장음표시 사용
31쪽
m uia δὴ mia, id est pendens sex talenta & semissem. de apud eundem ἁ- Fτωντο. .irum λπιδο d est quartum senii talentum,pro eo quod est tria & s mis talenta. Denarius decem librarum nummus erat,cuius quarta pars sens '' tertius, eo tempore scilicet,quo denarius decussi valebat. Erat autem dena- iliqv rius argenteus nummus quatuor& viginti siliquas pendens. Apud Priscianum ita te itur,Siliquae tres obolum faciunt, duo autem oboli scrupulu, tria scrupula drachmam. ita duodeuiginti siliquae in drachma. sic quatuor drachmae in tribus denariis hoc est duae & septuaginta siliquae. Hactenus a- Quadrans pud Priscianum legitur. Qiradrans etiam nummus erat, ut apud Iuvenale, cnμ Caedere Sritiano porcum,quadrante lauare. Sextans. & centum quadrantes saepe apud Martiale. Sic etiam sextas nummus erat, cum populus Romanus in funere Menenii sextantes contulisse dicatur a ἡό--,' Valerio de Plinio. Sunt& vasorum nomina ut apud Persium, Triens & - Calidumque trientem Excutit e manibus. Qy β Sunt & ponderum. Pli. lib. xxvii. Bibitur ad dolorem vulvae & vitia. macerari oportet in sextariis tribus quadrante radicis tusae per noctem & die.& lib.xxviii. Ad tussim veterem recens decoquitur quadrantis pondere,in vini sextariis tribus. Idem, Ad hoc vitium immittitur butyrii heminis qua- Hruor cum rhesinae terebinthinae sextante. Nec mirum est tam late verboruistorum significationem patere,cum cognata sit & connexa ponderum ratio cum mensurarum ac numerorum rationibus: &ut aiunt illa carmina quae Fauini esse dicuntur,si pondus mensurae componimus, eadem est pars' cyathi in sextario, quae est in libra unciae.& vi in ponderu minutiis ad scru- Quiquu- pulum perii enimus, sic in mesuris ad cochlear. ininquuncialis autem or-
.. Ais.' arbusti & Vincis,& in quinquuncem arbores dispositae eurA bo cti dicantur, comminisci non potui: quid tamen sit, ex Fabio facile intelligi-qui 3quit nius apud quem haec verba lib. viii. legiatur, Nullusne etiam frugiferis as I hibendus decor3 Quis negatrnam & in ordinem certaq; interualla redigameas arbores. Quid illo quinquunce speciosius,qui, in quacunq; partem spoctaueris rectus esti Sed protinus in id quos prodest ut terrae luccu aequali ter trahant.Cicero in Catone,Cum autem miraretur Lysander & proce, talem arborum,& directos in quinquuncem ordines,& humum subactam atque puram,& suauitatem odorum qui amarentur e floribus: tum eum dixisse, mirari se non modo diligentiam, sed etiam solertiam eius. Columella lib. iiii. Haec in quinquuncem vinearum metatio, expeditissima ratione
conficitur Floc Demosthenes in ea oratione quae mei: rixeae emae inscribi-xtur,ita expressi, -- - ψυτω merat ἐλπιι ψ---τί, in. Arbustivas vites ex cidit,& oliveta in verius quoquo uersum digesta constegit. Qu od verbii Suidas assequi non potuit. Xenophon ipse,ex quo
Cum autem locum consitum miraretur Lysander, qu θd decorae essent a bores,& stirpium consitarum aequabilis series ita in versus directos configurata videretur, ut ad angulos risos pulchre exacta essent omnia. Ex qui
32쪽
& partibus eius liber I. xiii 1.
Α bus verbis cum Ciceronis collatis coiicere statim possumus quid sit quinquuncialis ordo, etiam si nondum intelligimus cur ita appellatus sit. Fortasse autem antiqui sic quinquuncem appellauerunt exactam plantarum metationem,ut decussem exactam spatii aiuisionem. Theodorus Gares Ciceronis interpres directos in quinquuncem ordines graece ita expressit, ita
κελ ως - ήδ, εὐωνιον Οχους.ooseruato scilicet Xenophonte Ciceronis verba vertens. Eo anno quo haec scripsi,vineam habebam sterilem,& multis iam annis decoctricem. Huic cum auctionem diu ut fitὶ minitatus essem, B nisi in posterum paria saltem cuin expenserum ratione faceret, nec impensiorem ipsa culturam sentire videretur, proscripta etiam emptorem no inueniret male enim ob id ipsum audire coeperat, quasi non damnosam vineam nunquam emancipaturus essem)ad extremit eousque damnatae se censui ut in ortum eam transformare meditarer arboribus constum, nondum tamen extirpatam. Hoc ciim primum in mentem mihi venisset, arboribusque eam ad soli naturam accommodatis conseruissem, fiugi me hominem existimabam, omnis religione ac superstitione solutum. nam vitimi anni calamitate perculsus, tot superiorum annorum sterilitatem exci- C piente, temperare milii no potueram quin praecipiti iti reiurando negarem unquam me Postea teruncium in eius vineae culturam impensurum. iureiurando satis nae defungi posse interpretabar, si ortum eam magis factam quam adhuc vineam colerem,pr sertim cum nullus inueniretur tam aduerso Mercurio natus,qui sibi eam indicari peteret. Sic autem rationem impensae subduxeram vix ut viginti francicis eam mihi rem staturam existimarem. at consitoris solertia quaestuosa eo me sensim perduxit noua in
dies comminiscendo,uisendum g operis absoluti decorem speciem 4 pollicendo, ut a tenui illo &simplici primordio iustum tande pomarium in-
D stituerim iugerum paulo minus quatuor. In quo mihi ita euenit, ut qui auctionem facere prius praedii mei meditabar,& nummo propemodum a Ldicere paratus eram, idem subinde liceri magno cogerer particulas confinium agrorum,ne instituti pomarii modulatio, ambulationum 4 metatio aliquo loco non quadraret. Intra id villam aedificabam simul & ipsum muro undensim phis minus pedum cingebam crassitudine in summo ses
quipedali in medio atque inio pro portione emodulata. Hoc Sammauria- Samnis
num paedium mihi futurum in stir amoeni cuiuspiam Tusculani speraba, quarto ab urbe lapide situm,in quo liberiores solutioresque congressus cuE dilectissima mihi philologia exercens, mecum ipse saepius commodius
viverem .Hoc facies,didici duplicem quinquuncialis ordinis ratione esse. Alteram nostrates scacariam,quas alveolata appellat.sumpsit enim sorma a postica parte aluei in qua scrupos hodie lusitantes promouet & reducul. altera ratio reticulata dici potest, non in quadras ut prior, sed in rhomboscosormata,ea sorina qua specularia apud nos plerus videntur in senestris lunae vitro transmittentibus.Ego quadris usus sum pedum quoquoversus quaternundenum. Huiusmodi ordinu obseruatio Normannis solennis est instituendis pomariis: quoru arboratoses e seminariis plantulas trasseren-
33쪽
tes,ita stellatim decusare norunt ordines, ut in quacunque partem te ver- Fses, rectam semper seriem videas, nusquam obliquante prospectu in longinquum. Haec habui de his vocabulis suae strictim primum dicerem,quae4
velut prooemium huius operis este vellem. Itaque quando de integro se monem instauraturi hac eadem de re sumus, ut eorum vocabulorii usum magna ex parte obsoletum latinitati reddamus sic enim futurum spero) facturum me operaeprecium existimavi, si non modo rem hanc totam latis
per se satis finibus patentem prosequerer& absoluerem, sed etiam si disputationem aliam ad hunc locum nonnihil pertinentem,& veluti cognatam Gadiungerena,tametsi iam alto stu obscuritatis errorisq; squalentem, vix vinitorem pristinii lingua latina hac in parte receptura videretur.Cum enim de asse&libra pondo i&rei nummariae vocabulis multa ab enarratoribus neotericis dicta sint,antiquorus monumenta iisde vocabulis scateant:
nondum squod scire aut suspicari potuerim a quoquam scriptorii nostrae aut avorum longes superioris memoriae deprehendi potuit quem modii
pecuniae his verbis statuere debeamus. Proinde ita tulit animus,ut rem perie subobscuram, & cum multa ambage auctoritatum implicitam, tum v
ro glossulariorum errore perplexiorem factam, simul corruptis exempla- Hribus propemodum comploratam, explicare nihilo secius improbo insanoque ut dicitur labore aggrederemur. si quide scitum illud comici poet memineram, nihil tam dimcile esse, quin quae redo inuestigari possit.& dignam rem prorsus existimabam in qua toto pectore incumbere. Atqui cti ad hanc aetatem, ex quo post tenebricosa secula literis sensim lux affulgere coepit,ed iam prosectus labores eruditorum hominum euaserint, ut aa linguae satinae initati rationem perpauca desiderentur: nemo tamenί ut spero)inficiabitur hanc operam promus adhuc desderatam esse. Planum enim sacturum me confido,neminem intra octingentos annos,ac longe plures for Itali ,recte haec vocabula intellexisse, duntaxat eorum qui commentarios ediderii qui in vulgus emanarint, aut alias innotuerint. An autem id asse cutus sin quod anxie perquisim,lectorum erit iudicium,non tamen quoru libet. Verum enim uero eam a me suspicionem longe amoliri velim, quas aut ingenii singulari quodam acumine fretus, aut reconditae doctrinae si ducia eam rem totam susceperim, quam viri tot doctissimi ne primoribus quidem digitis sine noxa tractauerunt: id quod mox apparebit. Iure autem merito facturuin me arbitror,si in ordinem lautiorem literis eudentium admittendum me censeam : quibus aliquando ipsis liceat post emerita au-xdiendi vel legendi stipendia snon enim tam fortunatus sui, ut in hac disciplina vocalem praeceptorem haberem stylo specime sui facere. Proinde cualiorum scriptis his in rebus adiutus sim, quas ipse per nie assequi non potuissem,& in id videam literatos sere coni pirasse,ut velut syna Dolam quisque quam posset lautissimam in medium conferret,qualis in musaeo donarium aliquod posteritati visendum consecraret: commotus & ipse sum,&' aemulationis stimulis usqueadeo exagitatus neque nuc primum) ut impensiore studio eum locum inter scribentes tenere posse non dissiderem, quem
34쪽
A quem multi aut ingenii praestantia freti, aut ingenti aliquo studiorum adminiculo subnixi, certatim sibi asserere quotidie videbatur. Itaque alteram iam aleam iacimus, quandoquidem prior illa de Annotationibus nostris loquor quas in Pandectas edidimus)non incommodisssime cecidit, tametsi incursura ipsa in primorum ordinum offensionem videbatur. Quippe rem per se inviaiosam, serocius quam par erat,in iudicium quasi in ineatrum adduximus scribendi tyrocinio: id quod tum demum sensimus, cum iam opere edito quod domi simul nostrae,& in officina chalcographaria cude-B batur qui inferbuerat animus, paulatim deflagrauit.& hactenus tamen impune serre nobis coligit ab iis etiam ad quos ea res maxime pertinebat, nedum ab illis hominibus quibuscum necessitudo nobis humanioru literarunomine intercedit.quanquam impunitatem mihi stolide sortasse promisterem, nisi etiam gratiam me inisse iisdem ab ipsis iuris peritissimis experimento didici siem. usqueadeo quod candido atque ingenuo proposito sus. ceperis, etiam si in eo transigendo sui est humana conditioὶ secus nonnihil imprudens admiseris,non solet id sere non bene tandem vertere. nisi si somnii id est veritatis nume, ut rem principio invisam, aduer et rumore ex- C plosam, ad extremum etiam popularem reddere plausibilemq; potuerit.
Quorum enim hominum os una inexpiabile contraxi 1le musteo adhue opere videbar,eorum nunc occursum vix sero, de pollicitatione me reliqui voluminis conuitiose appellantium. Quorum auctoritati tantum tribuo, ut rem depositata a nescio an abiectam, retractare denuo coactus sm. In qua ipsa cum occupatus essena, animi causa ut fit) auocamentum quaerentis, parergon hoc arripui, initio quidem modulis diuerticuli destinatu rerum autem serie perpetua aliam at'ue aliam deinceps commentationem ingerente, rousque progressum me esse sens,ut ex parergo,id est operis in- D stituti diuerticulo, plenum opus factum sit, ut Graeci dicunt, καὶ κ τά-μDri. Haec satis ad exteros Italos, & alios ubicunque gentius iteratos quibuscum sacris iisdem initiati sumus. Quibus quidem ipsis inmus ei cella contigit incubare, non etiam qui ex pronao sut aiunt Musas salutauere. Eorum enim nullum ex albo reiicimus: quando id fieri non posse putamus,ut qui literarum humaniorum studio sint expoliti, non iidem quoque sint iudices nobis aequi. Ab nostris autem metuendum nihil
erat nisi quosdam homines primariae auctoritatis aut dictitare aut mussitare comperissem,cum unum tantum genus hominum literarum bonaruE studio aptum, atque etiam natum esse, tum vero nos opera & oleum perdere, qui in eo vitae instituto ingenia exerceamus mon aliter ac lienosos qui
instituantur adcursum. Hoc quum nostratium quidam rescissent, primum irari auctores, deinde eo magis succensere, postrem ὀ re plane intellectas emere. Sed reliqua ut arbitror silentio nunc premenda, ut omnia in potestate habeamus si sorte illi aequiores esse coeperint. Nisi vero obscurum esse potest fur homines Franci externa ingenia sese exosculari dictitet, nec
stomachi sui doctos in Gallia vidisse. Quos si veritati inseruire potius, qanimo suo indulgere existimare Aut ea esse eruditione, ut latine loque
35쪽
tes intelligere sine magistri opera & praeitoris possent: facile nisi fallor o- Fstenderem cur adhuc factum sit ut dicendi facultas olim vernacula Galliarum,literis iadiu in Italia illustratis in Galliam non reuersa fit, transalpinarum ipsam rerum plus quam & par est & utile cupidam. Qua malum opinione fallere se in re tam clara hominum iudiciu credunt,qui ne in iis quidem fefellerunt,quae integumentis omnibus copositi vultus speciosi, sermonis egerunt Vsque adeo enim omnes hominum sensus iam innotuere in vulgus, ut fidem quidam non faciant vel si aram viragi manu tenentes ausi sint sanctissime deierare. Ita ne vero si Franci quidam homines aut in a Gle obsequios, aut ex ingenio suo viventes, nec per illorum genium iurare didicerunt, nec solitis hac aetate lenociniis eorum se potentis venditare: satis digna causa suit quamobrem calcata charitate patri , odio trasuersi aut liuore raperentur mihi certe non videtur. Atqui si ingeniorum ipsi de doctrinae quae nos quoq; in externis mirifice agnoscimus admiratores veros credi sese volebant: benigne igitur vel exteris seceret,idq eo nomine,ut intelligeretur cur viros ipsi doctos praemiis adscisceret. Sic enim eloquentia& poeticam & literas eleetantiores patriae dicerentur vel dedisse, vel reddidis te. Nunc cum id non siciunt,videant quaeso ne externis verba dare po- Hlius, quam nobis facundiam optare videantur: immo ut plane loquar ne subdolam mentem prodant, aut certe malevolam, qui priuato vel studio vel odio instincti s nam quam aliam causam coniicere quisquam possit suggillationem patriae inurere no timeant. De qua quam bene alioqui sint meriti publica fama viderit. Sed criticam seueritatem cognoscere in hominibus imperitis precium est operς: Galli omnino homines nec ad poetica artem nec ad oratoriam nati. Quis hoc iudicium faciti homines germana
in Francia nati,in situ Franciae diti & educati, & nunc in gremio esus dem hoc dictitantes. Qua igitur tandem fiducia hoc iudicare praesumunt 3 age Iquid tum postear qui a patria honestissimum quodsi decus meriti, inam
riti tulerunt. Egregios ciues,& patriae amantissimos Audiamus porrὀ,Solis hominum Italis haec studia capessere iure ac moribus licet' sic enim sertcaeli solis natura,vt infantes etiam illic diserte numeroses vagiant. O acre iudicium hominii,quibus tamen ipsis inter classica recitanteis Italos exaudire tantum vacavit. Siccine Fracos homines pituitosum sei habere ad iracundiam putant,& crassa quo ad studia praecordia, eorum ut stomachuimprobitate tanta prouocare gaudeanti quanquam latius patet haec contumelia,quam ut in literarum studiosis consumatur. Ad eos enim etiam per ictinet, qui literarum ipsi imperiti, ingeniosos tamen liberos & spei ni agnae genuisse se arbitrantur. Porrd etiam patet. solis enim Italis doctos esse licet ac disertos per iudices istos nostros, Musarum credo in & Apollinis sanctissmos antis lites: qui ea fiducia utriusq facultatis, atque etia lingua utriusq; iudicium praesumunt, quod ut Ascraeus olim poeta ex tempore factus ad sente Pegaseium creditur sic se anno uno aut altero cum doctis super mensam loquitando, uberem harum rerum scientia hausisse credi volunt: quippe qui nasci in Italia doctos, non studio annorum triginta & amplius fieri
36쪽
A putent. En quibus te approbes, si Mineruae suffragio doctus haberi veli, iHeu miseram conditionem nostram, qui in tabescimus literis, has' indignitates exorbere ac vorare cogitariir,quam concoctu difficiles stomachi,
aestuantibus de biliosis i id. eo magis, quddius nobis non est ad primores
aut principem prouocandi, quorum isti ignoratiae ina posturam ex animi sui sententia factitant. Illa autem illa singularis est temeritas vel amentia, obtrectationis ut ita dicam tragulas in uniuersos intorquere, si quosdam forte priuatim in comodos atque inuisos obstinarint serire. Illi ne ut iratos animo tantum indulgedum putent esse,ut propter unum aut alterum ex pungendos, d caluo ut dicitur ad caluit e numeris eximanti vel,quod qui dam eorum huius calumniae architecti dictitant, se,cum omnia studiosorum diuersoria lustrauerint,adhuc tamen quod quaerunt, extra gentem Italam desiderarer Ecquod igitur capitalius verbum ullum hoc verbo esse potesti Quas vero quisquam ignoret sic eos bonos doctosque cis Alpes inquirere, ut qui diuersiis ina via congredi cum hostibus festinant. Deus te
perdat simultas, quae oculis clausis in hominum obtrectationem impingis,& velut mente capta propositum malevolu tuum prodis. Tu ut tuoruC ingenia damnes, quorum partim nec periculum seceris, nec alium fecisse quenquam notist partim ne facere quidem tu animo offirmaris, nec faciendum curare, cum tu id si velis facere sortasse no possis r tum deinde exteros
si diis placet commendatione inani quassa4 prosequare, ut licentiore calumnia postis in quos velis de uiret Hic hic nigrae succus loliginis, uti Norat .setispide inquit poeta. Cedo igitur cui vn tuam doctrinae nomine benigne tute seceris,aut cui omnino non tua causa bene tantum cupiuerist Heu cania
dor Meccenatu in eorum quos & videre nobis & obseruare contigit qui
simul & studiosis sunt& Reip.desiderati, insigni ad posteros inclinatione
Drerum. Superi immortales, quantum inter animos hominum interesse dicemus 3Illos ut heroicis annis editos,nihil appositius quam viscera charitatis appelles .ita uniuersas cogitationes suas ad homines nostros iuvandos contulerant Isti huiusmodi animum rebus nostris exhibent, ut ad delenduFrancidi nominis splendorem incubuisse videantur: quos tamen & ipsos non adeo lividos esse crediderim,ut nisi trasalpinis rebus oculos cupidius adiecissent,premendi nostrum gratia in caelum laudibus serrent exteros. Quid enim consilii eos cepisse dicast an ut eloquentiae ac literarum gloria desperare nos coganti quid id eorum reserti quandoquidem huius aetatis E decreto,nihil cum literis aulico comitatui. an ut gratiam ab Italis ineant rSed quo inter Gallos ab Italis gratia mi Restat igitur ut aut priuatis studiis indulserint,aut non modo protervi,sed etiam propemodum a mentes iu- ' dicentur. Equidem libens ab ipsis audierim, utrum ne studia literarum bonarum hodie flagratissima quamlibet iniquo tempore, restinguere illa sua obtrectatione sperarint, an oblectandi sui gratia potius ingenia prouocarint. Illud certe obtinere nulla auctoritate possunt,ut oratorum vel poeta rum & historicorum libros nobis e manibus ut prophanis excutiant, quas bonis iadudu auctoribus contrectandis inauguratas habemus. Nam qui sa
37쪽
mae dudum per ora hominum iure vel iniuria obstrepeti moderari nequi- Fuerunt quo minus in circulis, in ambulationibus & sobriis & basilicanis,
pro castris, pro concione, nusquam non denique actus eoru obtrectarent
non cauillabunde modd, sed etiam tumultuose : ecquid se illi iuris habituros putant in eorum Mineruam qui literas didicerunti Scilicet hoe illud est, nominibus venustis cupido incessit pallicum stilum prouocadi, a quo sibi metuendum nihil putant, ut quem hebetem esse&plumbeu dictitent. Nempe hac fiducia illudunt, Francicanas Mineruam ut infantem S ineminem despicantii sinec aegide terribilem. At ego ut Italos Francis ingenio- Grum acumine praestare nunc insidiari nolim , sic non facile concesserim ut praestent etiam docilitate. Quippe ut primis omnium Latinoru Italis eos annos centum licuit stylumnum ad cotem priscae venae exacutum, 1 bendo dicedoqi explorare: sic nostris obuium est, ut omnibus,& antiquos& recentiores scribendo auctores aemulari. Nam salem eodem nobis procio quo Italis praeberi,docere istos potuerunt actores theatrici, qui satyricis eos salibus totos saepe perfricant, queis acriores non puto ultra Alpem aut Pyrenem inueniri. Atenim innocentia succinctis omnium rerum securis esse licet. Equidem hoc fatebor, si intra vallu innocentiae stativa se sem- Hperlaabuisserenus gerendis administrandis contenderint. Dicere igitur noc audeant,& ego illis ordines omneis iudices seram, ni constantis famae testimonio reuincuntur, ut ne ad populum quidem prouocare audeant. Quare ego suaserim eis potius si me auctore non respuant) ut infenso animo vel alioqui male affecto viriueadeo ne obsequantur, quin sese suum etiam fastigium respiciant,rationem anteactae vitet habeant,nec in extremo summos actu sub persona primam partium indecorum aliquid aut pro loquantur,aut agant. Etenim quum sint eorum nonnulli prςteriti temporis continentia & grauitate ita obstricti, ut peccare ne tantulu quidem sine Icrimine maximo nequeant: ii meministe gebent vitae suae curtum non ad
amussin popularem exigi, sed ad eam quam sibi ipsi in mediocri fortuna
praestitutile creduntur: ut si a pristinae probitatis & integritatis orbita ingressum quoquo modo detorquere videantur, quicquid recte ac praeclare ante feceriit, protinus non virtutis fuisse,sed am Citionis existimetur. Nam qui aliis moribus vivere prouecta iam aetate,& ad instituta transire videntur utilitati seruientium : vltimum utique salutasse recta consilia & honesta creduntur atque dicuntur: perinde atque ii solent qui ad temporariam modestiam bellis lime copositi, simul ac se euasisse ad res secundas sentitit, tanquam emeritis simulationis stipendiis, ambitum & cupiditatem profiteri perfricta fronte obdurata non verentur. Aut igitur sibi posthac imperent studiosos Galliae non odisse, procul ambitione summotos: aut si male loqui pergant,& utcunque doctis incommodare, quosdam etiam expectent iusto dolori tandem obsecuturos. Nec sibi eo nomine blandiantur,quasi in sinu Iouis positi male audire nequeant,aut quasi dolorem animo quantumuis inusium Gallica ingenia stylo exigere non possint. Qui enim Aristarctios se orationis latiuae aut etia architectos intulerun i, tu una minime
38쪽
dc partibus eius liber I. XVii.
Α minime ipsi esse didicissent artifices dicendi, Gallicae fortasse doctrin q, Italicς discipulae,extremam propediem manum accessisse sentient, quum ex atrio Libertatis suis ipsi maledictis respondentes audient. Neque enim ex
uno aut altero opere debuerunt omne genus structurae o inniums aestima
re.Sed quid hoc ego crimen persequor, quum ii deni ipsi qui literas Gallis
adimunt,non iam scientiam nobis elegantiorum artium,sed etiam prudetiam omnino quasi sensum communem abstulerinit Quae contumelia noad unum tantum eundemque neglectum ordinem,sed ad sngulos uniue B sbsque pertinet. Notum est enim quod eius societatis mancipes, quam minime decebat, nihil pensi habere dicuntur quo minus errata sua luculenta clauo ductitando admissa, ignominia patriae obliterare nitantur. Proli supreme seruator i Nonne satius erat nos culpa agnoscere quq negari non potest,quam clauum ut dicitur clauo protrudere,& culpam crimi me expungeret Antiqui Romani dixerunt maiestatem in populo, auctoritatem in Senatu esse: inde crimina maiestatis appellata laesae, aut imminutae: at nunc inuenti esse dicuntur, qui non contenti Remp. non iuvisse, imminuere etiam maiestatem clarissimae gentis cupiant :& qui doctos posse C Gallos fieri cum negauerint,insuper prudentes in Gallia nec reperiri contendant,nec inueniri. Qui quum haec dicunt, inexpiabili se inuidia flagrare non animaduertunt. Quasi vero cuiquam persuaderi possit quaestio nem decretam de viris bonis & prudentibus hoc te Nore fuisse, quos volui optiones sibi in rebus transigendis constituendisque cooptarent. Verum hos paulisper mittamus, quibuscum ex aequo non licet hanc iniuriam expostulare, ac videamus cuiusmodi Homerus poetarum sapientis simu , Achillem suum finxerit, Vt ex eo scire possimus an res nostra pu- Ais i iis blica recte atque ordine hoc tempore constituta sit & mirari homines de- Hommc
D sinant, udd per hosce annos primum hominibus Francis animus cum resim ui concidisse visus est. Ille igitur rerum humanarum perspicacissimus aestimator, quum sub Achillis persona sortem ac strenuum militem eundemque ducem formare statuisset, deam illi Mineruam instantem identidem finxit, quasis condocefacientem monitione postica, nonnunquam caestrie reprehensantem cum praecipitem eum serri,atque ira excandest re insit. Achillem autem suum inducit inter iram ratiocinationemque al-- ternantes, Mineruae tandem monitis obtemperantem, strictum ensem in
vaginam ira suppressa edomitaque condentem. Videre est illam quidem E imperiose vetantem, hunc autem iram obsequiose prementem. Illa,ni pareat ipse numini,vindictam interminatur: hic ponit vim animi,ne non paruisse dicatur. Memorabile figmentum, ac memoria etiam atque etiam tonendum : quo quid aliud poetam significasse arbitremur, quam animae duas partes, iram,& rationem Siquidem ille furorem irae ac ferociam animi ratus circa praecordia grassari, rationis principatum, ac moderamen animi in parte summa capitis sedere censuit& vigere, velut speculatorem a natura praesectum, qui omnia circunspectare atque ut auriga quadrigis,sic
39쪽
seniori ipse animi atque alacritati moderaretur. Proinde quum ille poeta Ffons ingeniorum dictus,talem strenuum militem,eundem 4 ducem fortis. simum inducat,ut nusquam ita destitutus, ita deprehensus sit, quin praesto consiliuni & rationem habeat hoc est enim Mineruam velut praestitem habere vel astilena)planum fit utique, qui sapientia & prudentia careant, res ab iis maximas nec bello nec pace geri polle. Porro prudelia ipsa aut summa dote naturae flatur,aut literarum cognitione cum sapietia comparatur: at utrunque nobis adimunt, qui nobis nec natura imbui, nec studio institui concedunt. Caput vero erroris est,quod nobilium natio indecoram esseti Gterarum cognitionem claris penatibus ortis,semper existimauit. Hac enim opinione eisectum est,ut rerum nostrarum summa in tenebris pleruix densissimis hallucinetur. Nam quum primores procerum, ignorantiam liter rum percupide sibi vendicent,ac nihil sui muneris esse in pacis artibus credant: euenit.ut plurima aulae consulta ex paucorum commodo fiat, qui in rem ipsi suam uiarum 4 necessitudinum concipere edicta principis cosutita j didicerunt. Sic fit ut regio nomine paucorum regimen obumbretur:
nomen olim inuisum apud eos qui respublicas in populis & ciuitatibus
condiderunt. At enim quosdam regibus subseruire necesse est, qui iis muneriribus sungantur, qu et per se reges obire iam nequeunt. quis negatrSed si eo amplius legitimum iam & regium esse coepit,illis omnia credere ac dele gare,quibus ab latere & auribus principibus esse contigit: sint sane omniupotentes, quando eo deliciarum ventum est, & inertiae immunis & seria tae: sed sint eiusmodi, qui optimates vocari & cupiant & debeant, quique latus principis cingentes, maiestatem eius augustiorem faciant. Nec dicatur unum omnium Regem maximum, selo corporum stipatu quasi adminiculo subnixum,non animi virtute ac scientia niti. Delectum modo b minum principes habere instituant,liter isque& ingeniis & industriae fatis ire: sic fiet ut nec doctorum Francia nec prudentium inops reperiatur. Sed enim eo tempore doctos & sapientes necesse est latere & secedere, quo tempore dissimiles iis homines in lucem prodiere. Huius igitur mali causa est nobilium institutum, qui res consentaneas, & mutua ope ni as, generis claritatem, literarumque peritiam, collidi inter se& dissidere putant: uo
errore factum est, ut disciplinae olim ingenuae appellat , ad plebem iamdiu
transierint,non tantum a nobilibus, sed etiam o mores perditos a sacricolis repudiatae,ne non satis generosus eis: & lautus antistitum ordo praesulumque putaretur. Inde autem illa extitit indignitas, non tantum incom- Κmoda,sed memoria nostra etiam sere dira, qudὸ principes natura boni, sed
blandimentis incuriae capti atque immunitatis, cui a pueris insueuerunt, auctoritatem regiam,recte perperam, digne,indigne factis accommodansiquando semel omnia amicis permisere. Qui si literas scirent ipsi, gentiles
que sceptrorum: nec sacrosancta utique nomina inuidiae opponeretur, nec
tam licenter ob oculos principales cercopia praestigiae ludificari pergerent, quarum semper impunitas moribus nostris suit vel a iurisdictione sum-
40쪽
A nia. Adde quod Sehatus ille Fectoru m praetorianus & eiurensis interpres principis placitorum, paucissimis saepe viris, hominibus haud ita multis constat, partim literarum nesciis, partim auris sui magis quam publici consultis: unde visi sunt aliquando turbines ex caligine densa consiliorum oborti late spes popularium sortunasque percellere, nequicquam superiam
hominumque fidem populo implorante. Quid illud quale est, quod eum
omnia pro protestate arbitrentur,cum ita comitiis nostris praesint, ut sine eorum auspiciis pauci renuncientur:non satis eorum quidam habuisse di-B cuntur, meritos oc graues permultos ,& secundo rumore commendatos, aut aliquo virtutis specimine cognitos, praeterire, nisi etiam capitali conniventia transmissos,aut ignominia assicere conarentur, aut huiusmodi ense omnino scire se inficiarii Prieteriisse dicor Quid si etiam obnuciasse c5stat,quasi latens aliquod vitium obuenisseir siue id simultati datum est, sue ut ii tantum praelicerentur, quos eis commodum fuit. Qui si de coelo seruassent,ut existimari volunt, perniciosas saepe renunciationes disturbare potuissent . inaniam autem indignitatem nomines haurire coguntur,
cum certo certius sit,nihil sapere principi posse, quod, his praegustatori-Cbus non ante placitum sit , probatum t Quin igitur urgemus ut consessonem ab inuitis exprimamus t Necesse est enim ut vel linguam palatumque stupentia se habere fateantur, vel certe amori odioque seruientia, qui insulsos a sapientibus internoscere vel nolint,vel nequeant. tametsi huiusmodi hominum conatum non magis improbum ei se quam i ritum puto, si quidem studii ardorem restinguere premendo, aut secundae finiae splenetorem obscurare nituntur. Nam ut palma arbor in pondus attolli dictitatur, sic virtus suppressa, studio maiore erigitur. Opinio nem autem non vanis rumusculis collectam , sed claris industriae docu- D mentis emanante, quis inhibere potest rSplendet enim, splendet, solidae &expressae virtutis existimatio, etiam relictae in umbraculis, aut procul ab ambitu remotae: ut viceversa, in quibusdam fulgor adumbratae virtuti, aut sapientiae obruitur plena luce, cum illustri magistratu gerendo,tanquam ad radios ipsi solis aut ad fisces admouentur. Equidem lut ad eos redeam quos interim omiseram in libens ipse suaserim, aut etiam postularim,si qui sunt ex ea secta Philoxeni superstites, qui rerum Gallicarum
transactores ideo in Italiam petendos esse duxit, ut nostrates homines rerum actu summoueret, non quod eorum solertiam prae nostrorum ad-E miraretur: commodis ipsi ut immodicis comiter ornamenti' perfruantur, quae nostraru reru clade qu sita nullus est qui non norit: externo se; ita sua utentur si placent, ut Francos no despuant .latius enim id esse censeo, gofirmata iniquitate eoru abrumpere patientia, qui res tacendas effari stentorea voce possint. Neq; verd negauerim sepe e re Gallica suisse, in rebus transalpinis externorii operam experiri. Quosdam enim adscititios noui
mus non modo industrios,sed & exploratae fidei qui egregiam & singularem operam & in quietis consiliis & in bellicis rebus nobis nauasse dicun-