장음표시 사용
41쪽
De Memor. Obliv. ac Reminisc. 43bum cerebro memoria delibitatur, aut etiam amittitur ope vero medicamentorum iterum recuperatur , Ita juvenis novem an-Τ' norum ingenti capitis dolore correptusto post omnium rerum mΘmoria expoliatus,elene. est, nec loci, nec amicosem, nec vernacu-de ι an. Iae amplius linguae memor. Varia item Est 7 3. pro diversa aetate in eodem homine memoria : in infantia cerebri fibrae nimis molles, flexiles, & delicatae sunt ; inde infantes cito quidem addiscunt, sed parum retinent; vir; fibras habent sicciores, duriores, ac fi miores, unde, quo dissicilius quidem memo-aiae imprimunt, diutius retinent; senes sae- pe infantibus quoad memoriae infirmitatem aequiparantur, nam fibrae ipsorum sunt nimis inflexiles, crassoe, & επΗrfluis humoribus intermixtae, quos debilis senectutis ca-Rech. μlor dissipare nequit. Similis, eaque magnas, in mulierum, ac virorum cerebris diversitas A. I δdeprehenditur,de hoc disciami ne psuribusi agit Male achius. Memoria, vero acquisita multo usu, dc exercitatione nititur, sique singularibus adjumentis, quae artem mnemonicam constituunt, utatur, artificiosa audit. Est porto ars mnemonica magno a veteribus studio exculta, ut refert auctor ad HBrennium mul-L. 3. e. 'ta de eadem praecipiens, quae rationes va-26. μει
rias. vi 3qus si peditat, quibus memoria juvetur, feliciorque reddatur, quo ea quoque pertinent. quae jam in vulgus nota sunt, ut cum modum in vestibus adhibemus, rem quampiam in cubili, mensa, aut pulpito ea, qua alia minime solebamus ratione locamus, vel nosmetipsos eam in locum, & situm
componimus, in quo ante rem eamdem, cujus nunc recordari volumus, cogitantes Constituebamur. Sed omnium horum subsidiorum facile princeps est eontinua exercitatio :haec enim, ut in aliis quoque rebus usuvenit,
42쪽
Psych. P. seci. I. Mem. I. cap. m. memoriae efficacitatem mirum quantum ad- L . cit. auget. Neque deest ratio; nam quemadmo- ., 'δ ' dum rami arboris cujuslibet, verba sunt ' Malembrachii, si certo quodam modo com plicari aliquandiu remanserint, eodem modo facile possunt eostmodum complicari; sic fibrae cerebri, ubι Semel guasdam impres-aiones, spirituum animalium concursus, DObjectorum actione acCeperunt, ad easdem ii Giii. di positiones recipiendas aptitudinem sa- t. a. ep. s. tis diu Conservant. Iam autem memoria in
q, sola facilitate consistit prout nempe eone in cerebro), quando quidem de rebusent. 'hu itSdem cogitamus, cum easdem impressi main a. nes recipit cerebrum. Consulantur Carte-
lapsus praesentis phantasia reproducat seriem idea- in pars solum aliqua ideae praesentis, vel alia si quoddam modo similis continetur. Si jam posito in casu hanc ipsam ideam praesentem, vel hanc integram ideam in illa reficiarum idearum serie contineri putemus, consequens erit, ut nos hanc ideam & olim, dccum his instauratis simul habuisse opinemur. Istud cum fit, memoria. labi, nosque fallere dicitur ; cum in causa sit, ut ideam multum. immutatam pro ea, quam alias percepimus,
Coroll. Μemoria igitur Iabitur, cum facultas fingendi . 26. diversarum idearum partes
in una componit, neque tamen ejus commixtionis mens sibi conscia est. Schol. Ita, cum mihi homo numquam Conspectus certo vestium genere, quo alium quempiam uti novI, ornatus occurrit, fallor, si putem, a m hunc hominem jam alias visum fuisse. Nusmodi memoriae lapsus non modo possct, sed reapse frequentissime evenire quotidiana experientia docet; quoties
homines dissentiunt, etiam in iis, quae ipsi
43쪽
De Memor. Oblit. ac Reminisc. 45 simul oculis suis satis attente aliquando usurparunt unde vero istud λ inde certe :quod phantasia iis vel omnibus, vel aliquibus ideam valde immutatam reproducit, ipsique
ad hanc immutationem aninium non adve tu ut, quo fit, ut putent a se eam olim rem, visam fuisse, quam sibi nunc repraesentant.
Curi igitur hominum memoria. in lapsum pronissima sit, id magno ipsis vitio verten-- clum non est ; aut majorem illi reprehensionem merentur , qui obstinate in salso judicio animum obfirmant, & nec rationibus, nec plurium in contrariam partem con-ssnsioni cedunt.. XLIV. oblivio , quae ex usitato loquendi more memoriae opponitur, est impotentia cognoscendi ideam reproductam. XLV. Oblivio ex imbecillitate phantasiae q-ritur. oblivio est impotentia reproductam, deam recognoscendi I. praec. ; sed quod i-phant,
dea reproducta non recognoscatur, fit propter-nae. ea , quod phantasia ideas consociatas non re-
producit g. cor. 5. , id autem ab imbecillitate phantasiae proficisci in aperto est; ergo oblivio ex imbecillitate phμtasiae oritur.
Schol. cum instauratam rei ideam non recognosco, ajo me rei non meminisse G. 59.); hoc igitur & oblivioni commune est . At dum id eam refictam nos recognosco, fieri potest, ut plane mihi conscius non sim, meideam praesentem jam alias habuisse, atque 'istud vero sensu significo dicendo : me non meminisse: fieri quoque potest, ut me hancitdsam jam olim habuisse mihi conscius sim, advertamque simul impotentiam reproducen-- di ideas consociatas , ac tum me oblitum eSSe pronuncis . Certe ante, quam impotentiae hujus nobis conscii simus, nos rei. oblimios esse minime cognoscimus, neque impotentiae hujus conscii esse possumus, nisi advertamas nos rem , cujus ideam nunc aut
44쪽
V Psych. P. I. seci. I. Memb. I. c. m. tinon recognoscerct, aut plane non reproducΘ-
Te possumus, jam olim percepisse . Vidisti lolim belluam peregrinam , exempli causa , rhinocerotem , dc meministi etiamnum te vidisse, vel quod recordaris horum verborum, . vidi rhinocerotem, vel quod illud in adver- ssariis adnotatum deprehendis. Quaerat jam quis ex te, cujus formae illa sit bellua, vel ipsam etiam coram exhibeat; tu vero ejus
ideam reproducere, aut praesentem recognoscere non valeas, nequaquam nimirum conscius, num rhinoceros, quem te vidisse ce
to scis, sit ejusmodi bestia: nonne reseondebis oblitum te esse, quale animal rhinoceros sit λ Quodsi autem prorsus tibi conscius non seres rh4 nocerotem unquam a te visum fuisse , reponeres certe ict. Non me minisse, utrum rhinoceros tibi aliquando in conspectum venerit ; oblitus nimirum , idcsimul hujus oblivionis ignarus, cum nescias vidisse te jam alias rhinocerotem. mnis ste igitur patet, status hos animae diversos, esse in quorum altero rei non meminimus, in altero oblitos nos esse profitemur . XLVI. Illud mihi alterum in memoria re- dicitur, quod cum altero olim simul riami perceptum , nuncque iterum menti praesens, efficit, ut alterius idea instauretur, atque re-c noscatur . Si porro ideir haec rursum alte rius refingendae, ac recognoscendae, & sic ul-' teri ita , occasionem praebeat , habebitur successiυa unius per alterum in memoriam re
Schol. Successivam hanc in memoriam revocationem fieri posse ex iis, quae de imagi- 'natione dicta sunt , satis manifestum est ;ponamus enim me olim percepisse simul seriem idearum a , b, c, d , e, f, fieri utique poterit, ut recurrens idea a efficiat, ut in mea mente Idea b reproducatur , dc recognoscatur ; idem de redeunte idea b con-
45쪽
De Memor. Obliv. ac seminisc. ό7. parate ad ideam c , dc de hac ad n , sic
porro affirmari posse nemo negabit. Id speciatim contingit, si mihi magis conscius sim me a cum b simul percepisse; tum bCum C, c Cum d, d cum e , e cum f; hoc quippe in casu idea recurrens a non eis cit, ut alia refingatur, quam b, nec b praebet occasionem alterius reproducendae, quam C, ct ita porro . 5 r. Cor. 2. XLVII. Reminisci dicimur, cum ope suc- 2ΗHCessivae unius per alterum in memoriam revocationis adeam, quam cupimus, quamque Rine hoc adjumonto reproducere, vel saltem recognoscere non possumus, reproducimus, aut recognoscimus. Reminiscentia igitur eςt facultas OpΘ successivae unius per alterum in memoriam, revocationis reproducendi, vel recomgnoscendi ideas olim habitas. CorolL Est Ergo reminiscentia adjumentum quoddam memoriar, quin & phantasiae; es- scit enim ut suo fungatur munere etiam tum, cum non suffultae id praestare non valerent
Schol. Non gratIs ista dici quotidiana experientia testatur; i nim est, quod, dum rei cujuspiam reminisci cupimus, contigi mus ad adjuncta loci, dc temporis, atque ad alias res vel similes, vel simul perceptas, vel etiam oppositas animum advertamus, dum tandem voti damnemur. Ita Occurrat mihi quidam, quocum plures abhinc annos negotium aliquod tractavi ; ego illum optime , ipse minime me amplius noscit: quid facio λ commemoro ei civitatem, domum , tempus, vationem consetii negotii, aliaque similia ; atque hic idem demum es-ficio, ut mei reminiscatur. Fhaec de facultate cognoscendi itiseriore : jam ad superio
46쪽
facultas attendendi. & at inruio l
DE FACULTATE COGNOSCENDI SUPERIORE.
. XLVIII. d facultatem cognoscendi su- 'periorem , qua ideas distinctas animo inser- l mamus . 7. , praeter facultatem attendendi, & roflectendi, intellectus praecipue, & ra- stio pertinent: de his igitur primum : tum vero de habitibus generatim acceptis, exemplo mol fit, Darissii, Boelim ii, aliorumque inductus, paucis agam; ouamvis enim aliis quoque omnibus animae facultatibus habitus competere queant, vix tamen aptior huic pertractationi locus in psychologia assignari potest . Atque istud est alterius hujus membri l
Schol. Enimvero & memoria superiori huic sfacultati propria est ; nam non minus ideas distinctas olim habitas, & rursum intellectus operatione reproductas recognoscimus, quam confusas per Sensum, aut phantasiam Instauratas. Verum quae supra de memoria, quam discriminis caussa. sensitiva compellare licet, allata sunt, cum proportione ad hanc, quam intellectualem vocamus, applicari possunt, ut adeo nihil, quod speciatim ldicatur, superSit.
XLIX. Facultas attendendi ea est, qua eLficere possumus, ut una prae pluribus ideis si- mul menti obversantibus clarior reddaturi ac vel ideo magis a nobis appercipiatur. Ainus, quo id obtinetur, dicitur attentio, quae Iem-
47쪽
Per cum absta actione consociata est 3 nequit enim mens, quasi tota in una id ea contemplanda defigi, quin hoc ipso avocetur ab aliis simul praesentibus ; abstrahere autem est avo-Care mentem a re quapiam contemplanda s. GI. log. . Facultas igitur attendendi est simul facultas abstrahendi, eamque nobis i nes-sct sensus intimus testatur. G H. Perceptio clarior sortior est β. r9. sch. 3, debiliores retundit, quemadmό- dum de sensionibus dictum est β. ao. : quantum igityr claritatis per attentionem uni additur, tantum aliis demitur, ac proinde etiam quo major est attentio, eo perse- Aior est abstractio. Sc L Ds abstractione videatur Lochius. Ce--aoterum facultatem hanc in summis ab auctor naturae collatis nobis beneficiis numeran--ι dam esse nemo non . videt; niSi enim mon- i. ch. 2I.tem nostram ab aliis avocare, dc ad alia θ. 4. Oconvertere liceret, ipsa in omnes partes dis- γδ traheretur, nosque stupore perpetuo, Somno quam vigiliae similiori occuparemur.
L. Quo clarior per sese est idea, eo faci- Ad ilius, quo minus clGra, eo dissicilius ad eam : 'Σ 'attenditur. Major quippe ideae claritas jam faeti tua
per se alias 'praesentes Εουbetat s. praec. cor. , attendi- atque simul cum Claritatem per attentionem procuranda conspirat ; contra vero idea minus
clara ab aliis clarioribus debilitatur, dc ab his
propterea mens difficilius avocatur. Coroll. r. Attentio ad phantasmata praesentibus sensionibus, utpote fortioribus sq. Sa.), dissicilior evadit i inde solemus claudere oculos, loca obscuriora petere, di sensionum objecta remo' re, cum volumus phantasmatibus mentem apphcares cons. f. cit. cor. a.). corolL a. Generatim attentio in re determinata eo dissicisus figitur, quo plures aut sortiores vel simul adsunt, vel sibi celerrime succedunt sensiones, aut phantasmata.
48쪽
5o Psych. p. Secti L Memb. n. c. I. LL Attentio gradus admittit. Quo enim diutius in eadem re retineri potest quo pluribuς ideis simul contemplandis suffcit; quominus ab objectis externis organa sensoria asia scientibus impeditur, eo major est attentio: lquae veritas per se patet, nec ulteriore demonstratione Eget.
Schol. Diversos hos attentionis gradus mirum - quantum experientia contestatur , dum enim alius in re quapiam contemplanda ita mentem defigit, ut vix sensionum etiam fortiorum sibi conscius sit, alius, minimo qu vis aurae tenuis sibilo a contemplatione avocatur; dum alius longissimo tempore attentionem retinere valet, alius vix imo, vel altero momento id praestare, neque paullo
longiorem demonstrationem attente percu
rere potest; dum alius ad res quam pluriamas simul, aut ad res quasvis sino discrimine attendit, alius vix uni, aut alteri rei contemplandae sussicit, neque nitentionem adhiberes potest, nisi ad certum objectorum genus, de aliis si quid audiat, auut legat,
mentes evagatur. Archimedem ferunt contemplatione figurarum geometricarum in pulvere descriptarum ita abreptum fuisse, ut militi romano, qui captis jam Syracusis ipsum confossuriis cubile intraverat, illud sibi solenne occinuerit, noli turbare meos scirculos. Iulium Caesarem, ajunt, septem diu'rsas, aut si ipse simul scriberet, qua- tuo, epistolas calamo excipiendas dictasse.
Universim observatum est pro ratione voluptatis, quam quis ex certo rerum genere haurit, attentionem sere majorem esse ;nempe & hic locum habet illud : trahit sua
quempe voluptaS. Sed & dubio caret, exercitatione sesdula plurimum pHrfici attentionem; qui in dies, aut saltem frequentius
demonstrationibus geometricis, aut . meta-
physicis praesertim longioribus accurate ex-
49쪽
d De Facultate Attende di ire. 5rpendendis operam dederit, exiguo temporean retinenda attentione se plurimum prose-
Cisse comperiet. Optarim, ut philosophiae tirones istud alte animo insculpant, sibique serio persuadeant, nullum se in disciplinis sublimioribus progressum facturos, nisi juveniles impetus coerceant, Omnem quo laborem eo conserant, ut meditari, attentionemque longo etiam tena pore in una re eX- pendenda retinere condiscant.. LII. Facultas refectendi est facultas atten- Quid fationem successive per singulas ideas partiales ex quibus composita conflatur, ducendi di ina. ita ut attentio primum rem ipsam perce-xio ptam, tum in varia, quae in re illa insunt: denique etiam in ordinem eorum, & conjunctionis modum dirigatur; haecque successiva attentionis directio resectio audit. Faculta-
tem hanc animae nostrae competere rursum sua quemvis experientia docet.
Coroll. Quae de attentione dicta sunt, ad reflexionem quoque pertinent. LIII. Anima super se ipsa refectere poteSt. Anima Est enim anima sui, id est, eorum, quae in Pote tse insunt, sibi conscia: igitur ea, quae in se insunt, percipit quod si vero ita, poterit te.& ipsa ad partialem aliquam in hac composita ideam attendere, & hanc attentionem successive per reliquas ducere; quare cum hoc sit resectere, anima potest super se ipsa reflectere. roll. i. Anima igitur ope reflexionis suas facultates, actiones, reliquasque, quae in ipsa eveniunt, mutationes, ut dolorem, tristitiam, gaudium percipit. Quin haec unica est via, qua ad horum cognitionem devenire naturaliter possumus, at ipsa haec Psychologiae pars docet. δCoroll. a. Reflexio hic generatim definita est, omnesque actus, qui eam ingrediuntur, re-
dici solent: horium igitur species sunz
50쪽
5 a Psych. P. I. seci. I. Memb. II. c. I. ii actus reflexi, quibus anima sua; affecti nes percipit, atque ideo etiam id ea refls-xa 4. log. in velut species sub reflexio
ne hic generice Sumta Continetur. 'LIV. Refexionis ope res perceptas inter Sct coissiparamus. Res perceptas inter se- comparare dicimur, cum earum identitatem, aut diversitatem generatim, ac nominatim sequalitatem, aut inaequalitatem, similitudinem, aut dissimilitudinem percipimus: sed reflexionis Ope, cum nimirum super rebus diversis perceptis reflectimus, attentionem directam primum in singulas, tum in duas, tres, & plures denique simul, rerum perceptarum identitatem aut diversitatem, similitudinem, aut dissimilitudinem, aequalitatem, aut inaequalitatem percipimus: igitur ope reflexionis res
perceptas inter Se Comparamus.
LI. Reflexionis ope distinctas rerum ideas Gormamus. Cum attentionem per singulas partiales ideas, ex. quibus idea composita conflatur, circumducimus, essicimus utique, ut ideae illae partiales clarae fiant, atque adeo ut
idea illa composita ex ideis partialibus claris constet; atqui id genus idea est distincta β.55. coroll. lν. : ope igitur reflexionis ideas distinctas e rmamus. . Coroll. r. Simili modo patet, ex ideis jam distinctis reflexionis adminiculo adaequatas
confieri. Coroll. a. Absque reflexione. ideae solum Consusae sunt, ac proinde sensiones, & imaginationes, etsi maxime clarae, distinctarumtamen Idearum persectionem minime attingunt. .
Schol. Quamvis vero facultas attendendi, &' reflectendi horiapite descripta ad superiorem cognoscenai facultatem pertineat, non tamen propterea Ignobilior, quaedam attentio, & reflexio inseriori denegari posse videtur ; quis enim inficietur, aliquam con-