est E
Si non siis locupetrosa confragosa arbustine vellent,
multorum censum auctiorem futurum.
TA N TV M abest,ut Culturae census perpetuis respondeat, imb plerumque variet pro
loci&temporis rationei permutationis tamen usus semper in universo orbe fuit,ac
eriti Haec eo dico quoniam *dhuc de iis arboribus silvestribus agendum supercrat,
705쪽
quas ob vitium culturam, quae illis incumbunt,cicurari necesse est. Cultura sane est multis nationibus commoda, tam vites quaedam sime pedamentis consistere nequeant, aliae pergulis incumbere delectentur, S aliae arbusculis: etenim Omnibus nota est vitis natura,qitaeiab imo monte ad ejus usque fastigium conscenderet, si duceretur, inde si ut singulis anni, putanda sit. Si agros arbustandi ratio, hoc est, vites serie quadam plantandi juxta arbores
a plerisque nationibus cognita esse melliis cum iis ageretur: nam plerumque annuos ceri. sus vatae imminui videmus, quoniam solum apte colere non norunt. Nonne oportuitI'linium multis suis exploratoribus confidere, cum ornato sermone dixit, si Datia conc sila, cum tam longo iudicetur avo. ac si assereret agros in arbusta traducendi ratio Liae in nondum in Galliam transiisse. Sed incommoda quae ex simili desectu procedunt; postea dicentur. Hine fit ut Principes viri, qui adhuc Romae posset si es obtinent, clinili ortos suos,qui vere etiam sunt horti, delignare volunt, vineas nominant; eorumloque n. di ratione id lignificante, ut quod nos agros sepibus clausos , aut vivitia, aut hortos voca
mus, illi vineas appellent. Propterea audimus, vinea talis Cardinalis aut Principis, licet vetus sit hortus. Arbusculas in quincuncem ordine disponentes, Ar iuxta singulas, vitis
stirpem conserentes, simul adolescere linunt ad exiguarum Cerasor uni altitudinem, notimatorem reaque ratione loca illa multo gratiora aspectu redduntur, Hic tamen locus ut de variis arbusti rationibus agamus non postulat: nam arbores nunc Mecupatos nos distinent. At ut nostri majores istam in loquendo promptitudinem Sc alacritatem habuerunt, sic nobis multo peritiores in culturae ratione fuerunt: ac non modo in cultura, sed etiam in omnium rerum natura. Sed neque hic locus est ut de stirpium natura agamus,cdm de ipsarum cultura nos agere jam professi simus. Postqliana crgo Plinius dixit : Arbum ratio Lib. 17. e. 11. xij, uata concessa: subiungit, nobilia vina non uisi in arta tu, se in bu quo Ire laudatis σμmmu, siem uberiora imur adeo excelsitate prositatur. quasi diceret, vites humiles majorem vini quantitatem praebere, sed sublimes arbustulis incumbentes, laudatiora vina dare. Omnibus porro consideratis. tam varia est arbusti ratio, quam vitium colendarum ratio in Gallia diversa est. Sed de his in Agricultura. Idem Plinius stubjungit: Hae rasione est arbins eligunt r. Prima omnium Vimin, exce ta propter nimiam stendem Attinia inuasi innueret ulmum lati sol iam non convenire, quod nimia fronde abundet) deinde Populus nigra eadem de causa, minus densa folia. Nonoe ut viriqne se Fraxinum, Fic- e,ctoream, sinam umbrosa rams. Hic recensiuit altas arbores quibus vites mari tantur; sciendum tamen est,singulis annis tum arbores tum vites putari. Praeterea addita. Tros dana Italia praeter supia dictas, Como, raphis, Tilia, Acere, Orno Carpino, Euercu, arbussat agros, Venetia Salice pry et iastirem soli. Ut vero supra dictarum arborum usum docuerat, voluit etiam eas recensere quibus transpadana Italia utebatur: quarum causa hoc scriptum produximus. Videm, ergo singulas provincias arbores sibi peculiares accommodare: nam plerisque aliis locis, aliae ab eo non enumeratae in usu sunt. taque quemadmodum singuli apua se nascentibus utuntur: sic Roma niae incolae versius Spoletum vites suas sustinent Terebintho, de apud Narni de Tarni Siliqua silvestri, sive albore Iudae. At locis salebrosis, nulla Loto convenientior. Romani tamen eo Ateris genere delectantur, ab illis Opis cognominato: quod probe convenit ad ea quae de Acero de Carpino dicta sunt, interpretanda. Nam Sphcndam nos sane in summis
montibus nascens, ab Opio illo differt, cujus solia ad Hederam magis accedunt. Sed, an non Theophrastus ipse ei sententiae quodammodo suffragatur, quae nostris Gallis erroris ansam praeouit: dum scribit omnia Aceris genera solium ut Platani fissum obtinere, nostrum etiam Plasne vulgo dictum comprehendens Sed quoniam Plinius ex eo desiimsit uae de Acere tradit, locus considerandus ubi de Carpino agit: Tertiumgenus sinquit Lib.ic. - .e Mere loquemcruseat fissili signo, cortice si is, Oscabra. Hoc alii νοσῶ m si est malunt, re Latine Carpinum appenni. Ouod consentaneum est his quae apud Theophrastum D. M leguntur, scribentem: inter. Olympi επτου δε iam sinterpres Carpinum vertio montaxem ρι- . b. 3ι potius eseisianir cinerem μοί etiam nasci. Nonne igitur id est accommodare , dum sil-velirium arborum semina serimus, ut arbores nascantui sustinendis vitibus idoneae, & illarum naturae vim inserimus, e montibus in plana descendere cogentes 8 At non praeter rationem id fit de Carpino & Orno: quae pumilae cum maneant, aptiores sunt ad sustinendas vites quam Fraxini S: Aceres, qui in altum assurgentes minus idonei sunt montanis arboribus. Consideremus quae , in quo majores ad vitam traducendam fiant expense, irrpolline an in cibo, tum demum comperiemus Verum csse quod vulgo circumfertur, paulo minores in potu, quam in cibo: sed & potus &cibus ab agricultura proficiscuntur. Atque simultae disceptationes de cibo institui possunt, multo aghuc majores de potu,&potionum generibus faciendis. Sed non parva admiratione dignum est, quod per Romaniam, quae optimis vinis apianis abundat, incolαrotundis vinis delectantur, nos vero quadrata.
706쪽
136 PETRI BELLONII LIBEL. hoc est bene matura & ventriculo utilial tum etiam linguam vellicantia expetimus: v
rum sapores fere pro ratione Qua vina in lacunis fervere sinuntur, conciliantur. Praeterea
non tota diutina frigora impediunt quo minus vites conscri possunt, cuna Egyptus subifrigora accusari nequeunt earum culturam respuat. Homines tamen ob eam causam alia liquorum genera comminisci non desinunt: nam 5 vinum ementiuntur, natura ctiam
quodammodo illis sese accomodante, ut si vitis minime sit, illa planta quae liquorem eum praebet, solium tamen viti proximum habeat;& insit per cupicnte, ut non minus quam vitis pedamentis& ridicis fulciatur,& illius penuriam alterius commutatio suppleat. Tua igit ut causa, Lupule, enutriendae sunt arbores, qui nullum fructum praebere potes, nisi sulciaris. Sed alia inventa est planta,quae robur atque odorem cerevitiae addit quam vulgus Gallorum rimeme, Flandrorum Gaget repellat. Sed ad vitem nostra redeat Oratio. Si vitae humanae pars altera, eaque etiam potissima, in ea consistit, nonne de ea disceptationem instituere convenit An non proprium munus est eorum qui de saporibus judicant apud Principes viros, ut in potionis negotio illos de vini & vitium in ipsorum regno nascentium natura edoceant ρ Nam quandoquidem illis nobiliora vina deligendi provincia data est, ejus dςlectus rationem eos minime ignorare, sed eam usu quodam confirmatam aliis communicare decebat. Vos igitur 6 Cellarii, qui hac atque illac per Regni provincias discurritis, atque earum vin degustatis; vestri ordinis aliquis tandem rationem adserat, cur vinum vino praeseratis. Nemo rusticorum est, qui non respondere queat, ideo praeferri quod illius palato magis arrideat i vel qui ea loca quibus naves exotica vina convehere selent, adiens, ex nobilissimis deligere non norit, perinde atque vos. At dicite: Campanica vina, solo cretoso nascentia; alia vero locis caIculosis, aut sabulosis aut argillosis, aut glareosis nata, talia vel talia esse, nomina illis veta Bibracte, vel ab Aurelia, vel ab Andegavo, aut ut vobis magis placebit, inden tes: & cum de vestri regni vinis pronunciaveritis, externos stimulabitis ut idem in suis provinciis agant. Quod si a nostro instituto alienum non esset, patum abesset quin hoc scripto Praesectos qui in rapacibus avibus com parandis sumtus iaciunt, orarem, ut eius artis peritis praxi Perent, idem exemplum sequerentur. Verum extra limites arborum culturae nostra evagaretur oratio, si luc vel dc illis. vel de vinis, vel de vitibus ageremus. Qiyoniam tamen non incommode accidit ut recitaremus quid apud Latinos sit Arbustare agros ; non potuimus non subjungere, conducibile admodum futurum si arbustandi usus in Galliam etiam transivisset. Nam plerumque ea provinciarum lora quae magis lapidosia sunt, ad omnes reliquas res inutilia, malorem censum incolis ad se trent quam cetera, ut in Romania accidit, ubi in meris interdum scopulis & Mis,nulla fere terra aspersis, semel suas arbores serie quadam plantantes, S vites juxta eaε conserentes, eas deinceps circa radices non ampliati colunt, sed commodo tempore singulis annis putantes, inde ligna & vina sibi comparant. Commoda esset haec ratio Biturigum de aliarum multatum provinciarum petrosis locis, praesertim vero Altae ripae vicinis r nam
praeter lignotum M vini collectionem quae fieret, subi alias locustae vix inveniant quod depascantur pecori etiam sub arbustis non deesset pabulum: imo eiusmodi locis lanidosis ad
sementem minime aptis, & in quibus nigrae spinae sua sponte libenter nascuntur, commodaei me agri arbustari possent: nec metuenda esset ferreorum instrumentorum attritio Mcorruptio cum vites istic plantatae, nulla soli cultura amplius egeant: certum enim est, ea loca vulgari ratione vinearum culturam non recipere. Rustici in hujuimodi arbusti rationibus, arbores in seminariis educare consueVerunt, quas deinde cum novellis vitibus t neras plantant, aequali mauimonio eas conjungentes, ut simul adolescentes, una consenescere queant.
Jmpessimenta in stirpium cubura earumia
FRusTRA, ut summatim dicam, stirpes educandi dissicultatem prauescet colonus, si
nonnullarum quas nasci velit semina habuerit: nam modo diligenti colono semina praebeantur, eaque telluri committat, ipsa minimὰ invida,quae concredita sunt ad suiomatum & elegantiam producere duntaxat studet. Iuvanda igitur est, ea quae illi noxia agnosci inus, tollendo. Itaque ingratitudinis notam effugere non possunt, qui earum a horum quas conseverunt umbracula quaerentes, adeo ignavi sunt,ut eas hieme, vel saltem novo vere, a vermibus non repurgent, videlicet ab erucarum nidis, quos papiliones exorsi
sunt, quosque futile in extremis alborum ramis,ante quiun folia germinare incipiant,e-spicera
707쪽
DE NEGLECTA CvLTURA STIRP. 237spicere licet: nam patito post capraerodunt,& depastuntur. At seminaria, in fictilibus sive in areolis instituta graviorem hostem non habent lumbricis qui radiculas praerodere stalent, de meatus in terra facere) atque limacibus, quae germina absumunt. Utrique magnam ovorum Cuantitatem parium vero, quibus testudinum de serpentium more incubant. Eam ob causam Dn. Renatus Bella ius terram cum fimo decoquebat, eamquc hac ratione a similibus insectis repurgabat, de praeparabat, ut quaecunque illi deinde crederemtur, sine dilii cultate reciperet. Quemadmodum porro calor, in naturalis defectu, sic arte temperati potest, ut ab eo ova excludantur: sc excogitatus est pulvinorum ex fimo usus. Sed etiam ignis adminiculo quidam usi sunt non sine fructu: quod sane notabile est, de ut inter agriculturae secreta referatur, dignum. Quinimo conspicimus semina ab avibus d vorata brevi spacio germinare, ut ex glandibus patet,quae in palumbibus necatis inveniuntur, atque ex hord o in nonnullarum avium ingluvie reperto. Nonne igitur calor&humiditas ejus rei causia sunt Sed haec de industria producta sunt, tanquam testimonia vir rum experientia clarorum, de qui demonstrare poterunt, centi cs millenos arborum stipites ab ipsis non modo enutritos, sed etiam transplantatos; ut evincamus nullum semen, cuiuscunque tandem plantae sit, atque quocunque tandem loco sieratur, in terra unquam perire, nisi supra dicta insecta ea corrumpant, aut vicinae aliae plantae natum suffocentreu; us rei exemplum esto quod in frigidis Septentrionis regionibus Cassia, Palmae, amarindi creverunt, nec desint qui Acaciam cubitalem de egregie virentem in Gallia natam vidisse testari possint. At nostrum caelum mi uim Eserentes, gelu corrumpuntur. Est praeterea aliud animalculum Gallis Coartu M. Laisur Rr nuncupatum, media parte Talpam, altera insectum reserens, maxime inimicum tenellis plantis. Talpa autem radiculis Mi umbricis quos terram fodiendo invenit, dumtaxat vescitur. Ad abigendas formicas, Tithymalicujuscunque generis plantae ex aqua decoctum utiliter ipsarum latibulis inspergi tur. Adversius vero Mures araneos Ac Talpas, nullum aliud remedium, quam ut capiamtur: verum quidem est in seminariis una cum seminibus nepam defodi selere , ut arceam tur, bc ingressu prohibeantur. Disterentia vero constituenda est inter ea quae seruntur unicum duntaxat annum duratura, S: illa quae diuturna futura sunt: nam arborum satio, ab herbarum, quarum fructum aestate speramus, fatione differt. ut exempli gratia, qui citrullos 3ccucurbitas Maio mense primum sereret, earum fructum maturum illa aestate non conspiceret, cum certum sit frigora adventura antequam maturescant: cade causa artificiali calore earum natales promoventur, satione ante quam hiems expirarit facta, quoniam frustranea esset omnis alia sationis ratio: quod tamen contra in arboribus evenit, quas nullo calore, null6ve alio cultu
elicere possumus, sed diu sub terra latere debent. Imo ne Phyli reae quidem ii Dioscotide descriptae, & a Theophrasti Phylira disterentis, semen,vel in areola aut seminario ante decimum mensem nasci voluit. Itaque patienter tolerare debemus seminum nonnullarum arborum sciminationis moram. Quemadmodum autem natura aquam nonnullis avibuς
ad vitam sustentandam distribuit, sic illorum pedibus membranas secundum digitos eratensas dedit, quae tamen terrestres redditae, vitam in terra sustentant, pullosque cxcludunt, nec unquam in aquam regrediuntur: quod comprobari potest exemplo anatum
anserum, quae interdum educantur iis locis, ubi vix in ipsis puteis aqua invenitur quam ineolae bibant. Similiter accidit quibusdam arboribus, quibus natura frigidis Iocis, in montium vetticibus, domicilium concesserat, quae tamen in plana descenderunt, perit rum quorundam patrum familias diligentia, qui res aestimare atque in usum traducere norunt i peritum autem patremfamilias sive oeconomum nyn intelligimus vulgari loquendi more. quo avaru denotari volunt, quodammodo ignorantes libcralitatem mediam conis stete inter avaritiam 3c profusionem .sed vulgus addit, Principibus viris peculiare esse, pecunias profundere quidem nosse,minime aute cas adquirere. Hq. de causa indeces censetur, cum quilibet existimat se alicui gratum inre,si eum mutuae sium edae pecuniae rationes edoceat: cum tamen longe convenientius esset,si alieni aeris petr solvendi rationes ei demonstra. me. Sed in oeconomiis vulgare est,singulos pluris aestimare fructus e suis praediis aut aedium censu collectos, licet paulo deteriores,quam aliunde conquisitos, tametsi meliores. Sed de praediis, vivariis,piscinis,aviariis atque columbariis alias agemus. Quoniam porro hoc loco certum desectum in stirpium cognitione demonstrare constituimus, ex ipsarum cultura eum desumere decet: & unius duntaxat aut alietius exemplo demonstrabimus: nam quorsum tot repetitae disceptationes de unius stirpis natura quae mille affirmativas & totidem negativas in magno hominum coetu Exaudiri faciunt, cum nulla ratione conspicienda praebeatur e Nonne igitur mirum est , oculorum aciem fatigari, auditum defatigari non pollet propter hanc tamen nullum imminet visui periculum , cum non exstet. sin
708쪽
formidine ergo oculos insigniter apertos praebebimus, atque ut una illius radicula configi possint, liberum permittemus: cum ramen ejus ves integras libras, vel etiam centenas adquirere facilὰpouet quisquis eas habere cuperet. Quo igitur modo fieri potest , ut aded facile apprehendi queat, quod alius tam diu animo concepit V iginti jam elapsi sunt anni, quod pulalicd protestati simus,nigri Ellebori loco Aconiti radices exhiberi,cum tamen sinegifficultate legitimum Elleborum haberi posset. per Valbrumbanam iter faciet in Bergo mi limitibus, biduo integro inter Ellebori plantas versiabitur, adeo elegantcm florem gestantes, ut simplices rosas cum magnitudine tum coloris rubri ' elegantia , tum odoris suavitate superet. Mereretur ergo Elleborum semine iii hortos transferri, ut inter elegantes flores locum obtineret. Nonne igitur demonstratio est super desectu cognitionis plantarum, cum haec adeo negligatur , ut experientia id verum esse comprobemus, perquirantur materialistariam limus regni officinae,& re ipsa comperietis, id quod vobis Ellebori loco dabunt, Aconiti radicem esse, parvo napo similem. Quid iuvaret illud adeo diligenter observasse ad ipsorum etiam Olympi & Idae montium radices, tum etiam in Phrygia & Creta, nisi ejus tam confidens narratio fieret, quam animose nostra ossa confractioni exposita fuerunt, vel arbores conscendendo, vel serpentes in scopulis persequendo, non minore forsitan voluptate, quam venatores feras suas indagantes Ut igitur se sectus est in silvestrium plantarum cognitionc, sic etiam in domesticarum cultura. Quis nunc Tiliam se demonstraturum profiteri audeat similem illi cujus Plinius meminit, quae juxta Tiburtes conspiciebatur omni genere pomorum onusta, alio ramo nucibus. alio baccis, aliunde vite, ficis, piris, punicis, malorumque generibus' Nonne novum videretur cuipiam qui alias omnis generis arborum peritiam se habere profiteretur, si media hicine Mal rum & Pyrorum pergulas conseiceret, quas tamen deceptus ex vite constare putaret ' Sed haec cum frugiferis arboribus aeclarabuntur. Ceterum si singuli plantarum cultura atque earum cognitionc perinde contenti essem, nee alii invenirentur quam qui in libris perpetuo versari volunt: quo pacto eliecretus vera notitia pusillaecu usidam, ac perpetuo virentis
arbusculae, quae Coecum gnidium profert Qua ratione quadrabit quod Dioscorides de Hymelaea sicribit, sativo lino similem esse, cum tamen ea quam nostri Doctores pictam exhibent, cum in valle Anania, tum per Germaniam siponte nascentem , lini folia minime habeat Z Legitima etiam Thymelaea non est, cujus solia ipsis Cham elaeae soliis sunt angustiora. Sic alter alterius vestigia sequuntur qui ex libris duntaxat profitemur. Quomodo igitur vos o Pharmacopoli, Hieralogodion conficitis legitimo Cocco gnidio carentes Adeoque hoc scriptum probabit Germanorum MLrel al, minime Thymelaeam esse. Gn dius coccus frequens est Genuensi agro, & antiquitus ab Hippocrate commendatus, qui in suis medicamentis inseruit. Tamen, ut dictum est, solummodod cultura hic quaestio est, non de natura. Horum ergo duorum exempla pro aliis infinitis sint. Sed quandoqui. dem nunc de seminibus agimus, materiae cujusdam quam Κermesinum semen appellant, ex Hi sipaniis& Lusitania delatae, usus nunc adeo frequens est, ut nulli sint in urbibus insectores qui in sericeis staminibus tingendis ea non utantur. Excrementum est rubrum S planum, quod in Myrti fruticibus aestatis initio reperitur, lentis magnitudine, Musdem ferme naturae cum cocco baphica: nam quemadmodum in Cocco baphica innumera ani- .malcula tende minora inclusa sunt, sic etiam in hoc grano Kermesino. Praeterea, ut illa
pumita ilicis ramulis sub foliis inhaeret, sic hoc Myrti minoribus ramis adnatum est.
quorundam externarum, qui sua d figentia explantarum tubura eas Abi compararu - .
Ho c loco calumnia merito dignus, qui adeo negligens in sua peregrinatione suis
siet, ut temporis & pecuniae jacturam faciens apud exteros non observasset quae publico praeconio digna sunt, & ad hanc deliberationem ficiunt. Itaque cupido
incessit, nominatim hoc scripto declarandi, praesertim nostris Praeceptoribus & Medicinae. Doctoribus
709쪽
Doctoribus hujus florentissimae per Galliam Academiae sexpresse gratias agens D n. Rogerio, honorato Decano, & D n. de Flesselles, magiis eruditionis viro, atque in omni experientia clarissimo, meo honorandissimo Moecenati, similiter Dii. Grano, meis examiliatoribus,propter gratiam mihi concessam &. illis,quod ut auctoritate& scientia reliquas cxternas academias superare creduntur 1 ipsorum dignitati&doctrinae etiam conveniat, ut publicum in urbe locum constituant, in quo varii generis stirpes alant ut, quarum cura viret perito & in earum cognitione probe exercitato delegetur,cum ad ipIbium oblectationem, de doctiorum universitatis scientiae augmentum, tum ad rem litterariam stabiliendam ω promovendam. Nam quarundam Gerinani carum & Italicarum Academiatum longὀinferiorum, quae tali opere publico in usum producio, sui nominis celebrius reddendi ra. tionem invenerunt, comparatione facta, de illis agere supersedebimus brevitatis causa, at
quem Commentarios de Agricui rura differemus. Minime tamen fieri potuit quin hic
adiiceremus, prudentissimum Venetorum Senatum tantam nominis celebritatem sibi pariturum non tuisse, si marmoreum aliquod theatrum auro de argento exornatum construi jussisset, quam terreo illo in sortiusum exstrudio, in quo multas arbores, therbas, alias tua rariores res similes conseverunt S aluerunt, magno i brum Reipublicae commodo atque Ornamento, Sc exterorum, qui discendar uindiiciplinarum gratia Patavinam eorum academiam accedunt, utilitater quae tamen res Vix illis in mentem venisset, nisi probus qui . dam & doctus vir Bosapias nuncupatus instituisset, cuius persuasione & suscepta& absoluta suit. Clim autem ex eo loco doctiores redierimus, rationi consentaneum non erat memoriam tam insignis viri silentio premere, cujus beneficium meretur, ut ipsius nomen co-lebretur. Verum magis adhuc devincti sumus illi qui ejus patrocinium suscepit , sive is vi-ivat, sive extinctus sit. Nam postquam hic Herbarius diu ursisset & compcllasset prudentem Senatum, atque plurimum institisset ut ille hortus institueretur . Dominus Danies Barbarus, electus Patriarcha Aquileiensis, vit cujus doctrinam lucubrationes cclcbrant, illius patrocinium in tali instituto suscipiens, facile Senatui persuasit, id quod tanto repostularet, aequu laudabileque esse,& magnae utilitatis suturum: tum enim illi demum conis celsum est ut theatrum e terra & lapidibus pro suo arbitrio construi iuberet, quo deinde euocatus fuit vir diligens &magnae experientiae, D n. Aloisius Mundella, Herbarius Romanus, qui nunc etiam temporis illius culturae incumbit,&qui Guaiacat arbores ipsius diligentia semine natas demonstrare potest. En igitur vobis qua ratione Principes viri MRespublieae summam sibi gloriam comparent e rebus vili aestimatis, exemplo hinus theatri, quod illis tubae instar exstitit ad publicandam nominis eorum celebritatem & auctoribratem, non minus quam ulla alia res jam centum proximis annis ab illis inventa, de totidem subsequuturis invenienda. Exstat adhuc hortus a Lucensum urbe mille passus distans, multis exoticarum arborum generibus consitus,opera & summa diligentia Dn. Uit centii a Monte Catino, in quo scala admota conscendendae mihi fuere Phyli reae, Uxycedri, & Lyciae cedri arbores, ut illarum semina colligetem; tanto tempore istic consitae sunt, de adeo adoleverunt. Iulius Moderatus, Pharmacopoeus Ariminensis,cujus ossicina Mortem pro symbolo habet, multas etiam tam singulares stirpes in suo horto consevit, ut vix externus quispiam hoc studiose oblectans, eum ingredi posse, quin doctior egrediatur. Sed haec exigua: nam Illustrissimus idemque magnanimus Princeps Cosmus Mediccus, Dux Florentinus, hortum etiam in sua Pisana academia exstrui i ussit, quem magnis sum tibbus colit, expresse literatis viris consecravit, in eorum gratiam qui discendarum sciemtiarum gratia illuc confluunt, ubi plurimas pulcerrimas plantas in s tilibus, & areolis ed cari jubet. quarum obiter duntaxat hoc loco fiet mentio : istic autem Hispani eam My tum lati soliam, nobis antea incognitam, conspeximus. Hic Pisanus hortus variis stirpium generibus consitus,illius academiae decorandae gratia institutus suit : in quo cum multa rara & excellentia, quaeque nusquam alibi per Italiam inveniri queunt, viderimus 6c didicerimus iminime silentio premendum duco, hunc dignissimum Principem, praeter reliquas virtutes, tanto assectu rem literariam promovemdam suscirere, ut nullis sumtibus parcat. Dominus Andreas salpinus, Herbariae rei in ipsius academia prosessor, virtutu insigni praeditus, duabus paruulis arbusculis perpetuo virentibus Laurocerasi bene radicatis nos donavit. Hussus vero magna est arbor in horto Principis d'Otia Genuae, ex qua Pisanae originem trahunt. Ea est quae in Observationum libris inter arbores perpetua coma virentes descripta,Cerasus Trapesentina 'appellatur,ut etiam postea ex Plinianis scriptis tale nomen inventum est. Sed historiam quae ejus causa accidit. sorsitam intelligere non pigebit. Nam ut vulM dicitur ι Ea non est existimanda voluptas, in qua labor & vitae periculum excedit. Sed quemadmodum nec sudor cum
lassitudine comunctus, rusticos dritannos, a pilae pedibus propulsa ludo titerret, Italosve
710쪽
follis pugillatorii quem pendentem pugnis incursant, Gallos a pilae palmariae ludo, Lucenses a caseorum per cingulum jactu lGiroles vocant, exercitium forsitan illi simile, quod veteres Disci iactum nuncupabant Germanos ab hastarum concertatione: sic nec Principes viros a lancearum concursu, Turcas a lucta, & aliis similibut exercitiis dissiciliniis&violentis. Si tamen ab hujusmodi decursionibus conquiescere illis licet, voluptatem inde capiunt. At voluptatem nimio emptam, εc quae horrorem potitis incutit, celari praestaret: quoniam novitas nimium affectibus indulgens, effecit, ut Genuam hieme adveniens, Male festo, locum adirem in quo matronae ejus urbis convenire solent, vestitu magis ad voluptatem quam ad honestatem eomparato ornatae: isti e unam forte conspicio inter reli quas facilc principem, cuique aliae omnes primarium locum concederent, manu tenentem alboris perpetuo virentis ramum, fallendi duntaxat temporis causa. nam in ejusmodi conventibus mulieres,ad fatuorum oculos in se convertendos, adeo alacribus moribus esse
silent, ut nihil supra: quemadmodum etiam in Chio insula. Extemo ergo somini illuc advenienti servente bello, de isto cognoscendi quae istic eultura nata essent desiderio ducto, conspicienti hunc ramum, admodum rarus visus est, & non vulgaris: cum vero illum
propius aspicere cuperet, id sine dissicultate haud fieri posse comperit. Quid igitur consilii caperet, nisi ut illius mulieris egrediunt is occasionem exspectaret ' Paulo post omnibus domum ex aula concedentibus, inventa tandem est ratio, at non sine dissicultate, ut is tamus in nostras manus perveniret. Atque interroganti unde desumptus esset, ut arborem eonspicere possem, responsum datum est, in Floren Zan. Hoc nomen memoriae infixum nobis deinde tantum laborem peperit, ut aestimari non possit: nam eo ad duo miliaria a Genua profecti, occasionem habuimus nimiam nostram levitatem accusandii et enim sub vesiperam discedentes, & de via quae eo ducerct interrogantes, brevi suburbia praeteri iamus, ut in vallem illam perveniremus: in qua hac illac discurrentcs nox oppressit, ut hospitii inveniendi spes omnis nobis praecideretur: at ferrum excutiendo igni idoneum, at que ligo cui ab altera parte securicula adaptata erat, tum temporis nobis utilis fuit. Frustra ergo perquisita, cum in urbem rediissem, ejus videndi desiderium majus incessit: nam ea non con ecta inde discedere, de negligentia & levitate merito accusandus videbar, qua indoqui aem ad simplex responsum eo discurreram. Non cessante ergo ejus videndiae fiderio, neque postridie, neque tertio die in FlorenZan inveniti potuit. Quid restabat, nisi ut ita defessiis mihi persuaderem Citrii mali ramum esse Sed ut insortunium commoditatem interdum aliquam adfert, cum ubicunque tandem esset, eam reperire statuisi sem, mea pertinacia factum est ut cum illa eleganti stimum Principis d'Otia hortum simul conspicerem, in durissima rupe non sine summis impensis incisum. si igitur talis arbor, cujus tam i aὸ eo facile comprehendunt, ut jam multis locis vulgatis sit, atque ex frigidis Septentrionis regionibus advecta, cur etiam apud nos non conspiciatur, si quis de ea adferenda cogitasset nam, ut dictum est,fui si mruta Din, ut uora ligneu est 3 -ου terea impossa, ἡ Duingsissimu etiam regio ibin advehi qmnt , exempta i-berti vita mivi factae r mentio. At obiici posset, Patavinum gymnasium a prudenti Senatu Veneto institutum, Illustrissimum etiam illum Ducem, deliberam Rempub. Lucensium, atque magna experientia doctrinaque clarum Pharmacopolam Alpheum Santruchi, liriusmodi exoticis plantis, & hortis carere posse, eoque sine illis, minus celebres in Italia , tum apud Cisalpinas nationes, adeoque per universum orbem non futuros. Negari tamen non potest quin magnanimus ille Dux atque jam dictae Respublicae isto instituto sitas academias tanto illustriores effecerint. Eadem ratione posset nostris disceptationibus responderi, quandoqui. dem Lutetiana academia sine hujusimodi rebus perduravit, ejusque incolat opulenti factient & longaevi, eorum etiam conditionem minime deteriorem futuram, licet iis careant.
At si hoc locum obtinetet in hac illustri provincia. a qua reliquae situm decus accipiunt, quis negabit illam longe illustriorem futuram si haec possideret quasi alium usum frumina haberent, quam quem tellus illis produxit, quemque optimo absiumere norunt: perinde etiam atque si res familiaris eorum,quorum stipendio vivunt, in alio consisteret quam in eo quod nostri majores ex agricultura adquisiverunt. Negari igitur non potest, fi sareret quod proposui,illam tanto ornatiorem & ampliore futuram, quanto inferior nune est aliis longὸ minoribus, quae hoc insuper fruuntur bono: huc accedit,quisd plantis sese multi eantibus,& multas proles generantibus, possent seccessu temporis suos fluctus aliis impesctiri; nec aliunde petendi postmodum essent. Qui quinquagesimum caput libri III. nostrariam Observationum leget, deprehendet Turcas varias plantas in sitis hortis alere, quas in hac etiam regione habere liceret, si quis, ut eae adveherentur, operam dare vellet.