장음표시 사용
341쪽
ELEGANTIARUM LIB. IIII. 3 ii non est A ctus,qui Graece dicitur παθOr,quod ipse cicero interpretatur, Perturbatione malens dicere, quam morbu,quo nomine saepsime utitur. At ni, til.no perturbatione,sed A ficium non at: nes ipse aut foliis,aut , primus sed pleriq; ante eu, ut Seneca, Plinius, Rutilius, columella, Valerius, Liuius, alijs multi. Ita enim ille Quintil. II.;
ait: Altera Graeci vocant,nos, uertentes recte,ac p 3.
proprie, a sectu dicimus. Illa igitur ut ego quide sentio)ajectio Graece αγάθ dicitur, qua nostrates philosophi in Latinu uertetes appellant Di ossitione. Aliquibus ei- me uideri posset desinitio illa Ciceronis hunc quos signifcatu,qui est coplecti. Quibus,quia ud reno multu attinet,no sane repugnoἰcum praesertim oes fere Iuriscosulti,omnesq; ecclesiastici scriptorcsubessione pro asstctu accipiat. Est aut Aldictus pars illa animae qualitatis,
quae e regione rationis est. Quicquid enim in anima,praeter parte illa memoriae,ratio no est,afictus est σrursus, quicqd no est 4 ectus,ratio. Ab hoc fit Assecto, quo etiacicer.ine saepe utitur in libris ad HerenniuἰNo tam asst Lib. ctanda,quam illae superiores,sed tame adhibeda nonnunquam Apud eunde minquam nisi me incuria siderit,aut memoria Milut) Iegi Asemtione equeter apud Quint. creeteros,ut ibi:Nihil odiosius afectatione, allectit,co enatus enauadi asteri' uirtute,quiassequi nequeas refragare natura:uel nimio assectu,nimios conatu alteri' uirtute aemulidi ita ut turpe sit ac defme,sic avide aemulari.
Latebrae,& Latibula. CAP. LXXIX.
342쪽
3tα LAURENTII VALLA ELatibula nonumquam hominum: Latebrae etiam ferarum. Liuius lib. x L v ii. Inter uepres is latebris strarum noctem unam delituit.
De I uce,' tenebris,Die,ac nocte. C A P. L X X T.
Vce, e tenebrιs,pro Die,ac nocte accipere solemus.
Diorri tame P rima luce,a prima die. Num ibi intelligitur prima pars diei, Cr quasi diluculim hic aute prima dies. Iα Primis tenebris,et Frima nocte Ibi de prima parte noctιs loquimur,hic de nocte ipsa. Ideoq; Ante luce melius dicimuι Ante die, si diluculum significamus. Nam Aηte die,pro ante icmpus,dici solet praeterquamsi de certo die loqua mur ut, Ante die decima uel, Ante sextu Calendaru Nouebriu id est exto die ante calend. Nouemb. In quo loco praeceptu Pauli inserere no inutile fuerit, qui ait: Ante diem decimii calendaru, Cr post diem decimum . . calendaram,aeque utroque fermone undecima dies signiscatur. Verum no quemadmodu Ante luce melius, quam ante die, pro diluculo dicimus: sic Ante tenebras, q ante nocte,pro crepuscula ed ediuerso potius. Reperitur au-pli lio , i.es, V LVς p Vesperi pro vespere, Cr R in i proruea fine n. re. cice. in Philip. Ata enim audeat lucisquis in tralitarivius Die pro diurno tepore ,ites pro certo tepore uolunt esse masculini generis, notaueruis Vergiliu indiffereter accepisse. Ego tame Cr apud hunc, Cr apud caeteros pro tepore ipso semper annotaui se foemininu ut, Ipsa dies icit ho ne prudente: Cr, Mitim dies magna dat boimniabus rem experietia. Vnde Paedianus uult fieri Dieculam, pro paruo tepore. Et apud Iurisco ultos,Bima,trima,quadrima die,pro tepore Bienq,trien ,quadrienn ἰquod Iurisperiti no intestiui. In certo tepore Paedianus iae con-
343쪽
ELEGANTIARUM LIB. IIII. 3rs sterno die, er crastinomon hesterna die,σ crassi na. Ad diem non venit, ad diem non affuit: id ebi,die praestituto.
Orator, Rhetorin Declamator. C A P. LXX X I.
O Rator, qui causas orat vel in iudicijs, uel in cocionibus .qui Graece dicitur ἐμωe, id est, rhetor. Nos α-men rhetorem pro Jorem rhetoricae vocamus, no Orat re. Mirors,cur in hoc tisicili, pervulgatos nomine eraponedo V ictorinus errauerit. Declamator est, qui studta Victorinus
apud rhetore in couentu scholasticoru fictaeausum orat, in sua praesa. id agens,ut is vcris postea caussis posit orare Asse quoque yyy lth, Cyς rhctor, Cr quicuηφ alius etia extra schola boeipso gene IRμς'x'revtitur,siue ut alios,sive ut se exerceat, Declamator uocatur. Nonnunqui tame more Graeco reperimus poni, vicis lib. H.de Nat. deo.Ηaec quum cotta dixisbet,tu Velleius, Ego,inquit,incautus, qui cum cademico, G eoderhetore cogredi conatus sum. Na neq, indisertu Academicupertinetruse, nequine isti philosophia rhetore, quiuis eloquentP. Rhetorem dixit vel oratorem,uel rhetoricum.
Peregrinus, ct Hospes,Diuersorium, I Hospitium. CAP. LXXXII.
PE regrinim, Cr Η ospes hoc differret:quod Peregrinus vocatur,qui in ciuitate uanos: Hospes,qui in aliena est. V et peregrinus,qui ex nostra ciuitate oriudus non est:Ηosthes qui in nostra est. Cis. Vos hostiles in hac urbe Lib. g. cap I. versanunt,uestrae peregrinantur aures s Quintil. Attica P Q Μρ' anus Theophrastu homine alioqui distri ima, annotatii ius a fictatione uerbi,host ite dixit. N ec alio id se deprehendissee interrogata re,odit,q quod nimia Attice laqueretur. Pro hoc imperiti dicut Forenses, aut Extraneis laqueau enim mihi barbare est, ut barbarie emende,Η
stites igitur sunt i et in privato alicuius hostilio sunt,quau a qui
344쪽
qui in publico,quod diuersoriu,uel taberna meritoria amMetamor.i, pellamus:tus q recipit,q qui recipitur. Vnde Ovid. - No Pro Dςior hostes ab hostile tutus.Cic. P er dextra si,quam hostes hostili porrexisti. Sed ille receptor proprie uocatur Hostes,q priuatim,et amicitiae causa recipit: unde Hospitiu: ut ide,Fuit mιhi cu illo uetus; bo itiu,i. amicitia Amiliariter uel mιbi hospitudi apud issim,uel illi apud me. Vnde Hospitales bolas,qui amore no pretio hospitiu suu co municat. Hostiliu CT priliatu,Cr publica dicitur. Liuius,Tareto Annibali per dolu prodito, ait hostilia rentum modo Romanoru a n litibus luisbe direpta.certe priuata,nopuInCat.Maio. blica. Cicer. Ex hac uicisic decedo tanqua ex hospitio,notanqui ex domo comorandi enim natura diuersoria, nouhabitindi dedit Pro eode posuit diuersorii , cr hostitia.
Concivis, Conterraneus. CAP. L X X X III.
Conciui:,qui eius de ciuitatis est:coterraneres,qui eiusdem terrae, hoc est, territor . Maior est enim terra, quam urbs,oppidum ue,cuius habitatores nocitur Cives. De Amic. Cic. Eora qui in hac terra jerui, magnis Graecii que nunc quide deleti est,tu florebat institutis, Cr praeceptis
' Lyri- cut .vel f ex dioecesi ira, vel quod ex urbe sit V eronesi. 'x Hyi ' Vtres eisim dictus est Veronesis Ni illius nepos, Cr per adoptione filius fuit Novocomissis, er ideo P lin. Secudus' er ipse dictus est. On idi libru nuper sic inchoauit: Fauonius civ s meus,optime princeps, CT co ut tuus. Quum dii cere debuisset,C ociuis meus Domnus enim ciuitatis, ciue uultocat,quia no pol appellare conciue. Q neadmodu miles sectu in militia,no milite fusi uocare potest, sed commilitone. E t discipulus eu, qui una eide praeceptori dat op ram, πο discipulum suu e coiscipuli .E' diuerso praeceptor
345쪽
ELEGANTIARUM LIB. IIII. Πs ceptor no vocat auditores suos,codistipulos suos, sed discipulos.Et dux in bello,no con alitones, sed iamlites suos appe abit. Licet caesar, T qiiud alij appellauerint milites
suos comisitones, coparidae beneuolentiae gratiauit apud VernL Aeneas quisub eo erat ocios uocat.Hic ergo ho- Verg. Aen.cnio priuatus no debuit quenqua suu ciue appellare,sed co- Ο sQςij , n ciue nee rursum alique principe consile dicere, Npηηγη I, Ouiu, qua tante inuenitur ciuis pro cociuis,ut Laelius apud L . ant) malor Nec ciuis meus est,in quem tua clasica caesar
Audiero. - Dicam tamen municeps meus,pro eo quod est,cociliis meus,quia co municeps non inuenitur. A i qumties non apponimus pronome, rectuis sine appositione h-quimur: Audite ciues,succurrite milites, legite distipuli. etia si mei uerint cociues,cEmilitones,c5dscipuli. Qu)d si quando per baee posteriora sine pronomine loquor, α-men pronomen subintelligedum est ut, Omnes me conciaries amant.Cur tu non das commilitonibus parte' i re semper exagitat condiscipulos quaestioniblis. subisitelligitur, me tuis, uos. Dicimus tamen, Vos estis ciues nostrinquasi
R eipublicae nostis,no quasi singulariu aliquoru ciuiam.
De Praetor, Praetoriusque, ct aliis magistratuum
P Raetor,quipraetura:consul,qui consulatu: Quaestor, qui quaestura:A edilis,qui aedilimem:Censor,qui cem furum: Tribunus,qui tribunatu: primipilus,qui primipi- Iatu gerit. Senator qui senator est,aut ait. Praetorius,qui praetura:consularis,qui consulatu: Quaestorius,qui quin sturam: Aedilitius qui aedilicite: Censorius,qui censuram: Tribunatius,qui tribunatu: P rimipilaris, qui primipilatuges it. Senatorius no dicitur senator,sed ut dixi vel sc torij ordinis,aut de domosenatoria. Triuphator, g triu'
346쪽
3i 6 LAURENTII VALLA Epbat proprie ed etiam qui aliqitudo triarephauit. Vt victor exercitus,qui uicit. Triuphalis,qui triliphauit.Caeteri missa priora non nu sintsihiatii , quia iunguntur cuadiecti Q ut,diliges cosut,bonus tribuniis, iustus praetor, seuerim cesser. Haec posteriora sunt adiectiva, eo quia iun- guntur cu substantirusru Homo cosularis,tribunitia m lier, praetoria Iamglia, ceseritu edici u. Quod stabsint sub tintilia,sublintelligutur:vt,confulares rogatur primi sententia in senatu,proximi praetor , deinde tribunitis. in tes Egimu homines:quemadmodu in illis,plebe , nobiles,potentes,ingenui,libertini. Proconsul,non qui pro alis consula praeest prouinciae ed qui cu potestite consulari extraordine ad aliquam prouinciain adminii tirundam mittitur: praeterquam quod non duodecim sces eam praecedunt, qui praecedunt consilem ed tantum sex, ut etiam praetorem, Cr praesidem.Propraetor non pro alio praetore praeturam,sed extraordinariam gerit. I tas dicitur Proquestor, ercti qui sunt alij huiusmodi nomit m magistratus.
De locorum quorundam nominibus,' possessivis horum. C AP. LXXXV.
RHegini ex oppido Calabriae, Rhegienses ex oppido
Galliae Cisalpinae quom oppidorum utrimq; vocatur B hegiu. Alban et Albesci.ex oppido Alba in Latio, Albanirex oppido Alba ad lacu Fucina, A lbensies:qui a quibusda A lbani dicuntur. c umani ex oppido cumarum in
campania,quam nunc praue uocant Terra laboris: ampania vero illam regione,quae illi finitima est Rominersus.Comeses ex oppido como in ea Gallia,qui nunc Lombardia nominat,in qua ipsa Gallia, Cr sinitima como est
gamencri Asia:i qua,quid ob penuria charta ab Attila
347쪽
ELEGANTIARUM LIB. IIII. 3r rege insta est membranaru copia, membranae Pergamenae fiunt nominatae. In Asia cum dico,provincia intelligo. Nam in ea, quae est tertia pars orbis terraru , regio quae dum est eode nomine,quam Turchii nunc uocant, non autem,ut quidam uolunt, Teucriam quemadmodu in Africa, quae Cr ipsa tertia pars orbis dicitur, est etiam regio eiusdem nominis.unde Afros dicimus homines,non autem Astam regionem. Thebania Thebis in Graecia Thebaeie Thebe in Aegγptosed Thebeisecundum Graecam βροmam fit:num σ Thebani,Graece Thebaei dicuntur. Non tame occurrit, ubi in libris gentiliaem legerim Thebaeos.
P Risi , quae se perioribus seculis, auisuperiore aetate: iit,prisci Latini,priscus Tarquinius,prisca tempora. Pristina,quae s perioribus anuli,myibus, diebus, Cr quae nostra memoria suertit ut pristina nostra amicitia pri L na beneficia nostra.Nes recte hic dicas prisca,ηequabis pristina. At uero si de rebus, quae non senesca loquaris,
Pr inu,non priscuml decebitniit,Pharos Cr T mTmπ' Lucan. lib.,. quam in pristinustitu redibat. Maria is stem Nessunen- Vis illhic in- si laborat,ne montes,si Lucano credimus,repetat pristina gς0β PHagi, confinia. Atqui tantu teporis est, ex quo icthue mare irru ς' pςx lust i pit,ut memoriae no lueniatur proditu. Padus post qπeπ' ia i tuo heres,er eo amplius annos solet reverti in pristinu cursu m. perant confi-
I Roster qui dat: Felix qui recipit prosperitate. Sidus V eneriis credimus mathematicis Prosteru est:natus sub illo sidere Felix est. Dicimus ergo proprie homi
nes quide Felices: Deos aure,tepora,loca,actiones, ines,
successus Prosperes,et si qua sunt sinalia. V trus tame aliquido recipit exceptione.Nam Cr nos et Iegimus prosteram
348쪽
sis LAURENTII VALLAE, Cap. s. spera alicuius valetudine ut sueto .de caesare,Fuisse eam CV prospera ualetudine.id est,bona, Cr quasistlici.Et de Ti- In Caxit, berio,valetudine prosperrima usum euim esse ait. Sallust. Sed pos quam res ciuibus, muris,agris satis aucta uti sA qi I prospera uisa est. Rursus Verg. Sis felix,nostrumq; leti squaecus labore. Pro eo quod est,' prostera,et benigna.
Saluber,' Sanus. CAP. L xx V ID.
SAluber,sive quod i citius est salubris,dicitur acri cibus, potus,locus, multa q; huiusmodi:iacm fere quod Saluti ,siue salutaris. Sanus homo dicitur,caeteraq; animalia. Res salubris praebet sanitatem,homo uerb recipit: oui potest Cr praebere,tuncq saluber, quasii salutifer dici.
ped in viros etia aliqua reperitur exceptio. Siquide Sana a Erem,sanu cibum, sanu lacu vocamus, quasi salubre, In Iugurtb. π praebente sanintem. contra Salabris profano. Sallustius:Genus hominu salubri corpore,uelox, patiens laborum, plerosq;senectus dilboluit. Liuius:Graviore tepore anni iam circumuGo,de uncta morbis corpora salubriora Litas Nigr ese coepere. Martialis dum describit uitam beata,inquit: 7' Lis nunquam,toga rura ens quieta, , Vires ingenuae,salubre corpus, Prudens siimplicitas, pares amici. Hi tres quos pro-. duxi laci, idem nomen habent coniunctum cum corpore., ,- i Q liare non ausim dicere,ut dixit B octhius in translatio-
o nibus suis, Aeger an saluber. Nam de aequali suo ciniodoro, qui apud nonnullos in pretio est, nunquam ideo 'cio mentione,quia cum regibus suis Theodorico, π AIarico,quorum scriba fuit,Gotthicis sonat,s barbarum.
IV cundus,et Gratus sic disyr ut, quod Iucudus proprie
in prosteris,Gratus in aduersis. Ivcvndu voco non qui laetus
349쪽
ELEGANTIARUM LIB. I PII. Dylatus est,sed qui laetitiae est alteri: ut proster, ac saluber. Vsq; adeo potest quis tristis,in lusq; Cr lamen i
eundus:ueluti qukm hostis melis in dolore est,tuc η tibi iucundus est: CT ego gaudes,sum illi minime luctidus. Qv re no recte locutus est,qui ait, Iucundos nos faciat suae interes e commorationi. Sed ad derrentia cicero ad Sul- Epist.c. IL Ppitiu consolante de morte filiae inquit: Seruius rime tuus famil. . omnibus oscijs, qtiae lili tepori tribui potuerui, declaravit, T quiti ipse me laceret, ex quam suu talam erga me
licet epe mihi fuerut,nunquam tame gratiora. Ide ad Luceium: Omnis amor tuus ex omnibus partibus se ostendit Epi is risin bu titeris,quas a te proxime accepi: no isse quide mihi ignotus, ta rime gratus et opulus:dicere lacudus, nisi id uerbu in omne lepus perdidissema de ad Attis. Fuit enim
Iutas Aucuda dixi quasi time plena,et voluptuosa,quatis Vt is riperis.Grari,quasi plena abjictus,ac fructus. In
lacudo enim quaedi gratia est delemtiois, in grato vero aetia comodi. Nippe aspectus rosuru, lilioru,uiolaru,' rus,ac miliu iucudus est. Ad ectus plenae megis uberum I. olearii,grailiu fiuctu vitiu, pinguius pecoru, gratus. E ipueritia filioru,ais infantia iucundiori. adolescetia vero, ac iuuetus gratior, utpote utilior adede Ob i. lib. ibi. Alsetia ilia ipsse meliores sunt, inuri, ualia, portlis, aquarii ductus,oias et ad usuri Reip.pertinet. Quaquam qs praesens,i;qui in manu datur incudius est,mine haec i pollera gratiora sunt.Hieron .nontiqua bi dilobas nominiabus cu ea,qui ostia propriccite, et distinctione usus est Plura
350쪽
Plura,Complura,Plerique,' Plemnque. CAP. X C.
FLura, er Coplura sic diffrut, s P lura postsent esse
duo:coplura duo esse no poJunt: illud coparatium est,hoc uero minime: ideos no regit casum. Pleris,mο-do autores pro maxima parte accipiut, modo P nonulli. in Iugurth. Sallust. In diuisioe orbis terrae,pleris tin parte tertia Africa posuere, pauci tantumodo Asia, Cr Europa. Paulo
Declamis. tericrema morbus haud sepe quequisuperat. Quint. Videas plerosq; imparatos,i. nonnullos. Pleruns magHi priore signi lauto,q a posteriore uenitrid est,pro eo quod est feresemper. Quint. in amulare: Excussa sunt plerus languentia,uitia uerberibus,id est,non qui. Tamen in
hucscnsum haec dictio siue nome, jlae adverbiu sit raro
reperitur. Seruius quide nescio an unquam utatur aliter.
Clarus,ct Praeclarus, . C A P. X C I.
CL grus er Praeclarus figurate accipiutur pro eo,qui tanqua fulgore quodam Amae, σgloriae rest tendet. Vnde Clarii ima, Cr praeclaris a gesti dicimus. Sed
Praeclarus nonunquam pro bono reperitur apud Cicer. Philip . . sicut apud eunde Luculentus P magnns, ut in Philip.Luculenti tame ipse plaga accepit, ut declarat cicatrix. t Philip 3- eode opere ait: O' praeclaru custode oviu ut aiunt lupu. Non claritas hn custode desideratur , sed probitas: ergo
Praeclara pro bono posuit. Ide in Laelio : cu illo vero qs neget actu esse praeclare Et paulo post: cu ido quide ut supra dixi actus optime necu incomodius. Nunons Dpra dixerat actu cu illo optime ed praeclare. Veruideo sic dixit,la Praeclare,Cr Optime ide roboris,et uiriu i 'gnimatioe obtinet. Eos κρατιςον quod est optimu σapud Graecos accipi solet, cr a ηοbis trairri praeclaru. Festus