장음표시 사용
11쪽
De Facultate Sentiendi. . Ite dignissimum, qui in cerebello originem
habent, destinantur solum ad eas actiones, quas vitales se naturales compellamus, ut sunt chyliscatio, sanguiniscatio, motus cordis, arteriariam, intestinorum &c. Qui vero ex cerebro prodeunt, sensationibus, &motibus spontaneis, quas actiones animale3 9 4nio dicunt', inserviunt experientia enim con- eereb.
stat, secto nervo ex cerebro prodeunt sen- c. I .
sationens aut motum' spontaneunm mpediriri; contra, rupto nervo ex cerebello proveniente tolli actiones naturales ; vid. Villistus Quim adeo iunctiones cerebelli ab sunctionibus cerebrs non determinantur, auz ivicissim ; ut etiam sine vitae amissione cerebrum, perforari , aut eximi possit; ubi
contra cerebello vulnerato, tametsi cere- Verhus
bruta integrum persistat; vita ' illico extin- rige Ge-guitur. Complura hujus rei exempla mol- ἀqn ennus refert. Inde in homine , do bestiis perfectioribus eadem est cerebelli forma. li- eho dὰρ cet cerebrum, dc oblongata medullae pluri- Τfieise in mum saepe structura differant; est praete ea cerebrum majus in hominibus, quam belluis etiam ingentibus ;- in his vera eo undmajus, quo magis ipsarum actiones ad actio- PDannum humanarum similitudinem accedunt. LXIII: Motus sat validus, qui in sinam sen' Μotuasoris quocumque ab objecto externo concith -oreatur, bremissimum intret tempus, ac velut in noadee- momento cum Medulla cersiri communicatur Cum enim a quovis organo sensorio ad cerebrum usque nervus propagetur, qui & sub- . tur stantiam cerebri, dc succo subtilissimo, seu,
ue ajunt, spiritibus animalibus repletus s. ii: cum sch. ; fieri omnino nequila, ut quan- doe intimae organi sensorii partes, quae partes suoque sunt ipsius nervi ibid. - actione οὐ ijecti externi pulsantur, partes illae subtilissiainae, dc ad motum maxime aptae nora simuI pervellantur, ad motum concitentur, 'eam v
12쪽
ne lIa P Ch. P. I. Sect. L Memb. L. C. I. cum aliis celerrimo ad ipsam usque cerebri medullam communicent, quemadmodum si mimie quid in serie globorum eburneorum conti
Coroll. Quoties igitur organum sensorium ex ternum sat valide movetur, toties, & talis in fluidissima cerebri substantia motus e xistit. SChοι. Neque enim , verba sunt Gasseiadi, nerDus, nerDulusque potest contingi, quiualiquatenus prematur , neque potest ullate nus premi,quin ob distensionem spiritμs con-- tentuS urgeatur, neque spiritus ille sic um geri, quin pellat, seu potius repellat Dicinum instantem, ac pari rationem adoenientem ex cerebro : neque iste porro repelli, quin tota Serie OD re pletionem, continuita-etemque compuISis spiritus existens ad ipsam originem nerDi, nerυulive in cerebrum quasi resiliat. Atque hanc explicationem vehementer probat, ac simplicissima' vocat Boerhavius. Hunc porro motum ita ipso Organo ab objecto exc a tum speciem impressam objecti, aut etiam Speciem sensibilem ;motum vero in cerebro jam existentem ideam materialem compellant. Videatur quoque Dariesius. XI f. Sensorium commune est ea cerebri pars, in qua & ipsis nervi ac organi sensorii protensi, & eorum ope motiones ab iisdem organis propagatae conveniunt. . . mil. LInde nervi e ceribro prodeunt, .Ibi necessario & ipsi, & motionos illae concurrere debent: cum igitur id fiat in corpore calloso . Ia sch. , in hoc SenSOrium. COm-
Schol. I. Confirmari id quoque experientia potest; ea qui pee docet, solo corpore cal Iogo non laeso, et si reliquum cerebrum vitiatum Sit,animam in sentiendo non impediri: imp
diri contra, si vel hoc unum laedatur. Cel,
13쪽
De Facultate senssendi. 'de Ia Peyronie, homini cui jam aliqua, ce- mst. Orebri pars exemta fuerat, digito leniter corpori calloso admoto omnem illic' sensum ab tulit, qui tameta amoto rursus digito statim redivit. . Schol. a. Circa eum locum, sub plexu nimI- auidrum choroideo in mΗdi' cerebri ventriculo glandul- suspenditur glandula . quaedam exigua, pini- sormis, duriuscula, ac cinerea, pinea/is, dicta sconnectitur ea infima in parte cum ce
rebri fibrillis, sentiturque Valero judice
eodem cum aliis glandulis munere, ac lym-ἰ pham, ibidem a sanguine secretam- in ven
triculos dimittit. ln hac glandula pineali ,s.
Cartesius sensorium commune, ac propriam animae sedem constituit et . quam recte alii viderint- , XV. Anima sent e dIcitur, , cum percapien- ad id do motus ab objectis externis in organo sen- Mn io aesorio excitatos, atque nervorum ope ad-Sen- sorium commvnct delatos , objecta eadem di fpraesentia percipit. Perceptio ea, quatenus ait animae actio spectatur, sensio, vel aen- Satis quatenus objectum repraesentat, idea Sensualis , potentia denique, a qua hic actus proficiscitur, facuItas sentiendi, sive sensuyaudit. ' . II. r. Ad sensationeni igitur concurrunt uua organa sensoria motionem ab Objecto exter- sensionis no recipiendo; nervi eas notiones ad sensorium commune deserendo, ideae materiales animam ad preceptionem c terminando, anima denique percipiendo ideas materiales, sibique eo ipso corpus externum harum mθ- -- i tionum caussam repraesentando. Inde nec so- - f la. anima, nec solum corpus sentit; sed a --'nima ut cum corpore conjuncta; quare i- .psa in sentiendo a corpore pendet. 'corOII. a. Cum quinqud sint in corpore huma- .no organa sensoria u. Iq. ,' facultas quo- 'lex rei
que sentiendi generatim acceptam quinque
14쪽
PSych. P. I. seci. L. Memb. I. C. T. . species complectitur; . facultatem nimirum tangendrisive tactum; vivendi, sive visum; audiendi sives auditum; odorandi, sive Od ratum P rustandi, εἴ ve gustum. Indae oriuntur sensiones, tactios .visio, auditio, odor tio, gustatio. isis. Schol. Auctor operis de natura, qui Alembertus esse creditur, sextum sensum adjecit,
quo actionem honestam k vel turpitudinem percipere valeamus Quemadmodum, ait ille, objecto Oculis corpore lucido, cOb nato in nobis excitatur sensatio Iucis, O coloris, ita visa actione aliqua ejus moralitatis idea statim in nobis excitatur Igitur si admittendum, secquis neget/2 sensorium visionis, non erit negandum sensorium moralitatis actionis. At enim salsa haec est,
ct absurda opinatio; honestas quippe, &turpitudo actionum, cum solum inconvenientia, aut repugnantia earumdem' Cum regulis morum consistat, nullo modo sentiri, sed ilitellectu tantum, & ratione cognosci po- tost. Quare qui ita rationes concludit, in materialistarum castra aud jam transivisse, aut proxime transiturus jurre censendus est.
ouidad. Sensionum aliae gratae, & jucundae ; .iM,' ingratae, dc molestae menti accidunt; a-tituta- liae utraque hac assectionε carent. Sensio ingrata dolor; gratae titillatio nuncupatur: reliquae singulari denominatione carent. Scinol. Η c eleganter pertractar mlebranchius: ego ex laudato saepius Valero pauca adnotabo. Pro disersitate istorum Objectorum etiamfbrae istae varie percellun- ii., Θ moventur s unde diversae ad modum
in. i. t Ictus species oriuntur, eum aliter neces-
a. eh. to rarios ab asperis, aliter a Iotibus, mollibus,'s ist. rigidias, acutis, humidis, siccis, frigidis Oc. 4M , attingantur, et moveantur: L rimis veroe. M ' aIius gratus, avitus ingratus G dolorosus
15쪽
De Aacultate Sentiendι. i5 papillari, istae nexueor ab objectis minus rigidis, vel asperis; sed tenerioribus, mollioribus, O laeotoribus blandius attinguntur μω quasi fricantum, is titillantur. Ita enim
spiritus quoque leniter versus commune Sensorium, cerebrum nempe moDetur, eae quo
nihil incommodi neque corpori, neque men si accidit, sed potius voluptas, delectatio excitatur. Quod si vero a corporibus valde acutis, aut solum impetuosius motis Dbrae istae inclementius premuntur, tenduntur, aut prorsus dividuntur, Ola cerantur, non potest non feri quin spiritus non solum simus impetuosius quam par eSt, Commoveatur, sed etiam, si ruptura accedit; ultro, citroque extra limites ruat , eae quo tota Fbrarum series ad cerebrum usque hostiliter irritatur, eoque ipso mens in Con- , sensum trahitur,'ad triglem senSationem,
Seta dolor m commovetur. Ceteru m a dolorum sensu potissimum' conservatiω corhoris
nostri pendet, nisi enim ingrata sensatio ex laesione cujusdam in eo partis oriretur, destructio ipsius saepe citius, quam mens ad
vertere possit, eveniret. Infantes certe ,. pueriques vel ex ignorantia, ver ex temeritate maximum corpori damnum frequentius inserrsnt, nisi doloro admoniti a noxiorum corporum contrectatione absterrerentur. . Sapientissimo igitur, beneficentissimeque supremus naturae Autior constituit, ut anima nostra jucundis, molestisque sensationibus des corporis stata admoneatur,
quo pro muneris sui rations ipsius saluti Proseiciat taceo ingentia illa bona , quae ex his doloribus in vitam moralem redundant . Sed & aliud praetor a quoacy sensationes observandum monet Silvanus Regis, sy,iam: Ex quo non minus summa Det in nos boni- de phiLeas elucet. Illam nostra aliquas sensationes η-
resert as corpus, quocum conjungitur ἔ a- t
16쪽
16 psych. P. L Sect. I. Memb. c. g. liquas vero ad objecta externa, a quibus eae proficiscuntur, istudque ad conservationem , hominis maxime conducit: illud fit, . cum corpus' externum immediate alicui nostri corporis parti applicatur, ut anima sive ad retinendum illud corpus tamquam utile, si
sensatio jucunda sit; sives ad repellendum
. velut noxium, si ea sensatio molestiam adserat, incitetur; alterum: cum Corpus 'EX-ternum mediate, & per alia in nostrii magit, quo ipsa pari ratione stimulentur ad eas in suo corpore actione suscipiendas ,
quae ad obiectum illud vel amplectendum ,
vel fugiendum necessariae sunt . Prioris exemptuni habes in acu manum pungente ;posterioris. in pomo eminus con Specto : u- straque veno seusatio inutilis foret, si illam eXtra nostrum corpus ad aliud aliquid; hanc ad nostrum corpus reserremus. Quantas igitur Conditori optimo gratias debemus, qui nobis tot subsidia conservancto corpori isuppeditavIis utinam in grati animi testi-ificationem iisdem saltum semper bene ute
sionum eXcitatae' nervorum ope ad sensorium c mmune deserantur 9. 15.), palam est, qualitatem motionis in sensorio communi iniselligi possct ex qualitat s motionis in organo . Quia porro anima sentit, dum eain motionem in sens rio communi percipit . i5. , nee esse quO-que est, ut sensionis qualitas a qualitate hujus motionis pendeat: igitur etiam talis est in mente sensio, qualis motus ab objecto ex- iterno in organo excitatur, is est : qualis est' ' species impressa, talis est idea sensua Iis, haecque ex illa intelligen ter explicari potest. Ouare cum haec propositio universe modula,
quem anima, corpore rite confri tuto, in sen- tiendo sequitur, enunciet, atque ex ea tam- s
quam generali principio hecialea tensionum
17쪽
De nacultate Sentiendii. Irregulae, quarum praecipuas nunc ordine pro ponam, profluant , ipsa merito sensiona lex, salutatur cons. g. Sch. . . Schol. Dixi corpore rite constituto ; non enim
ignoro, animam minime sentire, quomodo-Cumaue organum sensorium pulsetur, si nervus aliquo ex capite vitiatus motum' ad c rebrum deserpe nequeat et smi ire contra
ipsa aliquando dolorem in parre jam resecta, si nervi extremum, eo, quo antea, mo do afficiatur, ut patebit s. 268 n. 2. - XUIII. Varietas, o diυerSitas Semion Π unae,en pendet ab actione-Obiecti in organo, atque sionem adeo ab . Omnibur iij, quae. hanc actionem resuist impedire, minuere, auiere sui quacumque ratione modiscare. Aossunt. Pro diversa si quidem actione objecti in organum diversa' existit in eo, motio, sives species impressa sed talis est sensio, qualis est species impressa . ,ram. : igitur pro diversitate, A Va- ii iestate actionis objecti in organum diversa,
Schol. Actio objectoruin in or*ana pendet ' a diversa ipsorum constitutione: sic diversi luminis radii divesrsct in eumdem oculum
agunt. a. J A diverso eorum situ compara te ad organum; aliter enim corpus rem O
tum, aliter vicinum : aliter itf-- directe, aliter oblique oculo oppositum eumdem afrificit, averso Prgano actio prorsus impeditur. 5O K diversa organorum structura ita lux aliter in oculos a Ii ter in-frouthm, . genas, aures agit, undulatio- aeris in aerei sonum essicit, non itenti in oculo. 4ri A perfectione structurast cuivis organo debita. DJde morbo regio laborantibus objecta flava apparent febre jactatis cibi optimi non apiunt generatim organo vitiato minus per ecta est actio objecti; eo autem prorsus ia-' blato, atri destructo omnis sensatio . ab .eo
pondens desinit ; hinc nec caecus lumen,
18쪽
38 Psych. P. I. Sect. L. Memb. I. Q. T. nec surdus sonum sentit. 5. A. persections iomani accidentali opΘ instrumentorum procurata ; qmmodo nobis usu microscopiorum, telescopiorum tuborum' acusticorum eas sensationes comparamus, quaS sine iis rem quam habuissemus.
XIX. O- vehementior,'Delocior est mo-- Lus in Orgam, eo fortior, vel vividior est sensio Cum enim generatim talis sit sensio, qualis est species impressa' β. 27ὶ , necesse est, ut quaedam sensiqnis qualitas vehementiae, & velocitati. majori motionis . in organo 'respondeat; atqui non aeparet, in quo eae qualitas reponenda sit, nisi in majoris vivaci-tato, & sortitudine. - . Schol. Fortior, ver vividior perceptio, momnente molfio, universim ea dicitur, cujus ι nobis magis debilior, cuius nobis minus conscii sumus. Porro ejus nobis conscii sumus, quod discernimus . 5.): &
cum discernimus, perceptio, sive idea clara est β. 54. log. r igitur conscientia cla-ritatem sequitur, dc perceptio fortioW magis; debilior minus clara est Paten inde
claritatem sensionum a vehementia, dc velocitate motus in organo- concitati pendere.
XX. Sensio fortior hebetat debiliorem ab
eodem Organo pendentem. Hoc quippe in casu duae motiones- diversan in eodem organo concurrunt, quarum vehementior, & v locior necessario debilioremS ac tardiorem hebetat: Mare Cum talis si sensio, qualis es speci es impressa I7. , consequens es ut etiam- sensio debilior a sortiori hebetΘtur. Groll. r. Si sensio una aliqua sortitudino alteram: valde superet, fit etiam, ut hujus conscientia animo prorsus perdatur, sive ea a nobis; lidet existens, plane nou appercipiatur.
Groll. a. Cessante sortiore sensione illae, quae '
19쪽
De Facultate Sentiendi. Istin consortione velut delituerant, reviviscunt, & clariores efficiuntur. Schol. Huic sensionum regulae quotidiana ex- is perientia Nerte suffragatur: gravis odor incensis summentis dispellitur; ingratus cibi sapor aditis condimentis' non; Sentitur; interdiu spisndente- soloe 'stellarum lumen , haud percipimus; excitato magno fragore tenues hominum voces, aut pulsatae citharae sonos nota distinguimus, ct sexcenta alia . Egregium huius rei specimen protulit 'doctissimus Scherfferus in dissertatione d 'eoloribus accidentalibus Vindobona: anno, i 6 i. in lucem data . AXI- Eaecitata in organo sensorio motione non amplius ira nostra potestate solum CSt, ut alisιam,. vel nullam, hujus seI. illius specieι sensinnem habeamus. Curri enim talis, sit sensio in mente, qualis est species impres-sa in organo II. , necesso utiquo est, ut hac existento illa quoque existat, speciesquo illius ab huius. specie deforminmur . Schol. Praede' iterum habes experientiam nonnct apertis oculis solem intuens cogeris eum videre 3 cum igne brachium uritur, eL. ficere neqvimus, ut sensio nostra aut debilis, aut nobis grata appareat ; quis oculo Sonum , auris Colorem unquam persensit Indi rectoe tamen, seu ajunt, remotae Saepθῆ sensiones ab arbitrio nostro penψent; Possumus siquidem diversa rationae objeciorum actionem impedire; organae, avertere, eX- .
citata sortiore sensione; aut defixa tota mentis attentions in aliud ' objectum conismblandum, debiliorem retundere L Denique recolenda hic sunt, quae in logica P.
a. c. 5.) de recto sensuum usu dixi ouid Vi- XMI. Vigilare dicimur, cum gaudemus sen--,sionibus claris, earumque , quod quidem per 3omnus ,
se intelligitur, conscientia; vigilιa igitur est 'status sensionum curarum. Dormimus contra
20쪽
sto Psych. P. I. Sect. L. Merub. I. c. I. cum nihil esare sentimus inde somnus isse animae status est, in quo Usa sibi nullius sensionis clarae conscia est. Si ad somnum notabilis in corpore motuum vitanum remissio a cedat, animi deliquiunt oritur. Schol. Somnum rursus in somnun1 profundum in dc somnium distribui infra dicam. Ceterum quae corporis Constitutio tum ad vigiliam,
tum ad somnum requiratur, ex medicor iam
lsbris dici potest. Des vigilia docet Boerha-vius: Pendet Digilia a praesentita spiritutam honorum , copiosorum in cerebro, medulla ejus, nervis, o musculis ; tum simul a bona conditione partium solidarum cerebrum, ne DOS, INMculos constituentiu/n. Quamdiu enim succus spirituosus a cerebro pecomnes nervos promptct influit, fibrasque Innes organorum seu ad motum, seu ad sensionem requisitorum debito modo expandit, . ac distendit, ut motus omnium objectorum sensibilium recipere queant, tamdiu etiam viget, & exercetur sensus, motusque animalis machinae, in quo ex rcitIo vigilia coli sistit. ne somno ita scribit Vaterus z Quam--p. s. i. Primum Succus nerυorum a Sua expansio-ati. r. ne,, D cIGSticitate remittit. eo ipso quoquem io, fibrae organorum motrices a tensione sua
remittunt, saccescunt quodammodo, is
tur, se ad pristinam elaensionem redigantur. Atque haec rei nissio, se quies sensu S, motusque animalis dicituD somnus. Notanter Dero dicitur quies, O remissis tantum in sensibus, semotibus animalibus in specie dictis, non vero vitalibus, quod mica vita seri non poteriat e eaque a succi in neret is aliqua imminutione, vel Solum condensatione, et contractione, quae a variis admodum caussis tam naturalibus,quam Waeter μ