Fragmenta

271쪽

EXPLICATIO IN QE E II TRAG. T

Veteres pronunciarunt .Virgilius reciproca translatione modo eaelum profundum, modo altum dixit. QVO M ILL V D , O V o

mentis Florentiae editis habetur hic Ennii versus; ciuhs nec ullumo . I. i quid in aliis,qui hactenus prodierunt,vestigium apparebat: de, ni fallor,positus erat in dictione Venenum, ut declararctur praeter vul statam veneni significationem,co nomine contineri omne, quod assibilum,ut ait Caius lib.IV. adlegem XII.Tabulari naturam eius,cui adhibitum esset, mutat . Quare Festi rimulam ita explendam censeo, Venenum dicebant Antiquccuius color inficiendo mutatur, t Ennius eum ait, auom illa quo iam semel est imbuta Peueno. In qua significationeis. V Georg. Alba nec Afrio fucatur lana veneno. Qec alio arbitror Honitium respexisse, cum ait, ροὰsemel imbuta recens struabit odorem Testa diu --

IMpRΙMlTO. GENAE GENAM J De dormiente, ut ait Lib. 6. Acu. Servius, ab Ennio dictum est . IT NIGRUM CAMPEIS AGMEN J Attius id primit in de Indis dixit,dcinde Ennius de Et

'Lib. Acu. phantis,postremd Virgilius de formicis, It nigrum campis agmen, praedamq. per herbas Conui ctant calle angusto

NON DECET MUSSARE BONOS Scaliger legit, seque

decet mussare bonos . Festus hoc loco mussare, tacere exponit. Proprid- verδ,ut ait Donatus in explicatione loci illius Terentii in Adelphiae, -- musitanda iniuria adolescentium est, mus re emussitare, est dissimulandi caussa tacere; um vela mutor velabis, quae littera est pressae,ac feta nullius vocis: adeo γtsola ovaniuvi, i . cum inter uocales inciderit atteratur,atque subsidat. Hinc Virgilius , - mussat Rex ipse Latinus

IDEM CAMPUS HABET J Scaliger in Catullianis Aunotationibus enarrans locum illum, Tinea coniungens inflexae texta earinae, explet ex Schedis Servi j nondum vulgatis hunc Ennii versu m, Idem campus habet textrinum nauibu longeis. ubi praeclar adnotat,Veteres texere naues dixisse; & textrinum, i cum in quo naues fabricabantur, Ouidius, Texitur oecostis panda carina suis. Silius, Flumineam texi qua transiebat agmin classem. Lib. 1 de Di Qitibus addi potest locus ille apud Ciceronem ciusdem, ut opinor , tu. in Ennii, Ianiq. mari magno classis cita Texitur-

272쪽

. EX INCERTIS LIBRIS. 23

X.Aeneidos Maro transtulit: in quo loco ait Seruius, incesteunchim Antiquosserva, ut apud Lucilia, stranssi, atrisparce tuis. STANT POL VERE CAMPEI FIoccst pleni sunt. Sic Maro, ι ib Iz. -- iam puluere caelam Stare vides Homerus in eadem significatione, Iliad. β.

Sisenna libro IX. Caelum callinestat. Caecilius Syracusis, Hic amet, D iliae fame pereant,axernet sientibus. Lucilius, - Misentibu'fundus. Tt Titinius Veliterna - fundi stabunt sientibus. --RVNATA RECEDIT JIn Festi compendio, seu potius in magno illo rei litterariae dispendio Paullus ait, Runam genus teli significare:&dictionem illam runata,pilata exponit. PAUSAM FECERE FREMENDI J Pauravi a Graeca voce παοῦας deriuari, non dubium est Lucilius, Lib a Sistyr. Haec ubi dicta dedit,pausam fecit ore loquendi. Plautus in Rudente, liquando ostulando melius est,uxorpausam sim t. Idem in Poenulo, sici adrigarius in I.Annaliu,Pugnae ' Fremere autem Leonum propriu videtur, originemq. habet a Graeco β, in Latinum L mutato. Catullus in Atti . de Leone loquens, Vadi infremi refringit virgultapede uago. Inde ad homines transatum, ut in hoc loco.Virgilius,

-- omnes Morefremebant.

--. FURENTIBV' V ENTEIS J Seruius in illo Maronis,

-- loca foeta furentibus Austris, Lih. I.A n. mero inquit pud Ennium , furentibu' venteis. Sed quasi asperum=git, posuit Austris, prouentis. DE MOERIS RES GERIT OPS CVS J Synecdoche,unus pro multis. Obseruat Verrius huius carminis auctoritate Veteres pro, Oscos, Opseos dixisse. - CADNACULA MAXIM A CAELI J Pindari aemulatio,qui in

Isthmiis ὀυρανις dixit. Refert hoc acroteleution Tertullianus aduersus Valentinianos,ubi omni u primum Ennium inquit, id simpliciter pronunciasse,elati situs nomine,ves quia Iouem illic epula tem legerat apud Homerum. In Plauti Amphitruone Iuppiter ait, Insuperiori qui habito caenaculo

273쪽

femor nam tum eII oncepti , ct inde cam exit quod oritur , V sinu Soranus Io item Rogum, dc Deorum progenitorem appellauit, Iuppiter omnipotens rerum, Regum . Dum . . Troemiror, genitri . D sim, Deus omneis.

ex Orpheo,& Homero sumptum, .

- ENDO SUAM DO JPro domum Homeri imitatione, qui δῶ, pro δῆ ι dixit. Ausonius de Ennio loquens,ita refert hunc loco. Et cuius de more quod astruit endo sua do. Eni. . Charisius ubi de apocope loquitur eundem locum affert, qui ita d prauate legitur, tendo suam hoc ect,modu,pro, en suam do, hoc est,d mum. Probus de eade figura agens,adducit ex in nominato Alictor ,

ET VER TvNT CRATERES A FIDNos J Virgilius,

fusiq. per herbam Indulgent vino, vertunt crateres ahenos. Vbi notat Seruius ex Ennio illum hemistichium desumptu. - S Amri' Ax h, CTOS . POETAS J Cicero, suare, inquit, suo iure nostem ille Ennius sanctos a pellat poetas,quod qua se Deo rum aliquo dono, atq. mu nere emendati nobis esse videntur racitus in Dialogo de Orat. Creditum esse ait,poetas Deorum responsa proserre, decorum epulis i

teresse. - VEM NON VIRTVTIS EGENTEM J Virgilius,

- quem non virtutis egentem Abstulit atra dies Item, - non te rationiis egentem. Lucretius, - tamen praestat rationis egentem.

- VITA ILLA DIGNV' LOCO QV EJ Ciecto nec in or

tore,ubi hoc hemistichium exempli caussa posuit, Auctorem nomis nat, nec in II.Tusculana,vbi ita integrum refert v um, Samnis spurcus homo vita illa dignu' locos Sed in libro de Opi. genorat.Lucilio manifeste tribuit: eidemq. etiaNonius duobus in locis. Victorinus vero in Commentario dem troru ratione ex Ennio retuliti, a quo verisimile est,Lucilium,utia pe alias,esse mutuatum. SATURNO SANCTE CRE ψ ' Io uem intelligit, quem Homerus Κρονίδην, , k Pindarus ερς ηπαῖδα appellarunt: quorum imitatione Andronicu Patre noster Soturni illa. Sanctum autem dixit; nam saepe Ueteres in precationibus Deos sanctos appellariit.Cica I.Philipp.Pia sancte Iuppiter. - V V sCvLv PERDIDIT ΛNXUR J.Anxur vocabatur,ut ait F stus, quae Huc Tarracina dicitur Uossicae gentis, sicut ait Ennius usuiu perdidit Anxur.Liuius,Anxurfuit,quae nuc Tarracinaesunt zurbs prona in paludes.

274쪽

Ex INTERTIS LIBRI s.

In paludes. Plinius,rireracista Volscρri lintra Anxur appellatur Srabo Lib 3 eir.s vero ait, Tarracinam antea τρα γα vocatam fuisse,a loci scilicet a spe Lit .s.

lib. I. se . Iaut. s.

Impositum saxis latὸ candentibus Anxuar. autem positus est. - PERCULSI PECTORA POENEI I Hoe fragmentum mihi e Cosentia Fabius Aquinas misit: quod a quod a iaci vetustissimo Statii interprete Μ.Saexccrpsite cuius nomen.cum in illius libri principio, & sine multae desideretur

paginae,prorsus ignoratur.Constat tamen ex collatione non esse L

cans Virgilianum illud, Lethaeumq. domos placidas quae praenatat a nem; Exponit praenatat,praeterfluit: moxq. addit, ct contraria dictum est rnam non natant aquae; std nos in ipsis natamus. Ennium igitur sequutus est, qui ait, ' fluctusq. natanteis. Lucretius non disiiuili modo,

Augebat mare manando,camposq. natanteis. Et libro extremo, Metuit O liquidam molem,camposq. nataureis. Item, Aera permensius multum,camposq. natanteis.

VBI MILLE ROTAM J Seruius enarrans Virgilii verbo illa

- νbi mille rotam voluere ster anuos, ait,esse sermone Ennij. - EIA MACHAERAS Ela,militu propo rantiu clamor est,ut ait Seruius in eo Virgilii versu, H istis adest, era - La.ν, SP IR AS i Spiras, Graeco more hom:num multitudine appellauit.

- FUNDUNT L. ELATEIS NARIB LUCE' De Solis equis loqvItur, de quibus Lucilius apud Victorinu, Elpis .

elatis naribu' lucem. Virgilius utrius'. imitatione, Solis eqeti lucemq. elatis naribus innant.

REGES ODISSE SV PER BOS J Cicero bis in Epistolis ad Libi a

Atticum hoc acrotes eution tacito Auctoris nomine, tanquam satis cognito, retulit. Parrhasius exi stimat esse Ennii: quod etiam in suis in Ciceronem notis confirmat Fulvius Vrlinus,asserens, in margine cuiusdam Ciceronis libri a viro doctissiimo cum in anu scriptis collati,ita cum locum esse emendatum, vianum Illud Faustatem no cou- . itemnere ed Reges odissesuperbos: pro quo vulgati codices habent. Tibi autem valduolet in ore esse, Gravius autem, non contendere se, σodssesuperbos. Simeon Bosius pro,Grauius, admonet Iegendum esse Gautus,Manutius Granius. Sed fortasse Poeta noster hoc loco de Tarquiniis loquebatur. - V I D E N'J Den, ut Serii ius ait, naturaliter longa est. Brcue tamen eam protulit Virgiliussequutus Euniis. - ANlONEM idum Seruius iuper illud. Oelidum. A lieaem mi, nisfluuiss

275쪽

Ait Varro , Scripssu Porta,Dictator νbi curruitsi tit,ctc.Turiactati V o Poeta Nineuium intelligit, quoniam illius Poetae Varro paullo supcrius menti ovem fecerat.Sed in antiquorum quorundana exemplarium margine, notatum est,Ennius, quem,&si varro no aperte n minauerit,tamen Poctae appcllatione M. τ eundem intellixisse non est verendum : quandoquidem Cicero, ut diximus eum summu Poetam appellauit. Haec autem verba cum ad Romanorum hist riam pertinere vidcantur,cum alijs Annalium fragmentis coniunxismus, quae quoniam transposita sunt,metro non constant; & ita fortasse disponenda sunt, Insidit currum Dictator ubi,oppidum ad usque

EXPLICATIO IN SE Q V ENTES

CONTREMUIT TEMPLUM MAGNUM IOVIs

ALTI TONANTIS J ύ iβρε αἱτου, quasi ab alto tonando strepens. Cicero lib. II. de suo Consulatu, pater altitonans'ellanti nixus Olympo. Pacuvius apud Minutianum,id cpitheton Olympo tribuit, Panditur interea domus altitonantis Olympi , Lucretius Vuliurno.Rursus Cicero in Mario, Seneca in Hippolyto, altisonum Iouem dixerunt; Naeuius, altisonantem: alij plcrique Tonantem simpliciter, quod ab augurali disciplina didicerant. MARSA MANVS Marsorii regio est parua quaeda Italiae pomtio in Apennini iugis ultra Picenu, no longe a Samnitibus, ita appellata, siue a Marso Vlyssiis,&Circes filio: siue a Marsya tibicine, qui ab Apolline victus,ad eam regionem incolendam concessit,ibiq. regna iiii : siue a quodam Liberi comito,eo nomine appellato,qui illis vitiu sum demonstrauit:& ob id ben cficis mcmores ei statuam se runt: quam,ut tradit Isidorus,Romani dcbellatis Marsis,tulerunt. Loquebatur fortasse Poeta de bello Sociali;quod & Marsicu appellatu fuit, ruoniam a Marsis defectionis auctoribus,& praecipue a Q. Propo-io ipsorum Duce excitatum fuit. - FESTINA VIRUM VIS J

Lucretius, - fida cavum vis. Virgilii as, - odora canum vis

vos ETENIM IVVEN L Sa Milites mollitie socordiaq. to

pentes

276쪽

pentes increpat . Hinc videtur Maro illud ex ea si avis metusρ ὀ nunqtiam desitu V , o se m cinertes Tyrebe quae tanta animis ignauia a ni: ἐFeminapalantes it phaecamina Pertite Qιιδ ferrum e quidve haec geritιs tetit irrita dextris ἰ- ANIMUM GERITIS MULIEBREM J Γυνακον ἐνήρ. Sic Hector apud Homerum Dioi deinfugientemanci

Idem quoq.Poeta ignauum huiusmodihoiianum genus exprobrandi caussa muliebri nomine appellat. Facit enim Menelaum Graecos terga vertentes,tanquam seviros esse oblitos, insectantem, non amplius csse Achivos sed Achivas, Giδες ἰυκετ' ΑΣMOLQuod riirsus alibi sub Thersitis persona iterauit. Ex quibus locis non dubium est Virgiliuniillud imitatum, O γerὰ Phogiae, neque enim Phrones, ite per alta

Dindyma -

- ILLA . VIRGO VIR IJ Virilem animum muliebri opis

ponit.Vitem in Ela non sexus, neque aetatis,sed virtutis, & sortitudinis vox est:cuius quidem quid pira lium sit, in oratione quada apud Sallustium his vobis M. Lepidus ostendit, Esia visis reliqui aliud, quam soluere iniuriam, aut mori per virtutem e quoniam quidem vnum omnibus finem natura, velferro septis statuit. Liuius, Bellum υobis in α eIt, magno eorum malo, qui indixere, se visi estis . Eodem modo apud Homerum Virgilius,

Ecquid in antiquam virtutem, animosq. viriles Ouid. in maiore opere Arma eas femineis animum motura γirilem Mercibus inserui -- Seneca in Agamemnone, Animos viriles corde tumefacto geris. Hinc proprio vocabulo mulier,qitae virile animi robur praeseseri, a viro composito uomine virago idicitur. AT ROMANVSH O M O J Obser, at hoc loco Cicero Poetam ex uno plures intellexisse. Sic etiam alibi Ennius, - de moeris res gerit Opstur - TAMEN ET SI J Pro tam et si, Catullus, Quae tamen etsi uno non est contenta Catullo.

DUCUNTUR FORTE LIGATI MINTURNI EN

SEIS' Apud Victorinum haec verba peruerso ordine leguntur.

277쪽

di 1 EXPLICATIO IN QV ENNII FRAG.

modo intersei edi: quem τμη ει shura exornauit: cuius propria cum sit dictiones diuidere, percam ostendere voluit, in duas partes faxo caput distissum fuisse. li locus in Seruio maiau scripto Sertorii O uadrimani ut mihi ipse significauit, aperte ex Ennio affertur.

PRIMI TOMI FRAGMENTORUM.

278쪽

in ENNII

FRAGMENTORUM

TO MUS' SECUNDUS

IN QUO CONTINETUR RELIQUIAE

Phageticorum, Epigrammatum, Satrarum,

Scipionis, Protreptici, Epicharmi,i Praeceptorum,

279쪽

eia .

280쪽

PHAGETICORUM

FRAGMENTUM.

. lnibus at Clupea praestat, iustela marina;

Mures sutAeni,astaspra ostrea plurimaAbydi: Est Mytilenae Pect Aperi apud Ambraciae amnu: Bi undusij Sargus bonus est: hunc,magnus erit ii, Sume. Apriclum piscem scito primum esse Tarentes. Surrentei fac emas Glaucu,& Cumas apud : at quid Scarum praeterij cerebrum Ioui me supremet Nestoris ad patriam heic capitur,magnusΦbonus Melan urum,Turdu,Merulamq. Vmbram marina 'ς Polypu' Corcyrae,Catualia pinguia: Atarn ς

Purpurast Muriculei,Mures , dulces quot Echinei

HIERONYMI COLUMNAE

EXPLICATIO.

LIBRI huius inscriptionem,&argumcntum uno Appuleio intelligere possiimus: aqvro in Apologia, qtiam pro se edidit, adeo liuiust nodi 'υφαγικαι Ennii versus mcdos, ac faede cor- Lib tr. Adrupti adducsitur,ut nec post Turnebi,&Scaligeri doctisiimor.virora v. P. I. censi ira, pristinae integritati restituti videatur. Appulei igitur locu sse se habet, in En H etis phagetica, quae Persibus cripsit; innumerab. 'lia piscia et ora enumerat, quaescilicet curios8 cmiorat. Quae san e ver ha,&inscriptione, Scargumentu indicat. Sed fortasse pro,phagetica, pharesia legendum cst: quo nomine festa quacdam appellabantur, in quibus epulis, potu Uctcres pronisa hilaritate expIcbantur. Sed quoniam hi versus eum quibusdam Archestrati candem in dentureomplecti sentetiam, suspicor hunc librum, vel maiorem ipsius paretem Latinui hunc nostrum Graeco illo uctore, qui Sardanapali

vitam

iacis,