장음표시 사용
531쪽
orandum mouet: iuuantes, vel excatantes quo
ridiana miseriae ct instantia pericula: efectus,
rei petita adeptio, ratis augumGrtum,poenari. remigio, ct alis per multi:attributiones , seu L adiuncta, qua antecedunt, qua coniunctasunt, ut fides , spes, attentio O quae sequuntur, Nitae melioris insitutio,mundi coni tus, rerum aeternarum desiderium,siue circunuaritiae,locus, repra,modws, c. in cubiculo, mane: milia, i ctio,a cultatio, contemplatio, c. contraria, sui O Dei obliuio, quae est omnium malorum origo: ac denique exempla ct auctoritates eorum qui orationem frequentarunt,aut ad orandum nos excitarunt. De quibus omnibra praeter alios, legendin est Chrysoklomus in duobra libris de Oratione .
octauapositio, huius generis finis est sola coinitio me veritas: te in proprie nullum=, quippe quod res uniuerso tractat, aut si quod est, espraesen ut aliqui volunt: motisa,aut nullus,autfola delectatio, lenioresq; assectus, quibus auditores ad attentionem O beneuolentia, assensionemque commouentur,aur veritatis cognoscendae amor.
Vonapositio n didactica oratione, exordia magis ornandi caussa praeponitur, qua quod res ipsa exigat: ideo Arinloteles interdum omittit, O a propositione auspicatur: Cicero vero iusta solet adhibere exordia,quibus conciliat, O as E e A tentκα
532쪽
tentum beneuolumque auditorem facit. Quod se quippiam proponatur,quod credere, aut intelligere sit discite, inde exordium fumatur, νως auditor paulatim idoneus reddatur, ut si quis
de mundi creatione Get acturus,a Dei omnipotentia auspicari possit; se de prouidentia a bonitate ct sapientia. Exordi, diductici elocutio debet esse summisia, aperta, O quotidiano sermoni fere similis.
Decimapositio, hoc dicendi genus narrationem nullam requirit: ct ideo exordio subiicie-da erit propositio, partitio, Interdum tamen adhibentur narrationes intercurrentes; ut obi seruare licet apud Ciceron m libello de Ami---- citia, o in Catone maiore, O in alus eiusdem didacticis operibus. Idem de personarum, loc0rum,temporum, rerumque descriptionibus, ad animos legentium reficiendos necessariis; νt a
Platone, Tullio in dialogis fit. Undecima positio, coniuncta huius generis quaesio, it emfere capitibus tractatur,vism- plex: siue locis Dialectricis, quos libro secundo ,
tertio, σ quarto de Inuentione oratoria latera . enumeratos explicatos habes. Quaestione itaque alente aut negante proposita, eius sibie-
this , attributum spectanda sunt, ct ex Diroque varia argumenta, ut alibi exemplis docu mus, sumenda erunt; ut a rei natura, proprie
533쪽
aliis. Huo autem modo argumenta Parte di ponenda ac tracta la sint, libro de Ora oria di*ο- Dioneplane docuimio . Genus vero dicendi iaconfirmatione, non erit omnino neglactum atq; incultum: sed νerbis latinis, propras, apertis, O Utatis constabit. Elocutio itaque sit fummissa: figurae leuiores, visunt interrogationes, repetitiones, breura occupationes, fabiectisnes, aliaeque ad docendum, . retinendum auditore accommodatae; vi sunt anacepbaleosis,propositio breuis digressio, atque descriptio, compositio pariter temperata, u0V aspera, quae leni ter fluat, sed non admodum numerose, iuxta ea , quae libro tertio de Elocutione oratoria diximus, ubi de decoro oratorio oe Philosophico disputauimus. Duodecima positio, epilogus in genere doctrinae, dictorum breuem continebit repetitionen , cum aliqua hortatione ad discendum,vel amplectendum id de quo dictum scriptumque es, xt si
de amicitia,de virtute, de religione, de veritate disputatum esset. In summa igitur, qui oratorie docere voluerit, exordietur,proponet , O diuidet, confirmabit, refelletque, concludet. Nero,qui more Philosophico, in scholis docenbaut domi scribunt,aliam methodum, quam loco paullo ante citato exposuim M. urpant. Pro ponunt, ct propositionem declarant; ar nenrita contraria asserunt sententias exponunt, damenta
534쪽
damenta ct notanda, cum opus est,natuunt rconclusionibus quid tenendum sit, docent, O tandem argumenta contraria dissoluunt. Decimatertia positio , didastico geneme Ptia, mur in docendo,interrogando, respondendo, di sserendo, exponendo, ue interpetrado. Ad quod reuocatur dialogorum scriptio, cum est ad docen
Vltima sitio, hocgenus est alliis tribus Isneribus maxime astine. Demonstrativo, quia est veluti quaedam definitio, o rei probatio, demonstratioque: deliberativo; quia in deliberando magnam vim habet commotMm locorum tractatio: iudici ali propter statum desinitiuum, O legalem. uuare, vi alias diximus hoc genus, vel idem erit cum demonstrativo, vel cum Det. Pei. omnibΠ permissum: de quo haec dixisse νοlai: I t. cuius exemplum apud Ciceronem, ut aliqui scribunt, in Caecinniana oratio. Habes etiam non- , nulla ad hoc genus pertinentia exempla apud Macropedium is
Quodnam e tribus orationis generibus sit praestantius. Disput. XVI. EA nobis restat in hac de tribus generibuacaussarum tractatione discutienda controuersia,quodnam e tribuN generibus stpraestantius. Quae, es cuipiam inutilis videriposset rramen id minime verum est cum de νnaque qua
535쪽
re comparata disputatio, longe melius eius naturam declaret: deinde, quia ex iis, quae bac in parte dicemus, intelligi poterit, quo in genere
potissimum elaborandum ste denique qua hoc loco docebimus, ad aliorum scripta melius intelligenda nonnihil iuvabunt. uuod autem uno
quodque ex bis tribus generibus sit at s multo praestantiis, bis rationibus persuaderi potes .
Iudiciale saeteris antecellere νidetur; tomis
ratione discultatis, cum re vera sit omnia disficillimum: tum etiam ratione finis, quem specii sit, nimirum iustitiae, quae est virtutum muniupraestantisma, vi docuit Aristoteles. Deliberativum alas generibus praestare, itilud demonBrat, quod versetur in summis maximisque negotiis, ad commune bonum pertinent, bus : quidem in Senatu,qui locus es praeso tissimus e alia vero in foro, Nel in rostris. At vero demonstrativum non essee alijspostponendum, ea suadet ratio, quia propositam bibet dignitatem oe bon statem,quae sub se omnes honesti partes complectitur: ad quod etiam ac cedit eius amplitudo, materia, cu nihil sit, quod
in hoc genus cadere non queat. Quod attinet ad auctorum opiniones tu bacidi cultate,nolo accuratius varios dicendi moudos in medium asserre, qui aut uni, aut GP . possunM quando iuxta νarias rationes, omnes. conciliare
536쪽
conciliare licet. Illud dixerim, varios oratores magis uno genere,quam alio delectatos fus . Gorgias,et qui eumsecutisunt Sophisae,domouctrativum potissimum coluerunt: Zeno Iudiciale: alij Deliberativum:alii denique in omni genere excelluerunt, ut M. TAllius : qui tame
aliquando demonstrativum ali s ante posuisse visus est. Nos unum vel alterum breuiter adnotabimra ct deinde varus positionibus, quid in reproposita sentiendum sit satuemus . Trimum fundamentum, cum aliqua inter se comparantur, duobus id modis fieripotest priamo cum quaeritur , quid simpliciter loquendo , sentiendum sit; visi inuenietur,utra sit nobilior ars, rhetorica, an poetica, sine ulla distinctione: secundo, non simpliciter, sed secundum varias considerationes, secundum quas aliquid potes alteripraeferri, postponi: quo modo di cere possumus;hominem esse aliquo pacto . - gelo inferiorem, O aliqua ratione superiorem. Rursus, cum fit inter rra aliquas compa ratio,multis modis intelligi potest; νt in praestantia, ct dignitate, in utilitate, in antiquitate , alusque si ilibus attributionibus: nos hic spe clatim de dignitate O utilitate q remus.
Secundum fundiamentum, quamuis ex multis capitibus horum trium generum praestantia fumere liceat: tamen, eampotissimum ex quat-
537쪽
tuor eorum caussisperpendemus, ex materia hoc es ex re subiecta: ex forma, hoc est ex genere loquendi, ex esciente,modove acquirendi, hoc en, ex facilitate O discultate, atque etiaex maiori doctrina, O arte,quae in oratore requiritur: denique ex fine. His hunc in modum, adnotatis, has Batuo positiones. Prima positio, si comparatio fiat in materia, et in dignitate primum locu tenet genus demonstrativum,fecundum deliberativum, tertium iudiciale. Quoniam laudationisubiecte sunt omnes res,tum humana,tum diurna, omoes virtutes, ct omnes omni um rerum , factoru personarum perfectiones. Similiter vi planum est,
plura ampliora sunt subiecta deliberationi, quam iudicio, quod solum res iustas ct iniustas
Secunda positio, si comparatio fiat, in forma hoc est in genere dicendi, demonstratib 'est alijs
duobus dignior; bortim iudiciale praeferendum erit deliberativo . am, vi fustra docuimus , in epidictico genere omnia dicendi orna- menta adhibentur, cum pol imum ad inliciendum,delectationis caussa sit comparatum . De qua orationis forma loquens Cicero, ait, est illacuasi nutrix eius oratoris, que 'informare νο- . lumus, ct de quo molimur aliquid exqui titis dicere. Ab hac verborum copia alitur, o
538쪽
De quaest. Oratorijs. eorum con structio, o numerus liberiore qua-dus uitur licetia, et qua apud ipsum sequutur
Iudiciale etiam, cum maiores debeat mouere affectus, maiorem quandam eloquentiam, O indicendo artem requirit, quam deliberativum, quod minus ornamenti postulat.
Tertia positio , se comparatio fiat in caul hoc e se in discultate, iudiciale es longe dissicilius ulijs, ct deliberatiuum, demonstrativo. Hancpositionem haec illustris Antonv verba veram esse demonstrant, omnium csterarum rerum oratio,mihi crede, ludus es homini non hebeti,neque inexercitato, neque communium literarum oe politioris humanitatis experti. In caussarum contentionibus magnum est quoddaopus: atque haud scio, an de humanis operibus longe maximum : in quibusvis Oratoris pisrunque ab imperitis exitu ct victoria iudicatur: Vbi adea armatus aduersarius, qui si oeferiendus, ct repellendus: νbi is, qui saepe rei dominus futurus est, alienus atque iratus , aut etiam amicus aduersario, o inimicus tibi es ;cum aut docendus is est,aut dedocendus:aut reprimendus,aut incitandus : aut omni ratione ad tempus, ad caussam,oratione moderandus:inquo saepe beneuolentia ad odium,odium autem,
ad beneuolentiam deducendum est ; qua si quuntur. Multa hic posscon indicare capita,quibi
539쪽
bus huius generis dissicultatem demonstrare liceret ; sed nolo esse in re mauisma, absqne n cestate longior : cumpraesertim ea quisque ex se animaduertere queat. .at vero deliberare, O demonstrare,quo a babent faciles, O quas non errare patientes vias: semper tamen in deliberatione maior erit, quam in demonstratione discultas: tum ob rerum quae tractantur dubitation grauitatem oe incertitudinem, ob quam caussam deliberatio videri poten difficilior,quam iudicium, cum ibi de futuris, his alepraeteritis,quae facilius I ciri possunt, agatur: tu quoniam fere non deest aduersarius,quo cum pugnandu est,quem refellere, O ferire oporteat. arta positios comparatio fiat in mesue in utilitate,primum locum obtinebit deliberatio, secundum iudicium, tertium laudatio. Et nim deliberatio habet pro fine bonum, ue bonestatem, cum utilitate coniunctam: O bonu quidem,commune, atquepublicam felicitatem: ad quam quidquid ab homine politico agitur, referendum est: alia vero genera, tam ιblimen f-nem non attingurat,tantam utilitatem fecu non afferunt. Quod vero iudiciale, sit utilius demonsrativo, et ex eo patet,quod in iudiciis, de fortunis, de bonore, O de vita hominum agitur: in laudationibus vero finis es delectatio,vel rei de qua agitur commendatio. Hinc vi, quod a-
540쪽
pud Romanos , quorum agendi rationes multo prudentiores fuerunt,quam Graecorum, hoc genus, referente Antonio, erat minus Utam .u'inctapositio , simpliciter isquendo, e tribus generibus praestantius Ggenus demonstrativum. Primum ratione materia, quia etsi biecta sunt,ut diceba,res omnes, quaesunt aut fuerunt, humana inquam ct diuinae, omnia virtutum genera, omnes omnia rerum perfectiones, O attributa,ac etiam earundem cognitio. D
inde, quia plures subse continet partes, qua alia genera. Tinea ratione formae, sime eloquentiae , copiaeque dicendi, cum perfectum requirat oratorem,non modo disertumsed eloquentem, qui
copiose,qui magnifice,qui spledidae, qui denique ornatissime dicat: quo fit, ut ex hoc potissimum
genere, quantu quis in arte dicendi Naleatior- pendatur. Praeterea, ex rerum cognitione, quae
longe maior in laudatore, quam in sua fore repatrono requiritur: cum is cui demonstranda ct laudanda sunt omnia, omnia debeat habere coe nitione comprehensa; praesertim virtutes omnes,sine quaru notitia,ut ait Antonius laudatio esci non potest. Vnde illa enascitur utilitas, Ni hoc genus conferat bene vivendum, , hoc docuit Cicero, cum dixit, laudandi vituperandique rationes,non ad benedicedumsolum, sed etiam ad honene vivendum valent. Et alio