Stephanorum historia, vitas ipsorum ac libros complectens ..

161쪽

ctioni commendantur, libris nullus pius Praeceptor desiderari non optaverit. Ostendant isti vocum obscoenarum patroni, juvenibus quid erit damni, seas ignorent; quid lucri, si sciant. At certe limiusmodi scientiam non opus est excoli; satis illa sponte succrescet filix; hac praesertim laetate, qua salaces quibusdam sapiunt joci, lususque, quos p tant innocuos, Martialisque ' impurissimi Poeta versu tuentur, Lasciva est nobis pagina, vita proba es Eorum tamen pace rogem, num plerumque soleat ex verbis spectari mentis indoles: jubet, ut videat, loqui Philosophus ; Doctus docte, insulsus insulse loquitur & quidni modestus modeste, obscoeniti obscoene Si minus valeat mandatum Apostoli,

qui omnem sermonem malum, ' turpitudinem aut stult loquium aut surrilitatem Christianis interdixit; audia atur ex Ethnicis Cicero, qui monet verborum tum pitudinem vitandam ; doctique ρ in oratione se verbis retinendam esse vereeundiam. Casti inter poetas 1

Tentius & Virgilius indicant, qualis sermo Romanis auribus placuerit. Non tamen desunt, qui, ut sui oris effreni petulantiae aliquid praetendant, instant eidem, qua voces illae damnantur, censurae jure eo.' Lege Praefat. Edit. secund. Mattiat. Raderi. Uavassor. de Ludicra Re. p. 232. optandum sanh, ut quam bene uterq; Catullus & Martialis tam non obscoenh scripsisset: neve putasset al. eer versiculos tunc denique habere saIem & leporem, si sine mol. liculi & parum pudici : alter lascivam verborum licentiam lina guam esse epigrammatum interpretaretur. Ephes C. 4. V. 29. Cap. I. v. 4. γ Lib. 2. de orat. ε Lib. I. Ossic. ubi lege plara, quae ad hanc rem maximὶ puro ent.

162쪽

dem scientiam Medicinae Anatomiaeque esse subjiaciendam. Quid dicere non ausint perfrictae frontis homines, qui scientiae nobilissimae injuriam faciunt, ut suae nequitiae velum obducant Z Sciant autem isti, qui id causantur, quaedam teste Cicerone re bonesta esse, nomine obscaena et Discant etiam cum duo faciant idem, idem tamen semper non esse; medicum de suae scientiae mysteriis necessario, Mut aegris subveniat, disserentem omni immodestiae

culpa carere 3 alium vero quempiam, ea temere, Otiose, ubi nihil opus est, & ut adolescentiae insidias struat, effutientem censeri digniorem, qui ad olidum hircorum genus ablegetur, quam qui inter homines versetur.

Revertor ad Robertum Stephanum, quem Andreas Chevillerius dissimulationis accusat, quasi d

Os Reges Franciscum puta & Henricum fefellerit; qui suae Typographiae virum Catholicum se praese-

Cisse crediderant, cum tamen is revera fuerit obstinatus Calvinista. Odium certe, quod Sorbona in Robertum olim exercuerat, noddum exolevit; sed facile huic calumniae occurritur. Qui enim duos Reges fefellerit, cum viginti fere, antequam Regius Typographus eligeretur, annis inciderit in haereseos suspicionem; quam ut amoveret per cautam dissimulationem, tantum abfuit, ut potius eam suis in varias Bibliorum editiones notis subinde auxerit.

1 Lib. I. Ossita Novum

163쪽

Novum profecto & hactenus inauditum erat illud mentiendi genus, eum, qui studebat fallere, suam opinionem Typis suis ultro proderet Eumne disi. mulare, qui suo indicio perierit Z At neutiquam miror Chevillarium Sorbonae Doctorem I Biblio.

thecarium Stephano iniquiorem, quem adversus e. um incitaverat cum Romanae, a qua defecerat, Eoclesiae ultio, tum domestica simultas. Quo autem Stephani integritas clarius eluceat, unum testem in medium proferam ex Pontificio olim Cleri Gallicani ordine, Petrum Castellanum, in magna apud mirumque Regem gratia, & auctoritate, amplissimisque ab utroque dignitatibus ornatum; cujus vitam, ut potero breviter, ex Petro Gallandio, qui pro duodecim cum eo annorum consuetudine eam lasedescripsit, perstringam: quae maxima Francisci Regis in literas & literatos merita, litisque inter Sor- bonam & Robertum rationem; ac multa alia ad rem Iiterariam pertinentia exponet, & lectorent haud serian insuavi digressione morabitur.

Petrus Castellanus Quintini ex antiqui & no- bili Hauverderiorum familia filius Archii quod

Burgundiae oppidum est natus, post unum an- num matrem, post sextum patrem amisit. In domo paterna ultra decimum retentus, Divio-

nem mittitur Τurrello Scholarchae in disci linam tradendus; sub quo cum triennium in Latinae Linguae fundamentis posuissur, a Germano quo-ες eam

164쪽

1 dam adolescente Graecum Alphabetum, & a me- dico ibi medicinam profitente Lexicon Graecumi consecutus, citra aliam praeceptorum operam, ' privato suo studio ut erat incredibili & intelli-i v gendi, quaecunque legeret, & memoria comple-. ctendi facultate praeditus in Graecis literis mul- tum profecit. Post annum sextum quam in lite r ris versatus est, docere M profiteri publice Divi- one auspiciis ipsius Turrelli coepit. Turrelli, cum magiae accusaretur, causam coram judicibus laureatus egit tam steliciter, ut suus praeceptor absolveretur; & ipse munere honorario a Boude- to Lingonensi Antistite, qui inter judices sede- bat, donatus est. Postea diversis in locis in Gem mania, cum doctis congressus ad Erasmum Basi leae apud Frobentum agentem se contulit. De- inde Biturigibus audivit Alciatum juris professo- rem: Ιbi familiariter utebatur Comite Tonoriia ε ensi Episcopo Pictaviensi designato, qui tum in eodem legum studio Alciato operam dabat,quem etiam politioris doctrinae literas Graecas & Lati- nas subcesivis horis docebat. Cum eo Episcopo ς Lutetiam reversus incredibili visendae Italiae de- siderio flagravit. Quam cum obire & perlustrare, vellet, non ut privatus & ignobilis,sed auctoritate & nomine magni alicujus viri sultus, aut in ejus familiam transcriptus, commode eum, quo in literis uteretur, sibi adjunxit Episcopus Altissio- dorensis, homo literarum & doctorum hominum

165쪽

amans, legationem Regiam Romae obiens. n rat enim hoc solenne Francisco Regi, ut ad ex- teras gentes nullum legatum dimitteret, qui non & literarum studia amplecteretur, & doctrinae plurimum esset consecutus ; quod his ignoratis nihil recte geri posse arbitraretur. Castellanus cum hoc Episcopo mensibus aliquot Romae suta stitit: Inde missione & venia impetrata Venerias, Cyprum, Alexandri am, Memphim, Hierosoly- ma, Damascum, Iconium, Constantinopolim pervagatus, Venetiis transiens, in Gallias rever-

sus est, ubi Regi per Episcopum Pictaviensem

Comitem Tonoriensem & Cardinalem Bellatum V ita commendatus est; ut de variis rebus disserem tem x sermocinantem avidissimis auribus Rex im ter coenandum & prandendum illum audiret, di repudiatis aliorum opinionibus in ejus sententiam descenderet. Accidit post aliquot menses ut ia Episcopus Pictaviensis, quo Maecenate utebatur, fato suo fungeretur, & Iacobus Colinus regius' anagnostes propter verba quaedam intemperam ter x nimis futiliter emissa, quibus proceres a D lae inter se commiserat, excluderetur, aut Cert8 Regis gratia obscurius uteretur. In cujus locum

Castellanus doctrinae virtutisque nomine facile subrogatus est. Hanc personam ubi tanti R

gis iudicio & voluntate sibi impositam esse vidit, noctes & dies se libris aflixit : semper prandio

M abstinens, circa horam a meredie quintam Coe-

. . ' nabat

166쪽

nabat, sumpto octava matutina panis frusto &μ epoto vini cyatho. Post coenam aliquantum cum V amicis & convivis confabulando sese oblectabat. N Hinc Francisco Regi ad quietem se comparanti t Latinas Graecasque historias & tragoedias ad verbum penE vertens interpretabatur; & dormita turienti assidens inter legendum praeclari alicujus loci sententiaeve explicatione eum ad quietem' tranquillam detersis curis omnibus & perturbatio- nibus componebat. Tres ipse horas, quatuor ad summum dormiebat; quibus exactis, nocte in- tempesta excitatus in horam decimam, donec Rex ' sacris operaretur, in literarum studia indefessus incumbebat. Prandenti Regi fere semper astans,l De Francisco Rege scribit Henr. Stephanus in EpistoI. Dedi.

catorii praefix. Appian. I 392. Quum Romanae praesertim historias Rex hie amator esset, Dionysiio Halicarnasseo Petro Castallatio eius anagnoste hoc dantel initium sumi voluit Robertus Stepha. nusJ Et Idem in Traictd de Ia Conformite du Language Frania

i'Evesque de Castellan devisant avec Ie Roy, des Atheniens & La-

dide & puis Pestant informe de la signification de Ces deux mois, id se Iaissa persuadet, que Ies mois de Medecins & Chirurgeons Comme trop vulgatres commencolent a es re bannis de Ia Cour, Zeque Ies Atheniens & Lacedemoniens leur succedolent. Luy sortioveux de cet advertissement 8c en uoulant faue son prout, ne ce Osa. uesti neust fati venir son nouueau scavoir iusques auxoreilles eu Rov. auquel ii donna un tel passe temps, que te sublect meriis tolt. Hinc Uito Nobili bonarum literarum scientiam haud prorissus esse inutilem, earumque ignorantia aliquando ridiculum ne ii eum Posse constat.

167쪽

ad ea, quae in percontando ab eo ponebantur, vocis lenitate, vultu gestuque composito, eIegan tia gratiaque respondebat. Hoc ossicio functus ad Margaretam Regis filiam se convertebat; quam tanta ejus discendi aviditate & sua docendi assi- duitate ita provectam in literis reddidit, ut prae-

stantes omnis generis auctores suo marte intelli- gere potuerit. Certam praeterea studiorum suo- rum rationem instituit: nam statim e somno era

citatus, Bibliis Hebraicis dabat horas duas, toti- dem Novo Testamento sacrisque Graecis scripto. ribus, reliquum antemeridiani temporis Philos phiae, Mathematicis, Deoque precibus placando; post meridiem quicquid temporis erat vacuum, legendis oratoribus, poetis, & historicis tum Graecis tum Latinis consumebat. Cum duarum Abbatiarum, quas alteri esse destinatas postea im tellexit, administrationem sibi mandatam mode- ste resignasset, Rex animi tam ingenui & magni significatione in ejus amorem inflammatus tribus sacerdotiis, praesectura Envaoniensi, Episcopatu Tutelensi, & abbatia Belloperticensi eum ornavit. Is tum a Rege impetravit, cujus olim rei qum dam fundamenta a Gulielmo Budaeo, Ioanne Bel- lato Cardinale adjutore, jacta fuerant) ut prose fores & regio 1tipendio & sacerdotiis insuper ad

suum munus alacrius obeundam incitarentur. Eo

Regem adduxit, ut Gymnasium insigni amplitu- dine, structura & artificio inaudito trans Sequa-- nam

168쪽

nam e regione Luparae, sumptu prope infinito aedisicaxet, censuque centum Francicorum milli- lim alendis omnium artium linguarumque doctoribus & interpretibus sacrificisque, qui rem divia' nam facerent, & lectis adolescentibus praestanti- que ingenio praeditis supra sexcentos, qui ibidem instituerentur, dotaret. Quo beneficio posteri seuerentur, nisi Polatus tunc Cancellarius, im- probitatis & malignitatis felle suffusus, congruo vitae exitu planE miserabili satis notus, tergive sando, & bellicas difficultates objiciendo opus destinatum impedivisset. Castellanus praeterea Regiam Bibliothecam conquisitis non ex Italia μ modo & vicinis regionibus, sed Graecia & Asia to-

ta regio sumptu maximo, omnium artium vetu.

ς stissimis libris refersit et librorum custodes conci natoresque, qui totam hanc rem librariam sartam tectam tuerentur, perpetuo Regis stipendio con- ductos apponi ibidem curavit; hoc etiam perse-

cit, ut sculptis fusisque elegantissimis characteri- bus officina typographica, in qua libri sigillatim

e Regia Bibliotheca accepti excuderentur, cO ductis quoque regia pecunia variis ad eam rem necessariis artificibus, excitaretur. Porro totum

se ad persuasionem de Religione quam maxim8 orthodoxam Regis animo tenaciter imprimendam ς contulit. Eum itaque quidam squi,quicquid p Iitioribus literis tinctum est aut ex Hebraeis Grae-f sque literis erutum, statim Lutheranum eiust

169쪽

clamitant) amnem ei sectae; alii vero caulae pon-

tificiae corruptos mores, nundinationes rerum

sacrarum, &, quam Vocant, superstitionem im- probantes purpurei galeri desiderio fictum & personatum L simulatorem putaverunt. Is tamen Regem, quem ad desectionem a Pontifice Romano ab externis Principibus & populis varie solli- citatum videbat hac ratione opem ad debilitan- dum Caesarem pollicentibus, in veteribus ritibus V Ω ceremoniis semper confirmaVit. Neque qui- dem dissimulavit Romani Pontificis ejusque Ec- clesiae administrorum flagitia & sacrilegia, sed pu- tavit nihil temere citra Synodum aliquam in Spi-

ritu Sancto rite congregandam immutandum: ca- lumniatores esse, qui pro Lutheranis bonos ali- quando viros persequerentur. Sic Regem in pia V de Religione sententia continebat, & aversum a crudelitate ad animi lenitatem traducebat: Ejus opera universo Valdensium generi venia triennio, antequam exscinderentur, concessa est; & Dω letus post longi carceris illuviem liberatus. Cum eum Episcopum Matisconensium Rex designasset, duos Episcopatus administrare noluit, sed Tute-lensi statim se abdicans pro eo abbatiam Altovil- larensem accepit. Quanquam Contra novarum sectarum invulgatores auctoritatem Ecclesiasticam, &, quam appellant, Hierarchiam sacrosanis V ctam tueri vellet, nunquam tamen quisquamini-

quis Pontificum Romanorum postulatis acerbius

' dicto

170쪽

dicto scriptove restitit, nemo clavium potestatem arctius circumscripsit, & qua proportione cum η Episcopis caeterisque Ecclesiae membris caput esset, subtilius definivit: quod non parvum illi odium aliquando apud summum Pontificem conflavit.' Idem illi quoque apud Theologos Parisienses v propter Robertum Stephanum accidit, Cum iu' lum regio stipendio sua commendatione auctora- tum contra illorum accusationem aliquando de-μ sendisset. Quem etsi ut vero crimine Lutheranae sectae, ita suspicione carere non arbitrabatur, ' quia tamen nunquam sore pupabat, ut aperte Lu- theranismum profiteretur, propter singularem a tis Typographicae industriam, qua caeteris omni-μ bus praestare credebatur, cum eo moderatius agen-

dum esse judicabat. Ante omnia probare non ' poterat, quod Theologi libros sacros ab illo typis excusos, scholiis quibusdam, ut aiebat, il- lustratos, atque indicibus locupletatos damnarent, & pro haereticis rejicerent, locis non indicatis, a quibus id colligi posset, neque ulla ratione reddita, cur ita judicarent, quodque lingua imperi-

tia cum vocabula in alium sensum, quam ferret v ritas, torquerent, haeresim falso subesse nonnun-

quam dictitarent. Valde enim insolens esse putabat tam gravem sententiam ferre de libris quamplurima recta I sana complectentibus, locis non n talis aut ratione reddita, cur ita statuerent Quam

'in rem stabilietidam cum ex ipsorum ordine vir