Litteræ annuæ Societatis Iesu anni 1601

411쪽

ditus, a veternosa auia, quae deserta olim Ecclesi tum ipsi,tum patri eius haeresim propinarat,littexis illicd interpellatus, cum identidem rogaretur quid esset responsurus patri suo, si etiamnum in vivis ageretZvno dicto satisfecit, Eod tu,inquit, tuo si reuiuisceret.Tertius Caluiniano ministerio la Ministris inde ab hac aetate deuotus, cisin a parente haeretico ad nos esset deductus; omni sacromento, cautione atque execratione erat obliga- tus, ne Vnquam animo in religionem Catholicam

consentiret, ageret licet, quidquid alios agentes conspicere templa iniret, sacris interesset, Sacrament etiam si visum foret ritu Catholico susci peret: illud modb sanctum & sacrum haberet,ut voluntatem erga Caluini dos nata integram retineret . fecit puer quod iussus ciat annum solis dum, ea obstinatione animi,ut quoties absque arbitris in imagines inciderat, eas incredibili furore aut in ignem coniiceret aut dilaceraret. adsuit sacrosanctum hebdomadae maioris tempus, cum ille perfidiam etiam dum dissimulabat, dc vigia Ianti nocte concubia oblata repente Christi Iasu species, qualem ille haud pridem clam dilacerarat. non tulit puer aspectum flamin ntis vi vid batur faciei caput lecti stragulis trepide obnubit; sed frustra. stabat ante oculos eadem species aduocanti similis, donec ille pavore perditus,& magno conatu exclamans accubantes socios excit -υι & cum illato lumine visum excessit. non potuit eo die ab illo exprimi, quid ipsi nouae rei esset obiectum; sed postridie dum templum de moret adit, & Catholicorum pietatem in exornando adorandoque Christi demortui sepulcro, ac sacrosancto Crucis ligno exosculando demitatur erupit repente oculi 4 masnum lacrymarum numen, hoc vehementiori impetu quo magis pre

412쪽

mebatur:& simul ad unum e Patribus nostris v nit , ubi abiecta simulatione, quae sibi euenerant enuntiauit. tanto deinceps ardore animi est in contrarium delatus, ut pauci illo aut erga s ςras imagines, aut erga Sacramenta sint procliuiores. Abeo ab scholasticis, sed ab his diebus sanctioris hebdomadae non abeo. Venerant per eos dies Auenionem Caluiniani gregales duo, caucupaturi numquidquam eodem tempore a Catholicis gereretur , quod in posterum apud suos deridicule possent enarrare, certi magnam se indς aCalviniano conssi orio gratiam inituros. at tantus fuit Catholicorii omnium ea hebdom da mentis *rdor, ut non potuerint quantumuis conglaciati haereticorum animi vicino incendio non conflagrare, ergo qui templa pii sis inierant ludibundi, aut nugarum aliquid inuicem ius surrantes,pos quam orantium ad sanctum Christi sepulcrum pietatis sensum aliquot locis perspexerant; animis adeo sunt emolliti, ut pro risu lacrymae eis ubertim ac vitro oculis laberentur. tum alter altera ardentibus oculis intuitus, Haeccine,inquit, est toties a Ministris nostris ebuccinata Catholicorum impietas templa frequetare, genibus solum terere, vias supplicibus ad caelum vocibus perdiucomplereὶ plura volentem erui pentes lacrymae vetuerunt nec dissimilis in comite motus: pergebant taciti ambo deiectis in te Iam oculis, alternante cogitationum conflictu incredibiliter aestuantes; donec infrequens nacti .templum manantibus lacrymis ad paratu Christi sepulcrum prouoluti, tantum de caelo luminis ac suauitatis in ora tone hauserunt, ut e vestigio

ad nos b res cessuri aduolarent. quod postridie publicitus magna omnium ordinum laetitia so- lemni ritu perpetratum. Finis elat illorii dierum, x seiu

413쪽

' ri P Rou INCIA LvcDVNENns sed nondum admirabilis Dei erga hoc genus hominum benignitas finiebat. Adductus ad nos haud multo postea institutionis nomine vir lio noratus, insolenti plane modo a Caluinii mo de ductus. Habuit Sistari cum superioris Prouinciae

ciuitas aute annos aliquot concionator nacuostris unum: a quo illud inter alia elaboratum, ut Sodalitium quoddam hominum ut Vocant pinnitentium, collapsae iam prope disciplinae adpriastinae institutionis legem reuocaretur: ex qua se via quinta maioris hebdomadae acriter in sese singuli flagellis saeuiebant. Interuenerat ei diei is quem dixi vir haereticus ab Occitania, atque in primariorum ciuium comitatu ad cruentum illud spectaculum erat introductus. ibi cum inter

caeteros eos etiam quibuscum venerat notae probitatis & prudentiae viros indicio nescio quo de-rrehendisset, En,inquit, qua prudentia & probistate homines in seipsbs quam acriter animaduertunt: profecto plus aliquanto in hac re sapientiae Ed commodi inesse est necesse , quam nostris hominibus videatur. Hςc cogitans lectum adit.Vix conquieuerat, cum visus illi sin somno an extra somnum non liquido potest assirmare) sed visus tamen adesse aliquis eo vestitu, qui nostris in Gallia solemnis, Biblia manu Voluens,eaque omnia quae a Caluino sunt in controuersiam vocata, ansignibus Scripturae testimoniis confirmans tam

diserte, ut eorum etiamnum aliqua yar non maxime litteratus memoriter possit commeminisse.

ardebat inter haec ille toto pectore,&in illo aesta ad dextram obuersus; pendentem e cubiculi pariete imaginem mediis licet tenebris perspicii Esbi contueri visus passis brachiis ad se inuitantem .simul arcana nescio qua virtute tracius, sen

414쪽

me circumfusa plurima ignoto sermone ad aures insusurrare visa.cum siue iermonis finiit visum: Mille sudore manans ex somno aut somni simili ec-stasi se recepit.Postridie cum prima luce iter Aue nionem adornat, rectaque ad Pontificis Protegatum adiens, uti rem tota exposuit, iussus nostros catechesis ergo conuenire. dum instituitur tantum diuinitus lucis animo capiebat, ut Scripturae Ioca centies sibi ante eam diem lecta nec intellecta,leuissimo negotio tunc perciperet, mirareturque qui fieri post et, ut quis haeretica saperet qui

haec legeret. porro eam lucem tanta diuini solatu ubertas sequebatur, ut cibi potusque ternos quaternosque dies non meminisset: ac nisi datus ei esset monitor, non mediocriter corpori obsutura attenta illa rerum Catholicarum meditatio videbatur. Is deinceps deposita solemniter haeresi ad suos remissus Christianae rei percommodus fore

speratur. Istum excepit adolescens ingenuus mira occasione, mira alacritate & constantia ab haeresi ad Ecclesiam traductus. Occasio, quia rarior a chpite mihi est accersenda. Ad diem nonum mensis Mah anni huius i6o i. frequentes nostr0rum VI-

istorias suorumque perfugia perta: si Ministri, arcanum aliquod machinamentum auertendae re

rum suarum pesti moliuntes, Caluinianum de more ieiunium, id est ferale indixerant. quo tempore cum profanis precibus concionibusque in tegros dies in suis synagogis contererent, tantus repente terror diuersis dissitisque septem urbibus est coortus, ut nonnisi ab una, sed magna Dei manu existere potuerit. Nemausi conuenerant iatemplum non pridem ab haereticis aedificatuna septem, ut creditur,hominum millia. ac dum in Romanum Pontificem Diuosque caelites arden

tius pro seruore iciunθ Ministellus debacchatur;

415쪽

repentino impetu trabs summa templi ipso templo

ac tota eorum religione non vetustior dissiliit, tantamque pulueris nubem toto templo emidit, - ut leporinae haereticorum animae Catholicorum insidias suspicantes, dum periculo eximere sese in pulvereis illis tenebris certatim contendunt, im gnum sibi periculum crearint. nam primum ad templi fores septem illico obtriti, in quibus Moses nescio quis veteranus haeretici furoris satelles, qui sacerdotes olim aliquot, dum res haeretic potiores erant, in puteum praecipitarat ; alteri erus dem sceleris socio morte miserrima coniunctus est Minister in auditorum humeros de superiore loco insiliit, ac per corum capita ad senestram vitream diu conflictatus erepsit, effugiumque pra cipitio inuenit. Inter haec pavorem auxerunt sacerdotes quatuor orario dc epomide insignes, qui subsidente iam tumultu non haereticis minusquam Catholicis conspecti ab angulis quatuor

totum circum quaque templum aqua lustrare, nusquam deinceps apparuerunt. Tantum terrorem excepit moeror non leuiormam post aliquot dies partim morbis illa trepidatione conceptis, partim membrorum debilitatione extincti quinque. Conuentum erat eodem plane tempore de compacto in haereticas aedes Mons pelth: dumque ineptissimo blateroni inania nescio quae declamanti datur opera, pedissequi duo pro templi foribus rixari orsi, alter alterum uno ictu prosternit. Cum ad illius casum exclamasset tertius, caesum esse suspicati haeretici, peti se a Catholicis, atque ad caedem ut fit inclamar dum inuicem tradunt ut effugiant, viri pauci non misere debilit ri, mulieres grauidae ad quadraginta extremam perniciem foetibus attulerunt. Concionator apo- 'stata reducto testudiuis in morem corpore intra

416쪽

clatus. Eadem pene Saninertis haeretica item ciuitatin eodem momento contigere. caussa fuit puella quaedam proximo flumine abrepta. Ge- neuraci eiusdem coloris opido visus eodem momento immensae magnitudinis gigas, colore nigerrimo , flammantibus oculis haeretici templi fores obsidere, tantum incussit pauoris, ut Nemausensi fuerit non multo minor. Saumanae tacita sed infausta occasione concitato non absimili tumultu caedes aliquot ab haereticis in haereticos admissae. Vticae eodem tempore dum profanae concioni insistitur, Caluinianus quidam auditor, qui in altius scamnum insili erat, fallente fastigio delapsus ceruices tibi confregit: ad cuius lapsum. territa est aded tota concio, ut dum fores pro se quisque occupat, alij in alios deuoluti exitum per abiecta corpora post remis darent Senserunt eandem cladem Alepta,& quq est ad Fossas Marianas

ciuitas Occitana eventu non eo usque infelici, sed incerta causa. In eo tumultu cum nutus quem ante dixi adolescentis mater esset exanimata, hoc acrius ille in diuinam vindictam animum intendit, quo propius calamitate tangebatur. Itaque secum ratiocinando se aluit, non posse eam relisionem Deo esse acceptam, cuius sanctissima imprimis exercitia panicis hisce funestisque te roribus turbata vellet. Expressit ei vehemens illa cogitatio Auenionis ad eierandam haeresim adeundae consilium. quod ubi subodoratus est pater, iuuenem crudeliter acceptum priuatae custodiae tradit: quoque minor perficiendi consilij facultas esset, tenui quod habebat peculio atque honest iore vestitu exuit . nec minius interea se- serosus adolescens sine aere, sine veste fugam iniit, abiectaque nunc perfidia, Auenione Pontita cis

417쪽

xum copia numero potius quaio pondere rece

senda. Puclla non infimae sortis postquam Cab uiniani seruiiij iugum excussit, ut Catholica in libertate degeret, Catholicae matronae ancill ri , quam apud suos libera corpore, mente anciuta esse maluit. Altera uno eodemque ardore an, mi, &Caluinismo & mundo soluta Religioso O dini est ascripta.Vir Scotus eo consilio a Ministris mare traiicere iussus ut Catholica denotaret, quae apud suos postmodum traduceret, Romae &Auenione diu commoratus, non rediit ille quidem ad Ecclesiiam, sed longum pertexuit indicem corum, quae per calumniam a s is Ecclesiae imponerentur, ut patriae redditus aut eos a calumniis,

aut se ab eis abducat. Sed istud mihi non tam numero percensendum. Vir ia primis huius viciniae opibus & nobilitate pollens, haeresi a puero innutritus, Romam saeculari iubile o conspicillo venerat. ibi Romani Pontificis Cardinaliumque facta diu multumque arbitratus, aded non aliquid habuit quod carperet, ut in igni ter potius animo sit commotus; & ad suos re tersus,dum egregiam Romanae Ecclesiae liberalitatem, Pontificis γ' tificiorumque demissionem animi, contra quam popello suo Ministri deblaterent, secum reputat, dc eorum aliquos palam ac in luce omnium demendacio coarguerit,& Auenionem perfidiae renuntiaturus aduenerit.In quo illud multo omnibus aspectu fuit iucundissimum, quod statim ut haeresim solemniter execratus erat , peregrini cultu assiimpto ad D.Iacobi Compostellanam aedem uno comite ac pedes vir ea nobilitate est prosectus. Eadem fuit alteri haereticae clauatis

scribae publico Caluinum repudiandi occasio, quod Romanon semel Ecclesiam intuitus nepim

418쪽

ret se suavi synagogam rectis oculis immotoqubdeinceps animo videre posse. Sed iam domesticis abeunduara: vocat enim nos grande opus & va- rium eorum, quae foris magno rei Christianae bono sunt peracta. Vicenae hoc anno a Patribus

nostris Missiones in diuersa loca institutae, quin queanno integro, septem dodragesima, octo hebdomadis aliquot finitar. Laboratum in Catholicis, nec minus in haereticis. Septuageni sit praetrecentos obstinatam in haeresi pervicacitatem, quingenti imperitam credulitatem Catholica facilitate fideque commutarunt. VI cenis sermὰ op ridis, quorum aliqua urbium speciem hominum frequentia referunt, Catholica sacra, quae inde a triginta aut quadraginta annis exularant, postliminio restituta. Templa vicena quina aut restituta aut instituta. Nobiles viri quindecim opulenta Beneficia, quibus se familiasque fatali Galliae more sustentabant, Ecclesiae permiserunt. Totidem sacerdotes qui Beneficia aliorum nomine

in confidentiam, ut vocant, obtinebant, pernicio- so mercimonio abstinuerunt. Hac summa fuerunt mimeranda, nedum singillatim expenduntur facerent similitudine fastidium. Nunc ita mihi destinata componenda , ut principio , quae haereticis quod esse hic solet missionunt' caput tum quae Catholicis praestita memorentur.

Miso Nemausensis.

Y N i TIv M mihi a Nemauso ciuitate Occitaniae,/quae ut ab ipsis propemodum Caluinismi natalibus insignis fuit haereti corii nutricula, ita nunc berem concionatoribus suis laborum segeterii

suppeditare solet. Edmissi sacerdotes nostriduo num ferme expleuerunt. Non facila grauida D Dd antea

419쪽

13 AER OvINCIA LUGDUNENII s. antea tacti Caluiniani Ministri, quam qουδd bo

anno magist ri quatuor e Collegio Nemausensi, quod hic unum ad instillandum puerorum sum

rum animis errorum virus habet appostissim uni, ad nos transierunt. Ex his unus Iuris bene peristus tanta olim haereticorum laetitia a fide auersus erat, ut eum tota ferii e Occitania quasi triumpho circumduxerint, quo maiori eorum dolore nunc

ad Ecclesiam est reuersus. Sed illud inultd omnium grauissime tulerunt, qudd a magistratu ha

retico noster enixus assecutusque est, uti haereticis magistris, qdi in .eodem Collegio docent,n fas esset Catholicorum liberos, qui ad eos ali sum penuria conueniunt, ad preces hqreticas adigere. nimirum hoc illos vehementissime coquit, qudd & in maximum contemptum apud suos iuxta ac alienos se& su a venire in dies animaduertant, .&. quam olim ciuili magistratui in Eeclesiastica potestate plena manu ingerebant,ea

dem in sua Ecclesia magno Ministerij detrimento passim cogantur tolerare. Et vero si quid ex hoc

rerum statu licet in futurum ominari, haud minima est: haec eius quam aegerrimis hisce prouinciis optamus & speramus innitatis parsitquδd nishil in eis vilius, nihil despicatius Caluiniano Mianistro nominetur. Diras eorum & bruta fulmina pluma leuiora habent, publicae autem verboruna castigationes ludus eis sunt & iocus Quadri genti crebro & eo plures haeretici furente contra atque insaniente Ministro, in nostrorum concionibus Nemausi luce & palam numerati. sed ill stre fuit mulieris cuiusdam isto in genere factum. Ea diutissimὰ marito Catholico reluctata, post quam sibi persuaderi passa est ut Ecclesiae nomen iaret, perpetuis assinium Ministrorumque assuru

ibus petebatur:sed uno dicto omnes abs se facil-

420쪽

pRoviNCIA LvGDUNENSIS. η Is vinὰ abegit. nam magna haereticorum hominum Dequentia de Ministello inconstantiam publica opprobrante sciscitata, auderetne inficiari quod ius se audiente declamitasset, nihil saluti ob-

eue quamlibet sequaris religionem, dum mores constent. clim ille non negaret, Age ergo, inquit, cedo, siquid in moribus exorbitaui, dum sim Catholica: nam de religione, ut vos dicitis, non est tanti . non habuit vilis Bambalio quod mulieri opponeret, sed suorum risui se eripiens in tabernulam latitatum abscessit. Accessit huic res haud absimilis, sed dissimili auctore Aleptae urbe Occitaniae haud procul Nemauso . habebatur inibi hoc anno haereticorum conciliabulum: in quo dum Minister quidam non satis tolerabiliter in-Ωlescit, nullum aptius reprimendo homini fraenum conciliabuli moderator haereticus censuit,

quam si publice proclamaret ni quiesceret, sciri

viam qua adducerentur Iesu itae. cumque ille non quiesceret, decretum factum, ne cui unquam Ministro urbs pateret; patuir tamen ea deinceps nO- istris, qui ibi non paruo fructu concio nati. Eara permoti Ministri pulchras in nos machinas excudere orsi, sed in suum scilicet, ut solui, caput: serio enim atque obnixe in publicis prouinciae comitiis apud suae factionis homines,quorum ibi pena potior est potestas , agunt uti libellus supplex comitiorum nomine Regi offerretur, quo sacerdotibus Societatis Occitania interdiceretur; quod dicetent Catholicos ab illorum in eam prouinciam accessu factos esse audacissimos sic illi audaciani

legum Catholicarum tenacitatem morumque e mendationem vocitabant. in sed rex comitiorum

Iostulata hac parte rescidit. Postquam negotium oc non successit, alia aggrediuntur via. Miserat