장음표시 사용
11쪽
quia sesquiplum minus est duplo. Locus autem Ciceronis praepostere is petus,viros doctos haud ita pridem in errorem pertraxit. In compositione Sς Wi- autem sesqui itidem dimidio maius significat: quod graeco vocabulo h mioliti a nostris etiam appellatur, ut sesquipes,sesquicubitus,sesquidigitus, sesqui iugeru m. unde sesquipedalia tigna apud Caesare,hoc est pedis unius& dimidiati, quod ad crassitudinem reserendum est: do apud Horati v ses. quipedalia verba:& sesqui mensis,mensis & semis. Hoc autem sesqui signi
ncat siue cum vocabulo componatur mensuram aut numeri aut temporis
aut modi significante siue etiam cum alio quociique vocabulo, ut sesqui-GScscullixes opera apud Columellam,& sesquiplaga apud Plautum & Tacitum,& ses. cuivxes in praefatione Plinii: quo verbo, si recte emendatum est nam eius verbi Plinii vestigium nullii in antiquis exemplaribus Plinii extat ego hominem summe astutum & veteratorem plane expolitum intelligo. fit eius vocabuli mentio apud Nonium. Tacitus lib. xv. Et ille multum tremens, quum vix duobus ictibus caput amputauisset, uitiam apud Neronem iactauit, sesquiplaga interfectum a se dicendo. Plautus in captiuis: Inde porro ibis in latomias lapidarias: ibi quum alii octonos lapides effodi ut, nisi quotidianus sesquiopus effeceris,sexcentoplago nonae indetur tibi. hoc est, nisi H. tu duodenos effoderis. Sesqui Graeci non habent quomodo uno vocabulo significent,nec ideo minus eleganter id exprimunt,hoc modo loquetes,
minas. Sic Xenophon uis pro sesquidarico dixit. τρία moeata. Militibus sesqui stipendiu
dedit, vel sesquiplum stipendium,& pro darico sesquidari cum pepedit. Et
in Oeconomico τριημπιδο sesquipes,ut duo pedes & semis, hoc est quinque semisses. Caeterum sesquitertiuna, sesquiquartum, sesqui- Ioctauum,& alia quae in proportionibus lignificandis usurpantur, & antehac non modo a mathematicis,sed etia a doctissimis viris frequentata sunt& prolata, recte nec ne &latine dicta sint, an secus, alterius esse instituti nunc duximus.Scio enim esse qui improbent: quibus ego non assentior, cum Cicero ex Platone Timaei locum repetens. vii non dubitarit. Verum ut diximus vises tu unx sic etiam sesquiincia dicitur: & deunx, & deuncis in recto,& as de assis,& semis & semissis, bes & bessis. Varro lib. primo de iis , lingua latina assem ab aere dictum esse putat.as enim & libra & pondo id epoudo. significant .vnde assi pondium & duponditis, ab asse fiunt: tressis, quadres Κss, non uisis & decussis,pro tribus, quatuor,nouem,& decem assibus:& rursus pro binis decussibus vicessis: de tricessis pro tribus, hoc est tricenis assi- Centus . bus:& centussispro denis decussibus: quo maius aeris apud antiquos voca- Persus. bulum nullum fuit. Persius, Et centum Graecos curto centusse licetur, id est centum assibus. Decussem Vitruvius pro decade accipit lib. iii . his verbis, Platoni placuit denarium numerum ea re persectu,qu6d ex singularibus rebus, quae monades apud Graecos dictitur, perficitur decussis,quae simul ac via decim aut duodecim
12쪽
dc partibus et his liber . l. mi
A duodecim sunt factae, quot superauerint, non possunt esse persectae donee ad alterum decussi in peruenerint. Alibi pro decussatione accipit libro. x. quo in loco de cochlea,id est organo loques sic inquit, ita quo loci describuntur lineae quae sunt in longitudine spectantes, faciendae decussationes,& in decussationibus finita puncta. his ita emendate descriptis, sumitur saligna tenuis,aut de vitice secta regula,quae uncta liquida pice, figitur in prinio decussis puncto deinde traiicitur oblique ad incedetes longitudines &circuitiones decussum. Decusses & decussationes Vitruvius vocat rectas B & exactas diuitiones complanatorum capitum tigni & exasceatorum:quae decussatio sit ductis lineis quatuor ad contrum complanati tigni sese in te secantibus, ita ut lineae areolas octo faciant trigonas, quas vulgo facies appellamus. ob id octantes ab eodem auctore dicuntur. Hoc autem facile est octiesia. intelligere, si quis per ambitum teretis materiae, & in duobus summis capitibus laevigatae complanataeque,tisde spatiis octo puncta adnotet, S a puncto ad punctum obuersarium perpetuam lineam ducat. sic enim sit ut omnes lineae per centrum planitiei transeant,& similitudinem stellae reddat. Plinius lib. xviii. de ventorum obseruatione loquens: Obseruato solis ortu Cap. 3 3. C quocunque libeat die, stantibus hora diei sexta, sic ut ortum eum asinistro humero habeant, cotra mediam faciem meridies, a vertice septentrio erit: qui ita limes per agrum currit,cardo appellatur. Circumagi deinde melius Cardo. est, ut umbram suam quisque cernat: alioquin post hominem erit. ergo permutatis lateribus, ut ortus illius diei a dextro humero fiat, occasus a sinistro: tunc erit hora sexta, quum minima umbra contra medium fiat hominem. per huius mediam longitudinem duci sarculo sulcum, vel cinere lineam verbi gratia pedum.xx. conueniet: mediamque mensuram, hoc est in decimo pede, circunscribi circulo paruo, qui vocetur umbilicus .per huc D medium trasuersa currat alia linea: haec erit ab exortu aequinoctiali ad occasum aequinoctialem: & limes qui ita secabit agrum, decumanus vocabitur. ducantur deinde aliae duae lineet in decus seis obliquet, ita ut a septetrionis dextera laeua 4 ad austri dexteram laevaque descendant, omnes pereundem currant umbilicia, omnes inter se pares fiat omnium paria interualla.
Qui hunc locum Plinii intellisit quid sit decussare optime nouit. Quod si Dς si x quis Plinium eo in loco non facile intelligit, videat Vitruvium libro primo,&octogonum schema apud eum decussatum: quo in loco de colligendis ventorum statibus loquitur. Verum quandoquidem eum in locum s Plinii incidimus, obiter duo eius verba emendanda duximus, id qliod in . b. hoc opere saepenumero faciemus. sic enim seri instituti operis ratio, ut nocontemnendum operaeprecium facturi videamur, si in huiusmodi diuerticula castigationum modice euagemur: nec si id facere aut nolimus aut ne- queamus,cursum inoffensum tenere tractatus hic noster possit. Quandoquidem igitur in eam necessitatem incurrimus nonnunquam libroru castigandi,& eodem legentium utilitas no parua nec siae quada oblectatio- . ne competitura videtur, age videamus an ab hoc loco naud absurde auspicaturi videamur,qui ut uentio sortasse praeteriri potuit sine praeuatic
13쪽
Duella. Drachma SiciliquuScrupulsi.
tionis nota,sic ita obtulisse se videtur, ut vitio verti nobis non possit quasi Foccasionem eius quaeserimus sequitur enim verba Plinii supradicta cotinuo laic versus Quae ratio semel in quoque agro ineunda erit, vel saepius si libeat ita vitae ligno facienda regulis paribus in Wmpanum exiguum, sed circinatum adactis.Sic in omnibus impressis libris legitur, connivente etiaHermolao Barbaro Plinii castigatore. ego ex antiquis sic restituendum puto, Vel saepius,si libeat uti e lisno facteda regulis paribus. tuorum verborum apertus est sensus. Decussis significationem Columella quoque clare significat libro .v.de iugata vinea loquens Fere autem pridicta aetas isto se Glo mincoque tres materias,raro quatuor desiderat, luet per totidem par eis
ab alligatore diuidi debet mihil enim refert iugum in stellam decusiari atq; diduci,nisi & palmites adiungantur. Decus re proprie per medium secare significat, id quod ostendit Cicero in lib. de uniuersitate quia inquit: Hane
igitur omnem coniunctionem duplicem in longitudinem diffidit medi que accommodans, mediam quasi decuinuit. Plena enim decussatio fit cul itera X in seipsam transuersa incidit,ut ex eo loco Platonis intelligendum datur, litem Cicero latinia secit. Martianus de coluris loquens in . viii. Alii a cardine meridiano incohamenta circuli perhibentes, eundem per arcticu Hverticem unde ortus est,denuo retulerunt: qui quidem alium ab ortu ci culum decussantes, in quatuor quadras mundi ambitum discreverunt. Et decussatim apud eundem in primo,Hinc rosis decussatim vinculatis sertata contextio . Post unciam sequuntur partes unciae,ut semuncia id est dimidium unciae: S: sextula,sexta pars unciae:verbii etiam in testam et is usu patum. Cicer. pro Cecinna: Testamento facto mulier moritur: facit haecnae redem ex deuncede semuncia Cecinnam ex duabus sextulis M. Fulciniuin libertum superioris viri, Ebutio sextulam aspergit. Haereditatem.id est assem his verbis Cicero in deuncem,semunciam, de tres sextulas diuisit. IEx quo liquet sextula in tertiam esse partem se muciae, de unciae sexta Duas sextulas dixit pro tertia parte unciae, tuum tame aliud vocabulum latinum haberet duella in scilicet. nam duae sextulae duella faciunt: quae tertis pars est unci hoc est sexta & tricesima totius aissis. Post haec sequitur drachma, octava pars unciae: tuae ipsa geminata sicili quia efficit, aissis duodequinquagesimam. Drachma in terna scrupula distribuitur, quae a graecis grammata id est literae ideo dicuntur,quod quatuor & viginti literas Graeci in alphabeto suo habent quot uncia scrupulos capit, & dies ciuilis horas. Scrupulum rursus in binos obolos diuiditur, ut obolus in binos semi obolos. Vl- Κtrahas minutias nullum est vocabulum facile Latinis usurpatum. Itaque mensores post mensuras maiores de quibus ipsis satis late in Annotationibus nostris diximus ad pedem descendentes & palmu, nec habetes quo modo palmum commode diuiderent ut ait thor est Boethius) id quod inter palmum de digitum medium erat unciam vocare instituerunt, Lecundo loco digitum tertio staterem, id est semunciam quarto quadrantem,quinto dractimam sexto scrupulum, septimo obolis, octauo semiobolum. que Graeci ceratium vocant, nono siliquam,decimo loco punctum, undecimo
14쪽
A minutum, duodecimo momentum posuerunt. Alii siliquam latine putant esse id quod Graeci ceratium dicit hoc est siliquae fructus granum. Siliqua Ceratium in Italia nascitur hodie quoque longitudine digitali, latitudine pollicari, vi auctor est Plin. intus habet grana, quae sena singula scrupula pendent, hoc est diobolum. Pes igitur in duodenas uncias partitur, dicimusq; semissem Pellis di- pro sex pollicibus,vi nostrates loquuntur, id est octo digitis. Spithanae graeco vocabulo dicitus mensura digitorum duodecim hanc noliti dodrante appellare solent. Palmus quaternos digitos significat, & alio nomine qua-B arans vocatur.eadem. ratio in reliquis seruatur,ut in triente & besse, quo rum ratio facilius pollicum usu quam digitorum iniri potest, ut tries quaternos pollices significet,& bes octonos.& itidem in minutiis .est enim pol Ponec lex medius inter palmum & digitia, quam unciam Boethius a mensoribus vocitatam esse dicit. Varro libro primo reru rusticam, Iugeri linquit pars Iugeium. minima dicitur scrupulum,id est decem pedes, S longitudine de latitudine quadratum. ab hoc principio mensores nonnunquam dicunt in subsicivum esse unciam agri aut lex tantem. Hoc pugnare videbitur cum antedictis nisi intelligamus unciam agri duodecimam partem iugeri intelligi,vn-C ciae autem quartam de vicesimam scrupulum esse, hoc est drachmae tertia qua ratione fit,ut ducenta octoginta octo scrupula fiat in iugero: quae si ce- tenario multiplicentur hoc est denis quoquo uersus pedibus, ex sententia Varronis supra dicta duodetriginta pedum quadratorum millia, & octingenti pedes fient quae est mensura iugeri. Varronis igitur verba ita intelligenda sunt,ut ab uncia agri ad ultimam minutiam descendatur,quam vult esse scrupulum hoc est ducentesimam & octogesimam octa tiam partem iugeri, S: iugerum ducentesimam partem centuriae. Rursusque a scrupulo quasi metiendi initio ad unciam perueniri,& sextantem,& alia mensuraruD maiorum vocabula. Subsicivum autem Verbum est mensor in ,Vt alia per- subsititia. multa,quorum Boethius in geometria meminit. Columella vero libro . vi. iugeri partitionem faciens, ni inutias a dimidiato scrupulo incohandas esse censet.sic enim inquit Vt a minima autem parte iugeri, id est ab dimidio scrupulo incipiam pars ducclesima octogesima octava pedes efficit quinquaginta id est iugeri dimidium scrupulum. Verum numerus eo in loco Columes corruptus est. non enim pars ducetesima octogesimaoctaua, sed pars quingentesima septuagesinas exta legendum est. sic enim recta calculi ratio ex
floscit & facile est ex Varrone intelligere,&ex iis quae Vud eundem Co- 'umellam sequuntur: quanquam S ipsa corruptissima sunt.sed hoc modo emendanda, totusque locus ille sic legendus Vt a minima parte id est a dimidio scrupulo incipiamus,pars quingentesima septuagesimasexta , pedes efficit quinquaginta,id est iugeri dimidium scrupulum. pars ducentesima
octogesima octaua, pedes centum, hoc est scrupulum. pars centesima quadragesimaquarta, pedes ducentos,hoc est scrupula duo. pars septuagesima secunda pedes quadringentos, hoc est sextulam,in qua sunt scrupula quatuor pars quadragesima octaua, e edes sexcentos, hoc est sciliquvna,in quo sunt u rupula sex. Reliqua quae sequuntur eo in loco, emendata fere sunt.
15쪽
Geodssia. Res ouinassem eiusque partes diuiditur.
Columella igitur minutias a semiscrupulo incohandas esse censet. nam vi Fleriores inquit persequi superuacuu est, pro quibus nihil dependitur me cedis,sed superiores tantum partes cadunt in aestimationem facti operis .de mercede fossorum & agricultorum intelliges. Ordo isitur huiusmodi est, ut a dimidio scrupuli aὸ scrupulum transeat, a scrupulo ad sextula, in qua sunt scrupula quatuor. idem est enim scrupulum quod gramma,quarta devicesima pars unciae, de sextula sexta pars. Porro a sex fula trasitum facit adfici liquum,id est scrupula sena. nam drachma geminata siciliquum efficit. quare siciliouus quarta pars est unciae: a sciliquo ad semunciam progredi- Gtur, in qua scrupula duodecim .ita ad unciam, de ab ea ad sextantem, dein ceps ad quadrantem trientemque de quincuncem usque dum ad assem,id est iugerum perueniat. hic est eorum verborum ordo se universus, de viceversa deorsum, id est ab asse ad semiscrupulum.Vncia autem a Boethio non pro duodecima iugeri parte,sed pro digito ac triente digiti accipitur, quem pollicem nostri vocant. huiusmodi autem uncia pedem habet pro
asse: de eam non agricol ,sed mensores de geod tae secuti sunt,quorii olim apud Romanos ars fu it celebrata,de vocabula artis propria, quanquam ea sit alioqui ratio horum vocabulorum,ut omne corpus de res omnis deni- Ique in assem et iisque partes diuidi possit. liquidem Vitruvius lib. iii. architecturae senariu in numeru in has partes diuisit, his verbis; Mathematici voro contra disputantes, ea re persectum esse dixerunt numerum qui sex dicitur, quod is numerus habet partitiones eoru rationibus sex numero conuenientes: sic sextantem unum, trientem duo, semissem tria, bessem quem di moeron dicunt quatuo quintarium quem penta moeron dicunt quin que persectum sex. Ne autem scrupulosa haec magis quam necessarianoruuerborum enarratio videatur, veniamus ad exempla, ut ex iis intelligatur
citra huius rei explanationem auctores linguae latin perfecte intelligi non Iposse: magnu a lunae rei literariae accedere hinc posse,& ut spero accessit rum. Columella libro. xiii. Ad praedictum autem modum musti adiicid bent hi odores, m3rrhae quincunx,calami pondo libra,casIiae selibra,amomi pondo quadrans, oci quincunx. Plini M libr.xiii. de citrinis mensis loquens, Qua in re non omittendum videtur Tyberio principi messem quatuor pedes in tante dc siciliquo excedentem, tota vero crastitudine sescunciali operimento c5chylii delaminae per medium vestitam fuisse. Quibus verbis Plinius messem eam quatuor pedes longitudinis habuisse significauit, de duos praeterea pollices, de pollicis quadratem: crassitudine vero sesquipollicem aequa utile. Idem ibidem, Magnitudo amplissima adhuc fuit unius commissae ex orbibus dimidiatis duobus, a rege Mauritaniae Ptolomaeo,quatuorpedu de semipedis per medium ambitum, crassitudine quadrantali: maiusque miraculum in ea est artis latente iunctura, quam potuisset esse natura solidae. item a Nomio Tyberii Caesaris liberto cognomen trahentis,tribus siciliquis infra quatuor pedes, totidemque infra semipede crassitudinis. Plinius crassitudinem quadrantalem dixit, quae quatuor esse digitorum. longitudini autem quaternu pedum tres pollicis partes,id est
16쪽
Α dodrantem pollicis defuisse significat,qui unus est digitus:& tantiadem somipedali crassitudini. Idem lium.xxvii. Asplenum sunt qui Hernatonium Cap. s. vocant, soliis trietatibus multis,radice limosa. & rursus eodem libro, Inter omnes haerbas lithos permo nihil est mirabilius,alii aegonychon vocat alii diosipyron. haerba quincuncialis fere, soliis duplo maioribus quam rutae. Quincuncialem haerbam appellauit minorem semipede, & septenum se Qui uriin,
me digitorum .sequitur enim pdst paulo: Iacere eam atq; humi serpere auctores tradunt. Idem lib.xxxiii.de lapide lydio loquens, Sunt autens modi- Cap. t. B ci, quaternas uncias longitudinis, binasque latitudinis non excedentes. Vitruvius lib. iii. Crassitu aines autem graduum ita finiendas censeo, ut neque crassiores dextante,neque tenuiores dodrate sint collocatae. sic enim durus non erit ascensus. Dodrante appellauit duodecim digitos dextantem decepollices. Idem libro . v. Superque laterculis bessalibus pilς struantur, ita dis politae, uti bipedales tegulae possint supra esse collocatae. Bessales dixit lata terculos,qui octo pollicum longitudinem habent. Liuius lib.v. ab urbe c5dita, Terna iugera & septunces viritim diuiserunt. Septunces dixit pro dimidiato iugero,& duodecinia parte iugeri. Tertii Regum septimo, Cras-
C situdo autem luteris, trium unciarum erat. Pro quo secundi Paralip. quaselo legitur,Porro vas litas eius habebat mensuram palmi. Palmus autem,ut
alibi aiximus, luatuor digitorum est,& quadrans appellatur: licet palmus pro dodrante interdum usurpetur.' Ioc glossularii illorum librorum diuinasse magis quam intellexisse videntur: quippe cum diuus Hieronymus in praefatione libri Iob ita scripsisset: Habeant qui volunt veteres libros vel in
membranis auro argentoque descriptos,vel uncialibus sui vulgo aiunt literis onera magis exarata quam codices. Haec inquam cum enarraret inte pres, unciales literas esse dixit auri unciam aependentes,vel auri uncia con-r, stanta ignarus videlicet horum vocabuloru significationis. unciales enim Vneis alitera, Hieronymus intelligi voluit pollicis crassitudine exaratas. Pari ignorantia & illa eiusdem praefationis verba imperiti transmittunt: Obliquus enim linquit ille etiam apud Hebraeos liber hic sertur,oc lubricus, &squod Graeci rhetores vocant)δhematismenos, dum qui aliud loquitur, aliud Esthei agit. inod verbum primae literae aphaeresi acephalum factum est. vulgo
enim e praecisa,schematismenos in exemplaribus lectitatur. Nicolaus Lira-nus Huguitionis auctoritate fietus, mirifice hoc verbum enarrauit veritas tamen hoc habet, vi eschematismenos liber Iob ab eo auctore eleganter diE ctus sit qui figuris verborum sententiarumque variatus & quodammodo velatus atque adeo vestitus st. Schemata enim, id est figurae, duorum sunt soli maii. generum, id est dictionis,& sententiae:sed quae sententiarum dicuntur, maxime in oratorio sunt instrumento .Schemata enim a Graecis dicu tur quasi gestus quidam & configurationes habitusque orationis:quae Omnia propemodum Cicero in. iii. de Oratore enumerauit, sed simplici contetus nomenclatura, ut qui oratoris magis personam,quam rhetoris & sophistae in
iis libris suscepisset quomodo & in libro de Oratore perfecto. quapropter
Fabius quasi Ciceronis enarrator, luculenter& copiose ex Ciceronis prae-
17쪽
Cap. I. Asohema iistos. Esthema ii sinenos. Poemati s genera tria Dramati cum opus. Exegem tuum.
scripto de figuris disseruit. Ex cuius verbis lib. ix. quid si schema discere se Fcile poterimus: Sed si habitus quidam truluit ille & quas gestus sic appellandi sunt, id demum hoc loco schema dici oportebit, quod sit a simplici
ac in promptu posito dicendi modo poetice vel oratorie immutatum. scenim verum erit aliam esse orationem aschematiston,id est carentem figuris quod vitium non inter minima est aliam eschematismenen, id est fguratam .hactenus Fabius.Ex cuius verbis intelligimus diuum Hieronymum ut literarum bonarum non ignarum,sic plerunque non dissimulatorem,librum illum eschematismenon id est figuratum ideo appellasse,quod non Gsimplici ac via ari sensu res diuinas, de in vera germanas philosophia r conditas posteritati tradiderit: sed figurato stylo, atq; a sensu comuni ali no & abhorrente: ut mirari non debeamus si arcanae abditaeque doctrinae sensum quilibet non capiat, quem Hieronymus obliquum ac lubricum appellat ob dialogorum ambage. Cum autem sint poematis genera tria ut fere auctores tradunt)dramaticum id est activum vel actuosum: exegematicum,id est enunciativum:& quod est inter utruque anceps mi istum, id est ex utroque mixtum:dramaticum est in quo perionae agunt solae absque ulla poetae ipsus & auctoris interlocutione: cuiusnodi tragoediae sunt, & Hcomoediae,& quaedam Vergilii bucolica. Exegematicum autem genus est in quo poeta omnia narrat sine ulla personarum interlo cutione. In hoc omnia didascalico more & simplici trac*ntur, ut georgica eiusdem Maronis. Is igitur liber qui iob inscribitur, vel id poema potius sui auctor est Hieronymus dramatico S mimetico, id est imitativo, charactere conscriptus est. liquidem in eo personarum actus videmus velut in scenam quandam prodeuntium,non popularibus oculis, sed philosophicis inseruiente. Porro cum schemata exornandis poematis & orationibus inuenta sint, cuetiam praebent usum,qudd magis iis multo assicimur de permovemui tu, I figurate nobis quam quae simpliciter & communi sensu tradu tur: propter quod Fabius de vi figuratae orationis loquens, Nam si frons inquit) oculi,
manus,multum ad motum animorum valent: quanto plus orationis ipsus vultus,ad id quod intendimus conficere,compositus Est enim figura,scut . nomine ipso apparet,conformatio quaedam orationis remota a communi& primum se offerente ratione. Tranquil in Vespas Amicorum libertate, causidicorum figuras,ac philosophorum contumaciam leuissime tulit. Figuras Tranquillus appellat obliqua dicta , quae non recta de simplici sententia,sed obliqua praetextinue imperatorem ipsum taxabant. Idem in Pomiti. Hermogenem Tarsensem occidit propter quasdam in historia figuras librariis etiam qui eam descripserant, crucifixis. Rufinus cotra Hiero. scribens Nam & sanctu sinquit Ambrosii episcopii qualibus figuris lac ret,qualibus obtrectationibus secet in iis ipsis in quibus laudet Origene,ex praefationibus eius edocebo. & Hieronymus ad Rufinu, Ia tuae moderationis erit, & tuoru si ulla occasione impatietibus dare, ne no omnes similes mei inuenias,qui possintsguratis laudibus delectari. Et apud eude figucontrouersiae in eunde sensum intelligedae. Martialis lib. iii. Epigram. Schemate
18쪽
Λ Schemate nec dubio, sed aperte nominat illam, Schem. Quam recipit sexto mense superba Venus. Vt ad rem longiuscule digressi redeamus,res omnis in assis partes facile diuiditur. Plinius libro secundo Lunam haud dubium est lucere dodrantes Cap. i. semuncias horarum,ab secunda adiicientem ad plenum orbem, detrahentemque in diminutionem. Cuius dicti subobscuri huiuscemodi sensus est, . ii lunam cum a coitu quod interlunium dicitur emergit, id quod sit secun- hrda statim die lucere primum tres partes unius horae nocturna , dc insuper B quartam de vicesimam horae partem,seu mauis,undeviginti vicesimasquartas horae: a secunda deinceps ad plenilunium die quolibet tantundem incrementi lucendo adiicere:&rursus a plenilunio eadem ratione eodem , modo decrementi lucere minus minusa quotidie usq; ad intermestrem lunam, quo tempore cum sole coit. Idem libro. xviii. de eadem luna loques, Cap., . Supra terras aute erit quadiu & sol, interlunio,& prima tota die: secunda, horae noctis unius dextante siciliquo: ac deinde tertia usque ad quintamdecimam, multiplicatis horarum iisdem portionibus: quintadecima, tota supra terras noctu erit,eademque sub terris tota die: decimasexta, ad prim C horae nocturnae dextantem siciliquum sub terra aget: easdemque portiones horarum per singulos dies adiiciet usque ad interlunium: & quantum primis partibus noctis detraxerit, quod sub terris agat, tantudem nouissimis ex die adiiciet super terram. Dextantem oc sciliquum decem esse uncias cum quarta parte unciae, nemo est qui ignoret. ita quod Plinius lib. ii. undeviginti quartas de vicesimas horae dixerat crescenti lunae quotidie a crescere, amplius deinceps ampliusque lucendo, & viceversa decrescenti ratione eadem moduloque eodem decedere: ipse libro .xviii. quasi eorum pii nivisio immemor quae secundo volumine dixerat, viginti quartas de vicesimas &o semis praeterea dixit, id est unam quadragesimam octavam. dextans enim sectus est. viginti vicesimasquartas valet, &siciliquus unam duodequinquagesima: ut suspicari subeat Plinium utrobique non eundem auctorem eandrinque obseruationem secutum: quansuam in non ullis aliis quoq; locis vel ama- nuensium culpa,vel propria hallucinatione sui fit in varia ac multiplici lectione lapsus est: tametsii id fidem excedere videtur, virum usqueadeo de ingenio acrem,& industria accuratum, apertis interdum in resus lapsum esse: ac ne id quidem modo , sed eidem etiam obliuionem antedictorum obrepsisse,praesertim cum ad principem scriberet, & obseruari praeterea se E acribus obtrectatorum oculis, captarique non nesciret: id quod facile intelligimus ex librorum praefationibus interdum amarulentis. Proinde apologiam Plinii licet quis meditetur, qui haec& huiuscemodi diluere se posse 1peret: o quod ad me attinet non usqueadeo sacrosanctam Plinii auctoritatem, ac ne cuiusquam quidem antiquorum, debere esse censeo, ut, non praesentissimum Veritatis numen fuisse semper soreque apud aequos bonosque iudices meminerimus: cuius ut sacerdotes multi olim fuerunt, sic Plini ut ipse antistes mihi fuisse videtur. no enim tantum maioribus ipse Plinii liis tribuisse comperietur, siquis animaduerterit,ut eorum quaque in parte cul-
19쪽
pam ullam obruendam silentio censuerit posteritati dispendioso: nedum F Vt cuiusquam errata quo iure quaque iniuria tueri institerit. In quo mihi 4 nostrae memoriae homines doctissimi absurdula quadam religione obstrinxisse aequalium suorum & posterorum iudicia videntur, qui quidem ipsi
eorum exemplo antiquitatis nomen nudum, veneradum esse numinis instar duxissent. Ego vero antiquos quoque illos, homines ut nos fuisse puto,& aliqua etiam scripsisse quae parum intelligerent. nec ita annosi aeui praerogatiuam sequor, ut non in opus hoc Plinianum, eximium omnino S rerum prope omnium ut digestione consertum,sic varietate distinctum, Gerrores quosdam irrepsisse, affrinare praefidenter ausim :quos nemo quantumuis acer, modδ non impudens quos sit,defendedos recipere sustineat. squidem ut nunc mittam ea quae in stirpibus,quae in haerbis,quq in media cinis ex Dioscoride & Theophrasto docti quidam de diligetes harum re rum obseruatores adnotauerunt, in quibus laeta Plinius nunc exemplaria vitio, nunc aequi uocatione falsus est, dum vel opus immensum lectionis multiplicis urgeret, vel iudicium ipse certum iis rebus describendis adhibere nequiret, quas aut oculis non subiecerat, aut non satis meminerat: Vt
igitur illa mittam,quae culpae magis quam crimini dari possunt, neminem Hpi initem ei se arbitror eorum qui Plinii studiosi sunt, qui Plinio patrocinari in eo wμ , velit quod lib. iiii. de Hyperboreis dixit. Pone eos inquit montes ultra Α- . ' quilonem gens felix si credimus) quos Hyperboreos appellauere, annoso
aegit aevo, fabulosis celebrata miraculis. Ibi creduntur ect cardines mundi ,extremis siderum ambitus,semestri luce& una die solis aversi: non sut, imperiti dixerelab aequinoctio verno in autumnum. Semel in anno solsti Cap. s. tio oriuntur iis soles,brumaj semel occidui. & lib. ii. In Britannia lucida noctes haud dubie repromittunt, id quod cogit ratio credi, solstitialibus diebus accedente sole propius verticem mundi, angusto lucis ambitu, sub- I. iectae terrae continuos dies haberi senis mensibus,nocteschediuerso ad bruma remotoc quod fieri in insula Thrte Pytheas Massiliesis prodidit. Quaero quonam modo hoc dictum tueri possemus,etiam si ab Eudoxo dictu ni esset: cum ratio sphaerica haud dubie deprehendat eos qui polum Arcticum pro vertice habent, etiam aequinoctialem habere pro circulo finitorer At qui aequinoctialem pro finitore habent, eos necesse est nullam noctem habere,sed diem perpetuum quoad sol sertur per sgna septetrionalia: id quod fit ab ariete aci libram,id est ab aequinoctio verno ad alteru aequinoctium.& viceversa perpetuam noctem, quoad sol per si a australia viam facit, id est Vibra ad arietem: ita ut illis annus vertens semestri luce&aequali nocte transigatur, unico per annum ortu atque occasu solis. At hoc Plinius non ab aequinoctio verno ad autumnum,sed a solstitio ad bruCap.is. mam fieri locis illis contendit: qui rursus lib. iiii. quasi parum sbi in ea re constans, ita inquit,Vltima omnium quae memorantur, Thyle: in qua solstitio nullas esse noctes indicauimus, cancri fgnum sole transeunter nullosque contra per brumam dies. Haec quidam senis mensibus continuis fieri arbitrantur. Ex quibus verbis coniicio, quod Pytheas Massiliensis de
20쪽
A Glititio & bruma discerat, id est de duobus tantum diebus, id Plinium desinis mensibus dixisse: propterea quὀd Ahaerici auctores rationibus id demonstrant. quare in hoc ballucinatus esse videtur, qui quod ab aequinoctio in aequinoctium sit, a solstitio ad solstitium fieri scripsi. Strabo libro septimo de Sauromatis loquens, qui & Sarmatae dicuntur, usi κ Oim
B rantiam, ii qui Riphaeos montes & populos Hyperboreos fabulati sunt, in hominum existimationem venerunt,&ipse Pyllaeas Massiliensis mendaciter haec scripsit, quae ad Oceani littus pertinent, illo usus praetextu, qudd caelestium & mathematicarum rerum historiam scriberet. Martianus quod miror, Plinium in hoc sequutus est,his verbis in sexto: In Britania inquit noctes decem & septem horarum: solstitiali vero tempore cum caeli verticem sol inuectus, subiectas laevorsum terras perpetui diei continuatione collustrat, i trinque brumali descensu semiannuam facit horrere noctem: cuod in insula Thyle compertum Pytheas Massiliensis asseruit. Pompo-C nius Mela de his loques libro tertio ita inquit,In Asiatico littore primi Hyperborei super Aquilonem Riph osque montes sub ipso siderum cardine
iacentivbi sol non quotidie ut nobis,sed primum verno aequinoctio exo tus, autumnali demum occidit: & ideo lax mensibus dies, & totidem alii, nox usque continua est.Si verum est Plinii dictum,necesse est ut Mela auctor probatiis mus ignarus sphericae rationis fuerit,&unus eorum quos Plinius imperitos appellauit. Enimuero in supradictis lapsum esse Plinium per rerum mathematicarum ignorantiam, ut persuadere mihi nolim, senequeam si velim. non enim rudimenta tantum mathematicarum artium
D perdidicisse Plinius videtur,id est sphericae disciplinae rationem, quam necessariam esse desitu orbis scribentibus Strabo nobilis geogrishus libro primo docuit: sed etiam astronomiam ipsam non leuiter attigisse: eius asi sectam diopticam .nam absque harum rerum peritia quonam modo stello
rum erraticarum circulos, cursus, stationes, retrogressus, accessus terrae citi
mos,recessusque ultimos, res omnino perplexas, explicare inaudita breuitate quireti Adde triplicem umbrarum rationem luculenter ab eo sciteque expeditam. nam solis lunaeque magnitudinem, & eorum deliquia, ecquis E enarrare expeditius aut docere potuitὶAmbages certe lunares,& desultorii sideri L mirificas vicissitudines,nec elegantius quisquam priscorum, nec explanatius totidem verbis complecti potuisset. tametsi rursus in magnitudine Lunae etiam suo sibi testimonio reprehenditur: quum mucrone umbrae terrae luna in deliquio obscuretur eoaem ipso auctore,& ipse tamen lunam maiorem esse terra dixerit: quae duo dicta colliduntur inuicem .sed sic sunt res mathematicae. Neque verdisitim ain ipsam harum rerum scientiam nouisse tantum Plinius videtur,1 detiam genethliologorum commenta
non ignorasse: id quod ex libro eius septimo intelligere possumus, quo in loco Sspatiis vitae longissimis loquens,Poscere inquit)videtur locus ipse