장음표시 사용
81쪽
litatem exagitare: Ego autem de istis, qui adeo inimi heloquentiam insutantur, ii ter quaererem , quid non ita fortitudinem, diuitias, corporis robur vituperent inuando ista quoque, si perperam homines viantur, per multa detrimenta afferre possunt. mihi videtur, non hoc eloquentiae vitium est e, sed eorum qui ea peruerse abutuntur . Quomam eloquentiae studendum est, ut illis resistamus, qui sua temeritate rem honestissimam violant. mi ne oratoris quidem nomine digni sum, sed potius, audaces, & temerarii homines, communisi bonorum pernicies laut appellandi NMe vero, postquam us pro virili parte respondimus, operae pretium est ex quoriimdam mentibus veterem, ac penitus insitam opinionem euestere. Sunt enim alliqui, qui in animum induxerunt suum Genuia artibus, nihil eloquentia opus esse, di idcirco suo ni is barbare, & inquinate loquvntur,aeo maiorem inscientiis dignitatem inerre arbitrantur. Quem quidem , illos darguendi laborem , mihi eloquentiam laudanti necessarium, ea quoque de causa libenter, c upide' suseipiam , quod cum multi, dc varii hic sint madiosorum conuentus, qui ut de eorum dici liniu aliquid a me dicatur, aulde expectant, praecl/te Hercule, mecum agetur, si una de dem opera, falsas illorum opiniones instem horaimq. hcuiustissimo desiderio ali 0-cero. Ad vos itaque iuuenes, vera de solidae gloriae, quae sina virtutis praemium est, sudio , mimi, orationem meam conuerto. Et ut primum a Vhilosophia incipiamus,uuae omnium benefactorum , beneq. dictorum est malet, ea quidem in tres partes est distri ta . Prima quae in naturae inuestigatione versatur r altera quae de Ua, & moribus disputat e tertia quavvisserendi subtilitatem continet . Num aliqua istarum partium est, quae lalendidae urati nis luminibus illustrari non desidereti nulla certe. nam si meterum naturalium scientia muleta sunt 'bscura, multa tortuosa, multa tenebris, ac ealigine hisoluta, quid quaeso op tius fieri potest, quam illis vertinum splendore lucem assuret RGq. natura sua madmet, tenebricosas, diiuncte, dilucide apertε dicere 3 Relinquo autem , ac tacita praei Osreundam Philosephiae partem, de moribus tractantem. diam quid hoc comprobare M cesse est, si res etiam incente me, loquitur ips1 l siquidem quis adeo vecors,atque amen AEa, qui non planissime videat mulium interetis, utrum pul heresina aliqua margarita, arigemma, plumbeo, an aureo ornatu fuerit illigata. Q e iam ad tertiam parum , qua i ctialecticae appellatur, me contam, in qua Sophista quadam, dum omnia verba inti sya idura,odiosaq. deligunt,dum infantissimos quosque ei uno,atque exili dicendi genere in tantur, dumq. gloriae sibi ducunt non posse intelligi, atque perinde loquuntur ac strumn , ut si O culaninderent, adeo orturbauerunt omnia , ut nihi aedius, nihil inquinatius metum inripin lem possit, e vident dementes, nihil aliud h ege ,quam rem mr se do. ficilem maiori di cultate implicare, ac quodam in tenebris, tentari offundere,quod Mne eum admodum est, tum etiam maxime perniciosum . Iam itaque satis rimo decimuimus ,hs qui Phis Vophiae studiis is dedo in primis die di copiam esse no Guariam. Idem etiam incererishra milias facile probari potest, sunt enim Medicin , cc iuris ciuilisscientia, quae ambae sub Philois iaInumerantur. nam altera ad eam pλ tem quae deuratura, altera ad eam quae demoribus xst, reducuntur. Et quidemi' Media Ta, bi semper primas tenuerunt, qui non erudite, solum, sed ornate, enucleate, luculenter impserunt. Siqi idem illi palma deferenda est, vires obscuras,' recondita .rih arauentes,Pura acperlucida orationevestit. Simul teruditisnem cum elagasgia 'gl irmat. Etenim almis molestum odiorumq. Gallorum animos . qui in quaeremo d-at Dra sint, dura ratam, Scspii amatione torque . Iurisceruilis autemstientia,qu*. radi bam moralis. ilosopluati pars est. deo sermonis casclomillulamnari gaudet tilli φ leo
non polite modo , & elem sint latinae, in aulae pene Latine limsi intue a e clausulis utis Coasinorum minuam tusinatim aut minitiis lagi mist vin 'inora propri tatu magis requivisibinuatio 3 Haeuit ho quid
novilisq. distiplina per multa saecula in sordibus q riundam eo ebdri mimiam perditimamis temporibus tetris tenebris obscurauerant, lucemq. omnem eripuerant. uiam illa caliso discussa est. Quandoquidem non tulere diutius praestantia multorum ingenia sanesiimam hane iacultatem in aua non Vrbes, non Regna, non hominum communio, di consociatio, stabilis permanere potest, alieno squalore, ae λrdibus obsta
82쪽
I l . Iehergi , h,tilissima, dicta prudentum, de sapienti ri: monta, misequamulunur ein reeuperanr, atriuea ita mari e fluctibus emergunt. aaproseri quantos ut lita th: hominum generi eloquentia prabeat, qu am magnum praefiuium, & propu gnahchim bonorunx salutis in ea sit , quintum'praeterea luminis, Scornamenti ea teris lμωralibus docti inis adiungat, satis superq. mim videor. 1 Nane vero a superest,optiaret; utque honestis ni iuuenes , paruo labore vobis imaueri ine hquit't; 'imirumvr politissimam stam' eloquenti rationem, amplectaminr, atque avide atrimatis et video fiamqὶ vos, gloriae facimis , ad untutis cursum . vehementaei inflammatos. Attamen si cet eurreatibus calcar admouere; pra illam vos ego eloquentiam, quae praeclarum Dei donum est, & inuenturia, per ingenia vestra; per mioneia, ac lροας quaae de is bis a domes eo itastis, oro, atque Otestor, ve una simul hane ineamus viam, huc omnes vires omnem mentis aciem intendamus, atque hanc copiose loquentem sapientiam, quae o nibus rebus lucem affert, in studiorum nostrorum auxilium voeemus . Sem er nobis Zmmo, semper ante oculos, summi illi omniq. laude cumulati oratores amentur , Graeci quidem, Pericles ,Thuc dides, Gorgias. Iiberates, usias, 'eschinm Demosthenes, alii milumerabiles. liomani vero Cethegi, Catones, Graechi, Galbae, Crassi; Antoni j, Hintensij. Cicerones terit quos enumerare, longum esset ιν Horum enim celebre, ac clari trium nomen malli,etustas obliuione obruit, nulla' et antiquitas .iSi luem nullis rem porem iniurijs subiem est eloquimtia; nec saeculorurn multitudin m pertimescit. Hanciliiir perpetuit rispmcreatriuem , summa alae itares uamur; ut si fieri potui, nos quo que o Iuuenes exiguum viti curriculum, illustribus monumentis pro dum . Ego Quoniam hac cohortatione maxime indigeo, quippe qui ab hutnsmodi pur oc Latine et duendi dignitate, quam giis me absum . Ut facilius me ali uando ex Barbara teneomeritam, atque in aliquam die di lueem emergam; ciceronem Eum iisquam Ciceronem, Romanae eloquentiae parentem se e mihi anno simi si quem his meis iuuenili 3 exeutationibus explicarem. Arduum sane opus, di prae enim mihi,qui ingenii mei imbecili tatem optime nosto. Sed tamen omni ope enitendum est,quando Deus immortalis, non nisi multo sudore, ac labore, nos notem consequi volun . . De te autem dieam Ego ne humilis homunculus, te summum visun me Patriae seruatorem,oc Patre mate Romanae eloquentiae clarissimum lumen, digne laudibus ornabol Non mihi tantum nio, non tantum de me ipse promitto, atque arrogo, nec ingenij viribus adtan maetiam aspiro. Te per hunc latissimum campum,.vnde est cursus, ad vinulem apertus ,
cem sequimur. Tu nobis germanae, de solidae iniquentiae cupidis dot am porrige, ut te, tamquam de plenissi,no se me, dulceri ae suave purissimae orationis aquas haurim: Illud vero nunc viri claris imi superresse videmur, ut.w, M pro summo hoc benedicio me hodie aricistis, maximas gratias; de agerem, do haberem, Sed non eius genem v Terga me meritas t, quibus putem, exiguo hoc temporis ipacto , breuiq. illorum comta moratione, me satisaeseri reum .i Ita e iam non ago vobis gratia , lςΠ test. vi quibus revia referre possum, uerus tantum satisfaciam. Vos vero Nobilissimi, litterati iuuenes, qui me semper germano, ae fraterno amore dilexistis, semper i quae Laiuit humanitas dignitati, bc notiori meo istis, vos inquam etiam, atque etiam oues do obsecro, ut me festis diebus Milanianam ueemnis orationem, desuperiore inco
retantem , mili uerit, cum commodum fuerit, eumque animos abretantem ,mrimnoueri , Cum LUMMO M D-- eandem releuire, in quodammodo recrean solueritis .aniice audiatis. Decut d
geneuolentia: , quae mihi tertio abhincat operi ima fuit, buq
praestare t vestraquerga me merita hoc magno vi vio/ug di q' o seceritis, cum rem praecipue humanitate vestia diffam ad per me fieri poterit, enae operam da in cogntiavis -
praestare r vestraquerga me merita hoc magno cumulo augera q*oduo rem praecipue humanitate v a dignam laceratis ad per me fieri poterit, enixe operam dabo, ut i
83쪽
In funere Henrici Valesi j Gallorum Regis.
Ferrariae halita ad Hippol thm Cardinalem , in
si s est sanE, Cardinalis religiosissime, Princeps Hercules inuidi s me ,
vo'. ceteri viri praestantissimi, res, inquam, est magna admodum, atque ad mirabilis , aquam cuiusvis & natura omnis, tam abest caloie, ut nihil magis calori possit esse contrarium , calcem instam mare, atque in- . tendere. Illud etiam valde mirandum ei arbores iobulitissimas, alteq. in terram radicibus defixas, turre' firmithmis fundamentis, S nior --N l-i rum soliditate stabiles, vento, re scilicet adeo tenera, ac molli,extirpari, excindi u us euerti. Id vero veni'. non modo mirabile, sed monstri pene est si inite. nuod cum eadem a lita omnium rerum sit frigi aissima, frigore tame ii, qtio conseritari debearet,corrumpatur,eiu'. astricta vi conglaciet,ec durescat. At vero, vim Clarissimi, illud umbis multo magis fortasse mirum videbitur, quod ego humilis homunculus, nullo ingenio, nulla dieendi facultate praeditus, lacrymis praesertim, summoq. animi maerore consectus, tantum mihi tribuerim, ut qui consolatione indigeo, hodierno die alios conis laturiis huc accesserim: perinde quasi alienis vulneribus mederi velim, cum meis ipse nullain Medici. nam reperire, nullum remedium asterre possim. Ceterum si quis diligenter contempletur , atque consideret, quemadmodum ex minutissimo semine, caelestium causarum ope,& auxilio, solis nimirum, Stellarum'. tanti arborum trunci, ramiq. procreentur. Is etiam
Drtasse non dissimili rAtione fieri polle arbitrabitur, ut ego non eloquentia, a qua longissime absum, non orationis ubertate fietus, ac copia, sed praeliantibus, exim ijsq. ingeni js ve. stris nixus, incredibilem illum dolorem, quem accepistis ex ace: ba morte fortissmii Regis HENRICI, aliqua ex parte lenire, atque alleuare possim. Etenim nihil mihi temere aiasiimo, atque arrogo, semen tantum consolationis ero, ac veluti instria mentum aliquod, mentes animosq. vestros excitabo, quos adeo repentina haec calamitas oppressit, ut minus sersitan ea perspiciant, quae tantae aegritudini leniendae, inprimis ellent nece Laria. Equidem viri clarissimi, dum mecumi pie Henrici Galliae Regis Dientissimi irrimaturam mortem considero, toti . in eam cogitationem defixus, humanae felicitatis inconstantiam, leui, atque & infirma mortalium gaudia attento animo intueor, vere illud mihi ac sapienter dictum videtur, voluptati maerorem, bilaritati tristitiam, comitem , dc finiti mam esse ..Nam cui amplius dubium videri potest, nihil in te iris firmum, nihil stabile, nihil perpetuum reperiri, cum ea quae omnium opinione optime constituta, fundataq. via debantur, subita ruina corruerint i Duodecim amplius annos Gallico Imperio Henricus mPfuit, qua prudentia dc iustitia, nihil nunc referre opus est , id tantum dico eum fere nunquam ab externis bellis quieuisse. Accidit enim,ut cum pacis estet amantis si uius, seu lper tamen modo ab alijs lacessitus, modo ciuitatum precibus ad earum salutem, libertatemq. tuendam euocatus, bella geret e cogeretur. Illud si quidem praeter caetera praeci rum, vereq. regium este arbitrabatur afflictis populis,qui ad eius opem coniugiebant,opiutulari, miseros recreare, aliorum violentia e erus urbe, erigere, atque in libellateni vi dicare. Testes lunt populi Belgae, Mediomatrices Rheno flumini, Gertranisq. proximi, testis Italia uniuersa, ipsa deniq. communis cmnium patria, terrariamq. Princeps Roma, eius pietatis,& liberalitatis locupletissimus est testis.sed quae pro sua,aliorum q. salute bella susceperit , adias tuo loco diligentius commemorabimus. Erat aute QC. Hemicus valde in praeliis fortunatus ἰk felix, cuncta l. summo cosilio,& singulari prurintia administrabat, idε -- τλmsu incertos pugnantiu eaixus, & coaununem Martem , magno ac excello animo tς-- , M a fi bat,
84쪽
bat, suamq. eqnstantiam Drtunae ancipitis iniuria nunquam inflectebat: adeo ut semper, aut ex secundis certaminibus victoriae Trophaea, aut exaduertis inuidiaesertitudinis gloriam reportaret. Verum ut dixi pacis,& concordiae cupidus, atque atrator erat, neque enim poterat ijs victorijs quas de Christiano hoste consecutus fuerat, laetari ; doleb t p tius innocentium populorum sanguinem effundi, miseras prouincias vastari , ac diripi, v bes in selices caedibus, rapinis, incendi js funestari. Itaque Deum Opt. Max. assidue precabatur , ut pacem inter Reges Christianos conciliaret, prostratae Europae dexteram po riseret , eamq. ceteris quietis, & tranquillitati, mentem daret, quau. ipsi dedisset. Haec viri ornatissimi , cum summa pietate, summa'. religione ab ima, ortali Deo per tot annos peteret Henricus, audiuit ille eius preces . Itaque tandem diuturni,ci luctuosi belli finis constituitur, veteres inimicitiae deponuntur, pax q. inter duos Orbis Terrarum nraxi-naos, ct potentissimos Reges conficitur. Quae ut firmior esset,at q. aretissimo coniuneti nis vinculo astricta teneretur, Henricus I sabellam filiam, & Margaritam Iororem , lecti sitiam as,eximiaeq. pulchritudinis Virgines, Philippo illam Hispaniarum Regi, hanc vero Philiberto Sabaudio Allobrogum Principi in matrimonium collocat. Videbatur omnibus t borum 5c calamitatum optatum finem aduentile. Ciuitates,regiones populi animos eris bant , ac tanquam bellorum tempestate sedata a metu paululum respira ni. Laetabatur Italia, gaudebat Hilpania, Gallia vero' niuersa laetitia exultabat. Etenim dulce illud p ς is nomen iam diu in udit lim, incredibili voluptate ac dulcedine omnium animos pertu debat . Audiebamur igitur Passilii laeti simae multitudinis voces, alij Deo immortali gratias agebant, Thracibus alijs teteritia is Christiani nominis hostibus mortem, exciacium q. in inabantur , uniuersi autem Philippi lienesci pietatem , religionem , clementiam certistim summis laudibus in Caelii m esserebant, eos l. antiquis maiorum suorum cornuminibus dignissimos appellabant: deniq. omnis generis, aetatis, ordinis, omnis viri sdi mulie ies Iaetabantur, cunete q. hilaritatis, laetit ae, iucunditatis plena erant. Ecce au tem repente inter tantas pacis gratulationes, dum tota Gallia felli celebrantur dies, dum t dicra equitum certainina , umbratile . armorum pugnae exercentur, cum in s mul Mum nostem equum incitaret Henricus, idemq. ille alter faceret, aduerso in re has e ce 'ta , eius fragmento supra oculum vulneratur: quo ex vulnere paucis interpositis diu bus sorti; intus Pi inceps, omnibus animi, corporis. ωrtunae l. bonis forentissimus, med 4 ac
constanti aeta e pro miseram hominum conditionem moritur. Quis hoc loco V.C. non exclamet l .is mortalium vitam, omnibus casibus, omnibus fortunae telis exaesi- m non lugeat ' Qtiis humanae calamitatis vicem non ingenii axi Oeadaca g vari. o spes fallaces. O nimirum fugaces laetitiae. me miseri duc ne est regalium nuptiarum ηPp ratus i hi ludi magnificentissi ivit Ista ne sunt pacis,atque otiis ampi Aima specta us Q u i serabilem rerum vicissitudinem, commutata omnia. Luctuosum funus, funebria undiq- vestimenta, lacrymae ubi q. S maror. Sed quid ego tanti Regis finieitatem exigvovit κ' curriculo, nou rerum ab eo gestare magnitudine melior Illi suos dinumerent annos, qui ita aetatem degerunt, ut eodem tumio, quo illoru corpus tegitur, nomen etiam obtu tur. Henrici vero gloriam nulla vetustas obscurabit, nulla unquam delebit obliuisi. apr Pter de si propter ditiinas animi virtutes videbatur, mori non debuisse , latis tamen vixit, quando ea laudis insignia, virtutisq. monumenta reliquit , quae eius famam ad perpetuam omnium iaculorum memoriam propagabunt. Et iam illiudv C adiungo cunctis ς sententia , Trophaeis, triumphisq. magis infigne de perpetuum, vivet Heluicus 'in tu
scriptorum laudibus celebratus, qui pulcherii ma ipsius iacta litterarum lumina ar3 bdnt, omni q. monti me utorum genere immortalitati commend bunt. D im do*' eruditos hominea Rex prudelissimus plurimi faciebat, muneribus eos s λm ampli is imis stipendiis sustentabat liberalium'. artium, & disciplinarum patrociatu luod scentissimo Patre Francisco haereditarium acceperat,singulari semper bene Mentia tutat' est. Non igitur eius felicitati id deesse poterit, cuius causa magnus ille Alexandet
fortunatum appellauit Achillem, quod scilicet Homerus virtutes Ustrus, aeterno carminum p conio potieris prodidisset: uuoquam enim de niaximis Hen i rebus silebitur, nullaPMdo eius famae finena udquam est allatura. Nam quicquid fortiter, quicquid clementer, qui Mid Hieraliter ab eo , ninnibu historiis .
85쪽
riuum poetarum ingeniis eelebrabitur. Itaque ne expectetis V. C. dum hi e loen singulis Henrici virtutes, illustresq. victorias recenseam, mihi nam q. eum ingenti mei, ouod quantst exiguum non ignoro, tum etiam temporis angustiae praecipue ratio est haben 1 a. obrem praetereo, qtiae ad Monte calerium Subalpinae regionis oppidum, prope puer te liciter gessit, mitto, quod cum a Francisco Patre Laiulce si uni obsidione iberatum est, primo aemini praefuerit, aduersusq. Caesarianos milites tartim me dimicant; illud tamen praetermittere non possum, quod continuo postsuam totius Ga'liae consensu Rex salutatus est, maximum fortissimumq. exercitum, in Britanniam transii fit, ut scolis scedere di societate sibi coniunctis, contra Anglos, quibus cum continenter fere praeliis dee et ane, opem larret. Quo egregio facto non solum Motos Melos a grauissimi belli metu liberitis uit, verum etiam eorum ferocissimos hostes prostrauit, atque ab inserendis iniuriis in posterum coercuit. Quanta vero, bone Deus, felicitate, ab Edoarda Anetliae rege Bononiam recuperauit. Vrbs Iaee V. C. in Morinis ad Oceanum sita est, a qua breuissima est in Britanniam traiectio. Indignum Henrico videbatur Galliae ditionis urbem . tanta prae se iminei opportunitate, hostium arinis oppressam teneri. Statim itaq. copias instruit, vicina oppida incredibili celeritate expugnat, remq. in eum locum deducit, ut Edoardus Rex inopinata vi proculsus, pacem a victore Henrico petere, restituta Bononia, cogeretur. Iam vero, cum primum ad regni gubernacula accessit, nihil habuit antiquius, quam ut faediit, quod Franciscus Pater cum Helvetiis icerat, stabiliret, & veteres pactiones renouaret. Videbat quippe ad dignitatem suam, Galliaeq. praesiditim permagni interesis, finitimam aebellicosam gentem sibi eo illare atque adiungere: cuius deinde forti, Ae fideli semper est usus, eiusq. virtute de armis insignes de hosti s victorias reportauit. Venio nune ad idialium quod in Mediomatricibus quos Metenses appellant Germanorum Principum
precibus euocatus gessit: cui praesens ipse interfuit, praesens omnia prudentissime administrauit. Quid ego autem hoc loco V. C. primum ad mireri aut laudibus emtam i dies. Iram ne , inauditam q. liberalitatem l an excelsi di inuicti animi magnitudinem l Equidem praeclarum est assectis, de iacentibus salutarem det teram porrigere, magnificum pro ali rum salute innumerabiles pecunias, thesauro q. profundere, inusitatum alienae libertatis causa perie illosissimum bellum suscipere, quid dicam stipsum, corpus de vitam sitam, no aselum in discrimen adducere, sed certissimis periculis obi j ceret inuictum itaq. Henriciis exercitum in Belgas ducit. suo aduentu ciuitates illas omnes quae sunt ad Rhenum flii men, de quas liberas appellant, erigit oc recreat. Nemetes populos ia retinenda libe late eonsentientes, opibus de copijs adiuuat. conficinat, defendit. Cum vero multa oppida ct e . stella cepi iste, satis'. ad propriam laudem, populorumq. vrilitatem perfecisset, rebus ex lantentia eonfectis, in Galliam reuersus eli. Ceterum Mediomatricum Vrbem ea mine Barbaro nomine Mere dicitur vallo de fossa egregie cinxit, bellicis ornamentis, ac firmis simis veteranorum i itum praesidi js muniuit: ita ut omnem vix, ct oppugnationem sustinere flat. Hane V.C. CAROLUS Ruintus Caesar, ille inquam Carolus fortissimus, prudentissimus,lalicii simus Imperator, ille gentium vitior, cujus plures victoriae, quam aliorum pugnae percensentur , qui rei militaris scientia, fortunae lalicitate, ac celeritate eonficiendi, singulari fortitudine omnibus denique imperatoriis vi tutibus, totius antia quitatis memoriam siperauit; hanc, ut dixi, urbem ipsis Caesar durissimo anni tempore, armatis millibus centum obsedit. Nihil ab eo relictum est, quod ad oppugnandum, expuurnandum q. oppidum usui esse videretur: extructi aggeres, perfectae munitiones, praecipue autem validissimis tormentis moenia verberata. Ianta tamen militum fuit in labori-Du tolerandis patientia, tanta Ducum virtus, de viri tantia, summi praesertim elarissimi q. Principis Francisci Lothoringit, ut nulla acerri inorum hostium vi, nulla selenossinii Imperatoris industria, nullis postremo tormentorum continuis emissionibus superari potuerint ipseq. Carolus eum intolerabilis frigoris magnitudo sustineri amplius non posset, re infecta legiones in luberna reducete coactus est. Quod tantum, immortalis Deus, sumen est orationi , qua tantadicendi copia, Se ubertas, quae huius maximi Resis exi. nias virtutes, admirandam q. erga miseros de fortunae tempestatibus iactatos, pietatem dignis laudibus PGDrre in Caeluai queati D: cite quaeio viri praestantissimi, si suae liberalitatis uenricus Maa una ι modistet civia reliquus in quod Cui Mnanis populis; eius misericordiam x 1 ct auxi-
86쪽
de auxilium implorantibus, tanta regii animi magnitudine, ipsemet eum max amistimi manu lubsidio tuerit, nonne omni gloria, mni coim mendatione dignis binus esse videmur suiuus nunc Otur praeconi js, quibus elogiis Henricus est exornanaus, cum ntillus prope in omni Italia locus sit, in quo rerum, quas hie ac religiose ob aliorum salutem gessit monu menta, vestigiaq. non sint impressa ' Quae aera non admirabi ur quae posteritas non o Hupeta et aut legendo, aut audiendo, tot bella suscepta, tantam auri vim propter falutem Italiae enu am, exercitus trans Alpes, Apenninumq. misbs, Pamaam, Si Mirandulam deis las, Senas in libertatem vindieatas, Romam ipsam Vrbium Principem, sanciissimum Religionis domi e lium, cunctatum gentium patriam seruatam Δ protectam .,O vere Christianissimum Regem, o tanto mali rum sitorum titulo dignissimum, o fortunatum S Di .cem , cui contigerit illud Illustri simum orhis caput tueri, quo sibi uno pulcherrimo facto uniuersas nationes in perpetuum obstringeret. Multa mihi V. C. silentio sunt inuoluenda, cogor enim temporis breuitate Nam etsi me quae vestra est henignitas J diligenter a illud tamen singulare, diuinumq. facinus, quo extremum quas vitae actum Iici si me cΡnclusit, ad hanc dico saluberrimam pacem, animus & oratio festinat mea. Verum id tacitus non praeteribo , Quanta beneuolentia dc charitate, omnes Italos complexus fuerit, quamque eos omnibus honori has , praemiis benefici js semper ornarit. Ille Ne tollianis patrijs latibus eiectis, ille Florentinis, qui vagi, exules Q. errabant, tutissimum portum, perfugium q. praebuit. Et en in Salernitanum Principem,&Sorri meum Ducem, e nobiliis ima gente Sanseueriria , omni beneficentia est prosecutus. Salerni ranum autem in Wyliis imum faneti M schaelis equitum collegium cooptauit. id de Petro, Lem eq. btri tus fratribus dicam l Quorum alterum ob egregiam fortitudinem, S rei bellicae scientiam, quam ex multis praeliis cognitam habebat, in siimmo dignitatis gradu hune Mareiciatum nominant in collocavit: alterum vero prudentia, di virtute praestantem, ac in priniis marit, marum rerum peritissimum classium imperio praesec: t. Ain miranteiit i. ut dicunt cre uit. Quid Farnesios generis vetullate, maiorum q. amplitudine clarissimos commen' errat 9uorum ille fl rentem fortunam masinis honoribus amplifieauit. Nam & Alexandro Farneso Cardinali magnificentissima lacerdotia dedit, & Octauium, Horatiumq. fratres aure:s torquibus, quod splendidissimium est insigne sancti Michaelis, donauit. Neque hoe contentus Horatium speetatae sortitudinis, N. maxime spei adolescentem affinitate tibi de uinxit, et q. filiam sitam collocauit. Dies me V.C: viresq. deficient, si velim omnes enumerare, quos admirabilis Henrici liberalitas, eximiis beneficiis ad viri utem erexit. An
est quisquam qui ignotet Vrsiniam familiam: ,antiquissima stirpe de milit ara gloria illustren, quae leni per Gallicarum partium fuit magnis,& amplis premiis ab eo auctam decoratata qi fuisse i testes sunt viri forti simi, A bellica laude excellentes, Iordani: a Vrtinius, Nicol. Pitilianus, Flaminius Anguillarius, Iulius S Paulus Visinii, quorum insignis virtus multis id bellis enituit. Quid πο duo ut sic loquar in Martis fulmina Cornelium,& Guidonem
Benti uolos proseram ' nimis longum esset omnia persequi, cum praesertim nihil . cuique inauditum, aut nouum dicam. Iam vero Galliae nobilit simos Duces, quos ille fiammo i honore habuit, quω maximis dignita ibus, imperijsq. ornauit, extulit, locupletaint, no minare Omnes, immensum quiddam & infinitum esset. Haec v. C. haec inquam generosi Regis vere e. si vita, quae saeculis c mnibus vigebit, quae non spiritu, & corpore, sed immortalitate continetur; quam neque naturae lex exiguo,angustoq. spatio circumscribere, neque fortunae temeritas medio in cursit retardare, ae reuocare poterit. Ille beatus est, ct relix, qui postquam incredibili liberalitate uniuersam Christianam rempub. quietam, acatam q. reddidit, ex hoc terreno carcere ad perpetua caeli gaudiae uolauit. Eum scilicet Deus Opt. M a1. vera, sempiternaq. pace frui voluit, qui sua pietate mortalibus pacem, ac tran quillitatem peperisset. Hic ego mihi singularem quandam eloquentiam, hic vocem di latera dari velim, ut diuinum hoe factum quo nullam maius, nullum praeliantius dici, ut e cogitari potest, veris laudibus ornarem , ani piis carem , extollerem. Extenuent nunc ali licet Henrici victorias, de triumphos, cum militibuς, ducibusq. bellicum decus communicent, ali Quid etiam tori unae, cua in bellis praecipue dominati impartiant, haec certe pacis concit satae gloria tota unius Henrici eli, & propria . Vicerit ille innumerabiles copias,
imperi, sines longe lateq. propagauerit, variasq. regiones trophaeis illustrarit tuis, hac λμ
87쪽
itasse plerus alii illi quidem viri, de virtute excellenti, sed tamen sunt e lacuti, ativero seipsum vi cere, infinitam dominandi cu . iditatem comprimere, pri rias utilitatest pri)pter communem commodum negligere, haec V. nobiliseimi qui faciat, non ego eum numanam conditionem superare, sed ad Dei similitudinem, quam proxime acced iudμ. eo ..O liberalitatem omnium gentium litteris atque linguis eraedicandam; caeteri eurenatat habendi auiditate ii flammati, ne ab iniussis quidem bellis abstinent, modo auaritiam Dam expleant. Hemicus pacis,& concordiae desiderio,quae victoriae iure adeptus fuerat, mon dico oppidula aut castella, sed prouincias S regna reuituit. At credo fortalie exerciatum, quem hostibiis opponereti, non habebat, magna ditionis suae parte spoliatiis fuerat, aerarium exinanitum erat ipse timidus & imbecillus armis circumclusus, metu abiectus,ad compositionum confugere, quasi in portum aliquem cogebatur: nihil minus. Aderant copiae validissimae, atque ad pugnandum instructissimae, Germanorum lecta milliau. . Helvetiorum . . millia, statarium , di inuictum militum genus. Gallorum veteranae,&bellicosissimae legiones . . Italorum legio una fortissima. Fquitum vero. grauis ,& leuis armaturae ad . . millia. tormenta aenea omnis generis . . Huic autem armis di animis Iarari simo exercitui , praeter Regem ipsum, cuius nutu,& arbitrio omnia regebantur ἐummo cum imperio forti: simus Dux F ranciscus Lotho ingius praeeriat ; qui inaudita viriu- tellurima in Bel is oppida cepit, Caletemq. Vrbem maritimam, ipsa loci natura munit insimam, ac firmissimis moenibus vallatam maxima vi & celeritate expugnauit e tantum aberat, ut suarum ciuitatum ullam amisisset Henricus. Bellorum vero nerui pecuniae, quo pacto ei V.C. in ram amoto, & copioso regno, in tanta populorum Beneuollantia de . nquam poterant i quid i illum ne uelli casum timuisse, aut ignauia debilitatum fuisse dicendum est i quo nemo magis bellicosus, nemo in praelijs fortunatior, nemo exercitarior fui; 3 qui q. eo aetatis robore, ea totius corporis firmitate erat, ut cum otiosus bellis qui .scentibus, esse non posset, quotidie aut in venando,aut in fictis certaminibus, armatus in brorum vires exerceret. .Illa, illa igitur causa Henricum ad pacem impulit, sua nulla i mori nulla laudabilior, nulla tanto Rege magis digna reperiri poterar, amor videlicet ergae Christianam rempub. quietis & tranquillitatis cupiditas, pietas, & Religio 2 Quoties inu v. C. tot afflictae Euri pae cladibus misericordia commouebatur, quoties dolebat his no- .stris ciuilibus discordiis, Thraeas crudeles & immanes Christianorum hostes augeri & cor roborari. Itaque postquam Philippi Regis potentissimi pium, generosumq. animum co- nouit , eiusq sensus omnes ad concordiam propensos esse peti exit, oblatam sbi occisolum non praetern isit. Etenim nunquam illi voluntas, sed tempus deruit; quod quiadem non modo optabat, sed quaerebat, non expectabat solum, sed prior etiam illi occuserebat. Quatuor amq. ab hinc annis , cum bellum summa felicitate gereret elimq. victersecundisi. maiintima, ut ii in teneret,quinque annorum inductas cum Carolo Caesare pepigit, ut interea de pacis conditu rubns ageretur. Pro Deus immortalis utantam ne in victo Ma ,suae lam per superba, atque insolens est , Henrici moderationem ibisse, vitamini te po is opportunitatem amitteret , ac sibi e manibus sponte sua elabi pateretur. Sed nimiarum ille U. C. nihil ad proprium commodum reserebat, nihil sua faciebat causa ommii nem dumtaxat,fructum respiciebat, publicam utilitati vel cum priuato detrimento ser utebat. Quod sane nunc etiam Solis luce resarius apparuit ut Si quidem cum cerneret He ricus paccin nulla ratione inter sedi Philippum reminconfici posse, nis ipse ex alii pro. uinc ijs decederet, quae alienae ditionis olim fuissent, qua'. aut Franciseus Pater illi hero. ditarias reliquerat . aut ipse belli conditione in suam redegerat potestatem, magno & e .cello animo salutis omnium causa, ea omnia quae per tot λnnos possederat, tantis p si dim 'atus fuerat , quae tanquam propugnacula regni sui hostium nnibus obiecta erant, c Mitti ad Italiam, ad Britanniam, ad Belgas facilem aditum praebebant, haec omnia ob publiacam Chri itianorum quietem, ultro dimisit, atque restituit.' Itaque V.C. ipsis tempor: quo Martis funestis facibus cuncta ardere videbantur, duoq. maximorum regum inuim cercitiis omnium in is sentium oculos conuerterant, eo inquam tempore, Det optimi seruatorini nostri clementia, quem nostrarum calamitatum misertum fuerat , Philippus de Henricus Reges, diuturnis ostensionibus, atque odus depositis mirifico animorum conis
su pac lacere. Odium illum Europae laxusinum, o optatissimum nuntium. Ipsi M-- dius
88쪽
ssius fidius maenia, ipsi templorum parietes laetabantur sui .eon seruatornrisu alias agere gestiebant.. Vnus erat in tanto omnium gaudio suleum antas,ille tot nationum iiii manis liniri. rannus,ille Christianae Religionis teterrimus hostis, unus inquam erat, qui tristitia 6c dolore assiceretur. Idque iure , dc merito. Nam quemadmodum maiorum s rum potentia Chri ilia rum diuidiis tanquam gradibus, in altissimum locum astendit. ut iam uniueri' orbi horribilis fit formidanda, ita etiam videbat eam frangi ae debilitati posse, si Chiilliani Principes , una & concordi mente ad defendendam libertatem conlaurassent. O fortuna, o mfrs. Vtinam vixisset Henricus, utinam hae luce, hoe caeli spiritis Hieretur, nihil amplius timendum esset, ne illa transmarina pestis, ab oriente nos oppr, meret . Ecquae enim V. C. tanta vis, tanta barbarorum copia findet, quae duobus pote tissimis regibus concordia, beneuolentia, amnitate coniunctissimis repugnare, aut resistere potuisseti Ceterum quando aliter euenit, non tamen noti s de infinita Dei pietate deii Grandum est: eius siquidem consilio in Notando penitus abstrusa sunt, nosq. humi strati e rum altitudinem suspicere non possiimus. Hanc tantam fortasse laudem Philippo Aulitio integram reseruat, qui virtutem a seipso, selieitatem a Caesare Patre hereditariam habet. Quiq. iam Aphricam paternae gloriae segetem, actosq. de Barbaris triumphos speciat, acini mortalitatis desiderio vehementer exardet. Nos autem viri Nobilissimi, Henrici Re. is felicissimi mortem ne lugeamus , ips gratulemur potius, quod ex huius orbis tem M. vatibus, de procellis, in portum tranquillitatis plenissimum euolauerit. Illi et enim Deus recte factorum praemia tribuere, eum q. pacis, quam orbi rerrarum dederat, Ductum v Nrimum capere voluiti. At vero Princeps Hercules, dum considero, quanta tibi cum allo non solum cognationis, sed amoris arcti si ima vi uia fuerint, plane non possum velim mentius non commoueri, tuumq. acerbissimum dolorem, vix ulla consolatione leniri pinse non miror. Amisisti tu quidem Nepotem, qui te , sicut parentem alterum diligebat, ac obseruabat. Qui q. filium tuum Alphonsum, norem Italiae, bellicae virtutis specimen, P triae lumen ,& decus, ita amabat, ii a ferehat in oculis, ut sine eo vitam sibi insuavem esse existimaret. Quid de te Hippolyte Cardinalis Illuiitissime dicam i quem ille incredibili amor ac singulari obseruantia coluit i quem amplissimis sacerdotiis ornauit e, cuius erga se beneuolentiam de fidem adeo perspecta habuit, ut Romae Galli et Regni delauiore, patronumq. ene voluerit,prudeliae vero tuae tantum tribuit, ut te Senensum reipub. praeiecerit, ut pro rege, illius ciuitatiso quae scientiissimo gubernatore indigebat, clauum teneres. Franciscum autem, de Alphoniam fratres vestios amantissimos quo amore complexus su ratiCum utrumque equestribus sancti Midhaelis to suibus aureis conchiliis exornatis dracorauiti Quapropter Prineimsi Atesti j 'Illustris nil, tuq. in primis Dux in errime, iura magnum dolorem ex morte optimi,& fortissimi Regis Henrici accepisti. Quin et amtuus iste augetur moeror, quod eo tempore e vita disceuit, quo tu per maximos calores, nullo valetudinis, aetatisq. tuae iam ingrauestentis perieulo deterritus, non itineris longis tudine , non viarum asperitate retardatus, cum ingenti ac nobilissimo tuorum ciuium C mitatu Alpes transcendere cogitabas, ut emam ipse Philiopo ,& Henrico Regibus de pace, & concordia, deque assinitalis coniunctione gratulareris, praesensq. animi tui laetitiam, non tantum verbis, sed vultu atque oculis signi Dares. O s te Prisaeses Hercules vidisset Henricus, si te amisecti in tanto suo gaudio, atque osculari potuisset, nihil ad eis vcunmam felicitatem defuisse videretur. sed certe v. ita est, v umati luctus, iucundia tali molestia connectitur. Has est perpetua rerum humanarum vicissitudo, haec iis tu immutabilis varietas i. Felix erat Henricus, s potest ulla in terris esse felicitas ι stra nati queliberalitate,'uod per tot annos optauerat, pacatam videbat Europam. Cum reget poten tui imo maximis assinitatis vinculis coniunctus erat; Margaritam sororem suam cani im/m Huliberto sabaudio, cum propria virtute, tum maiorum suorum splendores rissimo, in matrimonium collocauerat. Nihil amplius ad eius prosperitates pDue Rcceae N Vides turi cum itaque Gallia uniuersa ineredibili lathia redundaret, subita mutatione iactum est , ut repente omnia commutarenturr dolorq. summus, Sc incredibri s maei titia. t tam hilaritatem uno temporis puncto auferret, atque eriperet . Verum V. C. n vitae breuitatem nobis ante oculos proposuerimus, si nos homines eo, ea conditione natos, 't. unico moriendian nobis si, meaiiatile volveminis . si lenique cogitabimis nihil Di mucum
89쪽
caducum A s asse instae Lunam reperiri, profecto praeclare eum tanto rege actum in arbitrabimur, qui omni sortunae felici ne perinctus ita diem suum obierit, ut sempiterii
vitam consecutus esse credatur. Nihil ille mole illa gaudius suis aspergi vidit, volubilis seri unae inconstantiam non est expertus, sed secundo,N aequabili cursu, intutissimum portum inuectus est. Illum ne igitur V.C. lugebimus, qui omni gloria, omni laude cumtutus, in Caelum ascendisse credimus i Illius tranquillitatem lacrimis nostris conturbabis must qui sua liberalitate aetum nobis omnem in perpetuum absterst ' an eius fortasse viscem dolebimus t Qui hanc mortem caletii visa, caducas voluptates eum sempiternis bnnis,m 3rtalitaten cum aeterilitate c6Mutin e confidimus.Tanta enim religione fuit et nihl aliud dies noctem. eogitaret,quam Christianorum cocordiam, nitul eius cordi magis esset infixum, quam Rot Danae reipub. quae verae Religionis nostrae domicilium est di sedes, amplitudo ac dignitas i idque antiquissimum haberet, ut Romanos pontifices tueretur,
quibus maiores sui, quod eorum defensores di propugnatores acerrimi semper filissent, intendidiim illud de gloriosum Chri tianissimi cognomen accepissent. Quid quod summis iuppiis iis,& eruciatibus illos puniebat, qui impias haereses, sterisq. sceleratorum ii minum a vero Dei cultu dissidentium sequuntur ' quid quod nullam unquam victoriam est consectitus, quin subito Christi conseruatoris nostri, Matriri. Virginis templa adialet. Quibus supplex gratias ambat, quicquid fibi feliciter successerat,aeceptum rete. rebat. Quid de eius prudentia &iustitia dicam 'hae namq. Clarissimae omnium virtutes quemadmodum Regum praecipue sunt & propriae, ita etiam ipsius regium vere animum. tanquam Stellae illaurabant. Ille suum unicum summa aequabilitate inbuebat, ne e vialius aut gratiam, aut potentiam, aliorum inopiam, dc humilitatem cpprimere patieuarum Tanta vero humanitas V. Cl. tanta audiendi facilitas, in Henrico fuisse dicitur, ut nemini ad eum aditus esset interclusus , Dat multitudo omitis, non solua eum clit aliquem de caelo delapsum admirabatur. Quid reliquas animi virtutes sortitudinem, liberalitatem, magnificentiam praedicem quid naturae & corporis bona extollam ' nihil nemo neseiat, quin extremum lare vitae dilam hi ter a morum exercitationes ob isse λυα quidem mortis penus acerbum, de imiserabile, meritu omnibus videri debet, qm inaudi' Fortu pae iniquitate borribilis ille casus omnino acciderit . verum ill6, tam est satis adtri- rarr non pollum, qui Galliei institiui prorsus obliti, in ipsum Henricum omnem culpata
stianae reipub. calamitas: ille autem felix est fortunatus, cuius Iustitiam, prudentiam,liberalitatem, sortitudinem, temperantiam,omnium saeculorum fama celebranit. Qui qiram plurimis monumentis gloriam suam immortalitati commendauit. Qui morum suorum eia figiem Franciscum filium reliquit, patriae, de aut a Mutis non secus ac nominis heredem. Cui quid ille moriens dixerit, quae docamenta dederit, Midite quaeso v.C. audite. vocem uantum potero contendam, ut quae de Henrici Res m, pietate , de fide nunc dicturusum,viriuersi exaudiant. Cum suprem WHae diem Henricus, iam iamq. moriturus aeternam illam beatorum felicitatem: co latione Minente intueretur, Franciscum filium mesorem natu, ad quem tanti regni hereditas rtinebat, ad se vocat, eumq. amplexus atque osculans ita ad laudem, de gloriam est adhortatus. Cernis fili me ex hominum vita migrare, haec enim anima Dei iustu reuocata, in his corporis vinculis rei ineri amplius non potest. Tibi igitur, ut aequum est, hiN amplissimum maiorum nostrorum patrimonium relinquo, tibi huius florentillimi regni gubernacula trado. Tu, ut ego qui te genui, veram Religionem integra,& incorrupta mente, semper cole. Haec prima in Caelum est via. Sanctissimos deinde CHRISTI Vicarios Romanamq. rempub. omni vi,& opibus tuere,com
90쪽
inua, Mque auget teq. ea de causa Christianissimum appellarimetri Iness, vitis Rellaitane, veroq. Dei cultu, vitant & sangmnetri profundere non recuses. Iustitiam donee vineistis venerare, pius & clemens esto. Illud autem a te fili pro mea erga te paterna heneum lantia vehementer peto, illud tibi praecipue mando, S iubeo, ut pacem, quam ego cum 1'nilippo Rege sanctissimo seci,cofirmes, atq. in perpetuum serues,ipsumq. sicut PMentem terum, omni amore,& reuerentia observes. Haec atque alia huiusmodi cum dieerei Henricus, ae Franciseus filiis prete dolore S lacrimis loqui non pollet, ipse in complexu Bherorum,& Catharinae coniugis fidelissimae extinctus est. O incredibilem S diuinam virtutem l o pietatem omnium gentium praeconio, omnibus saeculis praedicandam i Tibi latis Henrice non fuit perficere, ut tua liberalitate tranquilla frace firmeremur, tu eo comtentus non ni isti, ut vivens proprias utilitates Christianorum incolumitati anteponeres. quin post mortem etiam saluti nostrae consulere, di prospicere voluisti. Nunquam tani rum beneficiorum memoria morietur; nunquam ulla obliuio, rerum a te gestarum et mam obscurabit; o Regem pium. O felicem & beatum. Excessit quidem V. C. Henricus, ex hae breui & caduca, sed caelestis beatitudinis sempiternam illam assecutum esse iure optimo arbitramur. Itaque viuit nunc ille in c aelo, Dei munere, vivit insito, qui non sorum paterni corporis figuram S lineamenta, sed multo magis animi virtutum. ima inem exprimit, vivet semper scriptorum ingenijs,qui ab eo subleuati, magni'. praemijs honest isti, eius nomen ει famam, omni monumentorum genere, omnibus laudationibus, historiis carminibus celebrabunt. Nos igitur H in huius resigiosissimi, mitissimi, ac felicisiimi Hemis sepulchro, non marmoreo, non opere, Δ manu facto, sed in illo aeternitatis, quo1 nulla consumet vetustas, ad perpetuam posteritatis memoriam hoc elogium inscribamus.
HENRICVS . VALESIVS . FRANCISCI. F. GALLORUM REX BONONIAM. ET . CALETEM. AD . OCEANUM . CEPIThELGIS . RHENO . FLUMIDI . FINITIMIS . MAXIMO EXERCITU. OPEM . TULIT . ROMAM. SENAS . PARMAM MIRANDULAM. DEFENDIT. PACEM. CVM . PHILIPPO HISPANIARUM . REGE . FECIT . ET. PROVINCIAS VICTORIAE . CONDITIONE . AD'. IMPERIUM'. SVUM' ADIUNCTAS. INAUDITA . LIBERAIATATE. RESTITUIT h- QUIETE. TERRA . MARIQ. PARTA. OMNIUM . TELICISSIM . MORTEM '. OBAT ,