장음표시 사용
501쪽
pergnomas , siue axiomata, Osententias; νι sunt bs,magis mortem, quam infamem vitam esse expetendam: Talem se esse demonstrare oportere,qualem haberi velis: ct id genus alis. Vbi illud adnotauerim, quaestiones uniuersales feri posse de omnibus circumstantiis, depersona, de re,desne,de modo, σ de cateris. Explicata thesi, quaestion e generali, ad hypoth sin,hoc est, ad negotium accedendum erit,ut in allato exemplo, ad stuprum,de quo sine circum-nantiis agetur. Postea veniendum es ad circumnantianti peirsona, ad Lucretiam, Tricipitini filiam, cuius castitas erat eelebris: deceat ne talem foemina ,
sic viverest In caussastut O in alijs capitibus quaeri generatim potest,an aliud perfugium, an aliud solatium inueniri debeat in re ramgraui, quam mors est. Hic per Enstam, dicendum es,
Mortem non esse in malis ponendam. Per anti-parina ,etiamsi non sit bona; tamen foeminae pudica constanti,vita me bonestate oe glori ducenda non es . Per violentiam,expetenda est mors, qua es omnium malorum finis, σad omnium bonorum possessionem adisin. Sequitur vltimo loco euentus, quid euenire, se necaruerit; ut superbuN R pano luat, nobilis familia suam gloria retineat, oec. Quae capita per tractationem locorum communium amplidicari poterunt; ut, de animi magnitu-
502쪽
ε 6IO De quaest. Oratoriis. : Adesudicitia, de morte: quae omnia exem-
. Vltima positio, in deliberationibus conclusio, siue e logus k iii genere, conIlare debet, enumeratione firmissim orum argumento rum, rerumquegesiarum exemplis: quibus assectus , quos diximus in auditore commotiendi sunt. Vterque vero, ait Tullius,ad augendum habeatra plorum,aus recentium,quae notiora sunt, aut Neterum, quo plus auctoritatis habeant, copiam. Maximeque sit in hoc genere meditatisqῬt possit, vel νtilia,ac necessaria saepe honesis, Nel hae illis anteferra. .ad commouendos auteanimos maxime proficient, se incitandii erunt, huiusnodi sententiae, quae ad explenos cupid mira, aut ad odium Duandum,aut ad νlcis mdas iniurias pertinebunt. Sin autem reprimeum
di, de incerto statu fortunae, ob qηementis rerum futurarum, retinendis suis fortunis, s essent secunda ;m auram aduersae,depericulo commonendi. Erit autem epilogus breuior , vel longior, pro caussa ratione; νς alibi do
Enumerantur ac exponuntur loci proprij generis deliberativi. Disp.
V λ μ ito melius Oxationem deli ratiuam dissovere possim ἔ, eorum iocommiquus supra
503쪽
Liber VI hspra bretiiter numerauimus p tes, expondisis in erit inutile; quod hac di putatione facien
Pr a positio ut lim x quo in hoc generes
omnis probationis vis dimanat, illud dicitur , quod es appetibile : cuius tria funt genera a Vnum, quod solum es per se expetendum, ut Hii a felicitas ct beati ludo,quae nullo modo pro pter aliud expetipotes; ast quam tandem omnia expetibilia referuntur Ouae duplex est, altera perfectas posita in omnium bonorum cumulo . alis non est in hac 'ita: altera imperfecta, in
illusta binis . quaesunt natu, ae consentuncata, rarturia Macquiripossunt: umerum, quod
solum propter aliud est expetibile,uisunt, 'os, diuitiae, O fortuna bo Frertis , quod.liei
ad alius fefer aluris i en adhuc expetereti
se ad althd non essere relatum , visunt virtute honesis actiones. insus; bonim in tres diuiditurpastres nilotimum, utile, oe' deIerem bile: quaspaullo latius mDic ali s positionibus
explicabimus. RSe da positio,bonenum erit a virtus; a pid quod est x Mirtute profectum, aut rirtuti cognatum; illud inquam,Mη- quod βια bonitateo pulchritudine est v etendum; quod, cutraeus praecipitς uin ecta natio praescribis; aut humana lex ecterierenit: quod ad cuiusque Uaumperemerinia Miquidquid etiam, A ' , detracta
504쪽
detracta utilitate O praemio, adhuc expeti d bet. Honesum, sicuti decorum duplex vir alterum internum in animo situm,quod nihil mliud est,quam quaedam animi pulcbritudo dignitaa: alterum in quadam exterva morum co-
positione collocatum , quod sub aspectum cadit; de quo nihil hoc loco est dicendum. Internum rursus duplex ralterum,quo qui en ornatus, re dicitur bonin, sub quo omnes Nirtutes, O qua ab his proficiscuntur actiones continentur. Virtutum autem, alia diuinae, a Deo diuinitus concesse; alia humana, quas homines honine agendo Iibi comparant: quas omnes libro fecundo de Inuentisne Oratoria explicato invenies. Alterum quod hominem laude et honore dignuficit,non tamen simpliciter bonum: sub quo omvra artes . scientiae, O earum partes contianentur . Sunt etiam quidam honestatis gradus , qui in consultando animaduertendi sun Religio ct cultus erga Deum: pictaa erga patriam Oparentes: caritas erga confatauineos O aliqua assinitate coniunctos: obseruantia erga eos quos aliquo bonore dignos esse existimamus, ct quidam alis,quos Cicero recensuit. Quat uis ergo omnia qua diximus honesate contineantur:t
505쪽
religionis esse putant : cum quidquid cum religione pugnat', dominium necessario labefactet, euertate qua in re, an peccetur, alis dixerint; nobis,qui ad recte consilium dandum locos indicamus,satis sit id monuisse,nihil magis cum recta gubernassi ratione pugnare, quam regno- . pdi caussa, aliquopacto religionem ostendere; cu ut clatrum natura lumen ostendit, non solun quae Deo sed etiam quae homini,.boni hon ste data fuerit fides, seruandaset. Tractatur hic locus per propositionem, cu aliquid proponitar, tanquam honestaem ium,iustum, clemens, magnanimum, liberalewapiens,pulchrum denique, O decorum, aut pulchrius, O pulcherrimum. Amplificatur locis dialecticis, enumeratione , comparatione, contrariorum conflictione, ef ctis tum propriis, tum communibus, caussis, denique exemplis, er auctoritatibus.
Tertia positio, honorabilesve laudasile, O soriosum in quidquid cum virtute fit, aut vi, esse
me putatur cum νirtute coniunctum, quodpraefentem,aut consequentem laudem, commendationemque habet. Laudabilia itaque furit eo, quae sunt bonesta, ct eo magis, vel minus, quo magis minusve ad honestatem accedent. Vnde laudabiliores sunt virtutes morum,quam cognitionis, O ba magis, quam graduum dignitates,
ct opes; quibus minus proprie aliquis tributatur honori Sequuntur itaque honor laus, et gla
506쪽
ria ipsam virtutem, atq; honestatem,mt umbra. corpus; quibus despicatio,contureelia , O ignominia,que ex turpitudine manant, opponuntur.
uuid aurem sit honor , quia laus, quid gloria , quae ab eo qui dicit ignorari nou debent , alibi
Quarta positio, utile illud essenefetur, quod nullam habet in se ratiomem, cur propter se tautum expeti debeat, stafolum alterius gratia expetitur, quod praesens bonum conseruat, absens cuparat; rehcitve malum praesens, ct auertit,quod imminet: quo inqua adipiscimur , conferitamus, amplificamus bona, Nel remou mκs,propκlsamus,minuimus mala, vel animi, vel corporis, vel fortunae. Sut iami quaeda utilia tu honestate conlucta ita ut separari nopossent; visant amplitudo,gloria, dignitas, honor, O amicitia. Siquide quiquid honestatis rat one habet, etiam νtilitatem continet, modo ad albquid aliud aliquo pacto referri quaeat; ut virtutes ad beagam vitam. Utile, diuidipotes in t ram, siue commodum, in necessarium, quo 4ε utilitatem n cessaria vocas Cicero : de quibus sequentibus positionibe dicetur. In νtilibus etiaquod alium lux. n uertere licet:nam alia ad tuendam tansuem,alia ad corporis, alico ad fortunae bona conseruanda sunt vel necessariabnei cu moda: sx quibin alia, colligitur bu
507쪽
i intes oe scientia, alia corporis, ut valetudo ro, bur,aliafortuns;νt Vragratia, ct amici. Iis, : aliud es bonum publicum, aliudpriuatum; iu, lud os magis amandum ct conseruandum, quai hoc, quod ad illud refertur. Hic locus tracta ri potest, cuti duo superiores, perproposi- II i tionem,uiributionem, enumerationemque, per
, Quine Iapositio, Tutum dicitur id quod omnit malorum metu opericulo Nacat,quod sine cu- ra ct periculo pos detur: commota vero, quod, ad aliquid facilius acquirendu, conservanduque, mim habet; quod plures Ῥtilitates secum a . fert, O νitam statumq; quietum gratum, luctiui. dumque reddit.Hic etiam spectandum erit, quid . st magis tutu,magis comodu;ex causis escien , tibus, iuuantibus,ex adiunctis, O ex aths simiij libus, sepe repetitis locis. Hunc etia locum, eadem ratione, vi superiores tractare licebit. i Sextapositio, necessarium es id, ne quo res, i feri nequit,aut nisi fai ct fuscipitur, incommoi da sequuntur: illud inquam,quod ni fecerimuS,s quae babemus conseruare , O quae expetimoi consequi, aut praesentia incomo propulsare, i futuraque depellere nonpossumus. ecessitatis, , sue ne studinis duas sacit partes M. Tullius: Lib. 2. de qμarum νω es simplex O absoluta: altera cu λημ' i adiunctione. Illud dicitur simpliciter necessa. Num, cui nullo modo resilli potest, quin minus
508쪽
Phil. 7 16 De quaest. Oratoriis. fiat,aut eueniat: ut homines morta es interire orto Sole,diem esse. Illud vero cum adiunctionesne quo aliquid honesium,vel utile consequi nonpossumM:quo modo necessarium est, ut cibo utamur,ni velimus interire: necessariu es vr-
Pnu ν bem obsessam sese hosti dedere,ni νelit semep Pro leae rire: tiberaresocios, fines defendere, si dignita
map. tem retineres vitam conferuare velimus. atq;
hancpotismum necessitatem tractat is,qiri consilium dat. Aliud itaque est,aliquid esse necessarium ad aliquem finem obtinendum,aliud esse
commodum; ut ad iter faciendum equum,ct ad urbem expugnandam machinas. Potes autem eadem res aliquando esse utilis O necessaria, diuersorum bonorum comparatione: literae utiles sunt ad comparando opes, non tamυ neces
saria, cum aliis modis comparari possintsmilis ter disciplinae conferunt ad honese vivendum,
sed potes qui iam honeste vivere sine disciplia
. narum cognitione. VidenduU itaque erit, quid commodum, quid necesarium sit: cum necessariu vehementius urgea ct aliqua sint adeo necessaria,ut eoru caussa,etia vitam exponenda. uuid igitur , inquit Cicero proficere potenhaec necessitudinis disributio' prope dicam,plurimum, cu is locu4 necestudinis videbitur in i currere. Uam,cumsimplex erit necessitudo, nihil erit quod multa dicamus, cum eam nulla ratione lenirepos Mo Cum autem ita necesse erit
509쪽
Liber ΙΙ. 6 7 erit,ut aliquid efugere, aut adipisci velimus ,
tum adiunctio illa, quid habeat utilitatis, aut quid honesatis erit considerandum. Nam omni tempore id pertinebit, ut aut ad honestatem hoc modo exponenda necestudosit, Necesse est hoc faciamus,se honeste volumus vivere: aut ad in- incolumitatem, hoc modo. Necesse est,si incolumes volumus esse: aut ad commoditatem, hoc modo, ecesse est,si sine incommodo volumus uiuere. Ac summa quidem necessitudo videtur esse bonestatis, huic proxima incolumitatis, tertia ac leuissima como ditatis: quae cum his duabus numquam poterit comparari. Hasce atatem
inter feme necesse es comparari, quae apud Tullium sequuntur. Ex his colligere licet, duodecim fieri posse
hac in parte propositiones : tres ratione confervandorum bonoru praesentium,animi, corporis, fortuna: tres ratione eorundem bonorum absentium comparandorum : tres ratione remouendorum malorum animi, corporis Brtunae : Odenique tres ratione eorundem malorum imminentium repellendorum. Hic etiam locus, eodem tractabitur modo,ut superiores .
Septima positio, delectabile, seue iucundum est id, uod νoluptatem delectationem, animi vel corporis, vel utriusque, praefentem, vel
consequentem afert: quod naturam recreat,ac
reficit, ct cu suauitate ascit. Iucunda siue ani- Dd a mi,
510쪽
Misue corporis, ratione temporis disribuuturin praeterita,quom recordamur: in praesentia, aesentimus: O in futura,quae speramus. Hoc boni genus, ideo est a natura institutum; vet,ut ea quae agunt ad agendum, quasi quadam esca, trahantur: vel ut labore iam defatigata recreentur , viresiue ad iterum agendum resa ciant. Quo fit, vi non sit propter se expetibile, sed ut alio referatur. Potes autem hoc bona, sicuti ct utile cum honesto esse coniunctum, aliquando cum eodem pugnare. Idem diceres, si cum utilitate comparetur, cum qua interdura consentiet, interdum vero dissidebit. Quare, moen necesscivi quod es aliquo modo delectabile, si utile, vel honestum: cum tamen omne νtile et honestum sit delectabile . Amplificabitur hic locus iucundorum distributione,icomparatione, contrariorum conflictione, Oc. Is vero maxime νrgebit, commovebitque , qui in re,quam suadere conatur, omne boni vim atque ranionem inuentri demonstrabi t. cuhomines a boni specie commoueantur, illud favo maxime comunerepoterit, quod nihil habebit mali, cur reuci ct omnem continebit rationem, cur appeti debeat: cuiusmodi in sola virtus, qex se est honesta, utilis , ct delectabilis, atque etiam beata vita; quorum bonorum caussa omnia alia expetuntur:in quibus tandem humana conquiescit appetitio.