Desiderii Erasmi Roterodami Explicatio in symbolum apostolorum, & decalogum

261쪽

AΡos T. ET DE CALOG. 2srsuam interpretatur iniuriam. Proximus gradus est, ira erumpens in vocem indignationis , quam dominus appellat Raccha. .Tertius est dolor erumpens in manifestum convicium , ut

quum dicimus fatue.,Apud homines homicidii defertur qui vitam eripRis pr6ximo : apud Deum homicida est: quisquis odit proximum, hoc est, qui male vult. Nairascimur Se his quibus

bene volumus, non ut laedamus, sed ut corrigamus: & odimus in homine noquod fecit Deus, sed quod fecit ipse. Caluntator& Sycophanta pro gladio, .

iaculo & veneno utitur lingua. Avarus dat egenti non succurrit, fame occidit. Oecidit enim qui quum servare possit, non servat.Fortasse no perit proximus, sed tamen quantum in illo est qui periclitanti no tulit opem , extinctus est. Maleficae perimunt incantamctis. Maledicus ad mortem adigit. Non referequo pacto quis adimat vitam, ubicunque est laedendi perversa voluntas, ibi est homicidium. Mulieres quae pharmacis cient abortum , infanticidium

committant. QiSi libellis famosis lapidant

262쪽

rs 2 EX PL. IN SYMBOLuM dant homine, interficiunt calamo. TA.

Si nullo pacto licet occidere , quid dicemus de bellis & publicis iudiciis ξeA. In legitimis iudiciis, lex ipsa occidit

no iudex. Lex autem a Deo est, iubens unum membrum tolli ob totius cot-poris incolumitate : sed ad sectionemno acced ut medici donec alia via sp es est recuperadae sanitatis: ita Christiani iudicis aut principis est, ad capitis supplicitam non nisi tentatis omnibus &coactum venire. i corrupte iudicat, aut legibus ad pri vatum odium como- umve abutitur, etiam si nocens morte dianus est, tamen iudex patrat homicidium. De bello quid dicaὶ Utinam omnes sica bellis abhorreant quasi sit parricidium illic occidere, quando Omnis Christianus Christianogermanu Sest. Sed in bello iuste suscepto & legitime gesto, lex occidit non homo. C rerum prisceps qui no necessitate, neque Reipub. studio,sed ob privatos aianctus bellum suscipit, tot homicidia comittit,quot homines in eo bello pa-Ieunt, vel ad famem adiguntur. Adde quisqvis vel odio, etsi e nraedae currid, ' ad bel-

263쪽

ad bellum, etiam si neminem occidat, homicida est. Non enim voluntas ab fuit, sed voluntati defuit facultas aut occasio. KA. Quid si quis privatus occidat invadentem Z c A. Si certa mors intenditur, nec est ultu effugium, homini persecto suaserim, ut a Deo imploret auxiliu, quod sepe propinquius est quam credimus, quado legimus Adraconem eius, cuius olim fuerat alu-nus, clamore excitum accurrita, & a

latronibus liberasse. Hic si mavult occidi quam occidere, existimarim Christiani hominis ossicii functum. Ad hoc autem ut liceat capitis periculum, intentantis exitio depellere, multa requiruntur, quae persequi non est huius iustituti. KA. Quid de his qui sibi manus adserunt cA. Si isti no lunt homines, no committunt homicidiu , morbum mentis omne iudicium adimentem excipio. x A. Quid de his, qui ieiuniis, vigiliis, frigore, nuditate, reliquisque corporis afflictionibus sibi vi- . tam velabrumput, vel abbreviantὶ ra.

Si adest hypocrisis, homicidae sunt: sisyacerus animus, levius peccant, prae

264쪽

cedunt modum. Charitas enim multa excusat. Iniuria in proximum atro-eissima est, homicidium: proxima , adulterium. Ut enim viro, nihil colun- istius, nihil charius uxore legitima, ita nulla est columelia intolerabilior qua uxor per adulterium costuprata. Qua quam autem adulterare Latinis , ut μοιχ ιν Graecis, verbum sit generale ad omnem corruptionem: nam, monetam adulterat, qui eam viciat,& adulterant verbum Dei, qui illiud corrupto affectu tractant: tamen frequentior usis ad stupro violatum coniugium ac-eommodavit. Nec aberrant qui putat hoc praecepto vetari omnem coitum nefarium. Quod genus sunt incestus, externus & spiritualis, venus mascula, coitus cum incubonibus, aut brutis animantibus, omnis immundicies. De

niq; stuprum simplex, quod ita levistimum est in hoc genere, ut interdum ex circumstantiis gravius fiat adulterio. Quin & in legitimo coiugio, comitti- adulterium , si immodice serviatur libidini, aut congressψs ita peragatur,' . ut inde

265쪽

ut inde nulla sit spes prolis. Addut huc adulterium spirituale, quod in omni quidem crimine comittitur, sed pecu- . liarius in apostasia, quum quis a cultu veri Dei recedit ad cultum daemoniorum, de quo dictum est in primo praecepto. Nunc mihi co sidera decentem ordinem : tria prima pretcepta pertinue ad Deum, quo nihil melius aut charius. Quartum ad parentes, quibus secundum Deum honos debetur. Quintum ad vitam & corpus, quae possessio cuiq; charissima est: Sextum ad uxorem , quae est una caro cit viro. Septimum ad externa bona, sine quibus tamen non vivitur. Unde qui pauperem spoliat necessariis , quod in ipso est vitam eripit. De his enim vere dixit po ta quidam ethnicus, pecunias esse animam miseris mortalibus. Furti vero suppilant ex aerario publico, gos, qui res sacras auferunt,ad abigeos . qui abduc ut aliena iumenta aut pecudes, ad plagiarios qui abducunt aliena mancipia, seu liberos, ad piratas & prς-

dones, qui vi ac belli specie spoliat ho-

nomen generale, ad peculas

mines

266쪽

is 6 Expia IN SYMBOLuMmines, & ad eos qui clam aliena sur ripiunt: itaq; haec quidem furtorum genera, nulli non sunt notissima: illa fune quidem tectiora, sed aeque scelerata, ne dicam sceleratiora. KA. Quae sunt ista CA. Qibi mercenarium debita mercede

fraudat, fur quidem ille no dicitur, sed

est. Qui mutuum aut comodatum aut depositum accipit retinet ve hoc animo

ut si possit nunquam reddat, no minus fur est, qua is qui effractis scriniis rem alienam aufert. Similiter & operarius, aut no praestans id quod pollicitus est. aut decem diebus absolvens quod poterat quinq; , si mercedem integra accipit fur est.De iis qui moneta publicam arte reddunt deteriorem, quid attinet. dicereὶ Aut quid de impostoribus , qui gemmas facticias vendut pro nativis, aut simili suco pauperiem faciunt prb-ximoὶ Quid de institoribus,qui merces suas vendunt, non quanti debent sed quanti possunti lucrum appellant, sed revera furtum est. Idem de monopolis dicendum. Nec excuset oenopolas Saurigas, quod in c6suetudinem abiit, ut ῆquam sulphuratam aut liaivium venda ae

267쪽

A pos T. ET DE CALOG. 2sT dant pro vino.Nec ideo molitores, pistores, ac vestiarii fures: no sunt, rem alienam vel substrahentes 'et vitiantes,

quia fit a plerisq;. Quidam adiungunt

huc clericos,& sacerdotes, qui census ecclesiasticos accipiunt, nec ea pr stare conantur, ob quae illi sunt instituti. Aut qui sacei dotii census accipiunt,

quum abhorreat a sacris.Breviter, furtum est quicquid cogeris restituere, si adsit facultas. Nam lar est,& qui bona

fama spoliat hominem, & qui puellae

simplicem animum astu vitiat. Supersunt tria praecepta, quorum primu co hibet linguam, reliqua duo cocupiscen tiam animi, magiique sunt superiorum quorundam eXplanationes, quam nova praecepta. Nam si falso testimonio proximum laedens, id faciat amore lucri, ad furti praeceptum pertinet: sin odio, ad homicidium. Tanta autem erat illius populi crassitudo, ut crederet noesse homicidium, nisi quod ferro suste-Ve perageretur, quum lingua sit omni ferro nocentior. Nec absurdum est, queadmodum homicidii nomine c5prehenditur omnis laeuo proximi, ita

268쪽

118 EX PL. IN SYMBOLuM sub falsi testimonii titulo cotineri noxam Omnem, qua per lingua assicimus proximum. Sed a Mose positum est exemplum insigne. Falsum enim testimonium coplectitur periurium. Nam Olim & iudices iurati cognoscebant, dc testes iurati respondebant. Nec minus

occidit hominem, qui falso testimonio opprimit innocentem, quam qui ferro necat. Nec minus est prςdo, qui corrupto iudicio, aut falso testimonio proximum facultatibus exuit, quam qui

latrocinio spoliat. Eadem mens est, eadem est voluntas,organum modo mutatum est. In hunc scopulum impingue omnes,qui vel obtrectando, vel adula-do, vel subdolis cosiliis, vel corrupta

doctrina, nocent proximo: quae quo magis ad versantur Christianet charitati, hoc propius accedunt ad peccatum capitale. Reliqua duo coiunctim ponu-tur in Exodo sic: No cocupisces domu proximi tui, nec desiderabis uxorem

eius, no servum, no ancillam, no bove, no asinum, nec ota quae illius sunt. In Deut. hoc modo. No cocupisces uxo-xem proximi tui; no domum, no agriΙ,

269쪽

num, & universia quae illius sunt. Si c5- cupiscetia uxoris separes a c eris posisessionibus, duo erunt praecepta, quo rum prius ad adulterium pertinet, posterius ad furtum. KA. Quid erat opus his duobus praeceptis ZAn no qui malia facinus prohiKet, ea de opera prohibet

mala voluntate ξcA. Datum est hoc Iuditati illius populi, qui quonia pravae voluntati no est prςstituta poena perlege, crediturus erat no esse peccatum apud Deum, quod apud ho ines est impunitum, n6 quia no sie crime, sed quia volubilis est hominis cogitatio, & factum prosari potest, voluntas soliDeo est cognita. x A. sed quur in praecepto Vetate periurium &homicidiu, n5 est expressa cocupiscesa c A. Sunt qui sic respodeat, libidinis& habedi affectum penitius esse cunctis a natura insitum, qua periurii aut homicidii, ab his enim abhorremuspotius,nisi violeta cupiditas naturae sesum obruar. Atq; Iudetorum natio propesior erat ad vindictam qua ad libidine eoq; permissum est illis dare libellumrepudii. Mihi ut eum Oim pace

270쪽

16o Ex PL. IN SYMBOLuM pace dixerim, cocupiscetia videtur hoc loco no ta sonare qualecunq; uxoris au trei alien ς eupiditate, qua conatu maleficii. Queadmodum uicimur appeter

insidiis alique,no quod illu laeserimus, sed quod structis insidiis conati simus

laedere, crassus aute ille populus iudicasset no esse crime tentatu adulteriu, furtuvenis successus accederet. Alio qui no statim crime est cocupiscere,Velut si quis optet muliere ducere, si co- tingeret maritum decedere: aut si quis possessionealiena dono, empipve cupe rei fieri sua. Nec omne furtu punitur capite, nec adulterii conatus: n5 enim puniuntur nisi deprehesi in cogressu. Homicidi ii vero patratu capite puni tur, & tetatum pertrahit homine in discrime iudicii. Hac ob causam expresse vetita est cocupiscetia, in his in quibus no punitur conatus. Hic video quosdain hoc elaborasse, ut universa prςcepta sive iubentia sive vetatia ad hqc decem redigat:&capitalium peccatorum species quae septe numerantur,in aliquod horum referunt, sed sedula diligetiayerius qua seria. Ad istum enim modum fit