장음표시 사용
271쪽
dc singulnea essent omnia, quia primum sanguineum est. At sensuunt ii strumenta similem naturam habere oportuit cum primo sensorio, mollentur enim omnia ab exterioribus sensibilibus Sc prius organa exteriora qui cor, lῖcet in utrisque simul hat sensiis: ut enim receptio su in spiritu existente in instruna entis extern is, sie in spiritu cordis, sed timui, quia alteratio est insequens praesentiam sensibilis in organo, ut superius ostensum est. Commeat igitur ratio in sensu: Si cor anguineum est, necesse est omnes partes sentientes sanguineas esse: ut pati a sensibilibus pollini: non com meat innutritione, quia motus a corde est in ipsas non ab ipsis in cor. Patet igitur ratio, cur partes exangues eorum animalium quae sanguine sunt praedita, non sentiant: idem vero dicendum de ijs quae sanguine carent . humorem enim habent proportione respondentem sanguini & particulam respon-
murum non in segulis corporis partibus esse: neque totam in tota, sed totam in corde. Quaestio. V I. P. t. i o AAl aos: . cui tu sit V L G A T A est sen ten tia animam esse totam In toto corpore,& totam in qualibet eius parte: quoniam scripsit Aristoteles I. de Anim. tex. y . Si quaedam animalia dividantur, in utram rue partium in existere omnes animς partes, ut pote quς elusiem speciei sint inter se S cum totae vivunt enim utraque in sectorum quorundam segmenta, & sensum & motum habentia aliquo temporis spacio. plantae quoque diuise germinant idem vegetandi principium nabentes,quod non estet nisi tota anima similiterestet in singulis partibus, ut in toto. Oppostum tamen scribit Aristoteles in libro de Communi animalium motu: ubi inquit: non oportere in singulis partibus animam esse Psed ea existente in quodam corporis principio reliqua vivere,quia illi ad n in senes. Praeterea de ratione manifestum est: Cum enim partium quaedam sint similares, quaedam dillimilares, anima autem actus sit corporis organ ci,quod dissimilare est, si in singulis partibus animam poneremus, di iii mi- latis quaelibet pars retineret naturam totius et aut non disiunilare taut animalis corpus sed similare, proprium enim similaris est, v t ad d uisionem corporis diuidatur forma non in diuerti specie sed numero exam in qualibet parte carnis, integra forma carnis est. & quaeliber pars aquae si igiditatem coniunctam habet cum humiditate. Totam igitur speciem in toto corpore esse& totam in singulis partibus contingit in omnibus formis similaritim corporum: in dissimilarinus autem est impollibile, pars enim oculi non est oculus, nec faciei facies. Amplius cum plures sint antinae potentiae, ii totai anima in singulis partibus esset, singulae partes haberent omnes animae potentias: posset igitur oculus audire , & pes videre , & de caeteris eodem modo:
272쪽
modo: aut in eodem erit simul eiusdem potentia & impotentia, ut idem sit Dpollibile& pollibile. Quatenus enim anima inest in 'singulis partibus ,
in ijsdem potentiae omnes inerunt: quatenus autem instrumenta eadem non sunt apta ad omnes potentiarum iunctiones peragendas, in oculo inerit impotentia gustandi, Δ in pede impotentia videndi. At natura frustra potentiam tribueret, nisi etiam instrumentum illi adiungeret:& perinde citet ac si fabrilis ars in fistulas ingrederetur. I. de Anim. tex. t 3. Ob haec situr non est tota anima in singulis partibus corpor s . At vero neque sin gulae animae partes in singulas corporis distributae sint: ut sensitiva quidem sit in cerebro: vegetatiua autem in hepate: de tensitivi hoc quidem in oculo, hoc autem in aure, illud. vero in carne . Nam demon lirat Aristoteles id impollibilla elia. r. lς Ani m. texθα usque in finem: primo quidem ex parte Unitatis, non enim erit unum ipsa anima partes habens loco distinctas, nisi aliquid aliud sit, quod eas contineat & unum faciat, de quo iterum quaerendum erit , Vtrum partes habeat,an imperstite Aut igitur in infinitum procedet ratio, aut tandem vensendum est ad impartibile, quod unitatis causa Est, & contineat: hoc autem anima ipsa est. Deinde ratione partium: si enim tota anima totum corpus continet, conueni dra pisti viri' unam quamque con tinere aliquid corporis: at impollibile elimon enim est aliqua pars corporis, cui astribi pollit intellectus. Ultimo probat eo experimento, sci- Iicet diuisis animalibus quibusdam & plantis, quorum partes abscisiae viliunt eandem specie animam habentes. Idciri ostendit. 1. de Anim. tex. 2 o.
Ad diuisionem enim corporis non dies litur anima in partes ut hac quidem sentiat, illa uero moueatur. & de caeteris eodem modo. Non igitur distri buendae sunt singulis corporis partibus singula: animae partes. Relinquitur animam indivisibilem elle, eamque aut in toto corpore esse, aut in aliqua eius particula. At verb in toto corpore esse impollibile est in quibus multorum organorum est distinctio: oportet enim toto corpore singulas Fanimae sunctiones perficere: non igitur oculis videremus, necpedibus ambularemus, sed eodem corpore toto: at hoc falsiana esse, indicant membrorum auulsiones: erutis enim oculis vivit quidem animal sed non videt :& ab- scillis alis non volat. Si igitur diuersis particulis diuersae actiones perficiuntur, cum tamen anima in singulas partes non sit distributa e necesse eit ipsam in quadam corporis particula es Ie,quae caeteris apta sit virtutem impa tiri. Hoc autem cor est e, de quia in medio est,& propter alias rationes. alibi ostensum est satis. Bene igitur Aristoteles comparauit animal rei publi-Cae, animam autem regi, & cor regiae. Quemadmodum enim in republica admini lirat ones omnes ex regis decreto peraduntur, quamuis rex singulis operibus non intersit: sic vivunt caetera membra ex virtute cordis instilente in ipsa . Sicubi autem propter imperfectionem, cordis natura, aut quod illius vicino gerit, minus articulatum fuerit, ut in insectis apparet di Plan-
273쪽
A tis, non mἰrum si abscissa vivante principium enim habent non bene distinctum, se t veluti per corpus disseminatum: Vnde accedunt magis ad nat ram similarium corporum: maxime autem plantae r nam insecta tanquam magis organica breuiori tempore vivunt abscissa, quia egent maiori organorum apparatu ad vitam conseruandam quam plantae. Sed dubitatur. Si anima est actas primus corporis organici, qui pollit in actus secundos exi- re: oculus autem corpus quoddam sit organicum, cuius actus primus estipia videndi potentia, secundus autem ipsa visio: erit anima etiam in oculo, visio enim in eo fit: quod si viso, etiam potentia in eo suerit, quem actum primum & animam ipsam elle manifestum est. Eodem modo argumentari licet de caeteris partibus, quibus aliquod est ossicium delegatum. An si oculus esset separatus ut animal, argumetatio vere concluderet, actus enim primus ellet in ipso anima: Sed quoniam separatus non est amplius' oculus nisi arqui uoce perinde ac lapideus,idcirco eius actus primus sine illa A particula esse nequit, cui adnascitur: Anima igitur est actus totius corporis & singularum partium, quia est actus eius particulae cui reliquae partes quam lineae ex centro sunt adnexae. Quemadmodum en ἰm centrum Indi uili bile quoddam est & unum in multitudinem linearum quodammodo distributum, sic anima indivisibilis existens In plures tamen potentias quodammodo diuiditur & multἰplici organorum specie pro natura diuersarupotentiarum utitur. In eodem agitur est vegetatiuum, sensitiuum, moti uri; csensitivi id quod singula iudicare potest, ac reliquae animae potentiae inseparabiles a se inuicem principium enim unum idem est omnium. Quoniam vero organa diuersa es Ie oportuit diuersis potentijs accommodata plura autem corpora in e E esse impollibile est: idcirco eo artificio natura pnimal condidit, ut organorum multitudo ex unico principio penderet: sic enim quodammodo unu sunt omnia, quatenus unii est Omnium principi ure quodammodo verb plura, quatenus ab eode principio in diuersa desinunt. Sed cIrca se sus dubitatur. Non enim videntur sensus externi unum subiecto esse exccpto tactu,na caeteri s ensias inseparabiles sunt a tactu, hic auis lus separatur. At visus es auditus δέ reliqui non solum ratione sed re subiecto distinguntur: organa enim distincta sunt, solum aut in sensu communi coniungi videntur qui internus est: sed hic siquidem est alius a lingulis, noenim idem videtur sensus internus & externi, non fient unum subiecto sensus externi:Coniunctio enim in sensu comuni efficit unum sensiim communem alium a singulis, non unum omnium externorum lentum. An non est
aliquis alius sensus prς ter quinque qui exteriores appellanturὶ ut colligitu Lex demonstratione Aristotelis 1. de An. tex .Q3.Sensus aute communem noelle aliti a singulis patet. 1. de An. tex. 136. Cu. n. sentiamus nos videre & au'dire & teroru sensuit se iaci ones, qu ritur utrue e sensu an alio: probae aut eode sensu ut visu nos videre dc auditu audire, na si alio, tuo essent Seius ia eiusdem,
274쪽
eiusdem,ut colorum visus & ille qui visu in sentῖret. Deinde processus es- D set in infinitum,alter enim sensus cum sentiatur, ab altero sensu sentiretur, α ille ab alio, aut tandem aliquis erit sensus sui ipsius: melius igitur est statim In primo id facere, ut scilicet sensus idem qui est coloris, sit sensus sui Ipsius: idem enim est actus ipsius visus & coloris quatenus visibilis: Idcirco sensus in actu est ipsum visibile actu visum: quod in omnibus quae sine materia sunt,contingit,ut in intellectur idem enim est scientia & scibile. 3. de . Anim. tex. Is . Visus ergo seipsum videt, & auditus auditum, & de caeteris eodem modo. At vero sensum hoc modo acceptum communem vocat Aristoteles in libro de Somno cap. 2. Testatur enim communem esse potentia Omnium sensuum, qua sentimus nos sentire secundum unumquemque sensum: Quo in loco videtur contradictio quaedam esse: ubi Inquit: non enim visu quidem videt se videre, nec iudicat ae distinguit aliud esse dulce ab albo neque gustu neque visu neque utrisque, sed quadam communi particula omnium sensorium. Soluitur autem: Nam intelligit hic per sensus ipsa sensoria non potentiam: non enim oculo videmus nos videre, nec Eaure audimus audire, sed communI quadam particula omnium sensuum,
id est corde. Cum autem in eo omnes sensus conueniant, non efficiunt alium sensum praeter quinque: extrema enim linearum in centro non constituunt alium punctum praeter singularum extremum; cum tamen diuersa quadam ratione idem diuisionis punctus bis numeratus unus sit & multi: Sic in sensu quatenus unus est, communis dicitur, quatenus multi, sensus singuli. Altera suboritur dubitatio circa sensibilium receptionem. Cum enim sentiatur ipsum singulare, hoc autem determinatae sit quantitatis r de Sensu cap. vltimo: non enim color simpliciter recipitur In oculo sed tantus color, similiter autem in caeteris sensibus: non videtur fieri posse, ut unicus sit sensus omnium receptiuus: nam quantἰtas In Indiuisibili recipi nequit. Quod si diuisibile fuerit id quod omnia genera sensibilium Ffuscipit, non erit unum Id quod iudicat disserre album a dulci, & dulce ab amaro: in eadem enim parte plures quantitates recipi nequeunt, neque contraria In eodem sub echo esse possunt. Responderet quispiam instrumentum commune omnium sensuum partim esse diuisibile quatenus scilicet diuersa vel contraria suscipit secundum diuersas sui partes: partim autem In- diuisibile, quatenus unum numero est: sic autem unum esse quod iudicat diuersa esse sensibilia. Refellit hanc resiponsionem Aristoteles. 1. de Anim. rex. i 8. Non enim est possibile actu idem diuisibile & Indiuisibile esse, no ue contraria simul pati: sed potentia solum contingit. At cum sensus iu-icat diuersa vel contraria, actu patitur & multitudinem recipit. Quomodo igitur unus erit tunc actu sensus Quod si non fuerit unus, quomodo
Iudicare diuersitatem poterit 3 Necesse igitur est indivisibile esse id quod iudicat, multa autem iudicare, non quia diuidatur id quod iudiuisibile
275쪽
A est, sed quia idem sepius numeretur, ut accidit puncto lineam aliquam di- itidenti, bis enim utitur eodem signo simul. At vero si in diuisibilis est sensus , quomodo diuisibilia sentit ὶ Quantitas enim omnis diuisibilis est, si ne qua non contingit sensibile ullum esse. Dicendum est igitur species si
ne materia indivisibiles esse: cum enim propter materiam diuidatur unumquodque: ipsa quidem quantitas extra animam diuisibilis est, in anima autem species eiusdem est indivisibilis. Vt igitur punctus additus puncto&infinita puncta simul non efficiunt ullam magnitudinem, sic sensibilium multitudo in anima nullam molem parit. Quod si absque mole aliqua in- sint sensibilia in sensu, non continget contraria in eodem simul elle , cum albi & nisti, aut calidi de stigidi simul sant sensus e cum enim non existat aliquod subiectum, quod recipiat sensibilia secundum eius diuisionem de
extensionem id enim esset cum materia recipere) non sequitur in eodem smul esse contraria: & propter hoc eadem est scientia contrariorum, δc senB sus idem luminis de tenebrarum. Sed dubitatur: Si sensitiuum non est sine corpore, organa enim singulis sensibus tributa sunt: diuisibiles erunt spec es ad corporis diuisionem, ut etiam extra animam contingit. Non igitur aufugiemus absurda quae dicta sunt. Esse autem corpoream palli
nem quae a sensibilibus fit non solum in singulis sensibus sed etiam in sensu interno de Phantasia, explicauit Aristoteles in lib. de Memoria cap. vltinio. Fit enim per sensum in anima & in parte corporis habente ipsam , veluti pictura quaedam tanquam anuli sigillo: cuius habitus memoria dicitur: de Memo. cap. i. Soluit Aristoteles. α de Anim. tex. iam ubi Inquit: Magnitudo enim quaedam erit id quod sentit, non tamen est sensitivo eia se, neque sensus magnitudo est, sed ratio quaedam de potentia illius. Disesert igitur sensibilium receptio in organo & tandem in corpore ab eorum dem receptione in anima. Nam in organo dc corpore recipitur species cum C quantitate & diuisibilis, idcirco non contingit eodem tempore contraria sentire ut lumen de tenebras, calidum & frigidum secundum eandem partem corporis: secundum autem diuersias partes nihil prohibet, ut si eodem
tempore altera quidem manu aquam stifidam tangamus, altera vero calidam : ut quoque legentibus contingir, timui enim albedinem cartharum dc scripturae atramentum intuentur, secundum tamen diuersas oculi partes, sicut etiam sunt extra oculum. In ipsa autem λnima species sine materia recipiuntur, idcirco non quantitates nec colores, nec calidum nec frigidum , sed indivisibilia eorum simulachra concipiuntur, res tamen diuisibiles & quantas repraesentantia. Quoniam verb haec eadem simulachra egent aliquo subiecto, non enim sunt substantiae quae per se maneant separatae: Idcirco sunt quidem in aliqua magnitudine, sed non tanquam in magnitudine deorum enim esse non est magnitudo aliqua. Propterea duplici genere corporis opus fuit ad sensus perficiendos, unum quidem quod
276쪽
reclperet species quantas de pareretur cum materia, ut perspicuit ocul I cor- Dpus:aer in aere existens:cari, totius corporis: Altero autetia in quo receptio Beret specierum sine materia,quod est propinquillimum animae instrumentum,ciuem spiritum vocant. Sed ut res manifestior euadat, in oculo diligentius ici contemplemur. Cum fiat receptio visibilis secundum pyramidem cuius basis est superficies rei quae videtur extra oculum existens, cuspis autem in oculo, Ut patet per ea, quae in scientia perspectiva traduntur: ex anguli autem, in quem pyramis desinit, magnitudine & parta ita te res maiores vel in Mnores appareant: in anguli quidem extremo speciem indivisibilem esse ne cesse est, concurs his enim linearum in puncto fit: sed ante concursum, magnitudinem habere basi proportionalem, perquam rei visibilis iudicatur
quantitas. Cum enim duo sint triangula, unum paruit cuius balis intra Oculum est, alterum magnit, cuIus basis est extra in superficie visibilis, utriusq; autem anguli sint aequales, unus enim communis est scilicet is qui est in cuspide pyramidis, reliqui duo ad utranque basim aequid istantem, necesse est latera lateribus proportionalia osse & basim basi. Ex laterii praeterea quanti Etate, habetur distantia corporis visibilis, ex basi autem quantitas ei uidem: Ubi igitur nota fuerit distantia , ex quantitate basis in oculo existentis nota fiet quantitas basis externae, proportionem enim habent eandem, quam latus maioris trianguli habet ad latus minoris: ubi vero distantia incerta est', contingit decipi visum, ut circa magnitudinem solis. Suilicit ergo in oculo quantitatem aliquam recipi quantumcunque paruam pro oculi magnitudine sed proportionalem externae. Nam alias ea quae maiora essent oculo, Videri non potuissent neque iudicari. Corpus autem in quo fit basis proportionalis externae, est humor chrystallinus appellatus, perspicuus de rotundus : nam in eo perinde ac in pila vitrea aut in speculo imprimitur species a rebus externis. Vbi autem desinit pyramidis angulus, imago in speciem
Indi uisibilem transit, quae in spiritu potestate sentiendi praedito recipitur . pSimile autem quid in caeteris sensibus fieri putandum est: ubique enim assectionem aliquam proportionale externae recipi par est,unde iudicatur quantitas rei sensibil Is, interius autem eandem sine materia & indivisibilem heri. Nullum autem inconueniens est indivisibile aliquid, signum elle rei diuisibilis,& tanqua diuisibile sentIri, sensus enim est rei siensibilis externae: quod si sui ipsus sit, ea ratione semper accipitur quatenus sensibilis cuiusdam d terminati & quanti: nam alias quod indivisibile est insensibile quoque est.
Cum enim aequivoce dicantur res in anima & extra animam, ut homo pictus & homo verus: etiam quantum in anima alio modo dicetur, quam Verum quantum. Dicetur igitur sensus ipse quantus, quia est ipsius quanti veri, ipse autem secundum se non quantus. Sed haec sorte fusius quam oportet, noc loco dicta sunt. Patet igitur ex dictis multitudinem eorum quae sentiuntur,& quantitatem sensibilium, non impedire quin unicus sit omnium sensus,
277쪽
A ,&unicum eius Instrumentum proximum: imo ex in quae cIrca sensus apparent,necesse est unum este, quia differentiam omnium sensibilium iudicat. Quod si unitas haec in in strumentis externis fieri nequit, oporter
aliq uod esse internum omnibus commune,in eo igitur anima sentiens suerit cum caeteris potentijs.
Medium illuminatum non facere ad colorum risionem, sed potitu impedire. aestio. OLCRIPSIT prosectb Aristoteles. 2.de An.tex. O.colorem tacirco non videri sine lumine, quia natura coloris est, mouere posIe id quod actu perspicuum est. actit aute perspicuum. est ipsum medium illuminatum: Ideo in tenebris non videri proprios corporum colores: aliqua tamen in tenebris solum
2 videri, ut quae noctu lucentia sunt ignis modo, quemadmodum quaedam capita piscium & quorundam animalium oculi noctu tantum radiantes: Alia autem & in lumine & in tenebris videri,ut ignis & quaecunque valde luminosa sunt, quoniam perspicuum ab ipsis aetii fit. Quae sententia si simpliciter intelligatur,ut videtur efferri, manifeste falsa depraehenditur. Nam primum experimento patet medij illuminatἰonem ob praesentiam luminosi corporis factam nihil eraestare ad colorum visionem : nihilo enim minus videmus colores quoscunque actu existentes sue per medias tenebras siue per illuminatum medium: quod noctu experiri unusquisque potest. Ramex loco tenebroso non solum ignem procul existentem videmus, sed etiam corpora Igne illustrata, cum tamen aer intermedius non sit illustratus: accidet autem hoc si ignis quidem non veniat in conspectum sed solum compus Igni obiectum. quaecunque enim in aere intermedio fuerint, non con- C soleiuntur, quaquam videnti sint propinquiora: color autem parietis igne illustrari videtur non minus quam si apud nos alius ignis suerit medium illa minans . Idem & interdiu notare licet: Si enim ex obscuriori loco veluti antro qnodam inspiciamus corpora a Sole illustrata, non minus per medium illud umbrosum cernemus, quam si ex lumine intueremur. At verbes medij illum Inatione impediri visionem manifestum est: quaecunque Gnῖ in siint in obscuriori loco nequaquam cernere postiumus ex lumine: ideo Asterdiu nigia apparent quae intra aedium parietes sent , si ex loco illustrato inspῖciamus . omnino autem melius ex obscuriori loco cernimus quam ex luminoso , dummodo corpus visibile illustratum fuerit. Pro pter hane causam natura oculum sic efformauit, ut illud perspicuum cor-hus, in quo colores externi recipian fur . quam maYime obscuro loco elati feretur , parito relicto in eius tunica se fulmine , Ut mmceret ad spe cies intro inittendas , mininae autenm ae splendore offenderetur di & qici
278쪽
cullus Intueri volunt, modice oculum claudunt, adeo ut liceat alIquando Dinterdiu stellas videre, si per longam fistulam oculo admotam inspiciamus. Praeterea ratione mani stum fiet, lumen in medio impedire colorum susceptionem: Si enim est coloris susceptiuum, quod sine colore est, S ioni, quod sine sono: & in caeteris similiter: sne colore autem est ipsum perspicuum quando in potentia est non actu, id est dum inuisibile& tenebrosum fuerit lumen enim est veluti color perspicui. 2 de Aia. tex. ,9. cum igitur illuminatum fuerit, non uli su sceptiuum coloris: Ratio est Aristotelis. h. . de Aia. tex. 7i. Quod vim an sinIus fiat, se conlideretur. Praesente mal ri lumine in perspicuo obscurius reddi ibi et id quod ni nus est , aut omnino deleri: ut patet in lunae non en Im umbras corporum sibi oppositorum signit praesente Sole, noctu autem eodem absente gignἰt: magis ergo actu suum noctu communicat quam interdiu:aliquem tamen actum communicare interdiu dicendum est,quoniam tunc videmus eius corpus: Astra aurem non solum non illuminant aerem diurnum, sed neque visui se offerunt
nisi noctu, minus. n. est eorum lumen quam lunaeridcirco umbras nullas pa Eriunt exceptis quibusdam splendidit sinis. Venus enim absente lumine iungvmbras facit licet obscuras. Idem intueri licet in corporibus a Sole illustratis: haec enim obiecta loco umbroso specIem suam communicant, idque no luna adiacentia corpora illustrando sed & aliquando proprio colore aere circunstantem inficiendo, ut puniceo aut flauo aut viridi aut alijs huiusmodi. Loca autem haec illustrata alia similiter illustrare polliint,& haec alia, donec tandem ultima ob luminis paucitatem alia non illustrent, sed sussiciant solum ad sui visionem faciendam: nequaquam autem ut videantur adiacen 'tia corpora. Communicatio igitur luminis & coloris ab eo fit quod actu est in id quod potentia, non e conuerse: hoc aut modo se nabent maius lumen
ad minus. Ob hanc autem rationem color illustratus non colorat aerem aeque illuminatum, lato minus illustriorem, sed eum istum qui iit obscurior. pQuodsi instrumentum visus susceptiuum sit omnium colorum, perspicuit esse oportet ii5 actu illuminatu, sed aptum a singulis illuminari. Non igitur mirum si in lumine maiori non videamus ea quae in obscuriori sunt polita rex obseuro autem optime videamus ea quae sunt in lumine. Propterea solemus manum lucernae aut Soli obi jcere,cum intueri melius volumus, ut tradit Aristoteles. 3 i. Proble. 29. Manu enim arcemus ab oculis lumen maius,
quod impediebat reliquorum susceptionem. Et postquam aliquid maxime sui gens inspexerimus, ut selem, non possumus alia videre, donec selendor
in oculis genitus non recesserit. Propter quid igitur lumen in medio receptionem colorum impediat,explicatum est: Actus .n .inexistens caeteros obscurat & arcet. Sed huic sententiae non Et si videntur obstare verba Aristotelis. 2. de An. rex.67. scilicet colorem motiuu elle perspicui in actu existentis: actus. n. perspicui quatenus perspicuulumen est.2 deAn. tex.69. quasi me
279쪽
A dἰum illum Inatum esse oporteat, ut a coloribus patiatur: sed etIam ratio haiusmodi oppositum ostendit. Si enim perspicuum in actu non est sine lumine, neque colorem perspicere licebἰt sine lumine: corpus. n.quodcunq; tio
perspicuum in medio existens visum impedit. Amplius si lumen frustra est
in medio,cur non videmus in tenebri Si. n. colores mouere pollent perspicuum in potentia, communicat o eorum fieri deberet in medio & tandem in oculo absente lumine,quod tamen minime contingit. Praeterea in edisi illuminatu pati ab Oibus coloribus paret: quamuis maius sit lumen in medio quam in eo quod videtur.Existente.n. lumine solis in medio, videmus tamecorpora posita in umbra. Si igitur color prius agit In medium quam in oculu.3. de An. tex.73. necesse est medium quamuis maxime illustratum recipe- re tamen ea quae obscuriora sunt, & oculis trasmittere. Quod si oculi in obscuriori loco manentes facilius inspiciant, potest ob aliam causam accidere . ut propter uirtutis congregationem, non propter priu.itionem luminis: si
3 enim luminis praesentia per se colorum receptionem impediret, debuisset& in medio impedire. Haec sitiat praecipua, quibus aliquis persuaderi possit me iij illuminationem ad colorum susceptionem sacere. Sed supposita definitione coloris , facile haec soluen tur. Scribit igitur Aristoteles in libro de Sensu ca8. 3. colorem esse extremum perspicui: qnod perinde est ac si dic
remus esse extremum luminis: idem enim actus perspicui quatenus est interm natum, lumen est, in termino autem color: Idcirco lumen quidem color est interminati corporis, color autem lumen terminati. Patet autem id sensu: corpus enim quam maxime perspicuum, ut glacies, si contingat videri secundum superficiem propriam, non secundum superficiem continentis corporis accidet au tem hoc, ubi contractus fuerit in partes paruas non atriplius colore adiacentium corporum spectabitur, sed proprio qui albus est: quod igitur in Interminato est lumen, in termino est albedo: dicitur autem interminatum,cu visus non in eius superficie terminatur, sed ulterius ad su perficiem circunstantis corporis protenditur:quod in cotracto fieri nequisinon solu propter diuisone qui terminus quidam est, sed& propter paruitatem: eadem enim pars prope quide inspicienti visum transmittet, ut reliqua perspicua,procul aut non transmittet, sed visus in eius sit perficie desinet, unde proprio colore videbitur colorata. Hoc idem accidit in nive, paruae enim guttulae concretae& maxime perspicuae albedinem multam repraesentant: Sic vitrum & chrystallus integra quidem visum transimittunt, si qua autem aut lima aut scalpello signentur attritione sacta, visum terminant, & alba se ostendunt. Quanto autem corpora magis perspicua suerint, eo magis alba sunt, ut spuma & nix: aqua enim & aer maxime receptiua sunt luminis : Contra uero quaecunque lumen suscipere nequeunt, nigra spectantur e quemadmodum enim in interminato sunt teneorae, sic in termino
est nigrum. Signum auicni huius est, quod nulla corpora nigra perspi
280쪽
cua reperiuntur, cum caeteri omnes colores periiij esIe possint, ut ῖn gemmis orerspicuis est manifestum: nam & candἰdae & rubentes de virides & caeru- Ieae, Je alio modo coloratae visuntur excepto nigro . subiectum enim nigredinis non est susceptiuum luminis: idcircon uredo similiter priuatio est, ut tenebrae: medij autem colores ut magis vel minus de Lim Ine participant, sic accedunt aut recedunt magis & minus ab albo. Eorum enim subie in magis vel minus est perspicuum . Dἰxit autem hoc manifeste Aristoteles in libro de Sensu: cap. 3. ubi inquit. Perspicuit m ergo secundum quod inest corporibus, inest autem plus aut minus, in omnibus causa est mutationis colorum. Quae cum hoc modo habeant, illi id alterum est subiungendum tSi enim actii perspicuum non est nisi praesente lumine ut Solis aut ignis,colores etiam actu non erunt sine lumine: excepto nigro, est enim lumῖnis priuatio . Diiserunt autem corpora nigra, quae in lumine videntur, a cael ris quae in tenebris sunt posita: haec enim ideo nigra videntur, quia actu lumen non recipiunt, cum tamen recipiendi habeant potentiam : idcirco in tenebiis omnia nigra apparent. Quae autem in lumine nigra sunt, impotentiam habent recipiendi lument non enim perspicuum est eorum subie- ςctum.Quomodo autem priuatio mouere pollit medium & visum, alia ratio est,habitu.n. priuationem cognoscimus. Colligimus igitur ex dictῖs eandem
esse naturam luminis & albedinis, aetiim scilicer Sc persectionem perspiculillud quidem quatenus interminatum est, hoc autem quatenus luminis est
terminus quid L Similiter autem se habere tenebras & nigrum, ambo enim priuationes sunt, tenebrae quidem interminati corporis, nigrum autem terminati: Caeteros aut colores medios elle inter album & nigru, ut perspicuit
mediii est inter luminosum & tenebrosum. Hanc autε similitudinem ratῖonis explicauit Aristoteles ijs verbis: Estersd inesse in perspicuo hoc, quod quidem de in aere facit lumen, est aut non, sed priuatu elle.Quemadmodum igitur ibi hoc quidem lumen, hoc vero tenebrae, ita & in corporibus Innascitur album de nigrum. Quibus suppositis obiecta soluere no suerit dissicile. Quod igitur scribitur colore moti uti este perspicui in actu hoc modo in telli gendum est Cum. n.visibile duplex sit, scilicet color,& id quod uno nomine non licet appellari, ut Ignis, i, stella,sungi quida, & oculi noctu per se radiante, re alia multa huiusmodi lucida corpora: Color quide ab altero genere differt, quod visibilis non est sine lumine: reliqua autem per se visibilia sunt, quia in seipsis causam habent ut sint visibilia, idcirco etiam in tenebris posita videri possint. Hoc aute significauit Aristoteles. a.de An. t . sis. v bicolorem dicebat esse visibilem q uia est in eo quod secundum se visibile est , id est in lumine: esse autem hoc secundum se visibile non ratione, id est definitione : quasi dicat: non inest lumini ratio visibilis , sed e conuersis visibili inest ratio luminis: visibile enim unumquodque est propter lumen. Cum autem colori iusit ratio luminis Per praesen tiam luminosi corporis.