Stephanorum historia, vitas ipsorum ac libros complectens ..

31쪽

cam excudit illum decessisse ; cujus tidua nar multo post nupsit Simoni Colinaeo, deberrim tunc temporis ac deinde ultra annum res Iris spud Parisienses Typographo, ii qui ii calce Ela cidarii Ecelesiastici Clinoveant se voc t ΙIenrici

Stephani successorem. Henrici defuncti desiderium minuerun i nomeni hactenus non magnum auxerunt tres, q i supererant, filii; Robertus, Franciscus, & Cari ius. Habet facti dimidium, qui cepit bene ; nec ue minori laude dignus est, qui iecit fundament am, quam qui persecit. AEque Naturam miramur, imo majore Iartitii perfusi, quum hyemem vere, quam quum ver aestate, aestatem autumno mutet . Hemicus Stephanus Typographiam quasi ab ignorantiae hyeme ad ver stelicissimum ita adduxerat, ut uberrimi autumni spem post se relinqueret. Spem il- Iam non fefellerunt filii, sed adeo aluerunt auxeruntque, ut ubertas autumni veris florem vinceret Denique paternam industriam ita superarunt, ut merito ambigatur, utrum filii patri, an filiis pater ob acceptam ab hoc illi vitam, ab illis hic famanvita eo praestantiorem quo diuturniorem, plus debuerit. li Jansson. Almelov. p. tr. ex inlineret. de Me Typogi

32쪽

UITA

Roberti Stephani Primi.

obertus Stephanus In lucem editus est anno Iso 3' Ludovici Ia 6' cujus adolescentiam Literis Hebraicis Graecis Latinisq; diligenter insti-itutam suisse ex ipsius operibus plus satis patet, quamvis incertum sit, sub quo praeceptore, Per quos gramdus, an suo potius Marte quam alienis adminiculis .ad id culmen pervolaverit. In ea quidem incidit Xempora, quibus omnia ad augendam rem Liter riam conspirare videbantur. Τunc Academiae 'Witebergensis & ' Francolariensis ad Viadrum fundatae Literatis hospitium, Franciscus regnum auspicatus patrocinium indulgebat. Huc accessit, ' quod in dubium vocari coeperit Pontificiar Tyrannidis potestas, quae Religioni & Literis superstitionis &ignorantiae tenebras offuderat. Intra primum huius saeculi vicennium exorti sunt, qui Literarum armis freti Romanae Ecclesiae vires enervare tentu

Id constat ex anno, quo mortuus est. ' Anno rIo2. y 1so6. Nelvic. ' Anno I 337. Lutherus contra indulgentias debaccha

33쪽

verunt, ' Augustinus Marioratus, 'Iohannes Calvi nus, Petrus Viretus, & ' Theodorus Bega: Ne indictum praeterire possum Henricum VIII. magni animi principem ; qui initium regnandi sumptia so9' vivendi I 91' eodem, quo Loiola, anno Magnum scilicet Romanae Ecclesiae propugnaculnet dedit idem annus ac flagellum. Eo enim regnanti Ecclesia Anglicana, Romanae erroribus, qui irrepserant, expurgatis, in integrum restituta est a A. postolico Episcopatus fundamento, quod alii impra. dentiori Zelo rapti succussserunt, nixa. Robertus Stephanus se non sibi soli natum intel ligens, & illas, quas congesserat, eruditionis ope cum aliis communicandi avidus, anno 'Isaa' suavitae 19' Simonis Colinaei vitrici sui Typographia

praefuit. ' Ob quam causam, quum eo anno ἀ Cuimet impressum fuisset minore forma Novum ΠΗ amentum mendatum sanὸ elegantique charactere excusim cres noτι prorsus temporum malignitate libros sacros tunc psie corroctos reperiri Sorbonae Theologi ad ignem rapiendum esse voeiferabantur : in publicis lectionibus illum adolescentem, . quo prodierat talis emendatio, increpabant f aperto aut en

34쪽

Marte non ausi sunt aggredi. Illius certe erga sacros codices in teneris adhuc annis studium, animique excellentia ia magnitudo in invidia, quam sibi fecerat, superanda eluxit. Ex quo tempore, quamvis apud Papicolas incoeperit haereseos esse suspectus, incoepto minimε destitit, nequaquam absterritus clamoribus, quibus isti Theologici fuci, pecus ignavum M ignarum, semper ei obstrepere non cessaviverunt. Eorum vix satis mirari possis ignorantiam, si audiveris, quid de quodam ex illis reverendo senetradat Robertus: ' Ante paucos annos quendam ejus eoia

tigii fle loqui selitum memini ; Miror, quod si juvenes allegant nobis Novum Testamentum ; Per diem habebam plusquam so annos, quod nesciebam, quid esset Novum

Testamentum.

Robertus in alieno negotio se diu detineri non passus est; sed ossicinam, in qua se exerceret, in

struere meditatur. Vir autem pius & juvandae E etesiae natus, quo prosperius reliqua omnia procederent suorum laborum primitias Deo consecrare, &in Bibliorum editionem animum intendere statuit. Ne inconsulte ac temere rem sacram aggrederetur, omnia undique, quae ipsi opus essent, auxilia mutuatur; perlustrat Bibliotheeas urbis Parisiensis pervetustas, alteram apud D. Germanum d pratis, alteram S. Dionysii:

' Respotis pag. 9. & Henr. Steph. Apologie. cap. 3o. Bezain praef. N. T. I 363. 3 Praef. Bibl. I 328.

35쪽

deinde novam conficit versionem, se eum aliis Manusiris Uert: ex Hispanid suis sumptibus sibi asseret eurat Bo. illa Hispanensia d Leone X. tantopere laudata, quibusca

suam comparet transeationem: tum corrogatis undecunq; D

resis Bibliis variantes omnes lectiones collectas in duos su. terniones eonjicit: quod anno I s ac peractum est. Conmoratus est ubi & Pater E regione Sebolae Decretorianusq- ad annum Is 38 ' uti ex libris, in quorum frontsuae ossicinae situm indicavit, manifestum ha hec Symbolum Typographicum elegit, olivam in ramo porrectam, cum ' uno ramo aut pluribus defracti,& inscriptione ex Epistolae ad Romanos Capite x 1οComm. aci' desumpta, ' Noli alium sapere, vel INGLaltum sapere, sed time. Et erat humilitate ac modestia, ut facile hominem cum apprime doctum tum maxime Christianum cerneres. Posteriorem Inscriptionem rarius adhibuit, nec quantum ex editi onibus, quas consului, conjecturam facio) ultra annum I s ἔχ' Inscriptio multifarie arbori applicatur, linea vel sursum ad y perpendiculum aut in obliquum tendente, vel ' directa, vel quasi per funiculum pendula, vel saepius V per lemniscum ramis innexa ; aut dextrorsum : aut '' sinistrorsum,

Instit. Calvin. i 339. Bibl. 3328. Instit. Calvin. 1339.

idque

36쪽

s TEPHANI PRIMI. . II

idque semper cum imagine viri ad arboris snistram manu dextra ramos & inscriptionem indigitantis.' Raro frons libri symbolo destituitur. Aliquando idem liber eodem anno annique tempore binam habere videtur editionem cum diversa inscriptionis emblematicae in fronte libri dispositione. Quod observavi in libro Hebr. Chald. Gr. & Lat. Nom. Is 37. 4. Cal. Octob. Inscriptio Olsuae applicatur in editione una per laniculum a ramis pendulum, in altera per lemniscum ramis innexum cum viri imagine: varius in paginis sedecim prioribus Chara-

cter, illius minor, hujus majors in reliquis utriusq; smilis est.

Id Roberto curae fuit potissimum, ut non nis cum eruditis amnitate se devinciret. Duxit itaque in matrimonium filiam 'Iodoci Badii, ' qui publieayrtes anno I 'a' docuerat, celebrisque extitit Typographus, scriptor etiam commentariorum in O atorias Quintiliani Institutiones: ' quem optimum Ogerum deque optimis studiis in omni vita beneneritum appellat. Uxorem sine habuit tam doctis atre & marito dignam ; ' cui eorum, quae Latinὸ d ebautar, Disi rarius aliquod intermisereetur voeabulum9

Victor. in Rust. Auth. Is43. . Henricus Stephanus membiit sitae matris Iodoci Badii filiae ante ann. i 366 defunctae. Apo- gie. caP. II. & ejus mortem epigrammate Graeco defleUit. Bezae oem. I 369. y Lege eius epistol. praefix. Comment. in Quintil. 492. ' Praef. Terent. ε 328. Epistol. Henr. Steph. praefix. tui. Gell. Pag. IM

37쪽

haud multo dimilior erat int de tui, quam si ZEra ueste Gallieo fuissent. Eandem scilicet videtur Miami & studiorum consortem voluisse. Fuit temquam decemviratum quendam literarium domi habeumque ut sic etiam ἀγγλωοθην. Decem fi lim sit erati, partim litemati i viri, quorum quidam rectorio munere fungebantur, cisque ' praesertim, qui trammata postremae Latini Ne auri editioni praefixeriquum, sicut ex dive sis oriundi erant gentibus, fle ea diversam sermonem vernaculum haberent, lingua Lattanquam eommuni interprete inter se utebantur. Ac gaex bis decem modo hos movi illos famuli pariter se famde rebus, quas 'si 'seque vel noverant vel saltem e ctare poterant, colloquentes, quinetiam in mensu quoti/um de aliis tum verὸ de iis, quorum illa solet argumtum suggemere, sermonem habentes audirent, his suas pastim aures verbis illorum assuefaciebant, ut non solam 1 raque eorum, quae dicebant, intelligere, sed quaedam iam eloqui valerent. In eam profecto familiam, illliteratis esse ne servis quidem licebat, Romar Sermo Romae jam diu sedibus suis exul videbas commigrasse. Ex quo primum animum ad rem Τypographici appulit, nullum tempus sibi dedit laboris vacuui nullo non anno, donec vixit, Author aliquis, qvel ad Christianae Religionis vel ad bonarum Artih

Epistol. Henr. Steph. praefix. Aul. Gell. pag. I 3. : AndrGruntlerus, Gerardus Clericus, Adamus Modius. 4 , inci

38쪽

Incrementum conduceret, ex ejus ossicina prodiit. Praeterea adeo severus erat studiorum suorum exactor, ut librorum ' fini aut si Hebraici fuerint fronti diem mensis aut in Hebraicis mensem solum addere' raro omiserit qui & ipsius patri &' plerisq; notioribus Typographis mos erat. )Nonnunquam annus, mensis, dies, & Typographi nomen in libri initio omissa calci adjiciuntur. Quidam narrant ipsum solitum fuisse singula solia per- Iegenda, hic illic per plateas, locis certis assigere, adjuncto pretio illi, qui vitia quaedam detexisset. . Aperta Ossicin , toto animo & studio omni in

eam operis, quod instituerat, rationem incubuit; nec committere voluit, ut tantam, quam sui dederat, spem, & opinionem, quam primam sciebat effamaximi momenti, falleret. Prima ei cura atque opera in sacris Codicibus posita est, proxima in Setiptoribus Latinis: Latini enim sermonis peritioraue saltem studiosior fuit, si tanta & tot tanti viri studia inter se componere, x ex libris pluribus in

illo qu1m in ullo alio sermone excusis aestimare liceat. Classicos Authores optimorum Grammatic eum scholiis illustratos vulgavit in gratiam puerorum,

Persius. I 27. I. Non. Maii. Institui. Calvin. 3339 . Cal. Sept. Bibl. Hebe. y Comment. Caesar. I 44. Beza de haereti puniend. II 4. ' Sim. Colin. Adr. Turneb. Gul. Mor et UaD Cosan. Aud. Parv. Bene-nat. Fia. Moret. 3 Seminarium. I 336.

. B a quorum

39쪽

quorum teneram aetatem politioribus literis inimultum intererat, illo praesertim tempor , Ut inculta barbaries & ignorantia nondum fuis, apertinaciter multos retro annos tenuerant, seclpenitus pulsae fuerant. Anno 1sa ' Iohannes Frobenius Basileae de insignis Typographus; quo avulso alter aureus rere incepit Robertus Stephanus. Α Satyris Pe

optimi quidem ' ut ipse ait sed dissicillimi Pol

exordium duxit Isa7. s. Non. Maii. quibus addis. Cal. Iun. AElu Antonii Nebrissensis Gramulici Commentaria, seorsim edita: nam ' moremiam, quo ferὸ utebantur Tnwraphi, longos ac plerumqineptos eommentarios mediis Authorum operibus interclandi se intexendi, tantum aberat, ut probaret, ut vel menter etiam obesse omnibus arbitraretur. Quoniam a

tem suum classicos edendi consilium frustra fonoverat, nisi ad eorum intelligentiam aditum tymnibus patefaceret, varia Grammaticorum opera ea cudit; ea primum, quibus rudimenta tantum faclia traderentur, qualia Melanchthonis, anno Isa deinde illa, quibus ad reconditiora artis adyta vi muniretur, quales sunt libri Thomae Linacri de emendata Latini Sermonis Structura, anno I sa8 Beeta in lib. Icon. Praef. In Pors

Distii sed by Cooste

40쪽

s TEPHANI PRIMI.

Anno rsa 8' Cal. Mart. Biblia Latina, quorum editionem ut absolveret, nec operae nec Oleo plures jam annos pepercerat,quibus privilegium anno I sa 'Francisci 1 ' obtinuerat, Vulgavit ; nec multo post, Plalterium & Solomonis Libros cum brevibus ex Hebraeo annotationibus, ' quod saepius Christianorum manibus teri debeant,legi,& edisci. Quo autem non

minorem a JurisD consultis quam Theologis gratiamini si iure Divino his dato, Civilis Pandectas quinque voluminibus in usum illorum emisit. Sibi etiam devincire voluit Matheseos & Historix studiosos homo omnium literarum; & illos Cuthberti Tonstallide arte supputandi, hos Polydori Virgilii de inventoribus rerum libris donavit. Id ςirciter tempus eum complure gagitabant, ut Calepini Dictionarium juxta posteriorem Authorti recognitionem suae integritati restitutum excuderet. I e re ter quater tentata reperiebat opus arduum, invidiae plenum, se parum Rei-publieae profuturum. Instabant quotidie sudisse, ut, s non Cale- pinum, exquisitius aliquod dictionarium ex optimis Authoribus ct Commentariis auι colligendum euraret, autus suo labore talligeret. auum autem omnes, quibusicuml saepius egit, precibus ct praemiis non mediocribus frustra sollieitati grave negotium detrectarent, se aecinxiit operi, ex Plauto ac Terentio diligenter perlictis annotationes dictionesque collegit, exscribendas ct in ordinem alphabeti mr Praef. Psalm. i 328. J Lege Praef. di Piivileg. Diction. ἔ332.